Mütekaddim Dönem Muʿtezile – Eşʿariyye Diyalektiğinde Olağanüstü Fenomenl
Description
Öz: Bu çalışma, III–V. (IX-XI.) yüzyıllarda, Muʿtezilîller ile Eşʿarîlerin olağanüstü fenomenlere yaklaşımlarını, olağan – olağanüstü karşıtlığına ekseninde yapılmış olan bir tasnif çerçevesinde incelemektedir. Kelâmcılar olağanüstü fenomenleri; (i) olağanüstü – doğaüstü fenomenler, (ii) olağanüstü – doğaüstü görünümlü olağan – doğal fenomenler ve (iii) olağanüstü – doğal fenomenler şeklinde ele almaktadır. Kelâmcıların olağanüstü fenomenlere dair incelemeleri ve yürüttükleri tartışmalar, entelektüel bir faaliyet olmasının yanı sıra İslam dinine giriş kapısı olan peygamberlik ile peygamberliğin yegâne ispat yolu olan mucizeyi ispata yöneliktir. Bu çalışma üç kısımdan oluşmaktadır. Olağanüstü ve doğaüstü fenomenlere ilişkin birinci kısımda, Muʿtezile ve Eşʿariyye’nin, bir fiilin mucize sayılabilmesi için gerekli gördükleri şartlar ortaya konarak neye mucize denileceği belirlenmeye çalışılacak, ayrıca bu iki ekolün irhâs ve keramet gibi diğer olağanüstü – doğaüstü fenomenlerin gerçekliği ve mucize ile farklılaştığı hususlara dair yürüttükleri tartışmalar ele alınacaktır. Buna göre iki ekolün mucizenin peygamberlere özgülüğü ve bu doğrultuda mucize dışındaki olağanüstü fenomenlerin gerçekten olağanüstü sayılıp sayılamayacağı noktasında farklı düşündüklerine dikkat çekilecektir. Çalışmanın ikinci kısmında, olağanüstü – doğaüstü görünümlü olmakla birlikte gerçekte olağan – doğal olan sihir, el çabukluğu, tılsım ve kehanet gibi fenomenler hakkında, Muʿtezile ve Eşʿariyye’nin ihtilaf noktalarına odaklanılacaktır. Muʿtezilîlerin, peygamberlik hakkında şüpheye mahal vermemek için bu tür fenomenleri olağan ve doğal olana indirgemek suretiyle açıklama eğiliminde oldukları; Eşʿarîlerin ise, Allah’ın kudreti yönünden konuya yaklaşarak bu fenomenlerin olağanüstü – doğaüstü sayılması için aklî bir imkânsızlığın bulunmadığını kabul ettikleri ileri sürülecektir. Üçüncü kısımda ise doğal olanın sınırları içerisinde gerçekleşen ancak o dönem için açıklanamayan fenomenleri bu iki ekolün nasıl açıklamaya çalıştığı incelenecektir.
Anahtar Kelimeler: Muʿtezile, Eşʿariyye, Olağanüstülük, Peygamberlik, Mucize.
Abstract (English)
This study analyses the approaches of Muʿtazilites and Ashʿarites to extraordinary phenomena in the III-V. centuries of Hijr within the framework of a classification based on the ordinary – extraordinary opposition. The theologians classify phenomena as (i) extraordinary – supernatural phenomena, (ii) ordinary – natural phenomena with an extraordinary – supernatural appearance, and (iii) extraordinary – natural phenomena. In addition to being an intellectual activity, the theologians’ investigations and discussions on extraordinary phenomena are aimed at proving prophethood, which is the gateway to Islam, and the miracle, which is the only way of proving prophethood. This study consists of three parts. In the first part on extraordinary and supernatural phenomena, the conditions that Muʿtazilites and Ashʿarites consider necessary for an act to be considered a miracle will be presented, and what can be called a miracle will be determined, and the debates of these two schools on the reality of other extraordinary and supernatural phenomena such as irhās and miracles and their differences with miracles will be discussed. In the second part of the study, we will focus on the points of disagreement between Muʿtazilites and Ashʿarites about phenomena such as magic, sleight of hand, talisman, and divination, which appear to be supernatural but are in reality ordinary and natural. In the third part, it will be analysed how these two schools tried to explain the phenomena that took place within the boundaries of the natural but could not be explained at the time.
Keywords: Muʿtazila, Ashʿarism, Extraordinariness, Prophethood, Miracle.
