Osmanlı Modernleşme Dönemi Ahlâk Metinlerinde Faziletin Vazifeye Dönüşümü
Description
Öz: Osmanlı Devleti’nin XVIII. yüzyılda yaşadığı askerî mağlubiyetler sonrasında ilerleyen modernleşme hareketleri ilk merhalede askerî ve teknik alanlarda gerçekleşmiş olsa da sadece bununla sınırlı kalmamış; ilim, fikir, düşünce ve ahlâka da sirayet etmiştir. Bu alanlar içerisinde ahlâk, Osmanlı Devleti’ni içinde bulunduğu inkıraz hattından çıkaracak kurtuluş çarelerinden biri olarak görülmüş ve talep edilen nitelikte insan ve toplum inşa etmesi için vazife fikri merkezinde yeni ahlâk metinleri telif edilmiştir. Muhteva ve şekil itibarıyla kadim dönem ahlâk anlayışından farklı bir safhaya girildiği bu dönemde ahlâk metinlerinde merkezî bir karakter kazanan vazife fikri etrafında klasik dönem ahlâk kavramlarına yüklenen anlamaların değişimi ve dönüşümü kaçınılmaz hale gelmiştir. Bu çalışmada klasik dönem ahlâk düşüncesinin temel kavramlarından biri olan faziletin II. Meşrutiyet’in hemen öncesinde başlayan ve erken Cumhuriyet dönemine kadar devam eden süreçte telif edilen Osmanlı ahlâk metinlerinde ne şekilde tanımlandığı; vazife ahlâkı ile uyumlu yeni ahlâk metinleri inşa etme sürecinde ne şekilde farklı yorumlamalara tâbi tutulduğu incelenmiştir. Ahlâk felsefesinde fazilet kavramı çok eski bir geçmişe sahip olmakla beraber geç dönem Osmanlı’da faziletin nasıl yorumlandığı modernleşme sürecinin anlaşılması açısından önemli bir yerde durmaktadır.
Abstract (English)
Abstract: Although the movemenet to modernization which proceeded after the military defeats of the Ottoman Empire in the 18th century initially manifested itself in the military technology, it was not limited to that, but also spreaded to the scientific, academic, intellectual and moral life. Among these the morality was seen as one of the saviors that would take the Ottoman Empire out of its current decline. In this context new moral texts were written around the idea of duty to reconstruct the society and raise the individuals at the desired level and quality. In this period, the morality conception proceeded to a new phase which was different from the ancient moral philosophy. with regard to content and form. At this stage, the idea of duty, which gained a central position in moral texts, led to the inevitable change and transformation of the meanings attributed to the moral concepts of the ancient period. This article examines one of the basic concepts of classical moral philosophy, i.e virtue, and its definitions in the Ottoman moral texts which have began to written just before the Second Constitutional Era and contiuned to the early Republic period. It investigates the interpretations of the concept of virtue in the process of constructing new moral texts that are compatible with duty ethics. Although the concept of virtue has an ancient history in moral philosophy, how it is interpreted in the late Ottoman period is an important issue in terms of understanding the modernization process.
Keywords: Virtue, Duty, Eudaimonia, Late Ottoman, Modern Ethics.
Files
73_yiaktas.pdf
Files
(873.7 kB)
| Name | Size | Download all |
|---|---|---|
|
md5:15a24081f256098dfb5670c81b1edf69
|
873.7 kB | Preview Download |
Additional details
Additional titles
- Translated title (English)
- The Transformation of Virtue into Duty in Moral Texts of The Ottoman Modernization Period
Identifiers
References
- A. Hamdi Akseki. Ahlâk Dersleri. İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1968. Abdurrahman Şeref. İlm-i Ahlâk. Dârü'l-Hilâfeti'l-Aliyye: Dâruttibaâtü'l-Âmire, 1316. Ahmed Hamdi Aksekili. Ahlâk Dersleri. Ankara: Öğüt Matbaası, 1340. Aktaş, Yusuf İzzettin. Son Dönem Osmanlı Düşüncesinde Ahlâk. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023. Ali Kemal. İlm-i Ahlâk. Dersaadet: Sabah Matbaası, 1330. Ali Rıza. İlm-i Ahlâk. İstanbul: Karabet Matbaası, 1318. Aydın, Mehmet. "Farabi'nin Siyasi Düşüncesinde Sa'âdet Kavramı". Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21/1-4 (1976), 303-315. Çağrıcı, Mustafa. "Fazilet". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/268-271. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995. Çağrıcı, Mustafa. "Saadet". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/319-322. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2008. Çilingir, Lokman. "Kant'ta Ahlâk ve Din". Felsefe Dünyası 62 (2015/Kış), 54-84. Immanuel Kant, Salt Aklın Sınırları Dâhilinde Din. çev. Lokman Çilingir. Ankara: Elis Yayınları, 2021. Immanuel Kant. Ahlâk Metafiziğinin Temellendirilmesi. çev. İonna Kuçuradi, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu (4. Baskı), 2009. İbn Miskeveyh, Tehzîbu'l-Ahlâk. çev. Abdulkadir Şener, İsmet Kayaoğlu, Cihat Tunç, İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2013. Kara, İsmail. "İslâm Modernizmi ve Akif'e Dair Birkaç Not". Din İle Modernleşme Arasında Çağdaş Türk Düşüncesinin Meseleleri. 198-211. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2003. Kınalızâde Ali Çelebi. Ahlâk-ı Alâ'î. haz. Mustafa Koç. İstanbul: Klasik Yayınları (3. Baskı), 2007. Mustafa Namık [Çankı]. Felsefe Dersleri: Ahlâk. İstanbul: Milli Matbaa, 1926. Mustafa Rahmi [Balaban]. Felsefeden Ahlâk. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1339/1342. Nasiruddin Tusi. Ahlâk-ı Nâsırî. çev. Anar Gafarov, Zaur Şükürov. İstanbul: Litera Yayınları, 2016. Ömer Nasuhi [Bilmen]. Nazarî ve Amelî Ahlâk-ı İslâmiyye Dersleri. İstanbul: Ahmed Kâmil Matbaası, 1347. Rifat. Ahlâk-ı Nazarî ve Terâcim-i Ahvâl-i Hükema. Dersaadet: Mahmud Bey Matbaası, 1312. Selanikli Hilmi. Mir'at-ı Ahlâk. Dersaadet: Kasbar Matbaası, 1317. Uzun, Mustafa İsmet. "Ali Kemal", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/405-408. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1989. Yaran, Cafer Sadık. "Kant Etiğinden Hareketle İslam'da "Ahlaklılığın En Yüksek İlkesinin Bulunması". İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20 (2009), 51-86