Published May 15, 2023 | Version v1
Journal article Open

Chrząszcze wodne (Coleoptera: Adephaga, Hydrophiloidea, Byrrhoidea) Gór Świętokrzyskich

  • 1. ul. Racula-Modrzewiowa 5, 66-004 Zielona Góra, Polska, e-mail: krzysztof@lubecki.pl
  • 2. Dział Przyrody, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, pl. Jana III Sobieskiego 2, 41-902 Bytom, Polska, e-mail: czeslaw.gren@vp.pl
  • 3. Zakład Zoologii Systematycznej, Wydział Biologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, ul. Uniwersytetu Poznańskiego 6, 61-614 Poznań, Polska, e-mail: hygrotus@amu.edu.pl
  • 4. ul. Mazurska 64/91, 25-345 Kielce, Polska, e-mail: zuk55@o2.pl

Description

The water beetles (Coleoptera: Adephaga, Hydrophiloidea, Byrrhoidea) of the Świętokrzyskie Mountains. Based on our own, original long-term fieldwork carried out between 1979 and 2021, as well as analyses of the collections acquired during fieldwork performed by researchers from the University of Łódź in 1980-85, we have recorded the presence of 156 water beetle species from 12 families in the Świętokrzyskie Mountains, 51 of which are new to this region. We have placed special emphasis on the Świętokrzyski National Park, the water beetle fauna of which has to date been poorly researched, where we found 121 species of these beetles from 12 families, including 102 new to the Park. The 51 species new to the Świętokrzyskie Mountains and the 102 new to the Świętokrzyski National Park, that is, 30.18 and 82.93%, respectively, of the numbers of species found hitherto, significantly enhance our knowledge of water beetles in this region. But the real and lasting value of this work is the fact that it is based on a vast array of voucher specimens, covering a period of more than 40 years. 
The paper begins with a brief history of the study of water beetles in the Świętokrzyskie Mountains. It then discusses the aim of the work, the nomenclature and systematics, and the methodology. The next section characterizes the study area, i.e. its position and boundaries, geomorphology, geological structure and orogenesis, climate, vegetation, and finally, the most common types of water bodies and watercourses that could have a bearing on the water beetle fauna. This section concludes with the criteria we applied for classifying localities to the Świętokrzyski National Park. It also contains maps and some of the photographic material illustrating the various localities, which are listed in the next section, the List of Localities. The Results section contains a table of the species recorded; it specifies those that are new to the Świętokrzyskie Mountains and the Świętokrzyski National Park, and also the type of distribution and the ecological requirements of each species. In the Discussion and Conclusions, we analyse the richness of the study area’s water beetle fauna based on our own fieldwork and the literature data by comparing it with other mountain regions of Poland, current knowledge of the various water beetle families, their types of distribution, zoogeographical elements and ecological requirements. This section ends with a discussion of the most interesting species recorded. Importantly, eight of the species found in the Świętokrzyskie Mountains are on the Polish Red List of Endangered Species (Pawłowski et al. 2002): one is Critically Endangered (CR) – Spercheus emarginatus (Schaller), two are Endangered (EN) – Hydroporus longicornis Sharp and Haliplus varius Nicolai, three are Vulnerable (VU) – Hydroporus brevis F. Sahlberg, Ilybius wasastjernae (C.R. Sahlberg) and Hydrophilus aterrimus J.F. et von Eschscholtz, one is of Least Concern – Brychius elevatus (Panzer) (LC), and one is probably endangered (data deficient DD) – Pomatinus substriatus (Ph. Müller).
The fact that we found extremely rare species, not recorded in Poland for more than 100 years, as well as endangered or relict species like Hydroporus brevis and Ilybius wasastjernae with highly specific habitat demands, justifies our specifying hitherto unprotected areas, especially those immediately contiguous with the Świętokrzyski National Park, where conservation measures are urgently needed. 
In summary, our research has added 109 species to the list of water beetles recorded in the Świętokrzyski National Park, an increase of a little over 5% compared with the number given in Buchholz et al. (2021).

Files

Wodne Gor Swietokrzyskich ONLINE.pdf

Files (55.6 MB)

Name Size Download all
md5:1dcfe71452011b957ad1854870011276
55.6 MB Preview Download

Additional details

References

  • Abraszewska-Kowalczyk A. 1985. Chrząszcze wodne (Coleoptera, Dytiscidae) Gór Świętokrzyskich (streszczenie referatu) (s. 34). W: Materiały na sympozjum Fauna Gór Świętokrzyskich, jej odrębność, zróżnicowanie i wartości godne szczególnej ochrony. Instytut Zoologii PAN, Warszawa: 53 pp.
  • Anonim 1956. Z kraju. Łódzki Express Ilustrowany, Łódź, 4, nr 176 (902): 2.
  • Anonim 2016. Back to Poland 26-30 May 2016. Latissimus 38: 2-4.
  • Arnold W. 1935. I. Beitrag zur Käferfauna der mittleren Grenzmark Posen-Westpreussen. Abhandlungen und Berichte der Naturwissenschaftlichen Abteilung der Grenzmärkischen Gesellschaft zur Erforschung und Pflege der Heimat (E.V.), Schneidemühl 10: 91-96.
  • Babula P.J. 1991. Nowe stanowisko Macronychus quadrimaculatus (Ph. Müll.) (Coleoptera, Limniidae) w Polsce. Wiadomości entomologiczne 10(1): 64.
  • Bajkiewicz-Grabowska E. 2019. Spojrzenie hydrografa na typologię polskich rzek: 21- 33. W: Czerniawski R., Bilski P. (red.): Funkcjonowanie i ochrona wód płynących. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie, volumina.pl, Szczecin: 327 pp.
  • Bajkiewicz-Grabowska E., Mikulski Z. 1999. Hydrologia ogólna. Warszawa: PWN: 313 pp.
  • Bartoszyński A. 1937. Studia koleopterologiczne na wybrzeżu polskim Bałtyku. Dalszy ciąg badań nad chrząszczami Helu. Fragmenta Faunistica Muzeum & Institute of Zoology 3: 69-80.
  • Bergsten J., Brilmyer G., Crampton-Platt A., Nilsson A. 2012. Sympatry and colour variation disguised well-differentiated sister species: Suphrodytes revised with integrative taxonomy including 5 kbp of housekeeping genes (Coleoptera: Dytiscidae). DNA Barcodes 1: 1-18.
  • Bidas M., Przewoźny M. 2003. Materiały do poznania kałużnic (Coleoptera: Hydrophiloidea) Gór Świętokrzyskich. Wiadomości entomologiczne 22(1): 5-12.
  • Bidziński K., Ciechanowski M., Jankowska-Jarek M., Szczepaniak P. 2020. Ssaki – Mammalia. W: Buchholz L., Jóźwiak M., Reklewski J., Szczepaniak P. (red.): Świętokrzyski Park Narodowy – Przyroda i Człowiek. Świętokrzyski Park Narodowy – Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Bodzentyn – Kielce: 469-477.
  • Biesiadka E. 1991. Środowiskowe rozmieszczenie chrząszczy (Coleoptera) wodnych w Karkonoszach. W: Geoekologiczne problemy Karkonoszy. Materiały z sesji naukowej w Karpaczu 11-13 X 1991: 263-273.
