An Example of the Importance of Electronic Health Records from Mogadishu, Somalia: Hepatitis B Prevalence and Co-infections with Hepatitis C

Abstract

The epidemiology of hepatitis B virus (HBV) and hepatitis C virus (HCV) has been discussed in detail from different aspects around the world. Current epidemiological data has critical importance in the planning and carrying out of public health policies for the prevention of transmission and spread of these infections, and the treatment of chronic infections, and to reduce the burden and mortality associated with complications such as cirrhosis and liver cancer by national health authorities and international health institutions, especially the World Health Organization. Elimination of a social health problem is possible by first raising awareness, then determining the dimensions of the problem, and planning and implementing interventions for a solution. Somalia was in the position of a region where access to diagnosis and treatment for many life-threatening diseases was difficult, aside from the monitoring of public health criteria due to the unstable situations that has continued for more than 40 years. Until recently, basic health parameters and epidemiological predictions in Somalia were monitored through estimates based on data from neighboring countries or on data obtained from small groups from Somalia immigrants settled different parts of the world. However, this situation is changing rapidly. A tertiary education and research hospital established in the capital, Mogadishu, with the coordination of the Türkiye and Somalia governments, and which has become the largest health center in the country today; contributes to understanding the extent of the serious health problems faced by the country by pioneering specialized training and scientific studies, in addition to providing health care. Electronic health records have been kept regularly since 2015 in this hospital, where hundreds of thousands of patients receive treatment or undergo health checks every year and it has been the source of numerous retrospective epidemiological studies some of which have exceeded 100 thousand cases, in different age groups and sub-populations. These studies include human immunodeficiency virus (HIV) prevalence and complications, HCV prevalence and genotype distribution, prevalence and epidemiology of parasitic infections, incidence of tuberculosis and related complications, cancer incidence and distribution, causes of blindness, thyroid diseases, antibiotic resistance profiles, and the epidemiology of various organ-specific diseases. Dozens of studies using the hospital records were included in the scientific literature between 2020 and 2023. In this study, a four-year period between November 2015 and November 2019, HBV serological test results of more than 100,000 different patients are presented. HBsAg and anti-HBs seropositivity for all age groups was found to be 8.1% (9.405/115,946) and 32.7% (25,988/79,410), respectively. HBsAg and anti-HBs seropositivity were significantly higher in males than females (p<0.001). When the anti-HCV test results of HBsAg positive patients were examined, the rate of HCV co-infections was found to be 0.9% (82/9,405). HBV, HCV, and co-infection incidence tended to decrease over the years. Conversely, vaccination rates (especially in children under one year of age) tended to increase. While the comprehensive data presented in this study provide us with important and new information about the prevalence and co-infection rates of viral hepatitis in the country, many topics including HBV genotypes, hepatitis D frequency, access to treatment rates, complication rates, and HBV vaccination rates are still waiting to be researched in Somalia. In the region where it is not possible to carry out field studies, epidemiological data provided by electronic health records have become a country's window to the world.

