Harput Yöresine Ait İlâhilerin Müzikal Analizi

Öz: Bu çalışmada, Elazığ/Harput’ta genellikle yöreye özgü makam isimleri ile kullanılan veya sadece eser ismi ve formu zikredilerek tanımlanan anonim besteli ilâhi formundaki eserlerin Arel-Ezgi-Uzdilek sistemine göre müzikal yapılarının ve özelliklerinin, ayrıca makam ve usûl özelliklerinin tespit edilerek söz konusu eserlerin öncelikli olarak müzikal anlamda adlandırma ve tanımlanma probleminin çözümlenmesi amaçlanmıştır. Yörede yaygın olarak seslendirilen bu formdaki eserlerin çoğunlukla halk mûsikisinde kullanılan nota sistemi ile kaydedilmesinin doğurduğu karışıklığın Türk klasik/sanat/tasavvuf mûsikisinde kullanılan makam ve usûl isimleri ile tespit edilip giderilmesinin önemli olduğundan yola çıkılarak tespit edilen 20 adet ilâhi formundaki eser incelendi. İlâhi güftelerinin döşendiği ezgiler oldukça kısa ve sade, ses genişlikleri genelde bir oktav ya da oktavdan daha dardır. Bazı eserlerde makamı oluşturan dörtlü ve beşlilerin sadece bir kısmı kullanılmış, makamın bütün özelliklerini gösterecek mahiyette bir esere rastlanmamıştır. Eserlerin hemen hemen tamamında geleneksel Harput mûsikisinin nağmelerini bulmak mümkündür. Ayrıca, dinî içerikli eserlerle dinî nitelikte olmayan eserler müzikal anlamda hem teknik hem de üslup bakımından büyük benzerlikler göstermektedir.