  • Bilton D.T. 1992. Genetic population structure of the Postglacial relict diving beetle Hydroporus glabriusculus Aubé (Coleoptera: Dytiscidae). Heredity 69: 503-511. https://doi.org/10.1038/hdy.1992.165
  • Borowiec L., Kania J. 1991. Nowe stanowiska polskich Hydrophilidae (Coleoptera). Wiadomości entomologiczne 10: 133-142.
  • Borowiec L., Majewski T. 1985. Stictotarsus duodecimpustulatus (Fabricius, 1792) (Col., Dytiscidae) w Polsce. Przegląd Zoologiczny 28(4): 497-500.
  • Boukal D.S., Boukal M., Fikáček M., Hájek J., Klečka J., Skalický S., Šťasný J., Trávníček D. 2007. Catalogue of water beetles of the Czech Republic. Klapalekiana 43 (Suppl.): 1-289.
  • Buchholz L. 2020. Owady: Chrząszcze – Coleoptera (s. 370-384). W: Buchholz L., Jóźwiak M., Reklewski J., Szczepaniak P. (red.): Świętokrzyski Park Narodowy – Przyroda i Człowiek. Świętokrzyski Park Narodowy – Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Bodzentyn – Kielce: 772 pp.
  • Buchholz L., Bidas M. 2007. Dotychczasowy stan poznania fauny i nowe informacje o sprężykach (Coleoptera: Elateridae, Eucnemidae, Throscidae) Gór Świętokrzyskich. Wiadomości entomologiczne 26(4): 257-278.
  • Buchholz L., Komosiński K., Melke A., Sikora-Marzec P. 2021. Chrząszcze (Coleoptera) Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Wiadomości entomologiczne 40 (Supl.): 1-273
  • Buchholz L., Melke A. 2018. Owady – chrząszcze Coleoptera. W: Projektowany Turnicki Park Narodowy. Stan walorów przyrodniczych – 35 lat od pierwszego projektu Parku Narodowego na Pogórzu karpackim. Nowosiółki Dydyńskie 2018: 314-377.
  • Buczyńska E., Buczyński P. 2019. Survival under anthropogenic impact: the response of dragonflies (Odonata), beetles (Coleoptera) and caddisflies (Trichoptera) to environmental disturbances in a two-way industrial canal system (central Poland). PeerJ 6:e6215 https://doi.org/10.7717/peerj.6215: 1-31.
  • Buczyński P., Buczyńska E. 2014. Pierwsze stwierdzenie Heterocerus fenestratus (Thunberg, 1784) (Heteroceridae: Coleoptera) w Beskidzie Zachodnim. Wiadomości entomologiczne 33(2): 154.
  • Buczyński P., Kłonowska-Olejnik M., Łabędzki A., Majecki J. 2017. Materiały do poznania chrząszczy wodnych (Coleoptera) potoków i torfowisk Karkonoskiego Parku Narodowego. Przegląd Przyrodniczy 28(1): 85-90.
  • Buczyński P., Kowalik W. 2005. Aquatic beetles (Coleoptera) in the collection of Zoological Department of University of Agriculture in Lublin. Annales Universitatis Mariae Curie- Skłodowska, Sectio C, 60: 19-39.
  • Buczyński P., Piotrowski W. 2002. Materiały do poznania chrząszczy wodnych (Coleoptera) Poleskiego Parku Narodowego. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 21(2): 185-194.
  • Buczyński P., Przewoźny M. 2002. Wodne chrząszcze (Coleoptera) Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 21(3): 283-297.
  • Buczyński P., Przewoźny M. 2006. Stan poznania chrząszczy wodnych (Coleoptera: Adephaga, Hydrophiloidea, Byrrhoidea) Polski środkowo-wschodniej. Wiadomości entomologiczne 25(3): 133-155.
  • Buczyński P., Przewoźny M. 2008. Interesujące gatunki flisakowatych i pływakowatych (Coleoptera: Haliplidae, Dytiscidae) stwierdzone w okolicach Chełma (Polska wschodnia). Wiadomości entomologiczne 27(3): 163-164.
  • Buczyński P., Przewoźny M. 2010. Aquatic beetles (Coleoptera) of carbonate habitats in the vicinity of Chełm (eastern Poland). Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sec. C, 65(1): 77-105.
  • Buczyński P., Przewoźny M., Angus R., Bameul F., Bilton D., Buczyńska E., Foster G., Foster S.L., Geijer J., Gerend R., Gosik R., Hendrich L., Herbig C., Köhler J., Nilsson A.N., Scheers K., Smith M., Tarkowski A., Turner C., Watson W.R.C. 2019. Beetles (Coleoptera) of wetlands and other aquatic habitats in the Polish part of the Polesie region found during the Balfour-Browne Club Meeting. Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Przyroda 25 (on line 001): 1-28.
  • Buczyński P., Przewoźny M., Karasek T., Kowalak E. 2010. Rzadko spotykane, zagrożone i chronione chrząszcze wodne (Coleoptera) złowione w okolicy Suwałk. Wiadomości entomologiczne 29(3): 207-208.
  • Buczyński P., Przewoźny M., Pakulnicka J., Buczyńska E., Dawidowicz Ł., Wagner E. 2014. Materials to the knowledge of beetles (Coleoptera) of aquatic habitats in the Suwalski Landscape Park. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sec. C, 69(1): 7-27.
  • Buczyński P., Przewoźny M., Zięba P. 2006. O znaczeniu obszarów niechronionych dla ochrony chrząszczy wodnych, na przykładzie Roztocza. W: Buczyński P. (red.): IV Ogólnopolska Konferencja Naukowa Ochrona owadów w Polsce "Badania entomologiczne a obecna sytuacja prawna i organizacyjna ochrony przyrody". Materiały konferencyjne. Zwierzyniec, 3-4 lipca 2006. Polskie Towarzystwo Entomologiczne, Poznań: 22-23.
  • Buczyński P., Staniec B., Wagner G.K. 2022. Interesujące stwierdzenie borealno-górskiego Ilybius crassus C.G. Thomson, 1856 (Coleoptera: Dytiscidae) na niżu Polski. Wiadomości entomologiczne, 41(3): online 20N: 19-21.
  • Buczyński P., Tończyk G., Buczyńska E. 2012. Materials to the knowledge of some aquatic insects (Plecoptera, Odonata, Heteroptera, Trichoptera, Coleoptera) of Gorce Mountains. Teka Komisji Ochrony i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego Oddziału PAN w Lublinie 9: 16-27.
  • Buczyński P., Zawal A., Lechowski L., Stryjecki R., Pietrzak L., Buczyńska E. 2012. Bezkręgowce wodne. W: Herbich J., Herbich M. (red.): Przyroda rezerwatu Biała Góra. Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk: 140-153.
  • Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1976. Chrząszcze Coleoptera, Adephaga prócz Carabidae, Myxophaga, Polyphaga: Hydrophiloidea. Katalog Fauny Polski 23(4): 1-307.
  • Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1983. Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea, Parnoidea. Katalog Fauny Polski 23(9): 1-249.
  • Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 2000. Chrząszcze Coleoptera – Uzupełnienia tomów 2-21. Katalog Fauny Polski 23(22): 1-252.
