06 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri Ardından Riskli Tarihi Yapıları Değerlendirme Yöntemleri Üzerine Bir İnceleme

Tarihi yapılar üzerinde ağır hasar ve yıkımlara yol açan depremler afet yönetimi çalışmaları içerisinde önemli bir yer tutmaktadır. Taşınmaz kültür varlıklarına yönelik deprem yönetimi yaklaşımları, deprem öncesi risk hazırlık çalışmaları, deprem sonrası hasar tespit çalışmaları ve acil müdahaleler gibi farklı aşamalardan oluşmaktadır. Bir deprem coğrafyasında konumlanmış olan Türkiye’de tarihi yapıların depreme karşı hazırlanması ve güçlendirilmesinde afet öncesi ve afet sonrası yapılacak çalışmalara ilişkin sistematik ve kapsamlı yöntemlerin geliştirilmesi oldukça önemlidir. Tarihi yapılarda hasar tespiti ve yapısal güçlendirilmelere yönelik onarım ve restorasyon müdahaleleri uzun ve kapsamlı süreçlerdir. Bu nedenle, tarihi yapılarda deprem riski altındaki yapıların tespitine yönelik nitel ve nicel metodolojilerin aşamalı ve bütüncül olarak ele alındığı kapsayıcı yöntemlere ihtiyaç bulunmaktadır. Nitel çalışmalar; yerinde yapılan gözlemlere dayalı hızlı ve sistematik bilgi toplanmasını sağlarken; nicel çalışmalar hasar tespiti, malzeme dayanımı, deprem performansının test edilmesi gibi sayısal verilerin analizlerini içermektedir. Gözleme dayalı, hızlı, sistematik nitel değerlendirmeleri içeren ‘ön değerlendirme’ yöntemleri deprem riski altındaki tarihi binaların deprem performansı açısından önceliklendirilmesi ve riskli yapıların bölgesel dağılımlarının belirlenmesini sağlamaktadır. Böylece ikinci aşamada ayrıntılı analiz çalışmaları gerçekleştirilecek yapıların belirlenmesine yön vermesi açısından önemlidir. Bu araştırmanın amacı, 06 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremlerinin ardından Antakya tarihi kent merkezinde bulunan ve depremden sonra hasar görmüş yapılarda tespit edilen yapısal kusur ve olumsuzluklardan yola çıkarak deprem öncesi riskli yapı ön değerlendirme yöntemlerinde dikkate alınması gerekli ölçütlerin tartışılmasıdır. Öncelikle, Türkiye Yapı Deprem Yönetmeliği (TYDY-2017) ve 6306 sayılı Kanun kapsamında hazırlanan Afet Riski Altındaki Alanlarda Gerçekleştirilecek Riski Yapı Tespiti Esaslarında (RYTE-2018) tanımlanan riskli yapı tespit süreci parametreleri irdelenmiştir. Yazının devamında, Antakya kent merkezindeki tarihi yapılarda deprem sonrası tespit edilen yapısal hasarlar ve kusurlar aktarılmıştır. Sonuç bölümünde ise Türkiye’de tarihi yapılarda riskli yapıların birinci ve ikinci aşama değerlendirme yöntemleri ile belirlenmesine yönelik öneri ve değerlendirmelerde bulunulmuştur.