Published October 31, 2013 | Version v1
Book Open

Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523

Creators

Contributors

Description

Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu

Radom University in Radom

 

 

 

 

 

Annual Reports

of Education, Health and Sport

9781329900523

 

Edited by

 

Iwona Czerwińska Pawluk

Radosław Muszkieta

Hanna Żukowska

Wiesława Pilewska

Mariusz Klimczyk

Walery Zukow

 

 

 

 

 

 

http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/index

http://journal.rsw.edu.pl

https://pbn.nauka.gov.pl/search?search&searchCategory=WORK&filter.inJournal=49068

https://pbn.nauka.gov.pl/search?search&searchCategory=WORK&filter.inJournal=36616

http://elibrary.ru/contents.asp?titleid=37467

 

Open Access

 

 

 

 

 

Radom 2013

Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu

Radom University in Radom

 

 

 

 

 

Annual Reports

of Education, Health and Sport

9781329900523

 

Edited by

 

Iwona Czerwińska Pawluk

Radosław Muszkieta

Hanna Żukowska

Wiesława Pilewska

Mariusz Klimczyk

Walery Zukow

 

 

 

 

 

 

http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/index

http://journal.rsw.edu.pl

https://pbn.nauka.gov.pl/search?search&searchCategory=WORK&filter.inJournal=49068

https://pbn.nauka.gov.pl/search?search&searchCategory=WORK&filter.inJournal=36616

http://elibrary.ru/contents.asp?titleid=37467

 

Open Access

 

 

 

 

 

Radom 2013

Scientific Council

prof. zw. dr hab. geo. Z. Babiński (Poland), prof. zw. dr hab. med. T. Chumachenko (Ukraine), prof. zw. dr hab. techn. R. Cichon (Poland), prof. zw. dr hab med. N. Dragomiretskaya (Ukraine),

prof. zw. dr hab. med. V. Ezhov (Ukraine), prof. zw. dr hab. geo. J. Falkowski (Poland), prof. zw. dr hab. med. A. Gozhenko (Ukraine), prof. zw. dr hab. geo. M. Grodzynskyi (Ukraine),

prof. zw. dr hab. I. Grygus (Ukraine), prof. zw. dr hab med. A. Gudyma (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. S. Gulyar (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. W. Hagner (Poland),

prof. zw. dr hab. med. I. Karwat (Poland), prof. zw. dr hab. med. M. Kyryliuk (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. Y. Limansky (Ukraine), prof. zw. dr hab. geo. A. Melnik (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. V. Mizin (Ukraine),

prof. zw. dr hab. med. B. Nasibullin (Ukraine), prof. zw. dr hab. geo. O. Obodovskyi (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. I. Samosiuk (Ukraine),

prof. zw. dr hab. med. L. Shafran (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. I. Shmakova (Ukraine), prof. zw. dr hab. med.A. Svirskiy (Ukraine),

prof. zw. dr hab. O. Sokolov (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. V. Stebliuk (Ukraine), prof. zw. dr hab. S. Yermakov, (Ukraine),

prof. dr hab. med. A. Avramenko, doc. PaedDr. Elena Bendíková, PhD. (Slovakia), prof. dr hab. K. Buśko (Poland), dr hab. med. E. Gozhenko (Ukraine), prof. dr hab. H. Knapik (Poland), dr hab. R. Muszkieta (Poland),

prof. dr hab. med. W. Myśliński (Poland), prof. dr hab. M. Napierała (Poland), prof. dr hab. M. Pastuszko (Poland), prof. dr hab. K. Prusik (Poland), prof. dr hab. M. Zasada (Poland),

dr med. L. Butskaia (Ukraine), dr I. M. Batyk (Poland), dr M. Cieślicka (Poland), dr med. M. Charzynska-Gula (Poland), doc. dr n. med. V. Cherno (Ukraine), dr med. K. Cywinski (Poland),

dr med. I. Czerwinska Pawluk (Poland), dr biol. S. Dolomatov (Ukraine), dr med. M. Dzierzanowski (Poland), dr med. M. Hagner-Derengowska (Poland), dr med. B. Jędrzejewska (Poland),

dr med. U. Kazmierczak (Poland), dr med. K. Kiczuk (Poland), dr Z. Kwaśnik (Poland), dr med. T. Madej (Poland), dr med. E. Mikolajewska (Poland), dr D. Mikolajewski (Poland),

dr med. B. Muszynska (Poland), dr med. A. Nalazek (Poland), dr med. N. Novikov (Ukraine), dr med. K. Nowacka (Poland), dr med. G. Polak (Poland), dr med. P. Prokopczyk (Poland),

dr med. A. Radziminska (Poland), dr med. L. Sierpinska (Poland), dr Daves Sinch (Republic of India), doc. dr A. Skaliy (Ukraine), dr T. Skaliy (Ukraine),

dr B. Stankiewicz (Poland), dr med. E. Trela (Poland)

Editorial Board

Stefan Adamcak (Slovakia), Pavol Bartik (Slovakia), Elena Bend^kova (Czech Republic), Janusz Bielski (Poland), Krzysztof Buśko (Poland), Mirosława Cieślicka (Poland), Jerzy Eksterowicz (Poland), Włodzimierz Erdmann (Poland), Tomasz Frołowicz (Poland), Attila Gilanyi (Hungary), Igor Grygus (Ukraine), Halina Guła-Kubiszewska (Poland), Paweł Izdebski (Poland), Sergii Iermakov (Ukraine), Tetyana Iermakova (Ukraine), Jana Jurikova (Czech Republic), Vlastimila Karaskova (Czech Republic), Jacek Klawe (Poland), Mariusz Klimczyk (Poland), Alicja Kostencka (Poland), Frantisek Langer (Czech Republic), Eligiusz Madejski (Poland), Jiri Michal (Slovakia), Ludmila Miklankova (Czech Republic), Emila Mikołajewska (Poland), Viktor Mishchenko (Ukraine), Stanisław Mocek (Poland), Mirosław Mrozkowiak (Poland), Radosław Muszkieta (Poland), Anna Nalazek (Poland), Marek Napierała (Poland), Jerzy Nowocień (Poland), Piotr Oleśniewicz (Poland), Władysław Pańczyk (Poland), Wiesława Pilewska (Poland), Miroslava Pridalova (Czech Republic), Krzysztof Prusik (Poland), Krzysztof Sas-Nowosielski (Poland), Aleksandr Skaliy (Ukraine), Tetyana Skaliy (Ukraine), Ewa Sokołowska (Poland), Błażej Stankiewicz (Poland), Robert Stępniak (Poland), Aleksander Stuła (Poland), Naoki Suzuki (Japan), Mirosława Szark-Eckardt (Poland), Maciej Świątkowski (Poland), Hrychoriy Tereschuk (Ukraine), Hryhoriy Vasjanovicz (Ukraine), Mariusz Zasada (Poland), Tetyana Zavhorodnya (Ukraine), Walery Żukow (Poland), Hanna Żukowska (Poland)

Advisory Board

Zygmunt Babiński (Poland), Yuriy Briskin (Ukraine), Laszló Csernoch (Hungary), Kazimierz Denek (Poland), Miroslav Dutchak (Ukraine), Karol Gorner (Slovakia), Kazimierz Kochanowicz (Poland), Jerzy Kosiewicz (Poland), Stanisław Kowalik (Poland), Tadeusz Maszczak (Poland), Mikolaj Nosko (Ukraine), Jerzy Pośpiech (Poland), Eugeniusz Prystupa (Ukraine), Robert Szeklicki (Poland), Jitka Ulrichova (Czech Republic).

Reviewers:

prof. zw. dr hab. geo. Z. Babiński (Poland), doc. PaedDr. Elena Bendíková, PhD. (Slovakia), prof. zw. dr hab. med. T. Chumachenko (Ukraine), prof. zw. dr hab. techn. R. Cichon (Poland),

prof. zw. dr hab. med. N. Dragomiretskaya (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. V. Ezhov (Ukraine), prof. zw. dr hab. geo. J. Falkowski (Poland), prof. zw. dr hab. med. A. Gozhenko (Ukraine), prof. zw. dr hab. geo. M. Grodzynskyi (Ukraine),

prof. zw. I. Grygus (Ukraine), prof. zw. A. Gudyma (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. S. Gulyar (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. W. Hagner (Poland), prof. zw. dr hab. med. I. Karwat (Poland), prof. zw. dr hab. med. M. Kyryliuk (Ukraine),

prof. zw. dr hab. med. Y. Limansky (Ukraine), prof. zw. dr hab. geo. A. Melnik (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. V. Mizin (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. B. Nasibullin (Ukraine),

prof. zw. dr hab. geo. O. Obodovskyi (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. I. Samosiuk (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. L. Shafran (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. I. Shmakova (Ukraine),

prof. zw. dr hab. O. Sokolov (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. V. Stebliuk (Ukraine), prof. zw. dr hab. S. Yermakov, (Ukraine),

prof. dr hab. med. A. Avramenko, prof. dr hab. K. Buśko (Poland), dr hab. med. E. Gozhenko (Ukraine), prof. dr hab. H. Knapik (Poland), prof. zw. dr hab. geo. A. Melnik (Ukraine),

prof. dr hab. R. Muszkieta (Poland), prof. dr hab. med. W. Myśliński (Poland), prof. dr hab. M. Napierała (Poland), prof. dr hab. M. Pastuszko (Poland), prof. dr hab. K. Prusik (Poland),

prof. dr hab. M. Zasada (Poland), prof. dr hab. med. W. Zukow (Poland),

dr I. M. Batyk (Poland), dr med. L. Butskaia (Ukraine), doc. dr n. med. V. Cherno (Ukraine), dr M. Cieślicka (Poland), dr med. I. Czerwinska Pawluk (Poland), dr biol. S. Dolomatov (Ukraine),

dr med. N. Novikov (Ukraine), doc. dr A. Skaliy (Ukraine), dr T. Skaliy (Ukraine), dr B. Stankiewicz (Poland), dr med. E. Trela (Poland)

E d i t o r s - i n - C h i e f

Anatoliy Gozhenko

Walery Zukow

C o - e d i t o r s

Radosław Muszkieta

Marek Napierała

A s s o c i a t e E d i t o r s

Iwona Czerwinska Pawluk

Mariusz Klimczyk

Mirosława Cieślicka

Adam Szulc

S e c r e t a r y

Bartłomiej Niespodziński

 

© The Author(s) 2013.

This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport of Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu, Poska, Radom University in Radom, Poland

Open Access This articles is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.

 

Attribution — You must attribute the work in the manner specified by the author or licensor (but not in any way that suggests that they endorse you or your use of the work). Noncommercial — You may not use this work for commercial purposes. Share Alike — If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute the resulting work only under the same or similar license to this one.

Declaration on the original version. Because of the parallel version of the magazine publishing traditional (paper) and of electronic (online), Editors indicates that the main version of the magazine is to issue a "paper"

Zawartość tegoż czasopisma jest objęta licencją Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0

 

Publishing House: Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu, Radom University in Radom Str. Zubrzyckiego 2 26-600 Radom Tel.: +48 48 383 66 05 med.@rsw.edu.pl

Printing House: Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu, Radom University in Radom Str. Zubrzyckiego 2 26-600 Radom Tel.: +48 48 383 66 05 med.@rsw.edu.pl

 

ISBN 9781329900523

 

Liczba znaków: 1 000 000 (ze streszczeniami i okładką). Liczba grafik: 50 x 1 000 znaków (ryczałt) = 50 000 znaków.

Razem: Liczba znaków: 1 050 000 (ze streszczeniami, okładką i grafikami) = 26,25 arkuszy wydawniczych.

Number of characters: 1 000 000 (with abstracts). Number of images: 50 x 1000 characters (lump sum) = 50 000 characters.

Total: Number of characters: 1 050 000 (with abstracts, summaries and graphics) = 26,25 sheet publications.

 

DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.46031

 

 

Content:

 

Introduction .............................................................................................................................................................. 5

 

 

Majchrzak Katarzyna, Kamrowska-Nowak Maria, Byzdra Krzysztof, Stępniak Robert, Zukow Walery. Biomechanical Analysis of Selected Elements of the High Jump at the Level of the Sports Championships = Analiza biomechaniczna wybranych elementów skoku wzwyż na poziomie mistrzostwa sportowego. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 7-40. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Kujawa Jakub, Szark-Eckardt Mirosława, Żukowska Hanna, Zukow Walery. The Level of Interest in Physical Education Students at the Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz = Poziom zainteresowania wychowaniem fizycznym studentek Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 41-62. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Żukowska Hanna, Szark-Eckardt Mirosława, Zukow Walery. Assessment of the Level of Physical Development of the Children of the First Class of the Selected Rural Schools of the Kuyavian-Pomeranian Voivodeship = Ocena poziom rozwoju fizycznego dzieci klas pierwszych z wybranych szkół wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 63-76. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Ciesielska Natalia, Smuczyński Wojciech, Sokołowski Remigiusz, Wożniak Kamila, Grela Marcin, Zukow Walery. Use of hbot in the treatment of neurological disorders after stroke. Review of selected clinical trials = Wykorzystanie HBOT w leczeniu zaburzeń neurologicznych OUN o podłożu naczyniowym. Przegląd wybranych badań klinicznych. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 77-90. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Kоzyavkina OV, Popovych IL, Zukow W. Immediate vegetotropic effects of bioactive water Naftussya and those neuro-endocrine-immune accompaniment in healthy men = Срочные вегетотропные эффекты биоактивной воды Нафтуся и их neuro-эндокринно-иммунное сопровождение у здоровых мужчин. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 91-108. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Kоzyavkina NV, Popovych ІL, Zukow W. Metabolic accompaniment of thyrotropic effects of bioactive water naftussya at the women with thyroid hyperplasia = Метаболическое сопровождение тиротропных эффектов биоактивной воды нафтуся у женщин с гиперплазией щитовидной железы. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 109-124. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Napierała Marek, Kuska Michalina, Żukowska Hanna, Szark‑Eckardt Mirosława, Zukow Walery. Sexual Dimorphism Somatic Features 14-16-year-old High School Students from Selected Secondary Schools in Bydgoszcz = Dymorfizm płciowy cech somatycznych14-16-letnich gimnazjalistów z wybranych gimnazjów w Bydgoszczy. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 125-138. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Kochański Bartosz, Łabejszo Anna, Kałużny Krystian, Mostowska Katarzyna, Wołowiec Łukasz, Trela Ewa, Hagner Wojciech, Zukow Walery. Knee Injury - a Diagnostic Procedure = Uszkodzenia stawu kolanowego – postępowanie diagnostyczne. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 139-156. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Derengowski Krzysztof, Kochański Bartosz, Kałużny Krystian, Łabejszo Anna, Struensee Monika, Zukow Walery. The Role of the Manager in a Hospital Ward = Rola menadżera na oddziale szpitalnym. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 157-170. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Cieślicka Mirosława, Jankowska Katarzyna, Zukow Walery. Diet Supplementation Among Athletes of the National Canoeing and Physical Education Students = Suplementacja diety wśród sportowców kadry narodowej kajakarzy i studentów wychowania fizycznego. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 171-212. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Cieślicka Mirosława, Osińska Natalia, Zukow Walery. Impact of Specialized Kayaking Training for the Body Construction and Composition of Kayakers = Wpływ specjalistycznego kajakarski treningu na budowę i skład ciała kajakarzy. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 213-228. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Kubiś Danuta, Brandt Elżbieta, Danielewicz Agnieszka, Skaliy Tetiana, Skaliy Aleksander, Zukow Walery. Meaning of cycle in general functioning inhabitant of province kujawsko-pomorskiego = Znaczenie roweru w ogólnym funkcjonowaniu mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 229-256. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Piekorz Zuzanna, Lewandowski Andrzej, Polewany Kamila, Bułatowicz Irena, Radzimińska Agnieszka, Kowalik Tomasz, Ciesielska Monika, Zukow Walery. Physical Fitness of Persons Engaged in Team Sports Games for Wheelchairs = Sprawność fizyczna osób uprawiających zespołowe gry sportowe na wózkach. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 257-278. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Szark-Eckardt Mirosława, Napierała Marek, Kuska Michalina,  Żukowska Hanna,  Zukow Walery. Diversification of Motor Skills of Girls and Boys Aged 14‑16 Years with Secondary Schools in Bydgoszcz = Zróżnicowanie zdolności motorycznych dziewcząt i chłopców w wieku 14-16 lat z gimnazjów w Bydgoszczy. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 279-296. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Kamrowska-Nowak Maria, Majchrzak Katarzyna, Byzdra Krzysztof, Stępniak Robert, Zukow Walery. Developmental Tendencies of Results in Female Heptathlon in the World Championships during the Years 1983-2009 = Tendencje rozwojowe wyników w siedmioboju kobiet uzyskanych podczas mistrzostw świata rozgrywanych w latach 1983-2009. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 297-320. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Shostak L.I. Some Issues of Ukrainian Disaster Medicine Service = Некоторые вопросы функционирования службы медицины катастроф Украины. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 321-336. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Barinov E. F., Prilutskaya I. A., Maksymenko O. L., Sulaieva O. N. Mechanisms of the platelet-leukocyte aggregates formation in the peripheral blood of patients with ischemic stroke = Механизмы формирования тромбоцитарно-лейкоцитарных агрегатов у пациентов с ишемическим инсультом. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 337-348. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Grygus Igor, Mykhaylova Natalia. Improve the functional status of students using the proposed method recovery = Wpływ ruchowej aktywności na stan zdrowia studentów. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 349-356. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Prusik Krzysztof, Prusik Katarzyna, Grygus Igor. Improving the physical health of students with physical exercises proposed by type of autonomic nervous system = Polepszenie poziomu fizycznego zdrowia studentów przy pomocy zaproponowanych ćwiczeń ruchowych z uwzględnieniem typu autonomicznego nerwowego systemu. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 357-370. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Cieślicka Mirosława, Tracz Marta, Zukow Walery. Changes in the Efficiency of the Overall in the Annual Training Cycle of Canoists = Zmiany sprawności ogólnej w rocznym cyklu treningowym kajakarzy. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 371-392. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Pezala Małgorzata, Cieślicka Mirosława, Zukow Walery. The Efficiency of the Overall Women's Volleyball Players from Elementary School No 31 in Bydgoszcz = Sprawność ogólna siatkarek ze Szkoły Podstawowej nr 31 w Bydgoszczy. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 393-406. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

Kielak Artur, Napierała Marek, Cieślicka Mirosława, Zukow Walery.Somatic Features, General and Special Performance Players 11 years of the athletic club "Legia" Chełmża = Cechy somatyczne, sprawność ogólna i specjalna piłkarzy 11-letnich piłkarzy z klubu sportowego „Legia” Chełmża. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 407-432. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.

