Published September 10, 2025 | Version v1
Book Open

Węzłowe problemy jawności w społeczeństwie informacyjnym

Creators

Description

Publikacja poświęcona jest problematyce jawności życia publicznego i dostępu do informacji w demokratycznym państwie prawnym. Autorzy analizują, w jakim stopniu obowiązujące przepisy rzeczywiście gwarantują przejrzystość działań organów państwa, które z natury pełnią rolę monopolisty w zakresie gromadzenia i udostępniania danych.

Tematyka ta jest szczególnie aktualna – w czasach, gdy informacja staje się jednym z kluczowych zasobów, jawność ogranicza władczość państwa i wzmacnia zaufanie obywateli. Transparentność życia publicznego redukuje skalę działań postrzeganych jako zakulisowe, dzięki czemu pełni rolę filaru społeczeństwa obywatelskiego.

Książka adresowana jest do badaczy i praktyków prawa informacyjnego, a także radców prawnych i innych osób zajmujących się udostępnianiem lub pozyskiwaniem danych publicznych. Może również stanowić wartościową lekturę uzupełniającą dla studentów prawa i administracji uczestniczących w zajęciach z tego zakresu.

Abstract (English)

This publication explores the issue of transparency in public life and access to information in a democratic state governed by the rule of law. The author examines to what extent current legal regulations truly guarantee the openness of government activities, even though state authorities inherently hold a monopoly on collecting and managing public data.

The topic is highly relevant today—at a time when information is becoming one of the most valuable resources, transparency helps limit state power and strengthen public trust. Open access to information reduces the perception of backroom decision-making and serves as a cornerstone of civil society.

This book is intended for scholars and practitioners of information law, as well as legal counsels and other professionals involved in providing or obtaining public data. It is also a valuable supplementary reading for law and public administration students attending courses on information law.

Files

[1]wezlowe-problemy-strona-flow.pdf

Files (1.9 MB)

Name Size Download all
md5:d4470c328796e19d63b385f9673b37c4
1.9 MB Preview Download