Özet

Hepatit B virusu (HBV) ve hepatit C virusu (HCV) epidemiyolojisi dünya genelinde farklı yönleri ile detaylı olarak ele alınmıştır. Güncel epidemiyolojik veriler başta Dünya Sağlık Örgütü olmak üzere uluslararası sağlık kuruluşları ve ulusal sağlık otoritelerince bu enfeksiyonların bulaşı ve yayılmasının önlenmesi, kronik enfeksiyonların tedavisi, siroz ve karaciğer kanseri gibi komplikasyonlar ile ilişkili yükün ve mortalite oranlarının azaltılmasına yönelik koruyucu halk sağlığı politikalarının planlanması ve yürütülmesi sürecinde kritik öneme sahiptir. Toplumsal bir sağlık sorununun ortadan kaldırılabilmesi, öncelikle bu konuda farkındalık oluşması, sonrasında ise sorunun boyutlarının belirlenmesi ile çözüme yönelik müdahalelerin planlanması ve uygulanması ile mümkündür. Somali 40 yılı aşkın bir süredir devam eden istikrarsız ortam nedeni ile toplumsal sağlık ölçütlerinin izlenmesi bir yana, yaşamı tehdit eden birçok hastalık için tanı ve tedaviye erişimin güç olduğu bir bölge konumunda idi. Somali'deki temel sağlık parametreleri ve epidemiyolojik öngörüler yakın zamana kadar komşu ülkelere ait veriler üzerinden veya Somali'den dünyanın farklı bölgelerine göç eden küçük gruplardan elde edilen verilere dayalı olarak yapılan tahminler ile izlenmekte idi. Bununla beraber, bu durum hızla değişiyor. Türkiye ve Somali hükumetlerinin koordinasyonu ile başkent Mogadişu'da kurulan ve günümüzde ülkenin en büyük sağlık merkezi haline gelen bir üçüncü basamak eğitim ve araştırma hastanesi; sağlık hizmetleri sunumu yanında, uzmanlık eğitimi ve bilimsel çalışmalara öncülük ederek ülkenin yüz yüze kaldığı ciddi sağlık sorunlarının boyutlarının anlaşılmasına katkı sağlamaktadır. Her yıl yüzbinlerce hastanın tedavi gördüğü veya sağlık kontrolünden geçtiği bu hastanede 2015 yılından beri düzenli olarak tutulan elektronik sağlık kayıtları; insan immünyetmezlik virusu (HIV) prevalansı ve komplikasyonları, HCV prevalansı ve genotip dağılımı, paraziter enfeksiyonların prevalansı ve epidemiyolojisi, tüberküloz ve ilişkili komplikasyonların görülme sıklığı, kanser insidansı ve dağılımı, körlük nedenleri, tiroid hastalıkları, antibiyotik direnç profilleri ve diğer çeşitli organ spesifik hastalıkların farklı yaş grupları ve alt-popülasyonlardaki epidemiyolojisi üzerine, bazıları için olgu sayılarının 100 bini aştığı çok sayıda retrospektif epidemiyolojik çalışmaya kaynak olmuştur. Hastane kayıtlarının kullanıldığı onlarca araştırma 2020-2023 yılları arasında bilimsel literatürde yerini almıştır. Bu çalışmada ise Kasım 2015-Kasım 2019 yılları arasını kapsayan dört yıllık bir dönemde 100.000'den fazla farklı hastaya ait HBV serolojik test sonuçları sunulmaktadır. Çalışmamızda tüm yaş grupları için HBsAg ve anti-HBs seropozitifliği sırasıyla %8.1 (9.405/115.946) ve %32.7 (25.988/79.410) olarak bulundu. HBsAg ve anti-HBs seropozitifliği erkeklerde kadınlara göre anlamlı derece daha yüksekti (p<0.001). HBsAg pozitif hastalara ait anti-HCV test sonuçları incelendiğinde HCV ko-enfeksiyon oranı %0.9 (82/9.405) olarak bulundu. HBV, HCV ve ko-enfeksiyon sıklığı yıllar içerisinde azalma eğiliminde idi. Aşılanma oranı ise (özellikle bir yaş altı çocuklarda) artma eğiliminde idi. Bu çalışmada sunulan kapsamlı veriler bize viral hepatitlerin ülkedeki yaygınlığı ve ko-enfeksiyon oranları hakkında önemli ve yeni bilgiler sunarken, Somali özelinde HBV genotipleri, hepatit D sıklığı, tedaviye erişim oranları, komplikasyon oranları ve HBV aşılanma oranları gibi birçok konu başlığı halen araştırılmayı beklemektedir. Saha çalışmalarını yürütmenin mümkün olmadığı bu bölgede elektronik sağlık kayıtlarının sunduğu epidemiyolojik veriler ülkenin dünyaya açılan bir penceresi olmuştur.