 

 

 

Introduction

 

            We hope that a varied program of the Annual Reports of Education, Health and Sport will answer your expectations. We believe that the Annual Reports of Education, Health and Sport will contribute to raising the knowledge, skills and abilities of doctors, therapists, physiotherapists, nurses, psychologists, biologists, researchers, practitioners and health workers interested in rehabilitation, physiotherapy, tourism and recreation.

            Annual Reports of Education, Health and Sport, corresponding to the modern challenges of global health specialists collect articles from those areas of the leading centers of renowned foreign and domestic. Many of them present state of art in their field. This will be particularly valuable for young doctors in the specialization, and students.

            Welcome to familiarize yourself with this issue all relevant hazards and health, life and safety at work in tourism, recreation, rehabilitation, physiotherapy, nursing organization to work safely and missions in these conditions, the influence of environmental conditions on public health.

            Authors from abroad and the country will present an overview of contemporary challenges and solutions in these areas. The issue concerns the text of the wider work for human health, tourism, recreation, physiotherapy, nursing, wellness and rehabilitation, including the economics of health care.

 

© The Author(s) 2013.

This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland

Open Access This articles is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.

 

Attribution — You must attribute the work in the manner specified by the author or licensor (but not in any way that suggests that they endorse you or your use of the work). Noncommercial — You may not use this work for commercial purposes. Share Alike — If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute the resulting work only under the same or similar license to this one.

Notes

Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 436 p. ISBN 9781329900523.

Files

9781329900523_frontcover_content_backcover.pdf

Files (9.1 MB)

Name Size Download all
md5:aa888ff3260e5265da54bd52c1bd8b45
9.1 MB Preview Download

