1930-1946 Yılları Arasında Yazılmış Çocuk Hikâye Kitaplarında Dinî Motifler

Çocuk edebiyatının önemli bir parçası olan çocuk hikâyeleri, Osmanlı’da Tanzimat döneminden başlayarak gelişimini sürdürmüş ve Cumhuriyet dönemiyle birlikte çeviri, uyarlama ve özgün eserlerle zenginleşmiştir. Döneminin siyasi, kültürel, ekonomik ve dinî yapısından etkilenen edebiyat, Cumhuriyetin ilk yıllarındaki değişimden de etkilenmiştir. Bu durum çocuk edebiyatına da yansımıştır. Bu araştırmanın amacı, 1930-1946 yılları arasında yazılan çocuk hikâye kitaplarında dinî motiflerin kullanım şekillerini ve sayısal dağılımını incelemektir. Bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseni kullanılmış ve veri toplama yöntemi olarak doküman incelemesi tercih edilmiştir. Araştırma kapsamında, 1930-1946 yılları arasında yazılmış 14 çocuk hikâye kitabı içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Söz konusu analizde, inanç ve ibadetle ilgili dinî motifler, günlük dilde kullanılan dinî ifadeler, günah-sevap kavramları, büyü, sihir, cin ve peri gibi kavramlar incelenmiştir. Araştırma sonucu elde edilen bulgular, incelenen kitaplarda Allah, peygamber, melek, ahiret, kader gibi inançla ilişkilendirilen kavramlar ile namaz, hac, oruç, kurban, dua gibi ibadet motiflerinin bulunduğunu ortaya koymuştur. Bu motiflerin kullanım sıklığı ve çeşitliliği ise kitaptan kitaba değişiklik göstermektedir. Özellikle Allah kavramının kullanımı kitaplarda değişkenlik göstermiş; bazı kitaplarda yoğun, bazılarında sınırlı kalmıştır. İncelenen kitaplarda, ibadetle ilgili dinî motifler arasında dua motifinin, namaz, hac, oruç ve kurban motiflerinden daha sık yer aldığı; büyü-sihir ile ilgili kavramların ise yalnızca 9 defa kullanıldığı tespit edilmiştir. Çalışma kapsamında ele alınan dönemde, din eğitiminin sınırlandırılması ve kısmen yasaklanmasının, çocuk hikâyesi alanında yazılmış kitaplara da yansıdığı ve bu kitaplarda dinî motiflerin az yer aldığı belirlenmiştir. Ayrıca, dinî motiflerin kitaplardaki kullanım sıklığı ve çeşitliliğinin, o dönemdeki yazarların dine bakışlarına ve dinî duyarlılıklarına bağlı olduğunu söylemek mümkündür.