Geç Dönem Osmanlı Ahlâk Metinlerinde Müeyyide Problemi
Description
Öz: Geç dönem Osmanlı modernleşme hareketleri içerisinde yer alan ahlâk metinleri, üzerine inşa edildiği teorik cephe, ele aldığı konular, problemler ve kavramlar itibarıyla klasik İslâm ahlâk metinlerinden farklıdır. Osmanlı ahlâk müellifleri bir yandan modernleşme fikrine uygun, bu fikrin talep ettiği yeni ahlâk metinleri telif etmek isterken diğer taraftan ise kaleme aldıkları ahlâk metinlerinin İslâm inanç esaslarına aykırı unsurlar taşımaması yönünde gayret sarf etmektedir. Vazife fikrinin geç dönem Osmanlı ahlâk metinlerinde yaygınlık kazandığı bu zaman diliminde ahlâk müelliflerinin karşılaştığı en önemli güçlüklerin başında ahlâkî müeyyidenin ne şekilde yer alacağı problemi yer almaktadır. İslâm inanç esasları içerisinde yer alan ahiret düşüncesine göre bu dünyada yapılan her istemli fiilin karşılığı ahirette görülecektir. Bu nedenle bu dine mensup olan insanların iradeli fiilleri ahirette karşılaşacakları ödüle/cennete kavuşma; cezadan/cehennemden uzaklaşma gayesine yöneliktir. Geç dönem modern Osmanlı ahlâk metinlerinin teorik olarak yaslandığı vazife fikrinde ise insanın istemli fiillerinin bir gaye doğrultusunda gerçekleşmesi halinde bu eylemin ahlâkîliğinden bahsedilemeyecektir. Geç dönem Osmanlı ahlâk müelliflerinin İslâm ahlâk inanç esaslarından uzaklaşmadan, ahlâk metinlerini vazife fikri üzerinden ne şekilde modernleştirecekleri, vazife fikri ile ahiret düşüncesini ne şekilde sentezleyecekleri oldukça dikkat çekici bir husustur. Bu çalışma geç dönem Osmanlı ahlâk metinleri üzerinden zikrettiğimiz bu problemin ne şekilde bir çözüme kavuşturulduğunu aktarmayı amaçlamaktadır. Böylece modern dönem Osmanlı ahlâk müelliflerinin ahlâkî müeyyide problemini ne şekilde ele aldığı, müeyyide tercihlerini nasıl tenkide tâbi tuttuğu ve müeyyide tercihleri arasında hangisini hangi gerekçelerle red ve kabul ettiği de anlaşılmış olacaktır.
Anahtar Kelimeler: İslâm felsefesi, Modernleşme, Ahlâk, Geç Osmanlı, Müeyyide.
Abstract (English)
The ethical texts within the late Ottoman modernisation movements are different from the classical Islamic ethical texts in terms of the theoretical front on which they are built, the subjects, problems and concepts they deal with. On the one hand, Ottoman ethical authors wanted to compose new ethical texts in accordance with the idea of modernisation and the demands of this idea, and on the other hand, they endeavoured to ensure that the ethical texts they wrote did not contain elements contrary to the principles of Islamic belief. In this period of time, when the idea of duty became widespread in late Ottoman ethical texts, one of the most important difficulties faced by the authors of ethics was the problem of how to include moral sanctions. According to the idea of the hereafter, which is one of the principles of Islamic belief, every voluntary act done in this world will be rewarded in the hereafter. For this reason, the voluntary acts of people who belong to this religion are aimed at achieving the reward/heaven and avoiding punishment/hell in the hereafter. The idea of duty, on the other hand, on which late modern Ottoman ethical texts are theoretically based, states that if the voluntary acts of human beings are performed in line with a goal, the morality of this action cannot be mentioned. It is quite remarkable how the late Ottoman ethical authors modernised their ethical texts through the idea of duty and how they synthesised the idea of duty with the idea of the hereafter without moving away from the principles of Islamic ethical beliefs. This study aims to convey how this problem was solved through late Ottoman ethical texts. In this way, it will also be understood how modern Ottoman ethical writers addressed the problem of moral sanction, how they criticised sanction preferences, and which of the sanction preferences they rejected or accepted and on what grounds.
Keywords: Islamic philosophy, Modernisation, Ethics, Late Ottoman, Sanction.
Files
09_03_yiaktas.pdf
Files
(427.3 kB)
| Name | Size | Download all |
|---|---|---|
|
md5:fc75a7360ac54b32f0f1f128d87e23a2
|
427.3 kB | Preview Download |
Additional details
Additional titles
- Alternative title (English)
- The Problem of Sanctions in Late Ottoman Ethical Texts
Related works
- Is published in
- Journal article: https://en.theosophiajournal.com/ (URL)
Software
- Repository URL
- https://en.theosophiajournal.com/
References
- 1. Abdurrahman Şeref. İlm-i Ahlâk. Dârü'l-Hilafeti'l-Aliyye: Daruttıbaâtü'l-Âmire, 1316. 2. Ahmed Hamdi Aksekili. Ahlâk Dersleri. Ankara: Öğüt Matbbası, 1340. 3. Akseki, A. Hamdi. İslâm, Fıtrî Tabiî ve Umumî Bir Dindir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2018. 4. Akseki, Ahmet Hamdi. Ahlâk Dersleri. Üçdal Neşriyat, 1968. 5. Aktaş, Yusuf İzzettin. Son Dönem Osmanlı Düşüncesinde Ahlâk. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Doktora, 2023. 6. Ali Kemal. İlm-i Ahlâk. Dersaadet: Sabah Matbaası, 1330. 7. Ali Rıza. İlm-i Ahlâk. İstanbul: Karabet Matbaası, 1318.