Additional details

Additional titles

Translated title (English)
Key Issues of Transparency in the Information Society

Identifiers

ISBN
978-83-66723-91-7
ISBN
978-83-66723-92-4

Dates

Issued
2025-09-10

References

  • Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. 2, Warszawa 2012.
  • Bidziński M., Chmaj M., Szustakiewicz P., Ustawa o dostępie do informacji publicznej. Komentarz, wyd. 4, Warszawa 2023.
  • Gudowska Natanek E., Kuca G., Ustawa o dostępie do informacji publicznej. Komentarz, Warszawa 2024.
  • Jaśkowska M., Nadużycie publicznego prawa podmiotowego jako przesłanka ograniczenia dostępu do sądu w sprawach z zakresu informacji publicznej, "Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego" 2018, nr 1
  • Morawski L., Zasady wykładni prawa, Toruń 2010.
  • Safjan M., Bosek L. (red.), Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, Warszawa 2016.
  • Szustakiewicz P., Definicja informacji publicznej w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, "Przegląd Prawa Publicznego" 2016, nr 10.
  • Szustakiewicz P. (red.), Dostęp do informacji publicznej, Warszawa 2019.
  • Bugowski Ł.K., Czech M., Zapewnianie dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w urzędach gmin w województwie podlaskim – aspekty finansowe i prawne, "Samorząd Terytorialny" 2022, nr 11.
  • Czaplicki K., Szpor G., Ustawa o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych, Warszawa 2020.
  • Drozdowicz K. [w:] M. Zaremba (red.), Prawo prasowe. Komentarz, Warszawa 2018.
  • Kamińska I., Rozbicka Ostrowska M., Ustawa o dostępie do informacji publicznej. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2016.
  • Kańduła S., W stronę elektronicznej administracji w gminach, "Finanse Komunalne" 2023, nr 2.
  • Kęsicka A., Prasa i Internet: drogi rozwoju i perspektywy, "Zarządzanie Zmianami. Zeszyty Naukowe" 2010, nr 1/2010.
  • Piskorz Ryń A., Sakowska Baryła M., Ustawa o dostępie do informacji publicznej. Komentarz, Warszawa 2023.
  • Sitniewski P., Zasada jawności obrad organów stanowiących w praktyce jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2018.
  • Tuleja P., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. 2, Warszawa 2023.
  • Jaśkowska M., Dostęp do informacji publicznych w świetle orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, Toruń 2002.
  • Piskorz‑Ryń A., Dostęp do informacji publicznej: zasady konstrukcyjne ustawy, "Kwartalnik Prawa Publicznego" 2002, nr 4.
  • Piskorz‑Ryń A., Sakowska‑Baryła M., Ustawa o dostępie do informacji publicznej. Komentarz, Warszawa 2023.
  • Taczkowska‑Olszewska J., Dostęp do informacji publicznej w polskim systemie prawnym, Warszawa 2014.
  • Barcik J., Kocot J., Jawność oświadczeń majątkowych sędziów z perspektywy europejskiej, IUSTITIA 2016, nr 3/2016.
  • Grzelak A., Trybunał Sprawiedliwości o prawie sędziów do ochrony prywatności i danych osobowych – komentarz do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 5.06.2023 r., C‑204/21, Komisja Europejska przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej, "Europejski Przegląd Sądowy 2024, nr 6.
  • Hayduk‑Hawrylak I., Kołecki B., Wleklińska A., Prawo o ustroju sądów powszechnych. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2018.
  • Konecki J., Przynależność sędziów. Stosowanie prawa i role społeczno‑polityczne, "Consillium Iuridicum" 2024, nr 2(10).
  • Pogłódek A., Jawność przynależności sędziów – oświadczenia sędziów oraz prokuratorów o członkostwie w zrzeszeniach, pełnieniu funkcji w organach fundacji, członkostwie w partii politycznej. Analiza danych, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa 2023.
  • Dauter B. [w:] A. Kabat, M. Niezgódka‑Medek, B. Dauter, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, wyd. 9, Warszawa 2024.
  • Jagielska M., Jagielski J., Cherka M. [w:] R. Hauser, M. Wierzbowski, R. Stankiewicz (red.), Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2015.
  • Kostro M., Udział czynnika społecznego w wymiarze sprawiedliwości jako realizacja zasady publiczności, "Białostockie Studia Prawnicze" 2016, nr 21.
  • Pilitowski B., Kociołowicz‑Wiśniewska B., Raport z przestrzegania w Polsce zasady jawnego procesu i publicznego ogłoszenia wyroku w czerwcu 2020, Toruń 2020.
  • Roszkiewicz J., Jawność postępowania sądowego w świetle Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, "Radca Prawny. Zeszyty Naukowe" 2021, nr 2(27).
  • Smarż J., Postępowanie sądowoadministracyjne w dobie pandemii COVID‑19 a realizacja prawa do sądu, "Zeszyty Prawnicze. Biuro Analizy Sejmowej" 2024.
  • Tarno J.P., Wyporska J., Gwarancje procesowe strony w sądowoadministracyjnym postępowaniu uproszczonym [w:] J. Filipek (red.), Jednostka w demokratycznym państwie prawa, Bielsko‑Biała 2003.
