İbret'in Yayım Beyannamesi

Osmanlıda Tanzimat’ın ilanından sonraki kurumsallaşma süreci içinde basın, halkın fikirlerini iktidara taşıyan, iktidarın kanun ve nizamnamelerini halka ileten önemli bir kurum olarak ortaya çıkmıştır. Devlet içinde yabancı matbuat, iktidar-basın ilişkisinde iletişim rolünü erken dönemlerde ve nispeten daha rahat bir ortamda yaparken durum yerli basın için sancılı olmuştur. Yerli matbuat bir basın dilinin henüz kurulamamış olması, matbaa harfleri ve fiziksel koşullara dair sorunlar, kararname ve nizamnamelere dayalı sansür uygulamaları, fikir hürriyetini henüz içselleştirememiş hükümetler vb. problemlerle uğraşmak durumunda kalmıştır. Bu uğraşıları içinde gazetelerin ulaşmaya gayret ettiği temel unsur halk olmuştur. Batılılaşma sürecinde birçok yeni edebiyatçının karşılaştığı batılı edebî türleri okuyacak bir “okur kitlesi”ne ulaşma çabası gazetecilerin de karşılaştığı bir sorun olmuştur. Gazeteler bu sorunu aşma denemelerinde, her şeyden önce kendilerini ve işlevlerini tanıtma yoluna başvurmuşlardır. Böylece gazeteler bir yandan olay ve fikirleri okurlarına naklederken bir taraftan da kendilerini tanıtmışlardır. İlkin İstanbul gazetelerinde görülen bu anlayış İstanbul gazetelerinden iktibas ve nakiller yapan vilayet gazetelerine de sirayet etmiştir. Türk basın tarihinin en önemli gazetelerinden İbret de Namık Kemal ve dostlarıyla bir yayın serüvenine başlarken benzer bir yaklaşımla gazetecilik anlayışını beyanname niteliğindeki bir yazısıyla okurlarına takdim etmiş ve tekrar tekrar tatil edilmesine rağmen kapatılıncaya kadar beyannamesindeki düşüncelerinin arkasında durmuştur. Böylece Türk basın tarihinde basın ve hürriyeti savunan köşe taşlarından biri olmuştur.