Nederlandse Publiek Domeindag 2019 - E-data & Research, februari 2019

Op 3 januari 2019 vond de tweede Nederlandse Publiek Domeindag plaats bij de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Olaf Janssen schreef er een kort verslag over in E-data & Research, editie februari 2019.

• https://www.edata.nl/1302/pdf/1302_4.pdf  en https://www.edata.nl/wp-content/uploads/2021/02/1302.pdf 
• https://web.archive.org/web/20190218174204/https://www.edata.nl/1302/pdf/1302_4.pdf

Full-text

Auteursrecht is tijdelijk. Elk jaar komen werken beschikbaar voor vrij hergebruik. Op 3 januari jongstleden werd gevierd dat ‘de klas van 1948’ tot het publieke domein toetrad.

Olaf Janssen, CC-BY-SA 4.0

De Nederlandse Auteurswet zegt dat ‘het auteursrecht vervalt door verloop van 70 jaren, te rekenen vanaf de 1e januari volgende op het sterfjaar van de maker’. Elke jaarwisseling loopt dus de auteursrechtelijke bescherming af op teksten, beelden, muziek, films etc. van auteurs, schilders, componisten, cineasten en andere creatieve makers die dan 70 jaar geleden overleden zijn. Hun werk komt na de jaarwisseling in het zogenaamde publieke domein terecht. Dit betekent dat iedereen - natuurlijke én rechtspersonen – zonder beperking, toestemming, bronvermelding, licentie of vergoeding ermee mag doen wat hij/zij wil, mét of zonder winstbejag. Daarom wordt 1 januari ook wel Publiek Domeindag genoemd.

De klas van 1948

Voor de editie van 2019 komen werken van ‘de klas van 1948’, dat wil zeggen makers die in 1948 zijn overleden, in aanmerking voor onbeperkte digitalisering, herdruk, bewerking, verspreiding en alle andersoortig hergebruik. Hierbij is het overigens niet zo dat alle werken automatisch naar het publieke domein overgaan, dat hangt van de specifieke verschijningsvorm af. Wanneer bijvoorbeeld in een boek waarvan de tekstschrijver in 1948 is overleden ook illustraties staan, dan is dat boek alleen auteursrechtvrij als ook die illustrator in 1948 (of eerder) is overleden. De tekst valt dus wel in het publieke domein, het boek niet per se.

Onderschruift bij illustratie 

Werken die per 1 januari 2019 tot het publieke domein behoren, met de klok mee: 

• Zelfportret van NEMO-grondlegger Herman Heijenbrock (credits Wikimedia Commons). 
• Pot van aardewerk van keramist Chris Lanooy (credits Collectie Rijksmuseum). 
• Kinderboek van schrijfster Freddie Langeler (credits Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren). 
• 250 Polygoonjournaals uit 1948 (credits Open Beelden)

Gevarieerd programma

Net bekomen van de jaarwisseling kwamen op 3 januari zo’n 75 mensen in Den Haag bijeen voor de tweede feestdag van het jaar: Publiek Domeindag 2019. De invulling van dit evenement was tweeledig: enerzijds stonden sprekers van Open Nederland, de Koninklijke Bibliotheek, Beeld en Geluid en Wikimedia Nederland stil bij de betekenis, kansen en weerbarstigheid van het publieke domein, anderzijds werd aandacht besteed aan het leven en werk van een aantal in 1948 overleden makers. Zo passeerden de levensverhalen van schrijfster Cissy van Marxveldt (van de Joop ter Heul-serie), schrijfster-illustratrice Freddie Langeler, film regisseur Haro van Peski, keramist Chris Lanooy, schrijver Emiel Fleerackers en de schilder Herman Heijenbrock, grondlegger van wetenschapsmuseum NEMO, de revue. Na het succes van 2018 was dit de tweede keer dat Publiek Domeindag in Nederland werd georganiseerd. Een initiatief van Creative Commons Nederland en de KB, met ondersteuning van Wikimedia Nederland en het Nationaal Archief. Internationaal wordt Publiek Domeindag al langer georganiseerd, zo waren er in voorgaande jaren vieringen in onder andere Polen, Duitsland en Israël.

Alle lezingen zijn gepubliceerd als video op: www.publiekdomeindag.nl

Olaf Janssen is Wikimedia- en open-data-coördinator bij de Koninklijke Bibliotheek.

Heb je vragen? Mail ze naar olaf.janssen@kb.nl