  • Bußler H. 2005. Ilybius wasastjernae Sahlb.,1824, im Allgäu nachgewiesen (Coleoptera: Dytiscidae). Nachrichtenblatt der bayerischen Entomologen 54(3/4): 122-123.
  • Byczkowski A: 1996. Hydrologia. T. II. Wyd. SGGW. Warszawa: 356 pp.
  • Bylak A., Kukuła K. 2007. Monitoring naturalnej i uregulowanej części potoku podgórskiego z wykorzystaniem bentosu. Południowo-Wschodni Oddział Polskiego Towarzystwa Inżynierii Ekologicznej z siedzibą w Rzeszowie, Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Oddział w Rzeszowie, Zeszyty Naukowe 9: 25-30.
  • Chaniecka K. 2004. Owady wybranych obszarów źródliskowych Gorczańskiego Parku Narodowego. W: Parki Narodowe i rezerwaty przyrody w Polsce jako naturalne ostoje europejskiej fauny owadów. Konferencja Naukowa Białowieża 17-19 września 2004, materiały zjazdowe. Wiadomości entomologiczne 23 Supl. 2: 127-129.
  • Chaniecka K., Wiedeńska J. 2006. Młaki – siedliska wyjątkowe. Wyniki badań fauny bezkręgowców w Gorczańskim Parku Narodowym. Ochrona Beskidów Zachodnich 1: 139-155.
  • Ciupa T., Suligowski R., Łajczak A. 2020. Wody powierzchniowe. W: Buchholz L., Jóźwiak M., Reklewski J., Szczepaniak P. (red.): Świętokrzyski Park Narodowy Przyroda i Człowiek Świętokrzyski Park Narodowy – Uniwersytet Jana Kochanowskiego Bodzentyn – Kielce: 126-142.
  • Czachorowski S., Buczyński P., Walczak U., Pakulnicka J. 2000. Gatunki osłonowe (parasolowe) w ochronie owadów. Przegląd Przyrodniczy 11(2-3): 139-148.
  • Derwich A., Brzuski P., Hędrzak M.E. 2007. Bóbr w biotopach Bieszczadów Wysokich. Kraków: 112 pp.
  • Dettner K., Moos B. 2004. Neufunde seltener und faunistisch bedeutsamer adephager Wasserkäfer aus Nordostbayern (Coleoptera Dytiscidae), Berichte der Naturwissenschaftlichen Gesellschaft Bayreuth, XXV: 337-355.
  • Drescher E. 1928. Das Gebiet Ellguth Kreis Grottkau O/S. I. Teil: Flora und Fauna des Wassers. Sonderabdruck der Wissenschaftlichen Sonderbeilage zum 39. Bericht der Wissenschaftlichen Gesellschaft Philomathie in Neisse. Neisse: 121 pp.
  • Farkač J., Král D., Škorpík M. (eds.) 2005. Červený seznam ohrožených druhù České republiky. Bezobratlí. Red list of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates. Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, Praha: 760 pp.
  • Fikáček M., Angus R.B., Gentili E., Jia F., Minoshima Y.N., Prokin A., Przewoźny M., Löbl I., Löbl D. (red.) 2015. Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 2. Revised and Updated Edition. Brill, Leiden, Boston: 1702 pp.
  • Fossen E.I., Ekrem T., Nilsson A.N., Bergsten J. 2016. Species delimitation in northern European water scavenger beetles of the genus Hydrobius (Coleoptera, Hydrophilidae). ZooKeys 564: 71-120. doi: 10.3897/zookeys.564.6558
  • Foster G.N. 1982. Notes on rare Dytiscidae in Norfolk. Trans. Transactions of the Norfolk and Norwich Naturalists' Society 26: 3-10.
  • Foster G.N. 2010. A review of the scarce and threatened Coleoptera of Great Britain Part (3): Water beetles of Great Britain. Species Status 1. Joint Nature Conservation Committee, Peterborough: 1-143.
  • Foster G.N., Nelson B.H., Connor Á. 2009. Ireland Red List No. 1 – Water beetles. National Parks and Wildlife Service, Department of Environment, Heritage and Local Government, Dublin, Ireland: 1-64.
  • Galewski K. 1971. Pływakowate (Coleoptera, Dytiscidae) Bieszczadów. Fragmenta Faunistica, 17(8): 179-211.
  • Galewski K. 1976. Flisakowate – Haliplidae, Hygrobiidae. Klucze do oznaczania owadów Polski, XIX, 5-6. Warszawa: 52 pp.
  • Galewski K. 1990. Chrząszcze (Coleoptera) Rodzina: Kałużnicowate (Hydrophilidae). Fauna Słodkowodna Polski 10A: 1-261.
  • Galewski K., Tranda E. 1978. Chrząszcze (Coleoptera). Rodziny: Pływakowate (Dytiscidae), Flisakowate (Haliplidae), Mokrzelicowate (Hygrobiidae), Krętakowate (Gyrinidae). Fauna Słodkowodna Polski 10: 1-396.
  • Gentili E., Chiesa A. 1976. Revisione Laccobius Palearctici (Coleoptera Hydrophilidae). Estratto Alle Memorie Della Societa Entomologica Italiana 54: 1-187.
  • Gerhardt J. 1870. Die Wasserkäferfauna der wiessen Wiese im Riesengebirge. Berliner Entomologische Zeitschrift und Deutsche Entomologische Zeitschrift in Vereinigung 13: 259−261.
  • Gerhardt J. 1894a. Neuheiten der Schlesischen Koleopternfauna von 1893. Deutsche Entomologische Zeitschrift, Berlin, Heft 2: 333-335.
  • Gerhardt J. 1894b. Neuheiten der Schlesischen Koleopternfauna aus dem Jahre 1893. Zeitschrift für Entomologie, Breslau (N. F.) 19: 1-4.
  • Gerhardt J. 1897. Der Wasserwald bei Kaltwasser Kreis Lüben. Eine coleopterologische Skizze. In: Fest-Schrift zur Feier des fünfzigjährigen Bestehens des Vereins für schlesische Insectenkunde in Breslau. 1847-1897, Breslau: 25-31.
  • Gerhardt J. 1910. Verzeichnis der Käfer Schlesiens preussischen und österreichischen Anteils, geordnet nach dem Catalogus coleopterorum Europae vom Jahre 1906. Dritte, neubearbeitete Auflage, Berlin: 431 pp.
  • Greń C. 2009a. Chrząszcze wodne (Coleoptera: Dytiscidae, Haliplidae, Hydrophilidae, Elmidae) obszaru źródliskowego Wisły w rezerwacie przyrody "Barania Góra" (Beskid Śląski). Acta entomologica silesiana 17: 41-52.
  • Greń C. 2009b. Chrząszcze z rodzin Noteridae i Dytiscidae (Coleoptera) w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Acta entomologica silesiana 17: 53-76.
  • Greń C. 2011. Chrząszcze z rodzin Hydrochidae i Hydrophilidae (Coleoptera) w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Acta entomologica silesiana 19: 55-69.
  • Greń C. 2016. Chrząszcze z rodziny Haliplidae (Coleoptera) w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Przyroda 22 (online 004): 1-7.
  • Greń C. 2017. Nowe stanowiska przedstawicieli rodziny Helophoridae (Coleoptera) w Polsce wraz z krytyczną listą krajowych gatunków. Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Przyroda 23 (online 002): 1–20.
