Przemiana dziennika pokładowego w dziennik wyprawy. Maurycy August Beniowski w drodze na Madagaskar

Dziennik okrętowy jako gatunek literacki podlegał w XVII i XVIII w. odgórnie sterowanej ewolucji – wprowadzane we francuskiej marynarce wzory dzienników, oparte na obserwacjach matematycznych, zakładały dyskurs naukowy, podporządkowany wspieraniu kolonizacji. Dziennik pięciomiesięcznej żeglugi „Markizy Marbeuf”, na pokładzie której Beniowski wyruszył w 1773 r. jako dowódca wyprawy na Madagaskar, to w tej perspektywie rękopis wyjątkowy – pisany starannym językiem w narracji pierwszoosobowej, pełny szczegółowych sprawozdań i zabiegów retorycznych, ozdobiony barwnymi ilustracjami, a zarazem wykończony jedynie w trzech czwartych tekstu. Zmianie ulega też tytuł (z Dziennika żeglugi P. Barona de Beniowszky z Europy do Indii na Dziennik wyprawy Beniowskiego do Zatoki False). Wszystko to świadczy o niezwykłości adresata, dla jakiego dokument był przeznaczony (ministra lub samego króla), i o jego dyplomatycznej funkcji (której ostatecznie nie spełnił), a także o rozbieżności planów dowódcy wyprawy i jego mocodawców.