Additional details

References

  • Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu
  • Radom University in Radom
  • Annual Reports
  • of Education, Health and Sport
  • 9781329900523
  • Edited by
  • Iwona Czerwińska Pawluk
  • Radosław Muszkieta
  • Hanna Żukowska
  • Wiesława Pilewska
  • Mariusz Klimczyk
  • Walery Zukow
  • http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/index
  • http://journal.rsw.edu.pl
  • https://pbn.nauka.gov.pl/search?search&searchCategory=WORK&filter.inJournal=49068
  • https://pbn.nauka.gov.pl/search?search&searchCategory=WORK&filter.inJournal=36616
  • http://elibrary.ru/contents.asp?titleid=37467
  • Open Access
  • Radom 2013
  • Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu
  • Radom University in Radom
  • Annual Reports
  • of Education, Health and Sport
  • 9781329900523
  • Edited by
  • Iwona Czerwińska Pawluk
  • Radosław Muszkieta
  • Hanna Żukowska
  • Wiesława Pilewska
  • Mariusz Klimczyk
  • Walery Zukow
  • http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/index
  • http://journal.rsw.edu.pl
  • https://pbn.nauka.gov.pl/search?search&searchCategory=WORK&filter.inJournal=49068
  • https://pbn.nauka.gov.pl/search?search&searchCategory=WORK&filter.inJournal=36616
  • http://elibrary.ru/contents.asp?titleid=37467
  • Open Access
  • Radom 2013
  • Scientific Council
  • prof. zw. dr hab. geo. Z. Babiński (Poland), prof. zw. dr hab. med. T. Chumachenko (Ukraine), prof. zw. dr hab. techn. R. Cichon (Poland), prof. zw. dr hab med. N. Dragomiretskaya (Ukraine),
  • prof. zw. dr hab. med. V. Ezhov (Ukraine), prof. zw. dr hab. geo. J. Falkowski (Poland), prof. zw. dr hab. med. A. Gozhenko (Ukraine), prof. zw. dr hab. geo. M. Grodzynskyi (Ukraine),
  • prof. zw. dr hab. I. Grygus (Ukraine), prof. zw. dr hab med. A. Gudyma (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. S. Gulyar (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. W. Hagner (Poland),
  • prof. zw. dr hab. med. I. Karwat (Poland), prof. zw. dr hab. med. M. Kyryliuk (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. Y. Limansky (Ukraine), prof. zw. dr hab. geo. A. Melnik (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. V. Mizin (Ukraine),
  • prof. zw. dr hab. med. B. Nasibullin (Ukraine), prof. zw. dr hab. geo. O. Obodovskyi (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. I. Samosiuk (Ukraine),
  • prof. zw. dr hab. med. L. Shafran (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. I. Shmakova (Ukraine), prof. zw. dr hab. med.A. Svirskiy (Ukraine),
  • prof. zw. dr hab. O. Sokolov (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. V. Stebliuk (Ukraine), prof. zw. dr hab. S. Yermakov, (Ukraine),
  • prof. dr hab. med. A. Avramenko, doc. PaedDr. Elena Bendíková, PhD. (Slovakia), prof. dr hab. K. Buśko (Poland), dr hab. med. E. Gozhenko (Ukraine), prof. dr hab. H. Knapik (Poland), dr hab. R. Muszkieta (Poland),
  • prof. dr hab. med. W. Myśliński (Poland), prof. dr hab. M. Napierała (Poland), prof. dr hab. M. Pastuszko (Poland), prof. dr hab. K. Prusik (Poland), prof. dr hab. M. Zasada (Poland),
  • dr med. L. Butskaia (Ukraine), dr I. M. Batyk (Poland), dr M. Cieślicka (Poland), dr med. M. Charzynska-Gula (Poland), doc. dr n. med. V. Cherno (Ukraine), dr med. K. Cywinski (Poland),
  • dr med. I. Czerwinska Pawluk (Poland), dr biol. S. Dolomatov (Ukraine), dr med. M. Dzierzanowski (Poland), dr med. M. Hagner-Derengowska (Poland), dr med. B. Jędrzejewska (Poland),
  • dr med. U. Kazmierczak (Poland), dr med. K. Kiczuk (Poland), dr Z. Kwaśnik (Poland), dr med. T. Madej (Poland), dr med. E. Mikolajewska (Poland), dr D. Mikolajewski (Poland),
  • dr med. B. Muszynska (Poland), dr med. A. Nalazek (Poland), dr med. N. Novikov (Ukraine), dr med. K. Nowacka (Poland), dr med. G. Polak (Poland), dr med. P. Prokopczyk (Poland),
  • dr med. A. Radziminska (Poland), dr med. L. Sierpinska (Poland), dr Daves Sinch (Republic of India), doc. dr A. Skaliy (Ukraine), dr T. Skaliy (Ukraine),
  • dr B. Stankiewicz (Poland), dr med. E. Trela (Poland)
  • Editorial Board
  • Stefan Adamcak (Slovakia), Pavol Bartik (Slovakia), Elena Bend^kova (Czech Republic), Janusz Bielski (Poland), Krzysztof Buśko (Poland), Mirosława Cieślicka (Poland), Jerzy Eksterowicz (Poland), Włodzimierz Erdmann (Poland), Tomasz Frołowicz (Poland), Attila Gilanyi (Hungary), Igor Grygus (Ukraine), Halina Guła-Kubiszewska (Poland), Paweł Izdebski (Poland), Sergii Iermakov (Ukraine), Tetyana Iermakova (Ukraine), Jana Jurikova (Czech Republic), Vlastimila Karaskova (Czech Republic), Jacek Klawe (Poland), Mariusz Klimczyk (Poland), Alicja Kostencka (Poland), Frantisek Langer (Czech Republic), Eligiusz Madejski (Poland), Jiri Michal (Slovakia), Ludmila Miklankova (Czech Republic), Emila Mikołajewska (Poland), Viktor Mishchenko (Ukraine), Stanisław Mocek (Poland), Mirosław Mrozkowiak (Poland), Radosław Muszkieta (Poland), Anna Nalazek (Poland), Marek Napierała (Poland), Jerzy Nowocień (Poland), Piotr Oleśniewicz (Poland), Władysław Pańczyk (Poland), Wiesława Pilewska (Poland), Miroslava Pridalova (Czech Republic), Krzysztof Prusik (Poland), Krzysztof Sas-Nowosielski (Poland), Aleksandr Skaliy (Ukraine), Tetyana Skaliy (Ukraine), Ewa Sokołowska (Poland), Błażej Stankiewicz (Poland), Robert Stępniak (Poland), Aleksander Stuła (Poland), Naoki Suzuki (Japan), Mirosława Szark-Eckardt (Poland), Maciej Świątkowski (Poland), Hrychoriy Tereschuk (Ukraine), Hryhoriy Vasjanovicz (Ukraine), Mariusz Zasada (Poland), Tetyana Zavhorodnya (Ukraine), Walery Żukow (Poland), Hanna Żukowska (Poland)
  • Advisory Board
  • Zygmunt Babiński (Poland), Yuriy Briskin (Ukraine), Laszló Csernoch (Hungary), Kazimierz Denek (Poland), Miroslav Dutchak (Ukraine), Karol Gorner (Slovakia), Kazimierz Kochanowicz (Poland), Jerzy Kosiewicz (Poland), Stanisław Kowalik (Poland), Tadeusz Maszczak (Poland), Mikolaj Nosko (Ukraine), Jerzy Pośpiech (Poland), Eugeniusz Prystupa (Ukraine), Robert Szeklicki (Poland), Jitka Ulrichova (Czech Republic).
  • Reviewers:
  • prof. zw. dr hab. geo. Z. Babiński (Poland), doc. PaedDr. Elena Bendíková, PhD. (Slovakia), prof. zw. dr hab. med. T. Chumachenko (Ukraine), prof. zw. dr hab. techn. R. Cichon (Poland),
  • prof. zw. dr hab. med. N. Dragomiretskaya (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. V. Ezhov (Ukraine), prof. zw. dr hab. geo. J. Falkowski (Poland), prof. zw. dr hab. med. A. Gozhenko (Ukraine), prof. zw. dr hab. geo. M. Grodzynskyi (Ukraine),
  • prof. zw. I. Grygus (Ukraine), prof. zw. A. Gudyma (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. S. Gulyar (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. W. Hagner (Poland), prof. zw. dr hab. med. I. Karwat (Poland), prof. zw. dr hab. med. M. Kyryliuk (Ukraine),
  • prof. zw. dr hab. med. Y. Limansky (Ukraine), prof. zw. dr hab. geo. A. Melnik (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. V. Mizin (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. B. Nasibullin (Ukraine),
  • prof. zw. dr hab. geo. O. Obodovskyi (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. I. Samosiuk (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. L. Shafran (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. I. Shmakova (Ukraine),
  • prof. zw. dr hab. O. Sokolov (Ukraine), prof. zw. dr hab. med. V. Stebliuk (Ukraine), prof. zw. dr hab. S. Yermakov, (Ukraine),
  • prof. dr hab. med. A. Avramenko, prof. dr hab. K. Buśko (Poland), dr hab. med. E. Gozhenko (Ukraine), prof. dr hab. H. Knapik (Poland), prof. zw. dr hab. geo. A. Melnik (Ukraine),
  • prof. dr hab. R. Muszkieta (Poland), prof. dr hab. med. W. Myśliński (Poland), prof. dr hab. M. Napierała (Poland), prof. dr hab. M. Pastuszko (Poland), prof. dr hab. K. Prusik (Poland),
  • prof. dr hab. M. Zasada (Poland), prof. dr hab. med. W. Zukow (Poland),
  • dr I. M. Batyk (Poland), dr med. L. Butskaia (Ukraine), doc. dr n. med. V. Cherno (Ukraine), dr M. Cieślicka (Poland), dr med. I. Czerwinska Pawluk (Poland), dr biol. S. Dolomatov (Ukraine),
  • dr med. N. Novikov (Ukraine), doc. dr A. Skaliy (Ukraine), dr T. Skaliy (Ukraine), dr B. Stankiewicz (Poland), dr med. E. Trela (Poland)
  • E d i t o r s - i n - C h i e f
  • Anatoliy Gozhenko
  • Walery Zukow
  • C o - e d i t o r s
  • Radosław Muszkieta
  • Marek Napierała
  • A s s o c i a t e E d i t o r s
  • Iwona Czerwinska Pawluk
  • Mariusz Klimczyk
  • Mirosława Cieślicka
  • Adam Szulc
  • S e c r e t a r y
  • Bartłomiej Niespodziński
  • © The Author(s) 2013.
  • This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport of Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu, Poska, Radom University in Radom, Poland
  • Open Access This articles is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • Attribution — You must attribute the work in the manner specified by the author or licensor (but not in any way that suggests that they endorse you or your use of the work). Noncommercial — You may not use this work for commercial purposes. Share Alike — If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute the resulting work only under the same or similar license to this one.
  • Declaration on the original version. Because of the parallel version of the magazine publishing traditional (paper) and of electronic (online), Editors indicates that the main version of the magazine is to issue a "paper"
  • Zawartość tegoż czasopisma jest objęta licencją Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0
  • Publishing House: Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu, Radom University in Radom Str. Zubrzyckiego 2 26-600 Radom Tel.: +48 48 383 66 05 med.@rsw.edu.pl
  • Printing House: Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu, Radom University in Radom Str. Zubrzyckiego 2 26-600 Radom Tel.: +48 48 383 66 05 med.@rsw.edu.pl
  • ISBN 9781329900523
  • Liczba znaków: 1 000 000 (ze streszczeniami i okładką). Liczba grafik: 50 x 1 000 znaków (ryczałt) = 50 000 znaków.
  • Razem: Liczba znaków: 1 050 000 (ze streszczeniami, okładką i grafikami) = 26,25 arkuszy wydawniczych.
  • Number of characters: 1 000 000 (with abstracts). Number of images: 50 x 1000 characters (lump sum) = 50 000 characters.
  • Total: Number of characters: 1 050 000 (with abstracts, summaries and graphics) = 26,25 sheet publications.
  • DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.46031
  • Content:
  • Introduction .............................................................................................................................................................. 5
  • Majchrzak Katarzyna, Kamrowska-Nowak Maria, Byzdra Krzysztof, Stępniak Robert, Zukow Walery. Biomechanical Analysis of Selected Elements of the High Jump at the Level of the Sports Championships = Analiza biomechaniczna wybranych elementów skoku wzwyż na poziomie mistrzostwa sportowego. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 7-40. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Kujawa Jakub, Szark-Eckardt Mirosława, Żukowska Hanna, Zukow Walery. The Level of Interest in Physical Education Students at the Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz = Poziom zainteresowania wychowaniem fizycznym studentek Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 41-62. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Żukowska Hanna, Szark-Eckardt Mirosława, Zukow Walery. Assessment of the Level of Physical Development of the Children of the First Class of the Selected Rural Schools of the Kuyavian-Pomeranian Voivodeship = Ocena poziom rozwoju fizycznego dzieci klas pierwszych z wybranych szkół wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 63-76. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Ciesielska Natalia, Smuczyński Wojciech, Sokołowski Remigiusz, Wożniak Kamila, Grela Marcin, Zukow Walery. Use of hbot in the treatment of neurological disorders after stroke. Review of selected clinical trials = Wykorzystanie HBOT w leczeniu zaburzeń neurologicznych OUN o podłożu naczyniowym. Przegląd wybranych badań klinicznych. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 77-90. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Kоzyavkina OV, Popovych IL, Zukow W. Immediate vegetotropic effects of bioactive water Naftussya and those neuro-endocrine-immune accompaniment in healthy men = Срочные вегетотропные эффекты биоактивной воды Нафтуся и их neuro-эндокринно-иммунное сопровождение у здоровых мужчин. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 91-108. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Kоzyavkina NV, Popovych ІL, Zukow W. Metabolic accompaniment of thyrotropic effects of bioactive water naftussya at the women with thyroid hyperplasia = Метаболическое сопровождение тиротропных эффектов биоактивной воды нафтуся у женщин с гиперплазией щитовидной железы. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 109-124. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Napierała Marek, Kuska Michalina, Żukowska Hanna, Szark Eckardt Mirosława, Zukow Walery. Sexual Dimorphism Somatic Features 14-16-year-old High School Students from Selected Secondary Schools in Bydgoszcz = Dymorfizm płciowy cech somatycznych14-16-letnich gimnazjalistów z wybranych gimnazjów w Bydgoszczy. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 125-138. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Kochański Bartosz, Łabejszo Anna, Kałużny Krystian, Mostowska Katarzyna, Wołowiec Łukasz, Trela Ewa, Hagner Wojciech, Zukow Walery. Knee Injury - a Diagnostic Procedure = Uszkodzenia stawu kolanowego – postępowanie diagnostyczne. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 139-156. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Derengowski Krzysztof, Kochański Bartosz, Kałużny Krystian, Łabejszo Anna, Struensee Monika, Zukow Walery. The Role of the Manager in a Hospital Ward = Rola menadżera na oddziale szpitalnym. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 157-170. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Cieślicka Mirosława, Jankowska Katarzyna, Zukow Walery. Diet Supplementation Among Athletes of the National Canoeing and Physical Education Students = Suplementacja diety wśród sportowców kadry narodowej kajakarzy i studentów wychowania fizycznego. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 171-212. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Cieślicka Mirosława, Osińska Natalia, Zukow Walery. Impact of Specialized Kayaking Training for the Body Construction and Composition of Kayakers = Wpływ specjalistycznego kajakarski treningu na budowę i skład ciała kajakarzy. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 213-228. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Kubiś Danuta, Brandt Elżbieta, Danielewicz Agnieszka, Skaliy Tetiana, Skaliy Aleksander, Zukow Walery. Meaning of cycle in general functioning inhabitant of province kujawsko-pomorskiego = Znaczenie roweru w ogólnym funkcjonowaniu mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 229-256. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Piekorz Zuzanna, Lewandowski Andrzej, Polewany Kamila, Bułatowicz Irena, Radzimińska Agnieszka, Kowalik Tomasz, Ciesielska Monika, Zukow Walery. Physical Fitness of Persons Engaged in Team Sports Games for Wheelchairs = Sprawność fizyczna osób uprawiających zespołowe gry sportowe na wózkach. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 257-278. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Szark-Eckardt Mirosława, Napierała Marek, Kuska Michalina, Żukowska Hanna, Zukow Walery. Diversification of Motor Skills of Girls and Boys Aged 14 16 Years with Secondary Schools in Bydgoszcz = Zróżnicowanie zdolności motorycznych dziewcząt i chłopców w wieku 14-16 lat z gimnazjów w Bydgoszczy. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 279-296. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Kamrowska-Nowak Maria, Majchrzak Katarzyna, Byzdra Krzysztof, Stępniak Robert, Zukow Walery. Developmental Tendencies of Results in Female Heptathlon in the World Championships during the Years 1983-2009 = Tendencje rozwojowe wyników w siedmioboju kobiet uzyskanych podczas mistrzostw świata rozgrywanych w latach 1983-2009. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 297-320. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Shostak L.I. Some Issues of Ukrainian Disaster Medicine Service = Некоторые вопросы функционирования службы медицины катастроф Украины. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 321-336. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Barinov E. F., Prilutskaya I. A., Maksymenko O. L., Sulaieva O. N. Mechanisms of the platelet-leukocyte aggregates formation in the peripheral blood of patients with ischemic stroke = Механизмы формирования тромбоцитарно-лейкоцитарных агрегатов у пациентов с ишемическим инсультом. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 337-348. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Grygus Igor, Mykhaylova Natalia. Improve the functional status of students using the proposed method recovery = Wpływ ruchowej aktywności na stan zdrowia studentów. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 349-356. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Prusik Krzysztof, Prusik Katarzyna, Grygus Igor. Improving the physical health of students with physical exercises proposed by type of autonomic nervous system = Polepszenie poziomu fizycznego zdrowia studentów przy pomocy zaproponowanych ćwiczeń ruchowych z uwzględnieniem typu autonomicznego nerwowego systemu. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 357-370. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Cieślicka Mirosława, Tracz Marta, Zukow Walery. Changes in the Efficiency of the Overall in the Annual Training Cycle of Canoists = Zmiany sprawności ogólnej w rocznym cyklu treningowym kajakarzy. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 371-392. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Pezala Małgorzata, Cieślicka Mirosława, Zukow Walery. The Efficiency of the Overall Women's Volleyball Players from Elementary School No 31 in Bydgoszcz = Sprawność ogólna siatkarek ze Szkoły Podstawowej nr 31 w Bydgoszczy. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 393-406. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Kielak Artur, Napierała Marek, Cieślicka Mirosława, Zukow Walery.Somatic Features, General and Special Performance Players 11 years of the athletic club "Legia" Chełmża = Cechy somatyczne, sprawność ogólna i specjalna piłkarzy 11-letnich piłkarzy z klubu sportowego „Legia” Chełmża. [in] Czerwińska Pawluk Iwona Ed., Muszkieta Radosław Ed., Żukowska Hanna Ed., Pilewska Wiesława Ed., Klimczyk Mariusz Ed., Zukow Walery Ed. Annual Reports of Education, Health and Sport 9781329900523. RSW. Radom. 2013. 407-432. ISBN 9781329900523. © The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland.
  • Introduction
  • We hope that a varied program of the Annual Reports of Education, Health and Sport will answer your expectations. We believe that the Annual Reports of Education, Health and Sport will contribute to raising the knowledge, skills and abilities of doctors, therapists, physiotherapists, nurses, psychologists, biologists, researchers, practitioners and health workers interested in rehabilitation, physiotherapy, tourism and recreation.
  • Annual Reports of Education, Health and Sport, corresponding to the modern challenges of global health specialists collect articles from those areas of the leading centers of renowned foreign and domestic. Many of them present state of art in their field. This will be particularly valuable for young doctors in the specialization, and students.
  • Welcome to familiarize yourself with this issue all relevant hazards and health, life and safety at work in tourism, recreation, rehabilitation, physiotherapy, nursing organization to work safely and missions in these conditions, the influence of environmental conditions on public health.
  • Authors from abroad and the country will present an overview of contemporary challenges and solutions in these areas. The issue concerns the text of the wider work for human health, tourism, recreation, physiotherapy, nursing, wellness and rehabilitation, including the economics of health care.
  • © The Author(s) 2013.
  • This articles is published with Open Access at Annual Reports of Education, Health and Sport. RSW. Radom. Poland
  • Open Access This articles is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • Attribution — You must attribute the work in the manner specified by the author or licensor (but not in any way that suggests that they endorse you or your use of the work). Noncommercial — You may not use this work for commercial purposes. Share Alike — If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute the resulting work only under the same or similar license to this one.
