De Koran als Gods Woord: Een modern islamitische apologetiek

De briefwisseling gepresenteerd in deze paper is ontstaan door een opinieartikel 7 van Hendro Munsterman in het Nederlands Dagblad betreffende de bekendmaking van mogelijk de oudste bestaande Koran manuscripten. 8 Munsterman interpreteerde deze vondst als een bewijs voor een grote historische redactie van de Koranische tekst (de Mushaf). Door een uitwisseling hierover op sociale media tussen mij en Munsterman ontstond het idee om onze discussie om te zetten tot een virtuele briefwisseling op de professionele reliwebsite nieuwwij.nl. Deze briefwisseling is voornamelijk een christelijk-islamitisch debat gericht op theologische verschillen. Munsterman bespreekt de islam en de profeet Mohammed niet met enige negatieve stereotypen als satanswerk, anti-christ, barbaars, theocratisch, of als inhumaan, maar als een mensgemaakte religie die voortkwam uit een teleurstelling van Mohammed in het christendom. Munsterman probeert de islam wel te plaatsen in het Goddelijk plan, maar op dezelfde manier zoals hij ook andere religies probeert te plaatsen. Hij beziet de islam dus niet als specialer vanuit de Abrahamitische overeenkomst tussen islam en christendom. Het interessante aan Munsterman's discours is dat zijn kritiek puur theologisch bleef zonder gebruik te maken van negatieve stereotypen. Zijn gebruik van teksthistorische kritiek en het onderscheid tussen Jezus en de Bijbel is een moderne laat-20 e eeuwse ontwikkeling in katholieke theologie, waarbij de Bijbel wordt neergezet als door-God- geïnspireerd mensenwerk, en dus niet letterlijk Gods woord, en Jezus als Christus de immanente uiting van Gods woord. Hiermee werd een omslag gemaakt van het plaatsen van Gods waarheid in scriptuele openbaring naar humane openbaring, God in tekst naar God in de mens. Hiermee wordt de incarnatie als een ultieme uiting van humanisme gezien. 10 De constante nadruk van Munsterman op het onderscheid tussen Bijbel en Jezus, en de islam als scriptuele religie, is daardoor een indirecte verwijzing naar de onmogelijkheid van de islam om een echt humanisme uit te dragen. Het benadrukken van het theologisch verschil tussen Jezus en de Koran als Gods woord is dan uiteindelijk toch een indirecte clash of civilization. In mijn referaat op Munsterman heb ik daarom ook willen aantonen dat het radicaal monotheïsme van islamitische theologie een hermeneutisch onderscheid vereiste tussen Gods woord als transcendent attribuut en geopenbaarde tekst, Het interessante is ook dat de islamitische stromingen die Gods immanentie en 'lichamelijkheid' juist benadrukten een extreme nadruk legden op de letterlijke lezingen van de Koran en een theologisch voluntarisme 11 hanteerden. De islamitische stromingen die juist Gods transcendentie benadrukten zijn ook de stromingen die met humanistisch-rationele interpretaties kwamen; als God de totale Ander is en Hij niks nodig heeft, dan is Zijn openbaring gericht op het welzijn van de mens die wel afhankelijk is. In islamitische theologie humaniseert Gods transcendentie juist de openbaring. Er is dus geen theologische grond om klassieke islamitische theologie als een automatische bron te zien voor een clash of civilization van humanisme versus scriptualisme. In mijn betoog is het juist het verlaten van klassieke islamitische theologie die de huidige ervaring van een clash heeft veroorzaakt. Zowel het christendom als de islam hebben beiden een humanistische potentie in hun orthodoxie zitten.