  • Greń C., Górz A. 2020. Coprophagous Hydrophilid Beetles (Coleoptera, Hydrophilidae, Sphaeridiinae) Distribution in the Polish Carpathians. Insects 11, 355: 1-27.
  • Greń C., Królik R., Szołtys H. 2012. Czerwona lista chrząszczy (Coleoptera) województwa śląskiego. W: Parusel J.B. (red.): RAPORTY OPINIE 6. Strategia ochrony przyrody województwa śląskiego do roku 2030. Raport o stanie przyrody województwa śląskiego 4. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice: 37-70.
  • Greń C., Lubecki K. 2021. Cercyon (Cercyon) alpinus Vogt, 1968 (Coleoptera: Hydrophilidae, Sphaeridiinae) – nowy dla fauny Polski gatunek chrząszcza. Acta entomologica silesiana 29: (online 007): 1-3.
  • Greń C., Lubecki K., Sućko K. 2022. Chrząszcze wodne (Coleoptera: Hydradephaga, Hydrophiloidea, Hydraenidae, Dryopoidea) Puszczy Knyszyńskiej. Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Przyroda, 28 (online 012): 1-35.
  • Greń C., Przewoźny M. 2012. Chrząszcze wodne (Coleoptera) z rodzin: Noteridae, Dytiscidae i Hydrophilidae parku krajobrazowego Beskidu Śląskiego (Beskid Zachodni). Przegląd Przyrodniczy 23(1): 54-76.
  • Greń C., Przewoźny M., Miłkowski M. 2017. Nowe stanowiska gatunków z rodzaju Laccobius Erichson, 1837 (Coleoptera: Hydrophilidae) w Polsce. Acta entomologica silesiana 25 (online 035): 1-11.
  • Greń C., Ruta R., Lubecki K., Przewoźny M., Sienkiewicz P. 2022. Ilybius wasastjernae (Sahlberg 1824) in Poland – a relict species of Dytiscidae (Coleoptera) with unique habitat preferences. Wiadomości entomologiczne 41(1) (online 5A): 32-39.
  • Greń C., Szołtys H., Grzywocz J. 2016. Chrząszcze (Coleoptera) Śląska Dolnego i Górnego – dotychczasowy stan poznania oraz nowe dane faunistyczne: pływakowate (Dytiscidae). Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Przyroda 22 (online 003): 1-39.
  • Grudziński B.P., Fritz K., Golden H.E., Newcomer-Johnson T.A., Rech J.A., Levy J., Fain J., McCarthy J.L., Johnson B., Vang T.K., Maurer K. 2022. A global review of beaver dam impacts: Stream conservation implications across biomes. Global Ecology and Conservation 37: 1-15.
  • Grzywocz J., Szołtys H., Greń C. 2016. Nowe dla Górnego Śląska i Beskidu Zachodniego gatunki chrząszczy z rodziny Elmidae (Coleoptera). Acta entomologica silesiana 24 (online 004): 1
  • Gutowski J.M., Bobiec A., Ciach M., Kujawa A., Zub K., Pawlaczyk P. (red.) 2022. Drugie życie drzewa. Fundacja WWF Polska, Warszawa: 343 pp.
  • Gutowski J.M., Kubisz D., Sućko K., Komosiński K., Mazur M.A., Pacuk B., Greń C. 2020. Chrząszcze (Coleoptera) Suwalskiego Parku Krajobrazowego monografia. IBL, Warszawa: 391 pp.
  • Hansen M. 1998. Hydraenidae (Coleoptera). World Catalogue of Insects 1: 1-168.
  • Hansen M. 2004. Hydrophilidae. In: Löbl I., Smetana A. (eds.). Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 2. Hydrophiloidea – Histeroidea – Staphylinoidea. Apollo Books, Stenstrup: 44–68.
  • Helm [O.] 1901. 1897 und 1898 bei Zoppot gefangene Käfer. Schriften der Naturforschenden Gesellschaft in Danzig, Danzig 10(2-3): 14-15.
  • Hildt L. 1914. Krajowe owady wodne. Hydrocanthares. Pamiętnik Fizyograficzny 22, III: 1-131.
  • Holly M. 2003. Monitoring zasiedlania oczek wodnych w dolinie Wołosatki przez bezkręgowce i drobne kręgowce. Roczniki Bieszczadzkie 11: 249-257.
  • Horion A. 1935. Nachtrag zu Fauna Germanica Die Käfer des Deutschen Reiches von Edmund Reitter. Krefeld, Goecke & Evers: 358 pp.
  • Horion A. 1941. Faunistik der deutschen Käfer. Band I: Adephaga – Caraboidea. Krefeld, Hans Goecke: 463 pp.
  • Horion A. 1949. Faunistik der mitteleuropäischen Käfer. Band II: Palpicornia – Staphylinoidea (auser Staphylinidae). Frankfurt am Main: 388 pp.
  • Horion A. 1951. Verzeichnis der Käfer Mitteleuropas (Deutschland, Österreich, Tschechoslovakei) mit kurzen faunistischen Angaben. 1-2. Stuttgart: 536 pp.
  • Jäch M.A. 1998. Annotated check list of aquatic and riparian/littoral beetle families of the world (pp. 25-42). In: Jäch M.A., Ji L. (eds.): Water beetles of China, Vol. II. Zoologisch-Botanische Gesellschaft in Österreich and Wiener Coleopterologenverein, Vienna: 371 pp.
  • Jäch M.A. 2004. Hydraenidae. In: I. Löbl, A. Smetana (eds.) Catalogue of Palaearctic Coleoptera, 2. Stensrup: 102-122.
  • Jaskuła R., Przewoźny M., Melke A. 2009: Chrząszcze (Coleoptera). W: Jaskuła R., Tończyk G. (red.): Owady (Insecta) Spalskiego Parku Krajobrazowego Część I. Spała: 27-59.
  • Jaskuła R., Przewoźny M., Melke A., Soszyńska-Maj A. 2010. Chrząszcze (Coleoptera). W: Jaskuła R., Tończyk G. (red.). Owady (Insecta) Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich, Łódź: 45-72.
  • Jastrzębski C. 2020. Historia utworzenia Świętokrzyskiego Parku Narodowego. W: Buchholz L., Jóźwiak M., Reklewski J., Szczepaniak P. (red.): Świętokrzyski Park Narodowy Przyroda i Człowiek. Świętokrzyski Park Narodowy – Uniwersytet Jana Kochanowskiego Bodzentyn – Kielce 2020: 20-22.
  • Jastrzębski C. 2020. Historia obecności i oddziaływań człowieka na obszarze obecnego Świętokrzyskiego Parku Narodowego i na terenach przyległych w czasach nowożytnych. W: Buchholz L., Jóźwiak M., Reklewski J., Szczepaniak P. (red.): Świętokrzyski Park Narodowy Przyroda i Człowiek Świętokrzyski Park Narodowy – Uniwersytet Jana Kochanowskiego Bodzentyn – Kielce 2020: 675-684.
  • Kelch [A.]. 1852. Grundlage zur Kenntniss der Käfer Oberschlesiens, insonders der Umgegend vor Ratibor. Erster Nachtrag. In: Zu der öffentlichen Prüfung aller Classen des Königlichen Gymnasiums zu Ratibor den 5. und 6. April, und dem mit Entlassung der Abiturienten verbundenen Redeactus den 20. April laden ergebenst ein Director und Lehrer-Collegium. Ratibor: 6-19.
