Published June 25, 2023 | Version v1
Journal article Open

Safevi Dönemi Tezyinatı Üslup Özellikleri Görülen Bir Yazma Eserin Değerlendirilmesi

Description

16. yüzyıldan 18. yüzyılın başlarına kadar İran coğrafyasında hâkimiyet süren Safevî Devleti, kendinden önce bu coğrafyada yer alan, bilhassa Timurlu Akkoyunlu ve Türkmen üslubundan gelen sanatçılarla tezhip sanatının gelişmesine önemli katkı sağlamışlardır. Safevî sanatının, 1514 yılında Çaldıran Meydan Muharebesi’yle Osmanlı sanatıyla ilişkisi başlamış, Tebriz ele geçirildikten sonra buradaki el yazması eserlerin sanatçılarla beraber İstanbul’a getirilmesi ve Acem ustaları bölüğünün kurulmasıyla Osmanlı ve Safevî sanatçılar arasında bir etkileşim olmuştur. Özellikle bu dönemde üretilen el yazması eserler arasında Kur’ân-ı Kerimler ile Kur’an cüzleri başta gelmektedir.

Bu makalede Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi’nde bulunan 15. yüzyılın ikinci yarısı ilâ 16. yüzyıl Safevî tezyinatına örnek teşkil eden 318 envanter numaralı eser, dönemin süsleme özelliklerini ortaya çıkarmak amacıyla incelenmiştir. Eserin tezyinatında görülen renk, motiflerin; formu, ebatları, yoğunluğu ve çeşitleri gibi unsurlar, bilhassa Safevî dönemi tezyinat üslubunun karakteristik özelliklerini yansıtmasının yanı sıra farklı üslupların birbiriyle olan etkileşimini göstermesi bakımından da oldukça önemlidir.  Bu nedenle eser tezhip ve cilt sanatı bakımından makalede ele alınmış olup, tezyinatı analiz edildikten sonra Safevî dönemi üslup özellikleri görülen diğer kütüphanelerdeki yazma eserlerle tezyinat açısından değerlendirilmiştir. Hem iç hem dış kapak hem de sûre başı süslemeleri bakımından oldukça zengin bir bezemeye sahip olan cüzün renk, desen ve kompozisyon anlayışı benzer Safevî el yazmalarıyla karşılaştırılarak eserlerin Safevî tezyinatı içindeki yeri ortaya konmaya çalışılmıştır.

Files

03_Y_Karadeniz_Son.pdf

Files (1.9 MB)

Name Size Download all
md5:754f04e0c5b5e72d8ea50541a50d9493
1.9 MB Preview Download