  • Journal of Health Sciences (J for the Ss H) 2013; 3 (5): 301-334
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • Biomechanical Analysis of Selected Elements of the High Jump at the Level of the Sports Championships
  • Analiza biomechaniczna wybranych elementów skoku wzwyż na poziomie mistrzostwa sportowego
  • Katarzyna Majchrzak1, Maria Kamrowska-Nowak1, Krzysztof Byzdra1, Robert Stępniak2, Walery Zukow3
  • 1AWFiS Gdańsk, Plant of the Light Athletics, Poland
  • 2UKW in Bydgoszcz, Institute of the Physical Culture, Poland
  • 3University of Economy, Bydgoszcz, Poland
  • Keywords: light athletics, biomechanics of movement, men's high jump.
  • Słowa kluczowe: lekka atletyka, biomechanika ruchu, skok wzwyż.
  • Abstract
  • Tech flop reigns on track for more than four decades. it has proved the most effective way of overcoming cross. With the evolution of techniques for high jump progression is inextricably linked. In order to be able to take place, it is necessary to carefully analyse all the elements in order to develop the most economical way to overcome the bar.
  • The purpose of the work was to show the differences occurring during the high jump technique flop on players with both high and low height parameter. In this work were the following research questions: what are the observed differences in performing jumps on players with the height of the body above and below 190 cm? If the height of the body of the players has a significant impact on the results obtained in the high jump? What according to occur between speed and Visual dynamics of reflection and obtained the result? Which of the compounds studied have achieved a significant effect on the correlation results in high jump?
  • Research material
  • Research Material consisted of data obtained from measurements carried out at the World Championships in Helsinki in 2005.Conducted by Juha Isolehto, Mikko Virmavirta, Heikki Kyröläinen and Paavo v. Komi with Neuromuscular dentist eases Research Center Department of Biology of Physical Activity the University of Jyvaskyla Jyvaskyla, Finland.Test were included in the World Cup finalists in the high jump.
  • In accordance with the provisions of the work have been the subjects of analysis parameters heighting-weighing and relevant players for Fosbury-flop biomechanical parameters on the inrun speed and rebound, a deflection angles in the knee joint and spiritual ascent of the Centre of gravity of the body weight. Players are divided into two groups: Group I included 13 players with the height of the body above 190 cm. Group II 5 players are below 190 cm body height.
  • Test methods
  • The study used a method of comparative analysis and analysis of the document. Simple statistical methods were used. There is the arithmetic means and the magnitude of the results. To test the convergence of the analysed parameters uses the Pearson correlation coefficient (r). In the analysis of collected material used with the Microsoft Office software package. To create the tables using Microsoft Excel. Analyzed the size of parameters presented in table 13.
  • Presented at work data are derived from the somatic features and mobility of the elite riders jumping upwards. Both groups represent a very high level of preparation. Seemingly more possibility for launches of the Centre of gravity of the body weight due to the anatomical structure should have players from the Group and this difference, however, evened out by a large loss of energy by horizontal transfer speed in a vertical what they observe on the example of Yaroslav Rybakov Championship bronze medalist 3.2 m/s and average in Group I-Contrast in the ratio m/s. 3,43 second averaging up 7.85 m/s and was 4.4% higher than competitors with the Group and as a result in higher the value of the speed indicators in Group II evened out the differences of the Centre of gravity of the body mass puts the comparable ceiling height. It showed similar average parameters on both of groups group respectively HCLA and 232 cm and group II 234 cm. as can be seen, despite the substantial difference of coefficient of the body to the highest point reached during the rebound (HCLA), rating average for the Group and 37 inches and for Group II 49 cm, it is a whopping 30% higher rate values for Group II.
  • A significant difference in stroke technique performed between players of the two groups also plays the angular parameter of the dynamic range. It has a significant impact on bridging the difference parameter of the body and giving a greater vertical speed by. U Make Boswell observed the lowest angle of knee 127,9 (°) and the reflection 168,8 (°) a big difference 40,9 (°) testifies to the much deeper undersit than on a player from the Group and in which the angle indicators Topic Draqutin showed the differences just 14,46 (°). Size difference of angles by breaking in players from both groups showed the relationship between the depth of the undersit and the height of the body. On players from the first group we note about 22,59% lower dynamic range than in Group II. What could have a significant effect on the accumulation of potential energy (the knee of immorality) and expending kinetic energy under reflection.
  • Conclusions
  • 1. Difference in altitude between the two groups was not the jumpers to analyze a significant impact on the outcome in the high jump.
  • 2. The riders with the height of the body below 190 cm made a clearly greater speed on the runway.
  • 3. Regardless of the differences in body height parameter mean value of slenderness was similar in both groups.
  • 4. On the basis of the analysis, it can be concluded that there is no one universal model high jumper. Proofs of this are the differences and variations, what we see between examinees parameters speed and angles in the knee joints.
  • 5. Players with a height of body below 190 cm obtain a much lower angle of the knee joint during the rebound phase reflecting legs.
  • 6. it was noted that in the Group of jumpers with the height of the body below 190 cm, a much larger effect on the result achieved was the dynamics and precision of the implementation of the take-off run and rebound. Among the players about the height of the body above 190 cm played so significant a role.
  • Streszczenie
  • Technika flop panuje niepodzielnie na stadionach lekkoatletycznych od ponad czterech dziesiątków lat. Okazała się ona najbardziej efektywnym sposobem pokonywania poprzeczki. Z ewolucją techniki skoku wzwyż nierozerwalnie związana jest progresja wyniku. Aby mogła nastąpić niezbędne jest dokładne przeanalizowanie wszystkich elementów składowych skoku w celu wypracowania jak najbardziej ekonomicznego sposobu pokonania poprzeczki.
  • Celem pracy było ukazanie różnic zachodzących podczas skoku wzwyż techniką flop u zawodników charakteryzujących się zarówno wysokim jak i niskim parametrem wysokości ciała. W niniejszej pracy postawiono następujące pytania badawcze: Jakie zaobserwowano różnice w technice wykonywania skoków u zawodników charakteryzujących się parametrem wysokości ciała powyżej i poniżej 190 cm? Czy wysokość ciała zawodników ma znaczący wpływ na uzyskiwane wyniki w skoku wzwyż? Jakie zależności występują pomiędzy prędkością rozbiegu i dynamiką odbicia a uzyskanym wynikiem? Które z badanych związków korelacyjnych posiadały istotny wpływ na osiągane wyniki w skoku wzwyż?
  • Materiał badawczy
  • Materiał badawczy stanowiły dane uzyskane z pomiarów przeprowadzonych na Mistrzostwach Świata w Helsinkach w 2005 roku. Prowadzone przez Juha Isolehto, Mikko Virmavirta, Heikki Kyröläinen and Paavo V. Komi z Neuromuscular Research Center Department of Biology of Physical Activity University of Jyväskylä Jyväskylä, Finland. Badaniem zostali objęci finaliści Mistrzostw Świata w skoku wzwyż.
  • Zgodnie z założeniami pracy analizie zostały poddane parametry wzrostowo-wagowe zawodników oraz istotne dla techniki Fosbury-flop parametry biomechaniczne dotyczące prędkości rozbiegu i odbicia, kątów ugięcia w stawie kolanowym oraz wysokości wzlotu środka ciężkości masy ciała. Zawodników podzielono na dwie grupy: Grupa I obejmowała 13 zawodników charakteryzujących się parametrem wysokości ciała powyżej 190 cm. Grupa II 5 zawodników prezentujących wysokość ciała poniżej 190 cm.
  • Metody badań
  • W badaniu posłużono się metodą analizy porównawczej oraz analizy dokumentu. Posłużono się prostymi metodami statystycznymi. Wyznaczono średnie arytmetyczne i rozpiętość wyników. Do badania zbieżności analizowanych parametrów użyto współczynnik korelacji Pearsona (r). Przy analizie zebranego materiału korzystano z pakietu oprogramowania Microsoft Office. Do tworzenia tabel zastosowano oprogramowanie Microsoft Excel. Poddane analizie wielkości parametrów zaprezentowano w 13 tabelach.
  • Przedstawione w pracy dane są pochodną cech somatycznych i motorycznych elity zawodników skaczących wzwyż. Obydwie grupy prezentowały bardzo wysoki poziom przygotowania sportowego. Pozornie większą możliwość na wyniesienie środka ciężkości masy ciała ze względu na budowę anatomiczną powinni mieć zawodnicy z grupy I. Różnica ta się jednak wyrównała poprzez dużą utratę energii przy transferze poziomej prędkości w pionową co obserwujemy na przykładzie Yaroslava Rybakova brązowego medalisty mistrzostw 3,2 m/s a średnio w grupie I - 3,43 m/s. Natomiast wskaźnik w grupie drugiej wynosił średnio aż 3,59 m/s i był o 4,4% wyższy niż u zawodników z grupy I. W rezultacie wyższa wartość wskaźników prędkości u grupy II wyrównała różnice wyniesienia środka ciężkości masy ciała na porównywalny pułap wysokości. Pokazały to zbliżone średnie parametry HCLA u obydwu grup wynoszące odpowiednio grupa I -232 cm i grupa II 234 cm. Jak można zauważyć pomimo znacznej różnicy współczynnika wysokości ciała do najwyższego osiągniętego punktu podczas odbicia (HCLA) wynoszącym średnio dla grupy I 37 cm a dla grupy II 49 cm, jest to aż o 30% wyższy wskaźnik wartości dla grupy II.
  • Znaczną różnicą w wykonywanej technice skoku pomiędzy zawodnikami obydwu grup odgrywa również parametr kątowego zakresu dynamiki odbicia. Ma on znaczący wpływ na niwelowanie różnicy parametru wysokości ciała oraz na nadanie większej prędkości pionowej przy odbiciu. U Marka Boswella zaobserwowano najniższy kąt kolana 127,9(°) a przy odbiciu 168,8 (°) duża różnica 40,9(°) świadczy o wykonaniu znacznie głębszego podsiadu niż u zawodnika z grupy I. Draqutin Topic, u którego wskaźniki kątów pokazały różnice zaledwie 14,46(°). Różnica wielkości kątów przy wybiciu u zawodników z obydwu grup wykazała zależność między głębokością podsiadu a parametrem wysokości ciała. U zawodników z grupy pierwszej odnotowujemy o 22,59% niższy zakres dynamiki niż w badanej grupie II. Co może mieć znaczący wpływ na gromadzeniu energii potencjalnej (uginając staw kolanowy) i wydatkowaniu energii kinetycznej przy odbiciu.
  • Wnioski
  • 1. Różnica wysokości ciała między analizowanymi skoczkami z obu grup nie miała znacznego wpływu na osiągany wynik sportowy w skoku wzwyż.
  • 2. Zawodnicy charakteryzujący się parametrem wysokości ciała poniżej 190 cm osiągali wyraźnie większe prędkości na rozbiegu .
  • 3. Niezależnie od różnic dotyczących parametru wysokości ciała średnia wartość wskaźnika smukłości była zbliżona w obu grupach.
  • 4. Na podstawie przeprowadzonej analizy można stwierdzić, że nie istnieje jeden uniwersalny model skoczka wzwyż. Dowodem na to są różnice i odchylenia, jakie dostrzegamy pomiędzy badanymi parametrami prędkości i kątami w stawach kolanowych.
  • 5. Zawodnicy charakteryzujący się parametrem wysokości ciała poniżej 190 cm uzyskiwali znacznie niższy kąt w stawie kolanowym nogi odbijającej podczas fazy odbicia.
  • 6. Zauważono, że w grupie skoczków charakteryzujących się parametrem wysokości ciała poniżej 190 cm, dużo większy wpływ na osiągnięty wynik miała dynamika i precyzja wykonania rozbiegu oraz odbicia. Wśród zawodników o parametrze wysokości ciała powyżej 190 cm nie odgrywało to tak znaczącej roli.
  • Tech flop reigns on track for more than four decades. It has proved the most effective way of overcoming cross. With the evolution of techniques for high jump progression is inextricably linked. In order to be able to take place, it is necessary to carefully analyse all the elements in order to develop the most economical way to overcome the bar.
  • Analyses of athletic performance are obtained during the competition provide a lot of information: the State of discipline, speed its development or stagnation. You also look at the future. This information is essential for training programming, especially young players, as mentioned in its publication, Karpinski and Oprychała (2008). They carried out an analysis of the level of athleticism, age and construction of somatic swimmers competing at the Olympics in Beijing. Claimed that the increase in the level of athleticism is the result of an increase in the quality of training with reference to training to improve technical elements and burdens personalizations and biomechanics of movement. Comparison test results and training methods of the swimmers and athletes at the Olympics in Beijing, China undertook Socha (2008). He showed the differences in the construction of the somatic players and would appear to be the position of Europeans in the athletics world. Biomechanics of movement has enormous importance for the practice of sport, allows, in a rational and professional to lead the process. Tech flop has been very precisely known from the biomechanical analysis, what he writes in his publication Sozański (1987).
  • In order to achieve high athletic performance is essential to the harmonious development of physical fitness, improving technical skills and aptitudes. In the process of training the high jumper, account shall be taken of the individual characteristics and developed skills and physical fitness level writes about this in the next publication of Sozański (1992). Also relevant parameters for players are the characteristics of the construction, such as somatic cell height and body weight and limb length. By specifying the types of the constitutional body can initially select candidates for future players, what he writes Laska-Mierzejewska (1999). Paying attention to the anthropological aspects of sport selection of children and adolescents and the construction of human somatic and its role in the sport.
  • Depending on the type of construction of the different characteristics of the techniques. Turned on in your publication Schubin and Schustin (2003) in the high jump has a decisive movement speed. Traffic time depends primarily on the size of the madeing resistance. For high jumper is the weight of his body. To develop maximum speed of movement of a simple essential is the perfect synchronization of work of individual muscle groups, depending on the efficiency of the nervous and neuromuscular coordination. Besides the totality of such as (full stroke) analytically is speed in the tasks which are not full of jumping, but representing a specific phase of the technique. In their work they write about including. Mroczyński and Zaglaniczny (1973).
  • Another key element for the flop is to analyse the take-off run and rebound phase biomechanical side. Have this in their work of Regini (1981) and Lucas (1996). In the publications we find information about angles of inclination in the joints of the knee during the take-off run and rebound phase. Material analysis reveals differences in performing jumps on players with different characteristics of somatic cell construction. In addition to the deflection angles have knee joints also examine the inrun speed and rebound. Demonstrated a significant difference in the dynamics and dynamics of the inrun rebound players lower height factor characterised by the body. The importance of speed and dynamics of reflection explored in his work, Dalidowski (1969), which showed the relationship between speed and dynamics of reflection and achieved.
  • An understanding of the techniques, mastering its controls development and the level of competition is not the only athlete in the high jump. Proper preparation and a high level of general development of motor characteristics, does not guarantee the correct result of the unsatisfactory implementation of the technique of motor tasks, sports.
  • The aim of the study was to show the differences occurring during the high jump technique flop on players with both high and low height parameter. In this work were the following research questions:
  • 1. What are the differences observed in performing jumps on players with the height of the body above and below 190cm?
  • 2. If the height of the body of the players has a significant impact on the results obtained in the high jump?
  • 3. What according to occur between speed and Visual dynamics of reflection and obtained the result?
  • 4. Which of the compounds studied have correlation significant impact on the achieved results in the high jump?
  • Research material
  • Research Material consisted of data obtained from measurements carried out at the World Championships in Helsinki in 2005.Conducted by Juha Isolehto, Mikko Virmavirta, Heikki Kyröläinen and Paavo v. Komi with Neuromuscular dentist eases Research Center Department of Biology of Physical Activity the University of Jyvaskyla Jyvaskyla, Finland.Test were included in the World Cup finalists in the high jump.
  • In accordance with the provisions of the work have been the subjects of analysis parameters heigthing-weighing and relevant players for Fosbury-flop biomechanical parameters on the inrun speed and rebound, a deflection angles in the knee joint and spiritual ascent of the Centre of gravity of the body weight. Players are divided into two groups: Group I included 13 players with the height of the body above the 190cm. Group II 5 players are below 190 cm body height.
  • Test methods
  • The study used a method of comparative analysis and analysis of the document. Simple statistical methods were used. There is the arithmetic means and the magnitude of the results. To test the convergence of the analysed parameters uses the Pearson correlation coefficient (r). In the analysis of collected material used with the Microsoft Office software package. To create the tables using Microsoft Excel. Analyzed the size of parameters presented in 13 tables.
  • MATERIAL ANALYSIS
  • Players are divided into two groups:
  • Group I placed her players with the height of the body above 190 cm.
  • Group II includes players with the height of the body below 190 cm.
  • The outcome of the jumper consists of many factors, such as the preparation of fitness and technical, physical conditions, somatic motor skills, level of performance, seniority, age and the type of rider training for training. All these elements are interrelated. The main factors underpin success in the high jump is the specification of the locomotor system jumper, anatomical conditions body proportions, forcing the muscular system and the speed of muscle contraction and joint mobility in the joints [9].
  • In the analysed parameter groups of bodies ranged from 190 cm Vyacheslav Voronin - to 200 cm - Patric Sjoberg in first group (table 1) and 181 cm - Stefan Holm to 189 cm - Mark Boswell in second group (table 2). The biggest difference between the highest and the lowest jumper was similarly 10 cm and 8 cm. Average test parameter is 195 cm and 185 cm in the other group. In both groups the body height above the average held more than half of the participants analysed.
  • Among the groups examined the body weight varied and range from 66 kg - Kyriakos Iannou through 73 kg - Artur Partyka to 88 kg - Matt Hemingway (Table 1). The average indicator amounted to 79,23 kg and only four players not exceeded this value. Group II ranged from 62 kg Yuriy Krymarenko to 75 kg - Nicola Ciottie (table 2). The average value was 68,20 kg, above which there were only two jumpers.