  • Woś T. [w:] H. Knysiak‑Sudyka, M. Romańska, T. Woś, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, wyd. 6, Warszawa 2016.
  • Dziekański P., Informacja jako dobro ekonomiczne będące źródłem przewagi konkurencyjnej, "Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy" 2012, nr 24.
  • Kobroń Ł., Whistleblower – strażnik wartości czy donosiciel?, "Palestra" 2013, nr 58, nr 11–12.
  • Kutera M., Whistleblowing jako narzędzie wykrywania oszustw gospodarczych, "Studia i Prace Kolegium SGH" 2016, nr 152.
  • Lewicka‑Strzałecka A., Whistleblowing at work. The Polish Perspective, "Whistleblowing. In Defense of Proper Action" 2011, nr 18.
  • Łaguna Ł. [w:] B. Baran‑Wesołowska (red.), Ochrona sygnalistów. Komentarz, Warszawa 2025.
  • Sudoł M. [w:] E. Bielak‑Jomaa, D. Lubasz, J. Łuczak‑Tarka (red.), Ochrona sygnalistów. Komentarz, Warszawa 2025.
  • Avtonomov A., Activities of the European Ombudsman under the Charter of Fundamental Rights: Promoting Good Administration through Human Rights Compliance, "MDPI. Laws" 2021, nr 10.
  • Cadeddu S., The proceedings of the European Ombudsman, "L & Contemp. Probs" 2004, nr 68
  • Castells M., Sieci oburzenia i nadziei. Ruch społeczne w erze internetu, Warszawa 2013.
  • Czarnow S., Prawo do informacji publicznej w Polsce a wymogi prawa europejskiego, "Samorząd Terytorialny" 2007, nr 4
  • d'Ancona M., Postprawda, Warszawa 2018.
  • Demirel D., The Role of the European Ombudsman in Good Administration, "Politics, Economics and Administrative Sciences Journal of Kirsehir Ahi Evran University" 2021, vol. 5, nr 2.
  • Dobaczewska A., Jawność działania władz publicznych a stopień partycypacji społecznej w kreowaniu i realizacji zadań publicznych [w:] T. Bąkowski (red.), Organizacja administracji publicznej z perspektywy powierzanych jej zadań, Warszawa 2015.
  • Fisher M., W trybach chaosu. Jak media społecznościowe przeprogramowują nasze umysły i nasz świat, Kraków 2023.
  • Harari Y.N., 21 lekcji na XXI wiek, Kraków 2018.
  • Harasimiuk D.E., Szustakiewicz P., Dostęp do dokumentów wytworzonych przez organy Unii Europejskiej, "Przegląd Prawa Publicznego" 2021, nr 10.
  • Kędzior A., Jawność i transparentność postępowania administracyjnego, "Przegląd Prawa Publicznego" 2018, nr 1.
  • Hofmann H.C.H., Chapter 1: The developing role of the European Ombudsman [w:] H.C.H. Hofmann, J. Ziller, Accountability in the EU. The Role of the European Ombudsman, 2017.
  • Hryniewicka Filipkowska W., Prawo do dobrej administracji w polskim systemie wdrażania funduszy Unii Europejskiej. Teoria i praktyka, Białystok 2015.
  • Izdebski H., Maladministration a zasada i prawo do dobrej administracji [w:] K. Małysa Sulińska, M. Spyra, A. Szumański (red.), W poszukiwaniu dobrego prawa. Księga Jubileuszowa Profesora Mirosława Steca. Tom I. Perspektywa publicznoprawna, Warszawa 2022.
  • Jackiewicz A., Prawo do dobrej administracji w świetle Karty Praw Podstawowych, Państwo i Prawo 2003, nr 7.
  • Jaśkowski M., Pojęcie sądowej kontroli administracji, kontrola sądowa a nadzór [w:] idem, Sądowa kontrola legalności aktów administracyjnych Unii Europejskiej, Warszawa 2016.
  • Jaśkowski M., Sądy wspólnotowe jako sądy administracyjne, "Kwartalnik Prawa Publicznego" 2001, nr 1.
  • Kotanidis S., The European Ombudsman: Reflections on the role and its potential. In depth analysis, European Parliamentary Research Service, 2018 [online:] https://www.europarl.europa.eu/thinktank/en/do¬cument/EPRS_IDA(2018)630282 [dostęp: 31.12.2024].
  • Kowalik Bańczyk K., Środki przysługujące wnioskodawcy w razie odmowy udzielenia dostępu do dokumentów. Środki odwoławcze [w:] D. Miąsik, N. Półtorak, A. Wróbel (red.), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, t. 1, Warszawa 2012.
  • Opaliński B., Dostęp do informacji publicznej jako emanacja zasady jawności życia publicznego, "Przegląd Prawa Publicznego" 2019, nr 7–8.
  • Osowski S., Wilk B., Jawność jako zasada demokratycznego państwa prawa, "Krajowa Rada Sądownictwa" 2016, nr 4.
  • Przybysz P., Administracja partycypacyjna [w:] idem, Instytucje prawa administracyjnego, Warszawa 2020.
  • Safjan M., Bosek L. (red.), Konstytucja RP. Komentarz, Warszawa 2016.
  • Schick N., Deep Fakes and the Infocalypse: What You Urgently Need To Know, Monoray 2020. Skibińska E, Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Kompetencje Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Sądy Wspólnotowe [w:] A. Wróbel (red.), Wprowadzenie do prawa Wspólnot Europejskich (Unii Europejskiej), Zakamycze 2002.