  • Kinel J. 1936. Hydradephaga Polski, III. Deronectes Sharp – Zimmermann. Polskie Pismo Entomologiczne 13: 198-214.
  • Kinel J. 1949. Hydradephaga Polski i sąsiednich krain. Polskie Pismo Entomologiczne 18: 337−405.
  • Klasiński J. 2015. Użytek ekologiczny "Zapadliska II" w Poczesnej-Zawodziu. Badania chrząszczy (Coleoptera). Biuletyn Częstochowskiego Koła Entomologicznego 13 (1/2015): 3-7.
  • Klausnitzer B. 1984. Käfer im und am Wasser. Die neue Brehm-Bücherei, A. Ziemsen Verlag, Wittenberg Lutherstadt: 148 pp.
  • Klausnitzer B. 1997. Käfer im und am Wasser. Westarp Wissenschaften, Spektrum Akademische Verlag, Magdeburg – Heidelberg – Berlin – Oxford: 237 pp.
  • Kłonowska-Olejnik M. 2009. Makrobezkręgowce wodne Magurskiego Parku Narodowego. W: Górecki A., Zemanek B. Przyroda Magurskiego Parku Narodowego: 157-162.
  • Kobendza R. 1939. Gołoborza i ich stosunek do lasu w Górach Świętokrzyskich, Instytut Badawczy Lasów Państwowych, Seria A., 43: 7-76.
  • Koch K. 1989. Die Käfer Mitteeuropas. Ökologie. Band 1.Goecke & Evers Verlag, Krefeld: 439 pp.
  • Kolbe W. 1897. Das verlorene Wasser bei Panten. Beitrag zur schlesischen Käferfauna. Zeitschrift für Entomologie, Breslau, N. F., 22: 14-21.
  • Kolbe W. 1916. Beiträge zur schlesischen Käferfauna. Entomologische Mitteilungen, Berlin- Dahlem 5: 253-257.
  • Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych (KSNG) Narodowy Gazeter Polski: Nazewnictwo Geograficzne Polski: Tom 1. Hydronimy Wprowadzenie (pdf 420kb) http://ksng.gugik. gov.pl/pliki/wprowadzenie.pdf. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady (pdf 1509 kb), http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/hydronimy1.pdf.
  • Kondracki J. 1998. Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: 441 pp.
  • Kondracki J. 2011. Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: 444 pp.
  • Kownacki A., Galas J., Dumnicka E., Mielewczyk S. 2000. Invertebrate communities in permanent and temporary high mountain lakes (Tatra Mts. Annals Limnology 36(3): 181-188.
  • Kubisz D., Szafraniec S. 2003. Chrząszcze (Coleoptera) masywu Babiej Góry. W: Wołoszyn B.W., Wołoszyn D., Celary W. (red.). Monografia Fauny Babiej Góry: 163-221.
  • Kuhnt P. 1912. Illustrierte Bestimmungs-Tabellen der Käfer Deutschlands. Ein Handbuch zum genauen und leichten Bestimmen aller in Deutschland vorkommenden Käfer. Lieferung 2-16. Stuttgart: 65-1138.
  • Kukuła K., Bylak A., Kukuła E., Wojton A. 2008. Wpływ bobra europejskiego Castor fiber L., na faunę potoku górskiego. Roczniki Bieszczadzkie 16: 375-388.
  • Larson D.J. 1975. The predaceous water beetles (Coleoptera: Dytiscidae) of Alberta: Systematics, natural historyand distribution. Quaestiones entomologicae 11: 245-498.
  • Larson D.J., Nilsson A.N. 1985. The Holarctic species of Agabus (sesu lato) Leach (Coleoptera: Dytiscidae). The Canadian Entomologist 117 (1): 119-130.
  • Lentz [F.L.] 1879. Catalog der Preussischen Käfer neu bearbeitet. Beiträge zur Naturkunde Preussens, Königsberg, 4: 64 pp.
  • Lentz [F.L.] 1886. Ergänzung zu G. Czwalina's Sammelbericht (in der Deutschen Entomologischen Zeitschrift XXIX, pag. 251). Deutsche Entomologische Zeitschrift, Berlin, 30: 89-93.
  • Letzner K. 1870. Für Schlesien neue Coleopteren. Jahresbericht der Schlesischen Gesellschaft für vaterländische Kultur, Breslau, 47: 181-182.
  • Letzner K. 1871. Verzeichnis der Käfer Schlesien. Zeitschrift für Entomologie, Neue Folge, Breslau, 2: 1-328 pp.
  • Letzner K. 1885a. Verzeichnis der Käfer Schlesien. Zeitschrift für Entomologie, Neue Folge, Breslau, 10: 1-68.
  • Letzner K. 1885b. Ueber den Status der Coleopteren-Arten Schlesiens Ende des Jahres 1884. Jahresbericht der Schlesischen Gesellschaft für vaterländische Kultur, Breslau, 62: 349-350.
  • Löbl I., Löbl D. (red.) 2015. Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 2. Revised and Updated Edition. Brill, Leiden, Boston: 1702 pp.
  • Löbl I., Löbl D. (red.) 2016. Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 3. Revised and Updated Edition. Brill, Leiden, Boston: 983 pp.
  • Lubecki K. 2017. Pomatinus substriatus (Ph. Müller, 1806) (Coleoptera: Dryopidae) nowy dla Gór Świętokrzyskich. Wiadomości entomologiczne 36(3): 177-179.
  • Lubecki K., Greń C. 2022. Crenitis punctatostriata (Letzner, 1840) a nie Cymbiodyta marginella (Fabricius, 1792) na torfowiskach Karkonoszy i Gór Izerskich. Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Przyroda, 28 (online 0001): 1-8.
  • Lüllwitz A. 1916. Verzeichnis der im Regierungsbezirk Köslin aufgefundenen Käfer. Stettiner entomologische Zeitung, Stettin, 76: 205-246.
  • Łajczak A., Urban J., Rączkowska Z., Wałek G. 2020. Rzeźba. W: Buchholz L., Jóźwiak M., Reklewski J., Szczepaniak P. (red.). Świętokrzyski Park Narodowy Przyroda i Człowiek. Świętokrzyski Park Narodowy – Uniwersytet Jana Kochanowskiego Bodzentyn – Kielce 2020: 74-102.
  • Majewski T. 1994. The Laboulbeniales of Poland. Polish Botanical Studies 7: 3-466.
  • Malec J., Szczepaniak Z., Urban J., Wróblewski T., Ludwikowska-Kędzia M., Salwa S., Zieliński A. 2020. Budowa geologiczna. W: Buchholz L., Jóźwiak M., Reklewski J., Szczepaniak P. (red.). Świętokrzyski Park Narodowy Przyroda i Człowiek. Świętokrzyski Park Narodowy – Uniwersytet Jana Kochanowskiego Bodzentyn – Kielce 2020: 43-73.
  • Massalski E. 1967. Góry Świętokrzyskie. Wiedza Powszechna, Warszawa: 159 pp.