  • For players also calculated the slenderness of the body, the value is greater than the body type is characterized by a more slim figures. Its size for men vary between 43,35 to 46,58 [6]. In both groups of slenderness ratio value is almost the same and is 45,53 in Group I and 45,37 in Group II. The highest rate in the Group and has been observed in Kyriakos Iannou and lowest 47,75 in Oskari Frösen 43,95. Five players were above average. In most cases, the players are not characterized by the greatest weight parameter. Patrick Sjoberg measured 200 cm (table 1), and only 79 kg. However, Oskari Frösen measuring 195 cm and weighed 86 kg. It was observed that athletes with higher slenderness rate jumped above. Slenderness ratio is the lowest in the Group II (table2) was 43,91 - Holm-Stefan, to 46,76 – Mark Boswell. Below average, which was 45,37 there were three players. Possible parameter as a result obtained in relation to the body height of players in the interval from 22 cm to 43 cm (table 1). Most of the analysed players was above the average of 32 cm. in Group II (table 2) the size of this parameter varied in the range from 40 cm to 50 cm. average value of 45 cm is not exceeded only two players.
  • Table 1. Basic indicators that characterize the players from the first group
  • Player The height of the body
  • (cm) Body weight
  • (kg) The Result Of
  • (cm) Slenderness ratio
  • Camber (cm)
  • Artur Partyka 191 73 234 45,70 43
  • Patrick Sjoberg 200 79 234 46,61 34
  • Javier Sotomayor 194 80 234 45,02 40
  • Tim
  • Forsyth 199 79 234 46,37 33
  • Victor
  • Moya 196 80 229 45,48 33
  • Yaroslav Rybakov 196 84 229 44,75 33
  • Jaroslav Baba 196 80 229 45,48 33
  • Vyacheslav Voronin 190 78 229 comparison with 44.46 39
  • Dragutin Topic 197 77 225 46,30 28
  • Kyriakos Iannou 193 66 225 47,75 32
  • Oskari Frösen 194 86 220 43,95 26
  • Matt Hemingway 198 88 220 44,51 22
  • Andriy Sokolovskyy 196 80 220 45,48 24
  • THE AVERAGE 195 79,23 227 45,53 32
  • Table 2. Basic indicators that characterize the players from second group
  • Player The height of the body
  • (cm) Body weight
  • (kg) The Result Of
  • (cm) Slenderness ratio
  • Camber
  • (cm)
  • Yuriy Krymarenko 185 62 232 46,74 47
  • Mark Boswell 189 66 229 46,76 40
  • Nicola Ciotti 187 75 229 44,34 42
  • Stefan Holm 181 70 229 43,91 48
  • Hollis Conway 184 68 234 $ 45.08 50
  • THE AVERAGE 185 68,20 230 45,37 45
  • The value of the maximum speed at the end of a phase of reflection, which significantly affects the height of the stroke is determined by the vertical velocity at the beginning of the reflections and its changes during this phase of the movement. At the end of the take-off run and the beginning of a phase of reflection of the Centre of gravity of the rider moves forward quickly, but also slightly down. At the beginning of the phase speed of the Centre of gravity of the vertical rebound jumper typically has a small negative value. Player, for which the negative at the time of the bringing of the foot is the smallest jumps the highest [2, 11, 12]. A significant horizontal speed at the end of the take-off run (Vh1) allows you to expand the reflection phase of more horizontal and vertical forces (Vzto and Vh).
  • The largest horizontal velocity in the last stride of the inrun (Vh1) has been observed in Javier Sotomayor, which amounted to 8.3 m/s (table 3). While the lowest was characterized by Tim Forsyth 7 m/s. this group in the period under review the Average amounted to 7,63 m/s below this value was eight players. Horizontal speed at the end of a phase of reflection (Vzto) and averaging 4.26 m/s. the value of the received five players. The highest speed of 4.83 m/s obtained two players Dragutin Topic, Andriy Sokolovskyy and Kyriakos Iannou. The lowest reported in Jaroslav Babay 3.27 m/s
  • When you replace the horizontal speed in vertical speed (ΔVh) the least favorable speed parameter in groupe I (table 3) obtained Javier Sotomayor 4,10 m/s and the most beneficial Kyriakos Iannou 2.84 m/s. average value in Groupe I totaled 3,43 m/s, below which there were six players.
  • Among the players from Group II (table 4) top horizontal speed on the last step of the inrun has been Stefan Holm 8.11 m/s and lowest Hollis Conway 7.2 m/s, the average speed was 7,84 m/s, below which was only one jumper. The fastest in the final stage of reflection in the Group II (table 4) turned out to be Stefan Holm 4,73 m/s. While the lowest speed obtained Yuriy Krymarenko 4.35 m/s. average value of 4,84 m/s has only two players.
  • In Group II (table 4) the largest loss of momentum he distinguished himself Hollis Conway 3,80 m/s and the smallest Stefan Holm 3,38 m/s average transfer speed amounted to 7.85 m/s higher rate has greatly marked this two players. The horizontal velocity in the last stride of the inrun (Vh1) is an average of 0.48 m/s higher in Group II. This allows you to achieve a greater horizontal speed at the end of a phase of reflection (Vzto) with 0.22 m/s. Change of horizontal speed in vertical is similar in both groups.
  • Table 3. The size of the parameter speed when spring with players from the first group
  • Player Horizontal speed
  • in the last step run (Vh1) Horizontal speed
  • at the end of the reflection phase (Vzto) Change vertical speed during the rebound (ΔVh)
  • Artur Partyka 7,30 4.35 -3.10
  • Patrick Sjoberg 7.40 4,15 -3.30
  • Javier Sotomayor 8.30 4.45 -4.10
  • Tim Forsyth 7.10 4,40 -3.20
  • Victor Moya 7.36 3.75 -3.61
  • Yaroslav Rybakov 7,59 4.31 -3.28
  • Jaroslav Baba 7,28 3.27 -4.01
  • Vyacheslav Voronin 7,31 3.75 -3.5
  • Dragutin Topic 8,29 4.83 -3.46
  • Iannou Kyrikos 7.67 4.83 -2.84
  • Oskari Frösen 7,55 3.96 -7.85
  • Matt Hemingway 8.10 4.62 -3,48
  • Andriy Sokolovskyy 7.99 4.83 -3.16
  • THE AVERAGE 7,63 4.26 -3,43
  • Taking into account the weight parameter, it is noted that lighter players in Group II have a theoretically greater capacity at a higher elevation of the Centre of gravity of the mass which may results in a better outcome.
  • Table 4. The size of the parameter speed when spring with players from second group
  • Player Horizontal speed
  • in the last step run (Vh1) Horizontal speed
  • at the end of the reflection phase (Vzto) Change vertical speed during the rebound (ΔVh)
  • Yuriy Krymarenko 7,99 4,35 -3,64
  • Mark Boswell 7,87 4,42 -3,45
  • Nicola Ciotti 8,03 4,35 -3,68
  • Stefan Holm 8,11 4,73 -3,38
  • Hollis Conway 7,2 4,55 -3,80
  • ŚREDNIA 7,84 4,48 -3,59
  • The height at which it is raised the Centre of gravity of the body is determined by the value of the vertical speed and the height of its position at the end of a phase of reflection. At the moment when the foot of the reflecting contact with the ground loses legs, the Centre of gravity of the jumper is usually at the level of 68% - 73% of the body. An advantage in this situation should have senior players. The vertical velocity of the Centre of gravity of the body at the end of the rebound height determines the Centre of gravity of which will be raised over the initial value [2, 12].
  • On the basis of the parameters analysed showed that the highest point reached absolute during flight phase (HCLA) amounted to 240 cm was obtained by Yuriy Krymarenko (table 5), one of the lowest players in Group II. The lowest result in Group II received the Mark Boswell 231 cm on average 234 cm. in Group I (table 6) for best results obtained the two tallest players, Javier Sotomayor and Tim Forsyth 239 cm. The lowest result in Group I Andriy Sokolovskyy distinguished himself with an average value of 232 cm 224 cm. This shows a differentiated implementation technique. On the basis of the data from the literature [10] can be divided into those players who put more emphasis on strength training (Tim Forsyth) and for training high-speed trading: specialized solutions (Yuriy Krymarenko).
  • Table 5. Summary of the parameters characterizing the riders height parameter on the heights achieved the body below the 190cm of the group the second
  • Player HCLA HCL The height of the body
  • (cm) Weight parameter
  • (kg)
  • Yuriy Krymarenko 240 232 185 62
  • Mark Boswell 231 229 189 66
  • Nicola Ciotti 233 229 187 75
  • Stefan Holm 232 229 181 70
  • Hollis Conway 235 234 184 68
  • ŚREDIA 234 230 185 68.2
  • HCLA-highest point of the absolute which he achieved during the rebound
  • HCL is the result obtained
  • Table 6. Summary of the parameters characterizing the growth parameter riders on the heights achieved the body above the first group 190 cm
  • Player HCLA HCL The Height Of The
  • the body
  • (cm) Weight parameter
  • (kg)
  • Artur Partyka 236 234 191 73
  • Patrick Sjoberg 235 234 200 79
  • Javier Sotomayor 239 234 194 80
  • Tim Forsyth 239 234 199 79
  • Victor Moya 238 229 196 80
  • Yaroslav Rybakov 232 229 196 84
  • Jaroslav Baba 233 229 196 80
  • Vyacheslav Voronin 230 229 190 78
  • Dragutin Topic 231 225 197 77
  • Kyriakos Iannou 229 2.25 193 66
  • Oskari Frösen 229 220 194 86
  • Matt Hemingway 232 220 198 88
  • Andriy Sokolovskyy 224 220 196 80
  • THE AVERAGE 232 227 195 79,23
  • HCLA-highest point of the absolute which he achieved during the rebound
  • HCL is the result obtained
  • The rebound phase in the high jump starts from the moment when the foot of the reflecting surfaces, touches the feet and ends at the time when it loses contact with him. During this time, reflecting on the ground exerts legs rate which, in accordance with the principle of Newton's Dynamics III, it works on the body with a force equal in magnitude but opposite facing so clearly increases the value of the vertical speed of the Centre of gravity of the general body of jumper [3].
  • The sooner the foot feet touches in the last step of the inrun medium reflecting this earlier phase begins to rebound before the Centre of gravity of the jumper will have too much vertical speed down. To prevent this player should try to shorten the last step run. Increasing the length of the last step may result in too late to place reflecting rate which can be associated with a large negative vertical speed during contact with the ground reflecting rate [1, 4, 7].
  • In the Group I (table 7) the longest step set Andriy Sokolovskyy wild and shortest Matt Hemingway 199 cm average for group and amounted to 210 cm and surpassed it five of the analysed. While in Group II the longest step characterized by Mark Boswell and 229cm soon as Stefan Holm 199 cm. Average value for Group II amounted to 208 cm only one player beyond the average.
  • In Group I (table 7) the shortest time of contact with the ground 0.11 ms distinguished himself Dragutin Topic and longest 0.17 ms Kyriakos Iannou average value and amounted to 0.15 ms below which there were three players. The size of the projection angle of the step the last length differs by an average of 1,253 ° more on players from Group II (table 8). Contact time with the road legs in the last step does not differ significantly in both groups. In Group II (table 8) the shortest time contact with surface 0.13 ms obtained two players Yuriy Krymarenko and Nicola Ciotti riders stayed gained time 0.14 ms which gave an average score of 0.13 ms, more favorable than the first group. The average time between parameter steps (0.05 ms) and rebound (0.17 ms) (table 7 and 8) in both groups are equal. And the shortest time between steps 0.04 ms received two players Yaroslav Rybakov, Andriy Sokolovsky and they were below the average values. While in the second group (table 8) all results are almost the same. The speed of the rebound and vary in the range from 0.13 ms Dragutin Topic to 0.20 ms Victor Moya, below the average is only two analysed. In Group II, both parameters and rebound speed of time between steps do not show significant differences.
  • Table 7. Temporary and angular length range the last step to run at players with the height of the body of the first group above 190 cm
  • Player The length of the step LS
  • (cm) The last step angle (°) Contact with the ground
  • (ms) The amount of time between steps
  • (ms) A Reflection Of The
  • (ms)
  • Victor Moya 201 32,11 0,15 0,05 0,20
  • Yaroslav Rybakov 216 24,78 0.14 0.04 0.19
  • Jaroslav Baba 203 37,30 716 0.08 0.18
  • Vyacheslav Voronin 211 26,94 0,15 0,05 0.19
  • Dragutin Topic 225 28.73 0.11 0.08 0,13
  • Iannou Kyrikos 197 26,36 0.17 0,06 0,15
  • Oskari Frösen 212 25,42 716 0,05 0.18
  • Matt Hemingway 199 25,66 716 0,07 0.18
  • Andriy Sokolovsky 230 35,70 0.14 0.04 0.17
  • THE AVERAGE 210 26,03 0,15 0,05 0.17
  • Table 8. Temporary and angular length range the last step to run at players with the height of the body below 190 cm of the group second
  • Player The last step angle
  • (°) Contact with the ground
  • (ms) The amount of time between steps
  • (ms) A Reflection Of The
  • (ms)
  • The length of the step LS (cm)
  • Yuriy Krymarenko 201 32,11 0,13 0,06 0.17
  • Mark Boswell 229 24,27 0.14 0,05 0.18
  • Nicola Ciotti 206 27,15 0,13 0,06 0.17
  • Stefan Holm 199 25.6 0.14 0,05 0,15
  • THE AVERAGE 208 27,28 0,13 0,05 0.17
  • Quick take-no doubt allows player to achieve a higher value changes the horizontal force in the vertical speed. When a player moves the leg reflecting anteriorly ending phase of the inrun rectifier muscles, knee and hip displacements prevent lower extremity (A). Progressive moments of force to cause the deflection of the limb at the knee joint (B). It is small but contributes to the initial stretch the muscles of the lower limb righting lever so that it is possible to achieve a greater and stronger as a result thereof a contraction. These dependencies are listed in the following tables 9 and 10 [7, 11, 14].
  • Table 9. The dynamic range of the angle of reflection on players with the height of the body above 190 cm the first group
  • Player The angle of the knee
  • at the time of the contact rate
  • with the ground
  • (A) The lowest achieved during the rebound phase of knee angle
  • (B) Angle of the knee joint
  • at the time of reflection
  • (C) A-B C-A (C-A)
  • -(A-B)
  • Victor Moya 163,83 135,41 169,16 28,42 ndz 33,75 5,33
  • Yaroslav Rybakov 168,49 141,80 173,51 26,69 31,71 5.02
  • Jaroslav Baba 171,95 142,18 171,40 29,77 29,22 -0,55
  • Vyacheslav Voronin 166,81 142,79 168,92 24,02 26,13 2,11
  • Dragutin Topic 173,90 163,50 177,96 10.40 14,46 Eleanor f. Helin
  • Iannou Kyrikos 166,01 148,44 175,14 17,57 26,70 9,13
  • Oskari Frösen 172,41 144,70 175,27 27,71 30,57 Indiana asteroid
  • Matt Hemingway 166,51 138,07 175,45 28,44 37,38 8,94
  • Andriy Sokolovskyy 167,38 150,07 174,36 17,31 24,29 6,98
  • THE AVERAGE 168,59 145,22 173,46 23,37 28,25 4.88
  • Visible on Victor Moya (table 9) the angle of the knee at the time of contact with the ground of 163,83 ° was the lowest value among players of the Group and the greatest angle value in any agreement obtained Dragutin Topic 173,90 respectively °, the lowest angle of the knee and in the highest value 163,50 the knee joint at the time of the reflections of 177,96 °. The largest value of the angle of the knee at the time of contact with the ground and the lowest pressure biggest 171,94 knee angle 146,23 ° showed Yuriy Krymarenko Group II (table 10). The largest width across flat angle in the knee joint at the time 178,02 received Ciotti Nicola ° reflections. The lowest achieved an angle value in the knee joint during the rebound phase of 127,90 ° and the lowest angle of the knee joint at the time of the reflections of 168,68 ° u observed Mark Boswell.
  • Summary parameters of the A-B in the Group I an average 23,37 where the lowest value 10.40 in Dragutin Topic, but highest noted 29,77 in Jaroslav Baby, only three players not reached the average value. In Group II of the highest value reported 36,50 in Brand Boswell and lowest on average 18,47 in Stefan Holm, values was that only one player surpassed 26,78. C-A parameter in Group I vary in range from 37,38 in Matt Hemingway to 14,46 in Dragutin Topic with an average index of 28,25. In Group II (table 10) C-A average value 34,62 and vary in the range from 40,78 in Mark Boswell to 31,74 in Yuriy Krymarenko above average was only one player. Summary of parameter (C-A)-(A-B) in the Group I showed average at 4.88 where as only a negative coefficient (-0.55) showed Jaroslav Baba, but the highest 8,94 Matt Hemingway, below average included four players. While in Group II the average value was 7,84 which crossed only one player Stefan Holm reaching 13,40 value. The lowest value reported in Mark Boswell 4.28.
  • By analyzing the data there is a substantial difference lowest angles in the knee joint in both groups. Group II is by far the smaller opening of the lowest angle of the knee at the moment of reflection about 4.86 ° less than the Angle and dynamic range of reflection is the crucial parameter that by averaging the lower increase of 10 cm from Group I, and allows you to get the results about 3 cm higher.
  • The correlation was very low (table 11) in relation to the result of the body height occurs at the time the ground contact and 0,095 0,006 time between the last two steps of 0,007. Correlative compounds poor notice when the slenderness 0,289, horizontal speed at the end of the reflection phase 0,271, variations in vertical speed during the rebound, length, angle, 0,121 0,239 step final step, knee angle 0,137 moment of contact with the ground and knee angle lowest 0,139 during the rebound phase 0,221.
  • Table 10. The dynamic range of the angle of reflection on players with the height of the body below 190 cm Group II
  • Player The angle of the knee
  • at the time of contact
  • with the ground
  • (A) The lowest achieved during the rebound phase of knee angle
  • (B) Angle of the knee joint
  • at the time of reflection
  • (C) A-B C-A (C)-(A-B)
  • Yuriy Krymarenko 171,94 146,23 177,97 25,71 31,74 6,03
  • Mark
  • Boswell 164,40 127,90 168,68 36,50 40,78 4.28
  • Nicola
  • Ciotti 170,38 143,95 178,02 26,43 34,07 7,64
  • Stefan
  • Holm 161,83 143,36 175,23 18,47 31,87 13,40
  • THE AVERAGE 167,14 140,36 174,98 26,78 34,62 7,84
  • Table 11. Correlative compounds between the result obtained in the high jump and the selected parameters. Group I
  • Determinants of correlation:
  • rXY = 0, variables are not correlated
  • 0 < < rXY 0,1 correlation Dim
  • 0 = < < 0,3 rXY weak correlation
  • 0.3 = < < rXY 0.5 average correlation
  • 0.5 = < < rXY 0.7 correlation high
  • 0,7 = < < rXY 0.9 correlation very high
  • 0,9 = < < rXY 1 almost full correlation
  • Correlative compounds the average notice by weight parameters 0,316, horizontal velocity in the last step run and rebound speed 0,435 0,349. While very high correlation observed is at 0,858 the absolute highest point and possible parameters which player reached 0,798 during rebound. Welcoming the important results of correlations on the level above .500 (-.500) relevant to the study group is correlative compounds and occur only at 0,858 the absolute highest point and possible parameters which player has reached 0,798 during rebound. The rest of the correlation has not demonstrated a significant impact on the result obtained in the course of studies
  • The correlation was very low (table 12) is visible in the weight parameters-0,038 and horizontal speed at the end of a phase of reflection-0,098. Correlative compounds poor occur only for the rebound speed and height of the body. While the average correlation is observed for the superelevation-in the last step speed, horizontal 0,310 run-0,452, changes in vertical speed during the reflection-surface contact time 0,427-0,471, the angle of the knee at the time of contact with the ground and 0,383 the lowest angle of knee during the rebound phase 0,479. High correlation was the highest parameters of absolute point of what he has achieved during the rebound, the length of the 0,514 step 0,502, the angle of the last step, the steps between 0,575 0,674. Correlative compounds very high notice only for specifying the parameter pointer slenderness 0,824. While the full correlation occurs when the angle of the knee at the time of the reflections of the 0,973. Welcoming the important results of correlations on the level above .500 (-.500) relevant for the study is correlative compounds in Group II are at the highest point of absolute parameters what he achieved during the rebound, the length of the 0,514 step-0,502, the angle of the last step-time between steps, 0,575 0,674. Slenderness ratio-0,824. and the angle of the knee at the time of the reflections of the 0,973. On players with a significant number of differences we see Group II relevant correlation parameters for the study. And only two were important parameters (altitude difference, and the highest point of the absolute, what he has achieved during a rebound) while in Group II was important until the six parameters: the highest absolute point of what he has achieved during the rebound, the length of the step, the angle of the last step, the time between steps, and in the parameter of the slenderness ratio of the knee joint at the time. Apparent differences between groups are evidence of the much larger between the parameters listed dependencies and the result obtained for the other group. On players with the height of the body below the 190cm a much larger impact on the result obtained has a slenderness, the speed and the length of the step during the take-off run. While in the second group of factors that determine the superelevation is and the highest point total achieved by the player. Greater Dynamics run and reflection allows players of the Group II to achieve similar results in relation to Group I