Files
09_02_meefe.pdf
Files
(420.6 kB)
| Name | Size | Download all |
|---|---|---|
|
md5:178105828aa5f369d5c8c68cad8c230c
|
420.6 kB | Preview Download |
Additional details
Additional titles
- Alternative title (English)
- Extraordinary Phenomena in the Dialectic of Muʿtazila and Ashʿariyya in Early Islamic Thought
Related works
- Is published in
- Journal article: https://en.theosophiajournal.com/ (URL)
Software
- Repository URL
- https://en.theosophiajournal.com/
References
- Bâḳıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib. el-İnṣāf fî mâ yecibü iʿtiḳādüh ve lâ yecûzü'l-cehlü bih. ed. Muhammed Zâhid el-Kevs̱erî. Kahire: el-Mektebetü'l-Ezheriyye li't-Türās, 2000. Bâḳıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib. Kitâbü'l-Beyân ʿani'l-farḳ beyne'l-muʿcizât ve'l-kerāmât ve'l-ḥiyel ve'l-kehâne ve's-siḥr ve'n-nârencât. ed. Richard J. McCarty. Beyrut: el-Mektebetü'ş-Şarkıyye, 1958. Bâḳıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib. Temhîdü'l-evâʾil ve telḫiṣu'd-delâʾil. ed. ʿİmâdüddîn Ahmed Haydar. Beyrut: Müessesetü'l-Kütübi's-Sekāfiyye, 1987. Bilge, Meliha. "Câhız'ın Mûcize Anlayışı: Tabiat Teorisi ve Âdet Anlayışı Çerçevesinde Bir İnceleme". Kader 19/2 (2021), 522-548. Bilge, Meliha. Muʿtezilî Düşüncede Mûcize. İstanbul: İFAV, 2021. Bozkurt, Mustafa - Maraz, Hüseyin. "Mucizenin Onto-Teleolojik Açıdan Sihirden Farklılığı". İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/2 (2014), 147-173. Bulut, Halil İbrahim. "Hârikulâde Olması Açısından Kerâmet ve Mûcize ile İlişkisi". Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (2001), 329-350. Bulut, Halil İbrahim. "Sihrin Hakikati ve Mûcizeden Farkı". Marife Dini Araştırmalar Dergisi 3/1 (2003), 59-70. Câḥıẓ, Ebû Osman. "Ḥucecü'n-Nübüvve". Resâʾilü'l-Câḥıẓ. ed. Abdüsselam Muhammed Harun. 3/221-281. Kahire: Mektebetü'l-Hāncî, 1964. Cüşemî, Ebû Saʿd el-Ḥâkim. ʿUyûnü'l-mesâʾil fi'l-Uṣūl. ed. Ramazan Yıldırım. Kahire: Dâru'l-İhsân, 2018. Cüveynî, İmâmü'l-Ḥaremeyn Ebü'l-Meʿālî. el-İrşâd ilâ ḳavâṭıʿi'l-edille fi'l-iʿtiḳād. ed. Muhammed Yusuf Musa - Ali Abdülmünʿim Abdülhamid. Mısır: Mektebetü'l-Hāncî, 1950. Cüveynî, İmâmü'l-Ḥaremeyn Ebü'l-Meʿālî. el-ʿAḳīdetü'n-Niẓāmiyye fi'l-erkâni'l-İslâmiyye. ed. Muhammed Zâhid el-Kevs̱erî. Kahire: el-Mektebetü'l-Ezheriyye li't-Türās, 1992. Eroğlu, Muhammed. "Hâkim el-Cüşemî". TDV İslâm Ansiklopedisi. 15/185-187. İstanbul: TDV Yayınları, 1997. Eşʿarî, Ebü'l-Ḥasen. Maḳālâtü'l-İslâmiyyîn ve iḫtilâfü'l-muṣallîn. ed. Hellmut Ritter. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1980. Ḥalîmî, Ebû ʿAbdillâh. el-Minhâc fî şuʿabi'l-îmân. ed. Hilmî Muhammed Fûde. 3 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1979. İbn Kemâl Paşa, Şemsüddîn. Resâʾilü İbn Kemâl. 2 Cilt. Dârulhilâfetilaliyye: İkdâm Matbaası, 1898. Îcî, ʿAḍudüddîn. Kitâbü'l-Mevâḳıf. ed. Abdurrahman ʿAmîre. 3 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Cîl, 1997. Ḳāḍī Abdülcebbâr, Ebü'l-Ḥasen. el-Muġnî fî ebvâbi't-Tevḥîd ve'l-ʿAdl. ed. Mahmûd Muhammed Kāsım - Mahmûd el-Hudayrî. Kahire: Dâru'l-Mısriyye, 1963. Ḳāḍī Abdülcebbâr, Ebü'l-Ḥasen. Şerḥu'l-Uṣūli'l-Ḫamse. ed. Abdülkerîm Osman. Kahire: Mektebetü Vehbe, 1996. Koloğlu, Orhan Şener. Cübbâîler'in Kelâm Sistemi. İstanbul: İSAM, 2011. Murteżā, Ali b. el-Ḥuseyn eş-Şerîf. eẕ-Ẕaḫīre fî ʿilmi'l-Kelâm. ed. Ahmed el-Ḥuseynî. Kum: Müessesetü'n-Neşri'l-İslâmî, 1411. Özervarlı, M. Sait. "Hârikulâde". TDV İslâm Ansiklopedisi. 16/181-183. İstanbul: TDV Yayınları, 1997. Siyâlkûtî, Abdülhakîm. Ḥâşiye ʿalâ Ḥâşiyeti'l-Ḫayâlî ʿalâ Şerḥi'l-ʿAḳāʾidi'n-Nesefiyye. İstanbul: Dâru't-Tıbâati'l-Âmire, 1273. Tehânevî, Muhammed Ali. Keşşâfü Iṣṭılâḥâti'l-fünûn ve'l-ʿulûm. ed. Ali Daḥrūc. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnân Nâşirûn, 1996.