  • Michalik A., Prażak J. 2020. Wody podziemne. W: Buchholz L., Jóźwiak M., Reklewski J., Szczepaniak P. (red.). Świętokrzyski Park Narodowy Przyroda i Człowiek Świętokrzyski Park Narodowy – Uniwersytet Jana Kochanowskiego Bodzentyn – Kielce 2020: 118-125
  • Mielewczyk S. 1990. Kałużnik żółtonogi, Hydrophilus flavipes Steven, 1808 (Coleoptera, Hydrophilidae) w Tatrach Polskich. Przegląd zoologiczny 34(23): 281-282.
  • Mielewczyk S. 1996. Stan poznania chrząszczy wodnych z podrzęgu Adephaga Tatrzańskiego Parku Narodowego. W: Kownacki A. (red.): Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a Człowiek, Tom II. Biologia, Kraków-Zakopane: 92-93.
  • Mielewczyk S. 2003a. Entomofauna (Odonata, Heteroptera, Coleoptera) torfowiska sfagnowego jako końcowego stadium lądowienia zbiornika dystroficznego na przykładzie Niknącej Łąki (Park Narodowy Gór Stołowych). Idee Ekologiczne 15, Ser. Szkice 8: 73-76.
  • Mielewczyk S. 2003b. Materiały do poznania entomofauny (Odonata, Hemiptera: Heteroptera, Coleoptera) torfowiska "Niknące Łąki" w Parku Narodowym Gór Stołowych. Szczeliniec 7: 59-72.
  • Mielewczyk S. 2004. Metodyka badań entomofauny wodnej z uwzględnieniem obszarów chronionych. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 23(3): 519-526.
  • Mroczyński R. 2013. Nowe stanowiska Cercyon granarius Erichson, 1837 (Coleoptera: Hydrophilidae) w Polsce. Wiadomości entomologiczne 32(4): 300-301.
  • Nijboer R., Verdonschot P., Piechocki A., Tończyk G., Klukowska M. 2006. Characterisation of Pristine river systems and their use asreference conditions for Dutch river systems. Alterra, Wageningen: 221 pp.
  • Nilsson A.N. 1995. A new Hydroporus species from Kamchatka previously standing as H. brevis F. Sahlberg (Coleoptera: Dytiscidae). Koleopterologische Rundschau 65: 23-26.
  • Nilsson A.N. 2006. A World Catalogue of the Family Noteridae. Internet version 16.VII.2006: www.emg.umu.se/biginst/andersn/WCN/wcn_index.htm. pdf
  • Nilsson A.N., Hájek J. 2021. Catalogue of Palearctic Dytiscidae (Coleoptera). Internet version 2021-01-01: http://www.waterbeetles.eu/documents/PAL_CAT_Dytiscidae_2021.pdf
  • Nilsson A.N., Persson S. 1989. The distribution of predaceous diving beetles (Coleoptera: Noteridae, Dytiscidae) in Sweden. Entomologica Basiliensia 13: 59-146.
  • Nummi P. 1992. The importance of beaver ponds to waterfowl brooks: An experiment and natural tests. Annales Zoologici Fennici 29(1): 47-55.
  • Olmi M. 1976. Coleoptera Dryopidae, Elminthidae. Fauna d'Italia. Vol. XII. Edizioni Calderini, Bologna: 280 pp.
  • Ossowska M. 2020. Świętokrzyski Park Narodowy dziś – podstawowe informacje. W: Buchholz L., Jóźwiak M., Reklewski J., Szczepaniak P. (red.): Świętokrzyski Park Narodowy Przyroda i Człowiek. Świętokrzyski Park Narodowy – Uniwersytet Jana Kochanowskiego Bodzentyn – Kielce 2020: 23-24.
  • Paciorek T. 2020. Zbiorowiska wodne i bagienne. W: Buchholz L., Jóźwiak M., Reklewski J., Szczepaniak P. (red.): Świętokrzyski Park Narodowy Przyroda Człowiek. Świętokrzyski Park Narodowy – Uniwersytet Jana Kochanowskiego Bodzentyn – Kielce 2020: 294- 296.
  • Pakulnicka J. 2003. Wstępne dane na temat chrząszczy wodnych (Coleoptera) zasiedlających zbiorniki powyrobiskowe Pojezierza Olsztyńskiego. Przegląd Przyrodniczy 14(1-2): 84-94.
  • Pakulnicka J. 2008. The formation of water beetle fauna in anthropogenic water bodies. Oceanological and Hydrobiological Studies 37(1): 31-42.
  • Pakulnicka J., Biesiadka E. 2011. Water Beetles (Coleoptera) of Olsztyn (Poland). W: Indykiewicz P., Jerzak L., Böchner J., Kavanagh B. (eds.): Urban Fauna. Studies of animal biology, ecology, and conservation in European cities. UTP Bydgoszcz: 305- 315.
  • Pakulnicka J., Eyre M., Czachorowski S. 1998. Materiały do znajomości wodnych i związanych z siedliskami wilgotnymi chrząszczy (Coleoptera) okolic Olsztyna. Wiadomości entomologiczne 17: 69-74.
  • Pakulnicka J., Górski A., Bielecki A. 2013. Environmental factors associated with biodiversity and the occurrence of rare, threatened, thermophilous species of aquatic beetles in the anthropogenic ponds of the Masurian Lake District. Biodiversity and Conservation 24: 429–445. https://doi.org/10.1007/s10531-014-0774-7
  • Pawłowski J., Kubisz D. 1998. Chrząszcze Ojcowskiego Parku Narodowego i otuliny. W: Klasa A., Partyka J. (red.): Monografia Ojcowskiego Parku Narodowego. Przyroda: 553-576.
  • Pawłowski J., Kubisz D., Mazur M. 2002. Coleoptera Chrząszcze (pp. 88-110). W: Głowaciński Z. (red.). Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Wydawnictwo Instytutu Ochrony Przyrody PAN, Kraków: 155 pp.
  • Pawłowski J., Mazur M., Młynarski J.K., Stebnicka Z., Szeptycki A., Szymczakowski W. 1994. Chrząszcze (Coleoptera) Ojcowskiego Parku Narodowego i terenów ościennych. Ojców: 247 pp.
  • Pawłowski J., Petryszak B., Kubisz D., Szwałko P. 2000. Chrząszcze (Coleoptera) Bieszczadów Zachodnich. Monografie Bieszczadzkie 8: 9-143.
  • Pax F. 1921. Die Tierwelt Schlesiens. Jena: 342 pp.
  • Piechocki A. 1986. Rzeki i potoki Okręgu Łysogórskiego jako teren badań hydrobiologicznych. Fragmenta faunistica 30(1): 1-23.
  • Piwowarski B., Przemyski A. 2020. Zbiorowiska leśne i zaroślowe. W: Buchholz L., Jóźwiak M., Reklewski J., Szczepaniak P. (red.): Świętokrzyski Park Narodowy Przyroda i Człowiek Świętokrzyski Park Narodowy – Uniwersytet Jana Kochanowskiego Bodzentyn – Kielce 2020: 242-270.
  • Prus T., Prus M., Bijok P. 1999. Diversity of invertebrate fauna in littoral of shallow Myczkowce dam reservoir in comparison with a deep Solina dam reservoir. Hydrobiologia 408/409: 203-210.