  • Table 12. Correlative compounds between the result obtained in the high jump and the selected parameters. Group II
  • Determinants of correlation:
  • rXY = 0, variables are not correlated
  • 0 < < rXY 0,1 correlation Dim
  • 0 = < < 0,3 rXY weak correlation
  • 0.3 = < < rXY 0.5 average correlation
  • 0.5 = < < rXY 0.7 correlation high
  • 0,7 = < < rXY 0.9 correlation very high
  • 0,9 = < < rXY 1 correlation almost full.
  • Apparent differences between groups of different technique perform jumps. We see significant differences in favour of the second group (table 13) on the horizontal parameters of the speed in the last step of 2.69%, horizontal speed at the end of a phase of reflection about the highest point of the absolute, 4,94 player reached during the rebound of 0.51%, angle projection step for o-weight 4,81% 13,92% time in contact with the ground about 6-8%, the amount of time between steps-5.08% and reflection,-3.4%. While a negative coefficient parameters second group has achieved in relation to the first group (table 13) with the parameters of the body o-5,22%, the slenderness of the body o-0.35%, changes in vertical speed during the rebound of 4,42% the length of the step-0.76%, and the angle of the knee at the time of contact with the ground about 0.86%. Other parameters did not show significant differences for the performance of the technique.
  • Table 13. Summary parameters of Group I to Group II
  • Parameters Group and Group II Group and
  • in relation to group II
  • (average values) %
  • The height of the body 1,954 1,852 -5,22
  • Weight parameter 79,23 68.2 -13,92
  • The slenderness of the body 45,533 45,37 -0,35
  • Landscape in the last step of the inrun speed (Vh1) 7,634 7,84 2.69
  • Horizontal speed at the end of the reflection phase
  • (Vzto) 4,269 4,84 4,94
  • Change vertical speed during the rebound (Vh) 3,438 7.85 4,42
  • The highest point of the absolute which he achieved during the rebound (HCLA) 2,328 2.34 0.51
  • (HCLA)-parameter (of the body) 0,375 0,49 30,66
  • (Result)-(height Parameter) 0,323 0,454 40,55
  • Length of step (LS) 2,104 2,088 -0.76
  • Step angle 26,03 27,283 4,81
  • Contact with the ground 0,151 0.138 -8,60
  • The amount of time between steps 0,059 0,056 -5.08
  • Reflection (ms) 0,176 0.17 -3.40
  • The knee joint angle at the time of contact
  • with the ground 168,59 167,14 -0,86
  • The lowest achieved angle in the knee joint during the rebound phase 145,22 140,36 -3.34
  • The angle in the knee joint in a moment of reflection 173,46 174,98 0.87
  • (The lowest angle of the knee joint)-(angle at the knee joint in a moment of reflection) 28,24 34,62 22,59
  • The result in the high jump 2,27 2,30 0.96
  • Summarization
  • Presented at work data are derived from the somatic features and mobility of the elite riders jumping upwards. Both groups represent a very high level of preparation. Seemingly more possibility for launches of the Centre of gravity of the body weight due to the anatomical structure should have players from the Group I this difference, however, evened out by a large loss of energy by horizontal transfer speed in vertical, what we see on the example of Yaroslav Rybakov Championship bronze medalist 3.2 m/s and average in Group I - Contrast in the ratio m/s. 3,43 second averaging up 7.85 m/s and was 4.4% higher than competitors with the Group I as a result in higher the value of the speed indicators in Group II evened out the differences of the Centre of gravity of the body mass puts the comparable ceiling height. It showed similar average parameters on both of groups group respectively HCLA and 232 cm and Group II 234 cm. as can be seen, despite the substantial difference of coefficient of the body to the highest point reached during the rebound (HCLA), rating average for the Group I 37 cm and for Group II 49cm, it is a whopping 30% higher rate values for Group II.
  • A significant difference in stroke technique performed between players of the two groups also plays the angular parameter of the dynamic range. It has a significant impact on bridging the difference parameter of the body and giving a greater vertical speed by. U Make Boswell observed the lowest angle of knee 127,9 (°) and the reflection 168,8 (°) a big difference 40,9 (°) testifies to the much deeper podsiadu than on a player from the Group and in which the angle indicators Topic Draqutin showed the differences just 14,46 (°). Size difference of angles by breaking in players from both groups showed the relationship between the depth of the undersit and the height of the body. On players from the first group we note about 22,59% lower dynamic range than in Group II. What could have a significant effect on the accumulation of potential energy (the knee of immorality) and expending kinetic energy under reflection.
  • The above analysis suggests that riders of the body below the 190 cm characterized by significantly higher speed and greater Visual dynamics during the phase of reflection. Allow them to compensate for losses resulting from a lower position of the Centre of gravity of the body weight. Looking at the results and winners in the World Championships in Helsinki 2005,
  • I. Yuriy Krymarenko 232 cm
  • II. Victor Moya 229 cm
  • III. Yaroslav Rybakov 229 cm
  • It can be concluded that both players characterized by high and low body height parameter can compete on an equal level and achieve similar results in the high jump. A major factor in determining the result obtained is hard work during practice.
  • Conclusions
  • 1. Difference in altitude between the two groups was not the jumpers to analyze a significant impact on the outcome in the high jump.
  • 2. The riders with the height of the body below 190 cm made a clearly greater speed on the runway.
  • 3. Regardless of the differences in body height parameter mean value of slenderness was similar in both groups.
  • 4. On the basis of the analysis, it can be concluded that there is no one universal model high jumper. Proofs of this are the differences and variations, what we see between examinees parameters speed and angles in the knee joints.
  • 5. The riders with the height of the body below 190 cm obtain a much lower angle of the knee joint during the rebound phase reflecting legs.
  • 6. It was noted that in the Group of jumpers with the height of the body below 190 cm, a much larger effect on the result achieved was the dynamics and precision of the implementation of the take-off run and rebound. Among the players about the height of the body above 190 cm do not play so important role.
  • References
  • 1. Bora P. 1996 Skok wzwyż. Sportpress
  • 2. Bothmischel E. 2008 Model characteristic of the high jump run-up. Canadian Athletics Coaching Centre
  • 3. Dalidowski R. 1969 Skuteczność odbicia w skoku wzwyż techniką przerzutową oraz techniką flop. Lekkoatletyka nr 9
  • 4. Dapena J. 1981 Mechanika ruchu postępowego w technice Fosbury-Flop. Sport Wyczynowy. nr 5
  • 5. Dapena J. 1996 Biomechaniczna analiza skoku wzwyż techniką flop. Sport Wyczynowy 7/8
  • 6. Kielak D. 2001 Zmiany cech somatycznych i skoczności siatkarzy uczestników I.O. 1998 – 2000
  • 7. Lucas J. 2006 The run-up curve in the high jump. Canadian Athletics Coaching Centre
  • 8. Michalik M. B. 1992 Kronika sportu Wydawnictwo Kronika Warszawa
  • 9. Mroczyński Z., Zaglaniczny J. 1976 Technika metodyka nauczania - trening skoków LA Gdańsk: Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego
  • 10. Sozański H. Praca zbiorowa 1993 Podstawy teorii treningu RCMSzKFiS AWF Warszawa
  • 11. Regini R. 1981 Analiza rytmu rozbiegu w skoku wzwyż Lekkoatletyka nr 3
  • 12. Schubin M., Schustin B. 2003 Approaching heights some model parameters of the high jump. Canadian Athletics Coaching Centre
  • 13. Sozański H. 1987 Skok w wzwyż Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza
  • 14. Strirzak A. 2004 Common faults in the high jump Canadian Athletics .Coaching Centre
  • 15. Ulatowski T. i inni 1992 Teoria sport RCMSzKFiS Warszawa
  • 16. http://www.hurdlecentral.com/Docs/HJ/Reid_TheHighJump.pdf 22.07.2010 Reid P - PfeftJ. 1:47-53.© by lA.A.F speed flop, power flop
  • Technika flop panuje niepodzielnie na stadionach lekkoatletycznych od ponad czterech dziesiątków lat. Okazała się ona najbardziej efektywnym sposobem pokonywania poprzeczki. Z ewolucją techniki skoku wzwyż nierozerwalnie związana jest progresja wyniku. Aby mogła nastąpić niezbędne jest dokładne przeanalizowanie wszystkich elementów składowych skoku w celu wypracowania jak najbardziej ekonomicznego sposobu pokonania poprzeczki.
  • Analizy wyników sportowych uzyskiwanych podczas zawodów dostarczają wielu informacji: o stanie danej dyscypliny, tempie jej rozwoju lub stagnacji. Pozwalają również wybiegać w przyszłość. Ten zasób informacji jest niezbędny dla programowania szkolenia, zwłaszcza młodych zawodników, o czym wspominają w swojej publikacji R. Karpiński i C. Oprychała (2008). Przeprowadzili oni analizę poziomu sportowego, wieku i budowy somatycznej pływaków startujących na igrzyskach olimpijskich w Pekinie. Stwierdzili, że wzrost poziomu sportowego jest wynikiem podniesienia jakości systemu szkolenia ze zwróceniem uwagi na indywidualizacje obciążeń treningowych oraz doskonalenie elementów technicznych i biomechaniki ruchu. Próbę porównania wyników oraz metod treningowych pływaków i lekkoatletów na igrzyskach olimpijskich w Pekinie podjął się S. Socha (2008). Wykazał on różnice w budowie somatycznej zawodników oraz słabnącą pozycję europejczyków w światowej lekkoatletyce. Biomechanika ruchu posiada kolosalne znaczenie dla praktyki sportu, pozwala, bowiem w sposób racjonalny i fachowy prowadzić proces treningowy. Technika flop została bardzo dokładnie poznana od strony analizy biomechanicznej, o czym pisze w swojej publikacji H. Sozański (1987).
  • Dla osiągnięcia wysokich wyników sportowych niezbędne jest harmonijne rozwijanie sprawności fizycznej, podnoszenie umiejętności technicznych i kształtowanie predyspozycji technicznych. W procesie treningowym skoczka wzwyż uwzględnia się indywidualne cechy i już wypracowany poziom sprawności fizycznej i umiejętności pisze o tym w kolejnej publikacji H. Sozański (1992). Również istotnymi parametrami dla zawodników są cechy budowy somatycznej takie jak wysokość i masa ciała oraz długość kończyn. Poprzez określanie konstytucjonalnych typów budowy ciała można wstępnie wyselekcjonować kandydatów na przyszłych zawodników, o czym pisze T. Łaska-Mierzejewska (1999). Zwracając uwagę na antropologiczne aspekty selekcji sportowej dzieci i młodzieży oraz budowę somatyczną człowieka i jej rolę w sporcie.
  • W zależności od typów budowy różni się charakterystyka techniki wykonywania skoku. Zwrócili na to uwagę w swojej publikacji. M Schubin i B Schustin (2003) W skoku wzwyż decydujące znaczenie posiada prędkość ruchu. Czas ruchu zależy przede wszystkim od wielkości pokonywanego oporu. Dla skoczka wzwyż jest to masa jego ciała. Dla rozwinięcia maksymalnej prędkości ruchu prostego nieodzowna jest doskonała synchronizacja pracy poszczególnych grup mięśniowych, zależnie od sprawności układu nerwowego i właściwej koordynacji nerwowo-mięśniowej. Obok ćwiczeń całościowych takich jak (cały skok) analitycznie kształtuje się szybkość w zadaniach nie będących pełnym skokiem, lecz stanowiących określoną fazę techniki. W swojej pracy piszą o tym również Z. Mroczyński i J. Zaglaniczny (1973).
  • Kolejnym kluczowym elementem dla techniki flop jest przeanalizowanie fazy rozbiegu oraz fazy odbicia od strony biomechanicznej. Podjęli się tego w swoich pracach R. Regini (1981) i J. Lucas (1996). W publikacjach znajdujemy informacje dotyczące kątów nachylenia w stawach kolanowych podczas fazy rozbiegu i fazy odbicia. Analiza materiału ukazuje różnice w technice wykonywania skoków u zawodników charakteryzujących się odmiennymi cechami budowy somatycznej. Poza kątami ugięcia stawów kolanowych poddano również analizie prędkość rozbiegu oraz odbicia. Wykazano znaczną różnicę w dynamice rozbiegu i dynamice odbicia zawodników cechujących się niższym współczynnikiem wysokości ciała. Znaczenie prędkości i dynamiki odbicia badał również w swojej pracy R. Dalidowski (1969), który wykazał zależność między prędkością i dynamiką odbicia a osiągniętą wysokością.
  • Zrozumienie techniki, opanowanie jej decyduje o rozwoju i poziomie konkurencji lekkoatletycznej, nie tylko w skoku wzwyż. Odpowiednie przygotowanie ogólne oraz wysoki poziom rozwoju cech motorycznych, nie daje gwarancji na poprawienie wyniku sportowego przy nieodpowiedniej technice wykonania zadania ruchowego.
  • Celem pracy było ukazanie różnic zachodzących podczas skoku wzwyż techniką flop u zawodników charakteryzujących się zarówno wysokim jak i niskim parametrem wysokości ciała. W niniejszej pracy postawiono następujące pytania badawcze:
  • 1. Jakie zaobserwowano różnice w technice wykonywania skoków
  • u zawodników charakteryzujących się parametrem wysokości ciała powyżej i poniżej 190cm?
  • 2. Czy wysokość ciała zawodników ma znaczący wpływ na uzyskiwane wyniki w skoku wzwyż?
  • 3. Jakie zależności występują pomiędzy prędkością rozbiegu i dynamiką odbicia a uzyskanym wynikiem ?
  • 4. Które z badanych związków korelacyjnych posiadały istotny wpływ
  • na osiągane wyniki w skoku wzwyż?
  • Materiał badawczy
  • Materiał badawczy stanowiły dane uzyskane z pomiarów przeprowadzonych na Mistrzostwach Świata w Helsinkach w 2005 roku. Prowadzone przez Juha Isolehto, Mikko Virmavirta, Heikki Kyröläinen and Paavo V. Komi z Neuromuscular Research Center Department of Biology of Physical Activity University of Jyväskylä Jyväskylä, Finland. Badaniem zostali objęci finaliści Mistrzostw Świata w skoku wzwyż.
  • Zgodnie z założeniami pracy analizie zostały poddane parametry wzrostowo-wagowe zawodników oraz istotne dla techniki Fosbury-flop parametry biomechaniczne dotyczące prędkości rozbiegu i odbicia, kątów ugięcia w stawie kolanowym oraz wysokości wzlotu środka ciężkości masy ciała. Zawodników podzielono na dwie grupy: Grupa I obejmowała 13 zawodników charakteryzujących się parametrem wysokości ciała powyżej 190cm. Grupa II 5 zawodników prezentujących wysokość ciała poniżej 190 cm.
  • Metody badań
  • W badaniu posłużono się metodą analizy porównawczej oraz analizy dokumentu. Posłużono się prostymi metodami statystycznymi. Wyznaczono średnie arytmetyczne i rozpiętość wyników. Do badania zbieżności analizowanych parametrów użyto współczynnik korelacji Pearsona (r). Przy analizie zebranego materiału korzystano z pakietu oprogramowania Microsoft Office. Do tworzenia tabel zastosowano oprogramowanie Microsoft Excel. Poddane analizie wielkości parametrów zaprezentowano w 13 tabelach.
  • ANALIZA MATERIAŁU
  • Zawodników podzielono na dwie grupy:
  •  grupa I zaliczono do niej zawodników charakteryzujących się parametrem wysokości ciała powyżej 190 cm
  •  grupa II obejmuje zawodników charakteryzujących się parametrem wysokości ciała poniżej 190 cm
  • Na wynik w skoku wzwyż składa się wiele czynników takich jak przygotowanie sprawnościowe i techniczne, warunki fizyczne, budowa somatyczna, zdolności motoryczne, poziom uzyskiwanych wyników, staż treningowy, wiek zawodnika oraz rodzaj stosowanego treningu. Wszystkie te elementy są wzajemnie powiązane ze sobą. Głównymi czynnikami warunkującymi powodzenie w skoku wzwyż jest specyfikacja układu ruchowego skoczka, warunki anatomiczne, proporcje ciała, siła układu mięśniowego oraz prędkość skurczu mięśni i ruchomość w stawach [9].
  • W poddanych analizie grupach parametr wysokości ciała wahał się w przedziale od 190 cm - Vyacheslava Voronina do 200 cm - Patrica Sjoberga w grupie pierwszej (tabela 1) oraz od 181 cm - Stefana Holma do 189 cm - Marka Boswella w grupie drugiej (tabela 2). Największa różnica między najwyższym a najniższym skoczkiem wynosiła analogicznie 10cm i 8cm. Średnia badanego parametru wynosiła 195 cm oraz 185 cm w grupie drugiej. W obu grupach parametr wysokości ciała powyżej średniej posiadała ponad połowa zawodników poddanych analizie.
  • Wśród badanych grup parametr masy ciała wahał się w grupie I w przedziale od 66 kg - Kyriakos Iannou poprzez 73 kg - Artur Partyka do 88 kg - Matt Hemingway (tabela1). Średni wskaźnik wyniósł 79,23 kg i tylko czterech zawodników nie przekroczyło tej wartości. Grupa II wahała się w przedziale od 62 kg u Yuriyego Krymarenko do 75 kg u Nicola Ciottiego (tabela 2). Średnia wartość wyniosła 68,20 kg, powyżej której znalazło się tylko dwóch skoczków.
  • Dla zawodników oblicza się również wskaźnik smukłości ciała, im wartość jest większa tym budowa ciała charakteryzuje się większą smukłością. Jego wielkość dla mężczyzn wacha się w granicach od 43,35 do 46,58 [6]. W obydwu grupach wartość wskaźnika smukłości jest prawie taka sama i wynosi 45,53 w grupie I oraz 45,37 w grupie II. Najwyższy wskaźnik w grupie I zaobserwowano u Kyriakosa Iannoua 47,75 a najniższy u Oskaria Frösena 43,95. Pięciu zawodników znalazło się powyżej średniej. W większości przypadków najwyżsi zawodnicy nie charakteryzowali się największym parametrem masy ciała np. Patrick Sjoberg mierzący 200 cm (tabela 1) i tylko 79 kg. Natomiast Oskari Frösen mierzący 194 cm ważył 86 kg. Zaobserwowano, iż zawodnicy posiadający wyższy wskaźnik smukłości skakali wyżej. Najniższy wskaźnik smukłości w grupie II (tabela2) wynosił 43,91 - Stefan Holm a najwyższy 46,76 – Mark Boswell. Poniżej średniego wskaźnika, który wynosił 45,37 znalazło się trzech zawodników. Parametr przewyższenia uzyskanego wyniku w stosunku do wysokości ciała zawodników znajdował się w przedziale od 22 cm do 43 cm (tabela 1). Większość poddanych analizie zawodników znajdowała się powyżej średniej wynoszącej 32 cm. W grupie II (tabela 2) wielkość tego parametru wahała się w przedziale od 40 cm do aż 50 cm. Średniej wartości wynoszącej 45 cm nie przekroczyło tylko dwóch zawodników.
  • Tabela 1. Podstawowe wskaźniki charakteryzujące zawodników z grupy pierwszej
  • Zawodnik Wysokość ciała
  • (cm) Masa ciała
  • (kg) Wynik
  • (cm) Wskaźnik smukłości
  • Przewyższenie (cm)
  • Artur Partyka 191 73 234 45,70 43
  • Patrick Sjoberg 200 79 234 46,61 34
  • Javier Sotomayor 194 80 234 45,02 40
  • Tim
  • Forsyth 199 79 234 46,37 33
  • Victor
  • Moya 196 80 229 45,48 33
  • Yaroslav Rybakov 196 84 229 44,75 33
  • Jaroslav Baba 196 80 229 45,48 33
  • Vyacheslav Voronin 190 78 229 44,46 39
  • Dragutin Topic 197 77 225 46,30 28
  • Kyriakos Iannou 193 66 225 47,75 32
  • Oskari Frösen 194 86 220 43,95 26
  • Matt Hemingway 198 88 220 44,51 22
  • Andriy Sokolovskyy 196 80 220 45,48 24
  • ŚREDNIA 195 79,23 227 45,53 32
  • Tabela 2. Podstawowe wskaźniki charakteryzujące zawodników z grupy drugiej
  • Zawodnik Wysokość ciała
  • (cm) Masa ciała
  • (kg) Wynik
  • (cm) Wskaźnik smukłości
  • Przewyższenie
  • (cm)
  • Yuriy Krymarenko 185 62 232 46,74 47
  • Mark Boswell 189 66 229 46,76 40
  • Nicola Ciotti 187 75 229 44,34 42
  • Stefan Holm 181 70 229 43,91 48
  • Hollis Conway 184 68 234 45,08 50
  • ŚREDNIA 185 68,20 230 45,37 45
  • Wartość maksymalnej prędkości na końcu fazy odbicia, która istotnie wpływa na wysokość skoku określona jest przez prędkość pionową na początku odbicia i przez jej zmiany w tej fazie ruchu. Pod koniec fazy rozbiegu i na początku fazy odbicia środek ciężkości zawodnika porusza się nie tylko szybko do przodu, lecz także nieznacznie w dół. Na początku fazy odbicia prędkość pionowa środka ciężkości skoczka ma zazwyczaj małą wartość ujemną. Zawodnik, dla którego ta ujemna wartość w momencie postawienia stopy jest najmniejsza skoczy najwyżej [2, 11, 12]. Znaczna prędkość pozioma na końcu fazy rozbiegu (Vh1) pozwala rozwinąć w fazie odbicia większą wartość siły poziomej i pionowej (Vzto i Vh).
  • Największą prędkość poziomą na ostatnim kroku rozbiegu (Vh1) zaobserwowano u Javiera Sotomayora, która wynosiła 8,3 m/s (tabela 3). Natomiast najniższą charakteryzował się Tim Forsyth 7,1m/s. Średnia tej grupy w analizowanym parametrze wynosiła 7,63 m/s. Poniżej tej wartości znajdowało się ośmiu zawodników. Pozioma prędkość na końcu fazy odbicia (Vzto) w grupie I wynosiła średnio 4,26 m/s. Wartości tej nie uzyskało pięciu zawodników. Największą prędkość 4,83 m/s uzyskało dwóch zawodników Dragutin Topic, Andriy Sokolovskyy i Kyriakos Iannou. Zaś najniższą odnotowano u Jaroslava Babay 3,27 m/s