  • Słapczyński T., Aktualność pojęcia prawa do dobrej administracji i jego skuteczność. Prawo do dobrej administracji [w:] W. Jakimowicz (red.), Aktualność pojęć prawa administracyjnego, Warszawa 2021.
  • Wróblewska P., Zasada jawności działań administracji a prawo dostępu do dokumentów wewnętrznych na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej, "Przegląd Prawa Publicznego" 2016, nr 5.
  • Alon Barkat S., Busuioc M., Human – AI Interactions in Public Sector Decision Making: "Automation Bias" and "Selective Adherence" to Algorithmic Advice, "Journal of Public Administration Research and Theory" 2023, nr 33(1).
  • Brkan M., Vilfan H.P., Article 86. Right to Explanation of Individual Decision Making [w:] C.N. Pehlivan, N. Forgó, P. Valcke (red.), The EU Artificial Intelligence (AI) Act: A Commentary, 2024.
  • 1De Bruijn H., Warnier M., Janssen M., The perils and pitfalls of explainable AI: Strategies for explaining algorithmic decision making, "Government Information Quarterly" 2022, nr 39(2).
  • Filgueiras F., New Pythias of public administration: ambiguity and choice in AI systems as challenges for governance, "AI & Soc." 2022, nr 37.
  • Hense P., Niekrenz E., Recht auf individuelle Erläuterung automatisierter Entscheidungen und Geschäftsgeheimnisschutz, "Künstliche Intelligenz und Recht" 2025, nr 6.
  • Janssen M., Hartog M., Matheus R., Yi Ding A., Kuk G., Will Algorithms Blind People? The Effect of Explainable AI and Decision Makers' Experience on AI supported Decision Making in Government, "Social Science Computer Review" 2022, nr 40(2).
  • Kelder K., CK v Dun & Bradstreet Austria (C 203/22) – the case that ends the GDPR right to explanation debate?, 2024 [online:] https://digi con.org/ ck v dun bradstreet austria c 203 22 the case that ends the gdpr right to explanation debate/ [dostęp: 17.06.2025].
  • Kupiec M. Nowe spojrzenie na zautomatyzowane podejmowanie decyzji w rozumieniu art. 22 RODO – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 7.12.2023 r., C 634/21, OQ przeciwko Land Hessen przy udziale: SCHUFA Holding AG, EPS 2024, nr 3, s. 33 39.
  • Panigutti C., Hamon R., Hupont I., Fernandez Llorca D., Fano Yela D., Jun¬klewitz H., Scalzo S., Mazzini G., Sanchez I., Soler Garrido J., Gomez E., The role of explainable AI in the context of the AI Act. Proceedings of the 2023 ACM Conference on Fairness, Accountability, and Transparency, Association for Computing Machinery, New York, s. 1142–1143 [online:] https://doi.org/10.1145/3593013.3594069 [dostęp: 19.01.2025].
  • Wachter S., Mittelstadt B., Floridi L., Why a Right to Explanation of Auto¬mated Decision Making Does Not Exist in the General Data Protection Regulation, "International Data Privacy Law" 2017, nr 7(2).
  • Wendehorst C., Artikel 3: Begriffe [w:] M. Martini, C. Wendehorst (red.), KI VO: Verordnung über Künstliche Intelligenz, Monachium 2024.
  • Adamiak B., O potrzebie jednolitości koncepcji strony postępowania administracyjnego, "Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji" 2015, nr 100(1).
  • Bierzanek R., Symonides J., Prawo międzynarodowe publiczne, wyd. 6, Warszawa 2001.
  • Chlebny J., Udostępnianie stronie akt sprawy administracyjnej a prawo do sądu, "Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego" 2008, nr 3.
  • Dąbrowski P., Komentarz do art. 302 u.o.c., teza 18 [w:] J. Chlebny (red.), Prawo o cudzoziemcach. Komentarz, Warszawa 2020.
  • Florczak A., ONZ‑owski system ochrony praw człowieka [w:] A. Florczak, B. Bolechów (red.), Prawa człowieka a stosunki międzynarodowe, Toruń 2006.
  • Florczak‑Wątor M. [w:] P. Tuleja (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. 2, Warszawa 2023.
  • Górzyńska T., Zasada jawności w administracji, "Państwo i Prawo" 1998, nr 6.
  • Gronowska B., Wydalenie cudzoziemców – wybrane problemy międzynarodowych standardów praw człowieka oraz prawa polskiego [w:] T. Jasudowicz, C. Mik (red.), O prawach człowieka w podwójną rocznicę paktów. Księga pamiątkowa w hołdzie Profesor Annie Michalskiej, Toruń 1996.
  • Jabłoński M., Udostępnienie informacji publicznej w formie wglądu do dokumentów, Wrocław 2013.
  • Janowicz Z., Postępowanie administracyjne i postępowanie przed sądem administracyjnym, Warszawa–Poznań 1987.
  • Osowski S., Wilk B., Jawność jako wyznacznik legitymizacji władz publicznych [w:] A. Wojtaszak (red.), Studia nad współczesnymi ruchami społecznymi, Szczecin 2014.
  • Wierzbowski M. [w:] M. Wierzbowski (red.), Postępowanie administracyjne – ogólne, podatkowe, egzekucyjne i przed sądami administracyjnymi, Warszawa 2012.
  • Zubik M., Prawo konstytucyjne współczesnej Polski, Warszawa 2020.
  • Sibiga G., Jawność – tajność. Dokąd zmierzają relacje obywatela z władzą, "Monitor Prawniczy" 2019, nr 1.