  • Przewoźny M. 2004. Wykaz gatunków – Coleoptera: Byrrhidae, Dryopidae, Elmidae, Heteroceridae, Limnichidae, Psepsenidae, Hydrophilidae, Hydraenidae: 133-135; 151-159. W: Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I., Skibińska E. (red.): Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Tom II. Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa: 509 pp.
  • Przewoźny M. 2021. Catalogue of Palearctic Hydrophiloidea (Coleoptera). Internet version 2021-01-01: http://www.waterbeetles.eu/documents/PAL_CAT_Hydrophiloidea_2021. pdf
  • Przewoźny M., Bidas M. 2003. Materiały do poznania kałużnic (Coleoptera: Hydrophilioidea) Gór Świętokrzyskich. Wiadomości entomologiczne 22(1): 5-12.
  • Przewoźny M., Bidas M. 2009. Laccobius (Dimorpholaccobius) sinuatus Motschulsky, 1849 i Laccobius (Laccobius) minutus (Linnaeus, 1758) (Coleoptera: Hydrophilidae) – nowe dla Gór Świętokrzyskich. Wiadomości entomologiczne 28(1): 61-62.
  • Przewoźny M., Buczyński P., Greń C., Ruta R., Tończyk G. 2011. New localities of Elmidae (Coleoptera: Byrrhoidea), with a revised checklist of species occurring in Poland.Polish Journal of Entomology 80(2): 365-390.
  • Przewoźny M., Buczyński P., Mielewczyk S. 2006. Chrząszcze wodne (Coleoptera: Adepaha, Hydrophiloidea, Byrrhoidea) doliny Bugu w województwie lubelskim (południowowschodnia Polska). Nowy Pamiętnik Fizjograficzny, Warszawa, 4(1-2): 23-54.
  • Przewoźny M., Kot C., Kot L., Kot H., Wolny M., Zabłocki P., Greń C., Lubecki K., Franczuk Z., Wełnicki M. 2014. Nowe dane o rozmieszczeniu w Polsce Graphoderus bilineatus (De Geer, 1774) (Coleoptera: Dytiscidae). Wiadomości entomologiczne 33(3): 182- 187.
  • Przewoźny M., Lubecki K. 2004. Nowe stanowiska rzadziej spotykanych przedstawicieli wodnych chrząszczy (Coleoptera: Dytiscidae, Spercheidae, Hydrophilidae) w Polsce. Wiadomości entomologiczne 23(4): 215-220.
  • Przewoźny M., Lubecki K. 2006. Nowe stanowiska rzadziej spotykanych przedstawicieli chrząszczy wodnych z rodziny pływakowatych (Coleoptera: Dytiscidae) w Polsce. Wiadomości entomologiczne 25(3): 157-163.
  • Przewoźny M., Lubecki K., Bidas M. 2010a. Wstępne dane o chrząszczach wodnych (Coleoptera aquatica) z podrzędu Adephaga Gór Świętokrzyskich. Wiadomości entomologiczne 29 (supl.): 141-145.
  • Przewoźny M., Lubecki K., Bidas M., 2010b. Wstępne dane o chrząszczach wodnych Gór świętokrzyskich. XLVIII Zjazd PTE oraz Ogólnopolska Konferencja Naukowa "Ochrona Owadów w Polsce", Huta Szklana, 16-19 września 2010, materiały zjazdowe: 50.
  • Przewoźny M., Sienkiewicz P., Konwerski Sz. 2012. Nowe dane o występowaniu chrząszczy (Coleoptera) z wybranych rodzin na terenie Rogalińskiego Parku Krajobrazowego. Część II. Chrząszcze wodne (Coleoptera aquatica). Wiadomości entomologiczne 31(4): 251-261.
  • Przybyła K., Zasępa P., Kłonowska-Olejnik M. 2004. Zoobentos i zooplankton czterech stawów Babiej Góry. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 23(2): 233-246.
  • Purmann F. 1925. Die Naturschutzgebiete Peist nud Verlorens Wasser bei Panten. Ostdeutscher Naturwart, Liegnitz: 255-262.
  • Reitter E. 1870. Ubersicht der Käfer-Fauna von Mähren und Schlesien. Verhandlugen des naturforschenden Vereins in Brünn, Brünn, 8(2): 1-195.
  • Richling A., Solon J., Macias A., Balon J., Borzyszkowski J., Kistowski M. (red.) 2021. Regionalna geografia fizyczna Polski. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań: 610 pp.
  • Roger J. 1856. Verzeichniss der bisher in Oberschlesien aufgefundenen Käferarten. Zeitschrift für Entomologie, Breslau, 10, Coleoptera: 1-132.
  • Rossa R. 2005. Riolus subviolaceus (Ph. Müller, 1817) (Coleoptera: Elmidae) w Pieninach. Wiadomości entomologiczne 24(1): 52.
  • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 stycznia 1996 r. w sprawie Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Dz.U. Nr 4/1996 poz. 29.
  • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2021 r. w sprawie Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Dz. U. 2022 poz. 113.
  • Ruta R. 2020. Chrząszcze. W: Ruta R. (red.): Przyroda Piły geografia bioróżnorodność historia. Klub Przyrodników, Piła-Świebodzin: 207-233.
  • Rybiński M. 1903. Chrząszcze nowe dla fauny galicyjskiej. Wykaz II. Sprawozdanie Komisji Fizyograficznej, Kraków, 37, II: 16-30.
  • Ryndevich S.K., Angus R.B. 2020. Redescription of Hydrobius pauper (Coleoptera: Hydrophilidae), with a key to the Eurasian species of the genus Hydrobius. Zoosystematica Rossica 29(1): 77–86.
  • Schaeflein H. 1979. Beitrag zur Dytiscidenfauna Mitteleuropas (Col.), nebst einigen ökologischen Miszellen. Stuttgarter Beiträge zur Naturkunde, Ser. A, 325: 1-20.
  • Scholz R. 1915. Beitrag zur Kenntnis und Verbreiyung europäischen Wasserkäfer. (Haliplidae, Dytiscidae). Entomologische Blätter Zeitschrift für Biologie und Systematik der Käfer unter besonderer Berücksichtigung der Forstentomologie. Berlin, Schwabach, Jena, Krefeld, 11: 232-250.
  • Scholz R. 1927. Die Käfer des Kreises Liegnitz. Heimatbuch der beiden Liegnitzer Kreise, Liegnitz: 43-48.
  • Scholz R. 1934. Hydroporus brevis R. F. Sahlb. Entomologische Blätter Zeitschrift für Biologie und Systematik der Käfer unter besonderer Berücksichtigung der Forstentomologie. Berlin, Schwabach, Jena, Krefeld, 30: 220-221.
  • Schwarz E., Letzner K. 1874. Verzeichniss der während der Frühjahrs-Uberschwemmung im Jahre 1871 bei Breslau gefangenen Käferarten. In: Entomologische Miscellen. Heraus gegeben von dem Verein für schlesiche Insektenkunde. Breslau: 45-53.
  • Sinclair M. 1975. Hydroporus glabriusculus Aubé (Col., Dytiscidae) new to the British Isles. Entomologist's Monthly Magazine 111: 117-121.
  • Sowa R. 1965. Ecological characteristics of the bottom fauna of the Wielka Puszcza stream. Acta Hydrobiologica 7, supl. 1: 61-92.