  • Przy zamianie prędkości poziomej w prędkość pionową (ΔVh) najmniej korzystny parametr prędkości w grupie I (tabela 3) uzyskał Javier Sotomayor 4,10 m/s a najbardziej korzystny Kyriakos Iannou 2,84 m/s. Średnia wartość w grupie I wyniosła 3,43 m/s, poniżej której znalazło się sześciu zawodników
  • Wśród zawodników z grupy II (tabela 4) najwyższą prędkość poziomą na ostatnim kroku rozbiegu uzyskał Stefan Holm 8,11 m/s a najniższą Hollis Conway 7,2 m/s. Średnia prędkość wynosiła 7,84 m/s, poniżej której znalazł się tylko jeden skoczek. Najszybszy w końcowej fazie odbicia w grupie II (tabela4) okazał się Stefan Holm 4,73 m/s. Natomiast najniższą prędkość uzyskał Yuriy Krymarenko 4,35 m/s. Średnią wartość wynoszącą 4,48 m/s przekroczyło tylko dwóch zawodników.
  • W grupie II (tabela 4) największą stratą pędu odznaczył się Hollis Conway 3,80 m/s a najmniejszą Stefan Holm 3,38 m/s. Średnia prędkość transferu wyniosła 3,59 m/s wyższym wskaźnikiem odznaczyło się dwóch zawodników. Prędkość pozioma w ostatnim kroku rozbiegu (Vh1) jest średnio o 0,48 m/s wyższa u grupy II. pozwala to na osiągnięcie większej prędkości poziomej na końcu fazy odbicia (Vzto) o 0,22 m/s. Zmiana prędkości poziomej w pionową jest zbliżona u obydwu grup.
  • Tabela 3. Wielkości parametru prędkości podczas skoku charakteryzujących zawodników z grupy pierwszej
  • Zawodnik Pozioma prędkość
  • w ostatnim kroku rozbiegu (Vh1) Pozioma prędkość
  • na końcu fazy odbicia(Vzto) Zmiana w pionową prędkość podczas odbicia (ΔVh)
  • Artur Partyka 7,30 4,35 -3,10
  • Patrick Sjoberg 7,40 4,15 -3,30
  • Javier Sotomayor 8,30 4,45 -4,10
  • Tim Forsyth 7,10 4,40 -3,20
  • Victor Moya 7,36 3,75 -3,61
  • Yaroslav Rybakov 7,59 4,31 -3,28
  • Jaroslav Baba 7,28 3,27 -4,01
  • Vyacheslav Voronin 7,31 3,75 -3,56
  • Dragutin Topic 8,29 4,83 -3,46
  • Kyrikos Iannou 7,67 4,83 -2,84
  • Oskari Frösen 7,55 3,96 -3,59
  • Matt Hemingway 8,10 4,62 -3,48
  • Andriy Sokolovskyy 7,99 4,83 -3,16
  • ŚREDNIA 7,63 4,26 -3,43
  • Biorąc pod uwagę parametr masy ciała zauważono, iż lżejsi zawodnicy z grupy II posiadają teoretycznie większe możliwości na wyższe wyniesienie środka ciężkości masy co może zaprocentować lepszym wynikiem.
  • Tabela 4. Wielkości parametru prędkości podczas skoku charakteryzujących zawodników z grupy drugiej
  • Zawodnik Pozioma prędkość
  • w ostatnim kroku rozbiegu (Vh1) Pozioma prędkość
  • na końcu fazy odbicia(Vzto) Zmiana w pionową prędkość podczas odbicia(ΔVh)
  • Yuriy Krymarenko 7,99 4,35 -3,64
  • Mark Boswell 7,87 4,42 -3,45
  • Nicola Ciotti 8,03 4,35 -3,68
  • Stefan Holm 8,11 4,73 -3,38
  • Hollis Conway 7,2 4,55 -3,80
  • ŚREDNIA 7,84 4,48 -3,59
  • Wysokość na jaką zostanie wyniesiony środek ciężkości ciała określana jest przez wartość prędkości pionowej i wysokość jego położenia na końcu fazy odbicia. W chwili gdy stopa nogi odbijającej traci kontakt z podłożem, środek ciężkości skoczka jest zazwyczaj na poziomie 68% – 73% wysokości ciała. Przewagę w tej sytuacji powinni mieć zawodnicy wysocy. Prędkość pionowa środka ciężkości ciała zawodnika na końcu odbicia determinuje wysokość, na jaką środek ciężkości zostanie uniesiony ponad wartość początkową [2, 9, 12].
  • Na podstawie analizowanych parametrów zaobserwowano, iż najwyższy osiągnięty punkt absolutny podczas fazy lotu (HCLA) wynosił 240 cm uzyskany został przez Yuriy Krymarenko (tabela 5), jednego z najniższych zawodników z grupy II. Najniższy rezultat w grupie II uzyskał Mark Boswell 231 cm przy wartości średniej 234 cm. Natomiast w grupie I (tabela 6) najlepsze rezultaty uzyskało dwóch najwyższych zawodników Javier Sotomayor i Tim. Forsyth 239 cm. Najniższym rezultatem w grupie I odznaczył się Andriy Sokolovskyy 224 cm przy średniej wartości 232 cm. Świadczy to o zróżnicowanej technice wykonywania skoku. Na podstawie danych z literatury [10] można podzielić zawodników na tych którzy kładą większy nacisk na trening siłowy (Tim Forsyth) oraz na trening szybkościowy (Yuriy Krymarenko).
  • Tabela 5. Zestawienie parametrów osiągniętych wysokości u zawodników charakteryzujących parametrem wysokości ciała poniżej 190cm z grupy drugiej
  • Zawodnik HCLA HCL Parametr wysokości ciała
  • (cm) Parametr masy ciała
  • (kg)
  • Yuriy Krymarenko 240 232 185 62
  • Mark Boswell 231 229 189 66
  • Nicola Ciotti 233 229 187 75
  • Stefan Holm 232 229 181 70
  • Hollis Conway 235 234 184 68
  • ŚREDIA 234 230 185 68,2
  • HCLA- najwyższy punkt absolutny jaki zawodnik osiągnął podczas odbicia
  • HCL – uzyskany wynik
  • Tabela 6. Zestawienie parametrów osiągniętych wysokości u zawodników charakteryzujących parametrem wzrostu ciała powyżej 190cm z grupy pierwszej
  • Zawodnik HCLA HCL Wysokość
  • ciała
  • (cm) Parametr masy ciała
  • (kg)
  • Artur Partyka 236 234 191 73
  • Patrick Sjoberg 235 234 200 79
  • Javier Sotomayor 239 234 194 80
  • Tim Forsyth 239 234 199 79
  • Victor Moya 238 229 196 80
  • Yaroslav Rybakov 232 229 196 84
  • Jaroslav Baba 233 229 196 80
  • Vyacheslav Voronin 230 229 190 78
  • Dragutin Topic 231 225 197 77
  • Kyriakos Iannou 229 2,25 193 66
  • Oskari Frösen 229 220 194 86
  • Matt Hemingway 232 220 198 88
  • Andriy Sokolovskyy 224 220 196 80
  • ŚREDNIA 232 227 195 79,23
  • HCLA- najwyższy punkt absolutny jaki zawodnik osiągnął podczas odbicia
  • HCL – uzyskany wynik
  • Faza odbicia w skoku wzwyż rozpoczyna się z chwilą, gdy stopa nogi odbijającej dotyka podłoża, a kończy w chwili, gdy traci z nim kontakt. W tym czasie stopa nogi odbijającej wywiera nacisk na podłoże, które zgodnie z III zasadą dynamiki Newtona, działa na ciało z siłą równą co do wartości ale przeciwnie skierowaną, dzięki czemu wyraźnie zwiększa się wartość pionowej prędkości ogólnego środka ciężkości ciała skoczka [3].
  • Im wcześniej stopa nogi odbijającej dotknie podłoża w ostatnim kroku rozbiegu tym wcześniej rozpocznie się faza odbicia zanim środek ciężkości skoczka uzyska zbyt dużą prędkość pionową w dół. Aby temu zapobiec zawodnik powinien spróbować skrócić ostatni krok rozbiegu. Zwiększenie długości ostatniego kroku może spowodować zbyt późne postawienie stopy odbijającej co może wiązać się z dużą wartością ujemną prędkości pionowej w fazie kontaktu stopy odbijającej z podłożem [1, 4, 7].
  • W grupie I (tabela 7) najdłuższy krok stawiał Andriy Sokolovskyy 230cm a najkrótszy Matt Hemingway 199 cm. Średnia dla grupy I wyniosła 210 cm i przekroczyło ją pięciu z poddanych analizie zawodników. Natomiast w grupie II najdłuższym krokiem charakteryzował się Mark Boswell 229cm a najkrótszym Stefan Holm 199 cm. Średnia wartość dla grupy II wynosiła 208 cm tylko jeden zawodnik wykraczał poza średnią.
  • W grupie I (tabela 7) najkrótszym czasem kontaktu z nawierzchnią 0,11 ms odznaczył się Dragutin Topic a najdłuższym 0,17 ms Kyriakos Iannou średnia wartość w grupie I wyniosła 0,15 ms poniżej której znalazło się trzech zawodników. Wielkości kąta projekcji długości ostatniego kroku różni się średnio o 1,253° więcej u zawodników z grupy II (tabela 8). Czas kontaktu nogi z nawierzchnią w ostatnim kroku nie różni się znacząco u obydwu grup. W grupie II (tabela 8) najkrótszy czas kontaktu z nawierzchnią 0,13 ms uzyskało dwóch zawodników Yuriy Krymarenko i Nicola Ciotti pozostali zawodnicy uzyskali czas 0,14 ms co dało średni wynik 0,13 ms, bardziej korzystny niż w grupie pierwszej. Średni parametr czasu między krokami (0,05 ms) oraz czasu odbicia (0,17 ms) (tabela 7 i 8) u obydwu grup jest równy. W grupie I najkrótszy czas między krokami 0,04ms uzyskało dwóch zawodników Yaroslav Rybakov, Andriy Sokolovsky i tylko oni znaleźli się poniżej średniej wartości. Natomiast w grupie drugiej (tabela 8) wszystkie wyniki są prawie takie same. Parametr szybkości odbicia w grupie I wacha się w przedziale od 0,13ms u Dragutina Topica, do 0,20ms Victora Moya, poniżej średniej znajduje się tylko dwóch poddanych analizie zawodników. W grupie II zarówno parametry szybkości odbicia jak i czasu między krokami nie wykazują istotnych różnic.
  • Tabela 7. Czasowy i kątowy zakres długości ostatniego kroku na rozbiegu u zawodników charakteryzujących się parametrem wysokości ciała powyżej190cm z grupy pierwszej
  • Zawodnik Długość kroku LS
  • (cm) Kąt ostatniego kroku (°) Kontakt z nawierzchnią
  • (ms) Czas między krokami
  • (ms) Odbicie
  • (ms)
  • Victor Moya 201 32,11 0,15 0,05 0,20
  • Yaroslav Rybakov 216 24,78 0,14 0,04 0,19
  • Jaroslav Baba 203 37,30 0,16 0,08 0,18
  • Vyacheslav Voronin 211 26,94 0,15 0,05 0,19
  • Dragutin Topic 225 28.73 0,11 0,08 0,13
  • Kyrikos Iannou 197 26,36 0,17 0,06 0,15
  • Oskari Frösen 212 25,42 0,16 0,05 0,18
  • Matt Hemingway 199 25,66 0,16 0,07 0,18
  • Andriy Sokolovsky 230 35,70 0,14 0,04 0,17
  • ŚREDNIA 210 26,03 0,15 0,05 0,17
  • Tabela 8. Czasowy i kątowy zakres długości ostatniego kroku na rozbiegu u zawodników charakteryzujących się parametrem wysokości ciała poniżej 190cm z grupy drugiej
  • Zawodnik Kąt ostatniego kroku
  • (°) Kontakt z nawierzchnią
  • (ms) Czas między krokami
  • (ms) Odbicie
  • (ms)
  • Długość kroku LS (cm)
  • Yuriy Krymarenko 201 32,11 0,13 0,06 0,17
  • Mark Boswell 229 24,27 0,14 0,05 0,18
  • Nicola Ciotti 206 27,15 0,13 0,06 0,17
  • Stefan Holm 199 25,6 0,14 0,05 0,15
  • ŚREDNIA 208 27,28 0,13 0,05 0,17
  • Szybki rozbieg niewątpliwie pozwala zawodnikowi osiągnąć większe wartości zmiany siły poziomej w prędkość pionową. Kiedy zawodnik przenosi nogę odbijającą ku przodowi kończąc fazę rozbiegu, mięśnie prostujące staw kolanowy i biodrowy przeciwdziałają ugięciu kończyny dolnej (A). Postępowe momenty siły powodują ugięcie kończyny w stawie kolanowym (B). Jest ono niewielkie ale przyczynia się do wstępnego rozciągnięcia mięśni prostujących kończynę dolną, dzięki czemu możliwe jest osiągnięcie większego ich napięcia i w efekcie silniejszy skurcz. Zależności te zostały przedstawione w poniższych tabelach 9 i 10 [7, 11, 14].
  • Tabela 9. Kątowy zakres dynamiki odbicia u zawodników charakteryzujących się wysokością ciała powyżej 190cm z grupy pierwszej
  • Zawodnik Kąt kolana
  • w chwili kontaktu stopy
  • z podłożem
  • (A) Najniższy osiągnięty kąt kolana podczas fazy odbicia
  • (B) Kąt w stawie kolanowym
  • w chwili odbicia
  • (C) A-B C-A (C-A)
  • -(A-B)
  • Victor Moya 163,83 135,41 169,16 28,42 33,75 5,33
  • Yaroslav Rybakov 168,49 141,80 173,51 26,69 31,71 5,02
  • Jaroslav Baba 171,95 142,18 171,40 29,77 29,22 -0,55
  • Vyacheslav Voronin 166,81 142,79 168,92 24,02 26,13 2,11
  • Dragutin Topic 173,90 163,50 177,96 10,40 14,46 4,06
  • Kyrikos Iannou 166,01 148,44 175,14 17,57 26,70 9,13
  • Oskari Frösen 172,41 144,70 175,27 27,71 30,57 2,86
  • Matt Hemingway 166,51 138,07 175,45 28,44 37,38 8,94
  • Andriy Sokolovskyy 167,38 150,07 174,36 17,31 24,29 6,98
  • ŚREDNIA 168,59 145,22 173,46 23,37 28,25 4,88
  • Widoczny u Victora Moya (tabela 9) kąt kolana w chwili kontaktu z podłożem wynoszący 163,83° był najniższą wartością wśród zawodników grupy I. Największe wartości kąta w każdym układzie uzyskał Dragutin Topic odpowiednio 173,90°, najniższy kąt kolana 163,50° oraz najwyższą wartość kąta w stawie kolanowym w chwili odbicia 177,96°. Największą wartość kąta kolana w chwili kontaktu z podłożem 171,94°oraz największym rozwarciem najniższego kąta kolana 146,23° wykazał się Yuriy Krymarenko z grupy II (tabela 10). Największą rozwartość kąta w stawie kolanowym w chwili odbicia 178,02° uzyskał Nicola Ciotti. Najniższą osiągniętą wartość kąta w stawie kolanowym podczas fazy odbicia 127,90° oraz najniższy kąt w stawie kolanowym w chwili odbicia 168,68° zaobserwowano u Marka Boswella.
  • Zestawienie parametrów A-B w grupie I wynosi średnio 23,37 gdzie najniższą wartość 10,40 zauważono u Dragutina Topica a najwyższą 29,77 u Jaroslava Baby, tylko trzech zawodników nie osiągnęło średniej wartości. W grupie II najwyższą wartość 36,50 odnotowano u Marka Boswella a najniższą 18,47 u Stefana Holma, średni wskaźnik wartości wyniósł 26,78, który przekroczył tylko jeden zawodnik. Parametr C-A w grupie I wacha się w przedziale od 37,38 u Matta Hemingwaya do 14,46 u Dragutina Topica przy średnim wskaźniku 28,25. W grupie II (tabela 10) średnia wartość C-A wyniosła 34,62 i wacha się w przedziale od 40,78 u Marka Boswella do 31,74 u Yuriy Krymarenko powyżej średniej znalazł się tylko jeden zawodnik. Zestawienie parametru (C-A)-(A-B) w grupie I wykazało średnią wartość na poziomie 4,88 gdzie jako jedyny ujemnym współczynnikiem (-0,55) wykazał się Jaroslav Baba a najwyższym 8,94 Matt Hemingway, poniżej średniego wskaźnika znalazło się czterech zawodników. Natomiast w grupie II średnia wartość wyniosła 7,84, którą przekroczył tylko jeden zawodnik Stefan Holm osiągając wartość 13,40. Najniższą wartość odnotowano u Marka Boswella 4,28.
  • Analizując dane widoczna jest znaczna różnica najniższych kątów w stawie kolanowym w obydwu grupach. Grupa II ma zdecydowanie mniejsze rozwarcie najniższego kąta kolana w chwili odbicia o 4,86° mniej niż w grupie I. Kątowy zakres dynamiki odbicia jest decydującym parametrem, który przy średnio niższym wzroście o 10cm od grupy I pozwala na uzyskiwanie wyników o 3cm lepszych.
  • Korelacja nikła (tabela 11) w stosunku do wyniku występuje przy parametrze wysokości ciała 0,006 czasu kontaktu z nawierzchnią 0,095 oraz czasu między dwoma ostatnimi krokami 0,007. Związki korelacyjne słabe zauważamy przy wskaźniku smukłości 0,289, poziomej prędkości na końcu fazy odbicia 0,271, zmiany w pionową prędkość podczas odbicia 0,121, długości kroku 0,239, kąt ostatniego kroku 0,137, kąt kolana w chwili kontaktu z podłożem 0,139 oraz najniższy kąt kolana podczas fazy odbicia 0,221
  • Tabela 10. Kątowy zakres dynamiki odbicia u zawodników charakteryzujących się wysokością ciała poniżej 190cm z grupy drugiej
  • Zawodnik Kąt kolana
  • w chwili kontaktu
  • z podłożem
  • (A) Najniższy osiągnięty kąt kolana podczas fazy odbicia
  • (B) Kąt w stawie kolanowym
  • w chwili odbicia
  • (C) A-B C-A (C-A)-(A-B)
  • Yuriy Krymarenko 171,94 146,23 177,97 25,71 31,74 6,03
  • Mark
  • Boswell 164,40 127,90 168,68 36,50 40,78 4,28
  • Nicola
  • Ciotti 170,38 143,95 178,02 26,43 34,07 7,64
  • Stefan
  • Holm 161,83 143,36 175,23 18,47 31,87 13,40
  • ŚREDNIA 167,14 140,36 174,98 26,78 34,62 7,84
  • .
  • Tabela 11. Związki korelacyjne pomiędzy uzyskanym wynikiem w skoku wzwyż a wybranymi parametrami.- grupa I
  • Wyznaczniki korelacji:
  • rXY = 0 zmienne nie są skorelowane
  • 0 <rXY <0,1 korelacja nikła
  • 0,1 =<rXY <0,3 korelacja słaba
  • 0,3 =<rXY <0,5 korelacja przeciętna
  • 0,5 =<rXY <0,7 korelacja wysoka
  • 0,7 =<rXY <0,9 korelacja bardzo wysoka
  • 0,9 =<rXY <1 korelacja prawie pełna
  • Związki korelacyjne przeciętne zauważamy przy parametrach masy ciała 0,316, poziomej prędkości w ostatnim kroku rozbiegu 0,435 i prędkości odbicia 0,349. Natomiast korelacja bardzo wysoka zauważalna jest przy parametrach przewyższenia 0,858 oraz najwyższego punktu absolutnego jaki zawodnik osiągnął podczas odbicia 0,798. Przyjmując za istotne wyniki korelacje na poziomie powyżej 0,500 – (-0,500) Istotne dla przeprowadzonego badania związki korelacyjne w grupie I występują jedyne przy parametrach przewyższenia 0,858 oraz najwyższego punktu absolutnego jaki zawodnik osiągnął podczas odbicia 0,798. Reszta korelacji nie wykazała istotnego wpływu na uzyskany wynik w przebiegu przeprowadzonych badań
  • Korelacja nikła (tabela 12) widoczna jest przy parametrach masy ciała -0,038 i poziomej prędkości na końcu fazy odbicia -0,098. Związki korelacyjne słabe występują tylko dla parametru prędkości odbicia i wysokości ciała. Natomiast korelacja przeciętna zauważalna jest dla parametru przewyższenia -0,310, poziomej prędkości w ostatnim kroku rozbiegu -0,452, zmiany w pionową prędkość podczas odbicia -0,427, czasu kontaktu z nawierzchnią -0,471, kąta kolana w chwili kontaktu z nawierzchnią 0,383 oraz najniższego kąta kolana podczas fazy odbicia 0,479. Korelacja wysoka dotyczyła parametrów najwyższego absolutnego punktu jaki zawodnik osiągnął podczas odbicia 0,514, długości kroku 0,502, kąta ostatniego kroku 0,575, czasu między krokami 0,674. Związki korelacyjne bardzo wysokie zauważamy tylko dla parametru określającego wskaźnik smukłości 0,824. Natomiast korelacja pełna występuje przy parametrze kąta kolana w chwili odbicia 0,973. Przyjmując za istotne wyniki korelacje na poziomie powyżej 0,500 – (-0,500) Istotne dla przeprowadzonego badania związki korelacyjne w grupie II występują przy parametrach najwyższego absolutnego punktu jaki zawodnik osiągnął podczas odbicia 0,514, długości kroku -0,502, kąta ostatniego kroku -0,575, czasu między krokami 0,674. Wskaźnik smukłości -0,824. oraz przy parametrze kąta kolana w chwili odbicia 0,973. U zawodników z grupy II zauważamy znaczną różnice w ilości istotnych parametrów korelacyjnych dla przeprowadzonego badania. W grupie I za istotne przyjęto tylko dwa parametry (przewyższenia oraz najwyższego punktu absolutnego, jaki zawodnik osiągnął podczas odbicia) natomiast w grupie II za istotne przyjęto aż sześć parametrów: najwyższego absolutnego punktu jaki zawodnik osiągnął podczas odbicia, długości kroku, kąta ostatniego kroku, czasu między krokami, wskaźnika smukłości oraz przy parametrze kąta w stawie kolanowym w chwili odbicia. Widoczne różnice pomiędzy grupami świadczą o znacznie większych zależnościach pomiędzy wymienionymi parametrami a uzyskanym wynikiem dla grupy drugiej. U zawodników charakteryzujących się wysokością ciała poniżej 190cm dużo większy wpływ na uzyskany wynik ma wskaźnik smukłości, prędkość oraz długość kroku podczas fazy rozbiegu. Natomiast w grupie drugiej determinującymi czynnikami jest parametr przewyższenia oraz najwyższego absolutnego punktu osiągniętego przez zawodnika. Większa dynamika rozbiegu i odbicia pozwala zawodnikom z grupy II na osiągnięcie zbliżonych wyników sportowych w stosunku do grupy I.
  • Tabela 12. Związki korelacyjne pomiędzy uzyskanym wynikiem w skoku wzwyż a wybranymi parametrami - grupa II
  • Wyznaczniki korelacji:
  • rXY = 0 zmienne nie są skorelowane
  • 0 <rXY <0,1 korelacja nikła
  • 0,1 =<rXY <0,3 korelacja słaba
  • 0,3 =<rXY <0,5 korelacja przeciętna
  • 0,5 =<rXY <0,7 korelacja wysoka
  • 0,7 =<rXY <0,9 korelacja bardzo wysoka
  • 0,9 =<rXY <1 korelacja prawie pełna.
  • Widoczne różnice pomiędzy grupami świadczą o odmiennej technice wykonywania skoków. Zauważamy istotne różnice na korzyść grupy drugiej (tabela 13) dotyczące parametrów poziomej prędkości w ostatnim kroku o 2,69%, poziomej prędkości na końcu fazy odbicia o 4,94%, najwyższego punktu absolutnego jaki zawodnik osiągnął podczas odbicia o 0,51%, kąt projekcji kroku o 4,81%, masa ciała o - 13,92%, czas kontaktu z nawierzchnią o-8,06%, czas między krokami -5,08% oraz odbicie, -3,4% . Natomiast niekorzystny współczynnik parametrów grupa druga osiągnęła w stosunku do grupy pierwszej(tabela 13) przy parametrach wysokości ciała o -5,22%, parametrze smukłości ciała o -0.35%, zmiany w pionową prędkości podczas odbicia o 4,42%, długości kroku o -0,76%, oraz kąta kolana w chwili kontaktu z podłożem o 0,86%. Pozostałe parametry nie wykazują istotnych różnic dla wykonywania techniki skoku.
  • Tabela 13. Zestawienie parametrów grupy I w stosunku do grupy II
  • Parametry grupa I grupa II grupa I
  • w stosunku do grupy II
  • (wartości średnie) %
  • Parametr wysokości ciała 1,954 1,852 -5,22
  • Parametr masy ciała 79,23 68,2 -13,92
  • Parametr smukłości ciała 45,533 45,37 -0,35
  • Pozioma prędkość w ostatnim kroku rozbiegu (Vh1) 7,634 7,84 2,69
  • Pozioma prędkość na końcu fazy odbicia
  • (Vzto) 4,269 4,48 4,94
  • Zmiana w pionową prędkość podczas odbicia (Vh) 3,438 3,59 4,42
  • Najwyższy punkt absolutny jaki zawodnik osiągnął podczas odbicia (HCLA ) 2,328 2,34 0,51
  • (HCLA)- (Parametr wysokości ciała) 0,375 0,49 30,66
  • (Wynik)- (Parametr wysokości ciała) 0,323 0,454 40,55
  • Długość kroku (LS) 2,104 2,088 -0,76
  • Kąt kroku 26,03 27,283 4,81
  • Kontakt z nawierzchnią 0,151 0,138 -8,60
  • Czas między krokami 0,059 0,056 -5,08
  • Odbicie (ms) 0,176 0,17 -3,40
  • Kąt w stawie kolanowym w chwili kontaktu
  • z podłożem 168,59 167,14 -0,86
  • Najniższy osiągnięty kąt w stawie kolanowym podczas fazy odbicia 145,22 140,36 -3,34
  • Kąt w stawie kolanowym w chwili odbicia 173,46 174,98 0,87
  • (Najniższy kąt w stawie kolanowym) - (kąt w stawie kolanowym w chwili odbicia) 28,24 34,62 22,59
  • Wynik w skoku wzwyż 2,27 2,30 0,96
  • PODSUMOWANIE