  • Spitzenberg D., Sondermann W., Hendrich L., Hess M., Heckes U. 2016. Rote Liste und Gesamtartenliste der wasserbewohnenden Käfer (Coleoptera aquatica) Deutschlands. In: Gruttke H., Binot-Hafke M., Balzer S., Becker N., Haupt H., Hofbauer N., Ludwig G., Matzke-Hajek G., M. Ries (eds.): Rote Liste gefährdeter Tiere, Pflanzen und Pilze Deutschlands, Band 4: Wirbellose Tiere (Teil 2). Münster (Landwirtschaftsverlag). Naturschutz und Biologische Vielfalt 70 (4): 207-246.
  • Szczepanek K. 1961. Późnoglacjalna i holoceńska historia roślinności Gór Świętokrzyskich. Acta Palaeobotanica II(2): 3-44.
  • Szczęsny B. 2006. Some groups of benthic invertebrates and the physico-chemical conditions in the streams of the Magurski National Park in the Beskid Niski Mts (Northern Carpathians). Nature Conservation 61: 9-27.
  • Szulczewski J. W. 1922. Chrząszcze Wielkopolski. Prace Komisji Matematyczno- Przyrodniczej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, B, 1(3-4): 183-243.
  • Świerczyński M., Matławski G. 1992. An Attempt On Neutralize Acidified Mountain Waters On Example Of The Investigated Streams: The Czerwień, Myja And Podgórna. Acta Ichtiologica Et Piscatoria 22(1): 75-95.
  • Taszakowski A., Kaszycka N., Szołtys H. 2018. Materiały do znajomości Staphyliniformia (Coleoptera) Beskidu Wschodniego. Acta entomologica silesiana 26 (online 003): 1-10.
  • Tenenbaum S. 1923. Przybytki do fauny chrząszczów Polski od roku 1913. Rozprawy i Wiadomości Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie 7-8: 136-186.
  • Toledo M.E., Carlin A. 2019. Primo ritrovamento in Italia di Ilybius wasastjernae (Sahlberg, 1824) (Insecta: Coleoptera: Dytiscidae: Agabinae). Gredleriana 19: 201-207.
  • Tranda E. 1956. Acilius canaliculatus Nic. pod Łowiczem. Polskie Pismo Entomologiczne 24, Supl. 2: 177.
  • Tranda E. 1957. List do redakcji. Polskie Pismo Entomologiczne, B, 4: 137.
  • Tranda E. 1959. Przyczynek do poznania mikrofauny nowo powstałych stawków. Polskie Archiwum Hydrobiologii 5: 91-100.
  • Tranda E. 1960. Opis poczwarki oraz biologia Potamonectes canaliculatus (Lac.) (Coleoptera, Dytiscidae). Fragmenta Faunistica 8: 273-284.
  • Trzeciak A. 2000. Nowe stanowisko Hydrochara flavipes (Steven) (Coleoptera: Hydrophilidae) w Beskidzie Zachodnim. Wiadomości entomologiczne 19(1): 53.
  • Trzeciak A. 2002. Materiały do Poznania Dytiscidae, Haliplida i Gyrinidae (Coleoptera) Ciężkowicko-Rożnowskiego Parku Krajobrazowego. Wiadomości entomologiczne 21(2): 121-122.
  • Twardy D. 2015. Pierwsze stwierdzenie Ochthebius ( Enicocerus) colveranus Ferro, 1979 w Polsce oraz dane o występowaniu innych rzadkich gatunków z rodzaju Ochthebius Leach, 1815 (Coleoptera: Staphylinoidea: Hydraenidae). Wiadomości entomologiczne 34(2): 5-11.
  • Urban J., Łajczak A. 2020. Położenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego na tle struktur geologicznych i jednostek geomorfologicznych Polski. W: Buchholz L., Jóźwiak M., Reklewski J., Szczepaniak P. (red.): Świętokrzyski Park Narodowy Przyroda i Człowiek. Świętokrzyski Park Narodowy – Uniwersytet Jana Kochanowskiego Bodzentyn – Kielce 2020: 32-36.
  • Villastrigo A., Ribera L., Manuel M., Millán A., Fery H. 2017. A new classification of the tribe Hygrotini Portevin, 1929 (Coleoptera: Dytiscidae: Hydroporinae). Zootaxa 4317 (3): 499-529.
  • Vondel van B.J. 2003. Haliplidae. In: Löbl I., Smetana A. (eds): Calalogue of Palearctic Coleoptera. Volume 1. Archostemata-Myxophaga-Adephaga. Apollo Books, Stenstrup: 30-33.
  • Washko S., Willby N., Law A. 2022. How beavers affect riverine aquatic macroinvertebrates: a review. PeerJ 10:e13180, DOI 10.7717/peerj.13180: 1-19
  • Wehncke 1872. Synonimische Bemerkungen über deutsche Hydroporus-Arten. Berliner entomologische Zeitschrift, Berlin, 15: 165.
  • Więźlak W.W. 1986. Parnidae, Limniidae, Psephenidae. Klucze do oznaczania owadów Polski, XIX, 48-49. Warszawa: 67 pp.
  • Wodiczko A., Urbański J., Czubiński Z. 1948. Przyroda żywa doliny Odry i jej ochrona. W: Monografia Odry, Poznań: 302-350.
  • Wojas T. 2010. Materiały do poznania chrząszczy (Insecta: Coleoptera) torfowisk i młak Tatr Polskich. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrzyrody 29(3): 49-75.
  • Wolny M., Zabłocki P. 2011. Materiały do poznania chrząszczy wodnych z rodzin Noteridae i Dytiscidae (Coleoptera) polskiej części Gór Opawskich (Sudety Wschodnie). Forum Faunistyczne 1(1): 48-55.
  • Wolny M., Zabłocki P. 2012a. Nowe dane o występowaniu chrząszczy pływakowatych (Coleoptera: Dytiscidae) na Wzgórzach Trzebnickich. Opolski Rocznik Muzealny 19: 49-62.
  • Wolny M., Zabłocki P. 2012b. The second confirmed record of Stictotarsus duodecimpustulatus (Fabricius, 1792) (Coleoptera: Dytiscidae) in Poland. Opole Scientific Society Nature Journal 45: 65-68.
  • Wróblewski T. 2020. Orografia i toponimia. W: Buchholz L., Jóźwiak M., Reklewski J., Szczepaniak P. (red.): Świętokrzyski Park Narodowy Przyroda i Człowiek. Świętokrzyski Park Narodowy – Uniwersytet Jana Kochanowskiego Bodzentyn – Kielce 2020: 37-42.
  • Zaytsev F.A. 1972. Fauna of the USSR. Coleoptera. Families: Amphizoidae, Hygrobiidae, Haliplidae, Dytiscidae, Gyrinidae. Israel Program for Scientific Translations, Jerusalem: 401 pp.
  • Żmudzka E., Jarzyna K. 2020. Rzeźba. W: Buchholz L., Jóźwiak M., Reklewski J., Szczepaniak P. (red.): Świętokrzyski Park Narodowy Przyroda i Człowiek Świętokrzyski Park Narodowy – Uniwersytet Jana Kochanowskiego Bodzentyn – Kielce 2020: 103-117.
  • Żurawlew P. 2014. Niezwykła Przyroda Powiatu Pleszewskiego. Pleszew, 160 pp.