  • Przedstawione w pracy dane są pochodną cech somatycznych i motorycznych elity zawodników skaczących wzwyż. Obydwie grupy prezentowały bardzo wysoki poziom przygotowania sportowego. Pozornie większą możliwość na wyniesienie środka ciężkości masy ciała ze względu na budowę anatomiczną powinni mieć zawodnicy z grupy I. Różnica ta się jednak wyrównała poprzez dużą utratę energii przy transferze poziomej prędkości w pionową, co obserwujemy na przykładzie Yaroslava Rybakova brązowego medalisty mistrzostw 3,2 m/s a średnio w grupie I - 3,43 m/s. Natomiast wskaźnik w grupie drugiej wynosił średnio aż 3,59 m/s i był o 4,4% wyższy niż u zawodników z grupy I. W rezultacie wyższa wartość wskaźników prędkości u grupy II wyrównała różnice wyniesienia środka ciężkości masy ciała na porównywalny pułap wysokości. Pokazały to zbliżone średnie parametry HCLA u obydwu grup wynoszące odpowiednio grupa I -232 cm i grupa II 234 cm. Jak można zauważyć pomimo znacznej różnicy współczynnika wysokości ciała do najwyższego osiągniętego punktu podczas odbicia (HCLA) wynoszącym średnio dla grupy I 37cm a dla grupy II 49cm, jest to aż o 30% wyższy wskaźnik wartości dla grupy II.
  • Znaczną różnicą w wykonywanej technice skoku pomiędzy zawodnikami obydwu grup odgrywa również parametr kątowego zakresu dynamiki odbicia. Ma on znaczący wpływ na niwelowanie różnicy parametru wysokości ciała oraz na nadanie większej prędkości pionowej przy odbiciu. U Marka Boswella zaobserwowano najniższy kąt kolana 127,9(°) a przy odbiciu 168,8 (°) duża różnica 40,9(°) świadczy o wykonaniu znacznie głębszego podsiadu niż u zawodnika z grupy I. Draqutin Topic, u którego wskaźniki kątów pokazały różnice zaledwie 14,46(°). Różnica wielkości kątów przy wybiciu u zawodników z obydwu grup wykazała zależność między głębokością podsiadu a parametrem wysokości ciała. U zawodników z grupy pierwszej odnotowujemy o 22,59% niższy zakres dynamiki niż w badanej grupie II. Co może mieć znaczący wpływ na gromadzeniu energii potencjalnej (uginając staw kolanowy) i wydatkowaniu energii kinetycznej przy odbiciu.
  • Z powyższej analizy wynika, że zawodnicy o wysokości ciała poniżej 190cm charakteryzowali się znacznie większa szybkością rozbiegu oraz większą dynamiką podczas fazy odbicia. Pozwalało im to na zniwelowanie strat wynikających z niższego umiejscowienia środka ciężkości masy ciała. Patrząc na uzyskane wyniki oraz zwycięzców w Mistrzostwach Świata w Helsinkach 2005,
  • I. Yuriy Krymarenko 232 cm
  • II. Victor Moya 229 cm
  • III. Yaroslav Rybakov 229 cm
  • można stwierdzić, że zarówno zawodnicy charakteryzujący się wysokim jak i niskim parametrem wysokości ciała mogą rywalizować na równym poziomie i osiągać zbliżone wyniki w skoku wzwyż. Głównym czynnikiem determinującym uzyskany wynik jest ciężka praca podczas treningów.
  • WNIOSKI
  • 1. Różnica wysokości ciała między analizowanymi skoczkami z obu grup nie miała znacznego wpływu na osiągany wynik sportowy w skoku wzwyż.
  • 2. Zawodnicy charakteryzujący się parametrem wysokości ciała poniżej 190 cm osiągali wyraźnie większe prędkości na rozbiegu.
  • 3. Niezależnie od różnic dotyczących parametru wysokości ciała średnia wartość wskaźnika smukłości była zbliżona w obu grupach.
  • 4. Na podstawie przeprowadzonej analizy można stwierdzić, że nie istnieje jeden uniwersalny model skoczka wzwyż. Dowodem na to są różnice i odchylenia jakie dostrzegamy pomiędzy badanymi parametrami prędkości i kątami w stawach kolanowych.
  • 5. Zawodnicy charakteryzujący się parametrem wysokości ciała poniżej 190 cm uzyskiwali znacznie niższy kąt w stawie kolanowym nogi odbijającej podczas fazy odbicia.
  • 6. Zauważono, że w grupie skoczków charakteryzujących się parametrem wysokości ciała poniżej 190 cm, dużo większy wpływ na osiągnięty wynik miała dynamika i precyzja wykonania rozbiegu oraz odbicia. Wśród zawodników o parametrze wysokości ciała powyżej 190 cm nie odgrywało to tak znaczącej roli.
  • PIŚMIENNICTWO
  • 1. Bora P. 1996 Skok wzwyż. Sportpress
  • 2. Bothmischel E. 2008 Model characteristic of the high jump run-up. Canadian Athletics Coaching Centre
  • 3. Dalidowski R. 1969 Skuteczność odbicia w skoku wzwyż techniką przerzutową oraz techniką flop. Lekkoatletyka nr 9
  • 4. Dapena J. 1981 Mechanika ruchu postępowego w technice Fosbury-Flop. Sport Wyczynowy. nr 5
  • 7. Dapena J. 1996 Biomechaniczna analiza skoku wzwyż techniką flop. Sport Wyczynowy 7/8
  • 8. Kielak D. 2001 Zmiany cech somatycznych i skoczności siatkarzy uczestników I.O. 1998 – 2000
  • 7. Lucas J. 2006 The run-up curve in the high jump. Canadian Athletics Coaching Centre
  • 8. Michalik M. B. 1992 Kronika sportu Wydawnictwo Kronika Warszawa
  • 9. Mroczyński Z., Zaglaniczny J. 1976 Technika metodyka nauczania - trening skoków LA Gdańsk: Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego
  • 10. Sozański H. Praca zbiorowa 1993 Podstawy teorii treningu RCMSzKFiS AWF Warszawa
  • 11. Regini R. 1981 Analiza rytmu rozbiegu w skoku wzwyż Lekkoatletyka nr 3
  • 12. Schubin M., Schustin B. 2003 Approaching heights some model parameters of the high jump. Canadian Athletics Coaching Centre
  • 13. Sozański H. 1987 Skok w wzwyż Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza,
  • 14. Strirzak A. 2004 Common faults in the high jump Canadian Athletics .Coaching Centre
  • 15. Ulatowski T. i inni 1992 Teoria sport RCMSzKFiS Warszawa
  • 16. http://www.hurdlecentral.com/Docs/HJ/Reid_TheHighJump.pdf 22.07.2010 Reid P - PfeftJ. 1:47-53.© by lA.A.F speed flop, power flop
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 21.02.2013.
  • Revised: 18.05.2013.
  • Accepted: 10.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J for the Ss H) 2013; 3 (5): 335-358
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • The Level of Interest in Physical Education Students at the Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz
  • Poziom zainteresowania wychowaniem fizycznym studentek Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
  • Jakub Kujawa1, Mirosława Szark-Eckardt2, Hanna Żukowska2, Walery Zukow3
  • 1Tourism and Recreation, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland
  • 2Institute of Physical Culture, University of Kazimierz Wielki in Bydgoszcz, Poland
  • 3Institute of Health and Physical Culture, University of Economy in Bydgoszcz, Poland
  • Keywords: students, physical education, motor activity.
  • Słowa kluczowe: studenci, wychowanie fizyczne, aktywność ruchowa.
  • Abstract
  • Purpose of work is determining the level of an interest in the physical education amongst students of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz
  • Specific objectives were also definite: examining the activity level motor UKW students, determining the attitude to classes of the physical education of examined respondents, showing factors affecting the activity of students during classes and the determining the manner of raising the level of an interest in the physical education amongst the examined population.
  • For that purpose a group of 180 students was examined - 30 personal groups from every department.
  • The level of an interest in classes of the physical education can grow in the event that students decide what form of motor classes they will participate in.
  • Streszczenie
  • Celem głównym niniejszej pracy jest określenie poziomu zainteresowania wychowaniem fizycznym wśród studentów Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.
  • Określone zostały również cele szczegółowe: zbadanie poziomu aktywności ruchowej studentów UKW, określenie stosunku do zajęć wychowania fizycznego badanych respondentów, wskazanie czynników wpływających na aktywność studentów podczas zajęć oraz określenie sposobu podniesienia poziomu zainteresowania wychowaniem fizycznym wśród badanej populacji.
  • W tym celu zbadano grupę 180 studentów - 30 osobowe grupy z każdego wydziału.
  • Poziom zainteresowania zajęciami wychowania fizycznego może wzrosnąć w przypadku, gdy studenci będą decydowali w jakiej formie zajęć ruchowych będą brali udział.
  • Wstęp
  • At every stage of the ontogenesis of the man a sequence of stimuli affecting his psychomotor development accompanies him. An activity physical, developing and strengthening the need of the move in the man is one of them. Appropriately the developed awareness at young people permits the motor activity longer being pleased oneself with the physical fitness and the possibility of using benefits of the movement in more late stages of the life. Appropriately the high level of planting diverse forms gives positive effects to the physical activity not only in case of the physical fitness deteriorating with age of the man, but also has a stimulating effect for the state of his psyche. Extremely it is essential so that the motor activity isn't discontinued after will stop being a school as well as academic duty (Grabowski 1997).
  • About how the move constitutes the important part, and consequently physical culture in the life of the man, an act on the physical culture emphasises from 1996 along as amended. She defines the physical culture as the part of the national culture protected by law and as knowledge, values, customs, taken action for psychophysical development, raising, improving talents and the physical fitness of the man, as well as for keeping and restoring to health. The legislator emphasized that a care of the psychophysical normal development and a health of all citizens were a main purpose of the physical culture. To be used for a realization of this purpose have components of the physical culture, amongst which the physical education changes (Dz.U. 1996, Dz. U. 2001, Dz. U. 2010). On account of the weight range and the significance of the move for the man numerous tests concerning all stages of his life are conducted as well as occurring correlations between the movement and different aspects of life of the man are determined (Alfut et al. 2013; Juszczak et al. 2013; Śmiglewska et al. 2013).
  • Purpose of work is determining the level of an interest in the physical education amongst students of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz. Specific objectives were also definite: examining the activity level motor UKW students, determining the attitude to classes of the physical education of examined respondents, showing factors affecting the activity of students during classes and the determining the manner of raising the level of an interest in the physical education amongst the examined population.
  • Material and methods
  • In order to examine the level of an interest in the physical education amongst students of the University of Kazimierz Wielki in Bydgoszcz a group of 180 students was subjected to the diagnostic survey. They constitute the whole of respondents 30 personal groups from every department of the University being a basic organizational unit of Kazimierz Wielki in Bydgoszcz. Amongst departments as a result of the draw the following directions were appointed: Administration (Department of Administration and the social science); the Journalism and the social communication (Humanist Department); the Tourism and the Recreation (the Department of the physical culture, the Health and Tourisms); Biotechnology (Department of natural sciences); computer science (the mathematics department, Physicses and Techniques) and Logopaedics (education department and of Psychology). Graph 1 contains percentage data concerning the age of respondents, however domicile graph 2.
  • Graph 1. Age examined (%)
  • The most numerous group both at men, as well as women constitute persons at the age of 21 (the 30.77% of women and the 28.57% of men), little students form a less numerical group at the age of 23 (appropriately the 26.5% and the 26.98%).
  • Graph 2. Domicile (%)
  • Majority from examined persons of the 56.41% of women and as far as the 79.37% of men inhabits the city, remaining persons i.e. the 43.59% of women and the 20.63% of men dwell country areas in. Inhabiting disproportions in the number of people urban and country areas is much more visible in case of men.
  • The University of Kazimierz Wielki is a University, on which from the beginning of for it existing, because already from the beginning of academic year 1969 / 1970, a self-reliant individual dealing with organising classes of the physical education was functional. Studium of Physical Education and Sport up to academic year 1991 / 1992 organised for students compulsory class of the physical education at the time of 3 first years of the education. With time the school time was limited from organizational and financial considerations. In spite of such a situation the physical education took place in the dimension not smaller than two hours every week over a distance area of academic year. Conducted classes took place in 4 compulsory groups so as: general-developmental, of the sports preparation, the learning and improving swimming, sports AZS and rehabilitation. Moreover also attending optional classes from gymnastics, bodybuilding, rock climbing, sports games was possible. The recruitment to compulsory groups was held based on the state of the fitness of the student and his interests (Banaszak et al. 2010).
  • Findings
  • Data put on graphs presents the percentage balance sheet of given replies in individual departments. For the purposes of this work they didn't divide given replies in terms of the sex in individual departments.
  • Presented results on graph 3 announce the amount of the free time students have which at its disposal.
  • Graph 3. Amount of the leisure time had by a student in a day
  • Amongst respondents a reply talking about 2-3 hours of the leisure time per day enjoyed the greatest popularity (47% of all replies). What the tenth student (11%) he declares that the leisure time is a great privilege, because have him fewer than an hour per day.
  • Graph 4 contains results talking about forms of spending the leisure time by respondents.
  • Graph 4. Forms of spending the leisure time by students
  • The straight majority of respondents spends time in front of the computer (23%). Students also favor friendly matches (21%) and listening to music (18%).
  • The percentage share of favored forms of the physical activity in the leisure time presents graph 5.
  • Graph 5. Forms of the physical activity most oftentimes taken in the leisure time
  • Out of possible to choose from students most oftentimes indicated forms of taken initiatives in the leisure time walk (28%), running (14%) and team games (13%). Also a cycling and swimming indicated in the space enjoy the great popularity other. A fact is alarming, that what the tenth WH student and WPiP declare, that doesn't spend the leisure time actively.
  • Many factors work on respondents choosing the determined form of the physical activity so as: their own interests, the environment they live in which, the accessibility to the given form of the activity or financial causes involving a certain amount of expense incurred to individual kinds of the activity. Results were compared on graph 6.
  • Graph 6. Factors influencing choice of the form of the physical activity
  • UKW students, as the most frequent influencing factor exchange interests for decisions made by them on choice of the form of the motor activity (48%) and influence of acquaintances (21% of readings). Financial accounts turned out to be another factors, so as the cost of the given form (11%) and limited leisure time (14%) which it is possible to assign for taking the physical initiative. With the smallest influence on choice of the taken physical initiative a form ensured by the college has AZS e.g. in the form of sports sections.
  • Presented results below present preferential treatment, as for the hourly number of undergoing classes of the physical education during the week (see graph 7).
  • Graph 7. Preferences of the frequency of undergoing classes in the physical education
  • To the question about the frequency of classes of the physical education most oftentimes amongst students it has been a given reply once during the week (38%). Behind drastic raising a 11% was told the number of motor classes examined (the 6% calls being held for of classes five times during the week, and 5% - four times during the week).
  • Respondents further to the more previous matter gave the answers to a question concerning the time they should be held in which classes in the physical education at the college. Graph 8 presents percentage data.
  • Graph 8. Life of classes in the physical education at the University
  • In spite of the predominating amount of indicating replies to the sufficing frequency one or of two classes during the week, majority of students (42%) calls the higher education of Kazimierz Wielki University for of extending the duration of the object for the entire period of the education. the 22% of respondents is sentences, that current condition - of filling by one year studies - should be held. What the fourth respondent (24%) claims that classes should be edged to one semester.
  • The put next question before respondents concerned the type of the participation required on classes in the physical education. Asking about the kind students had three replies to choose from: obligatory classes, optional or voluntary participation (see graph 9).
  • Graph 9. Kind of the attendance in classes of the physical education at the college
  • Almost a half of those polled (49%) he claims that classes should be compulsory, the 38% holds a view that classes should be optional, and the 13% expresses the stance that the attendance in classes should be voluntary.
  • A form of ranking classes in the physical education is a next question to which students had to square up. The number of respondents granted the reply amongst everyone presents graph 10 in percentage terms.
  • Graph 10. Form of ranking the object from the physical education
  • Amongst respondents the 74% thinks that for ranking the object very presence is a sufficient basis, only a 17% examined is ready to undergo the verification of a fitness test. With the smallest percentage of the examined group (9%) constituted persons which willingly the university class in the physical education would exchange for trainings in the section
  • or sports club.
  • An attitude of respondents to ranking the physical education for the evaluation presents graph 11.
  • Graph 11. Ranking the physical education for the evaluation
  • Considerable majority of respondents (53%) was in favour of leaving the current form of ranking the object without additional leading of the evaluation. Only a 26% examined claims that the credit should additionally have an evaluation which would do the work good during classes. 21% examined there is no sophisticated sentence to this theme.
  • In the next question students answered the question associated with the influence of the evaluation on their attendance and the attitude during classes in the physical education. Graph 12 depicts the results concerning the above issue.
  • Graph 12 Income of the evaluation from the physical education to the attendance and employing students
  • As far as the 69% of respondents doesn't have a sophisticated sentence about the influence of the evaluation to the attendance and for employing on classes in the physical education. The 8% of persons only claims that the evaluation wouldn't have a positive effect to the attitude to classes, and the 23% of respondents notices incentive advantages of the evaluation.
  • Next questions concerned the attitude of students of the University of Kazimierz Wielki to classes of the physical education. First from them it concerned the presence and employing students on classes, describing the reasons for sick leaves was asking the second question.
  • Graph 13. Attitude of students to classes in the physical education
  • In the above issue the straight majority of respondents thinks that she has always been current and willingly practiced on classes of the physical education (71%). What fifth examined (17%) claims, that on classes from the PE practices, when wants. Amongst everyone replies also appeared so which appointed to the negative attitude to classes. the 8% of examined persons avoids classes, however the 4% holds the term sick leave.
  • Percentage results introduced on graph 14 concern motives by which students are guided while applying for the sick leave.
  • Graph 14. Factors affecting the held sick leave
  • Majority of examined students (86%) he holds the sick leave, because contends with health problems. However amongst all respondents as far as the 14% shows, as the reason of the sick note, the dislike of the involvement in classes. A detailed analysis of material shows that respondents of the Humanist Department constitute the 60% group examined which receives sick leaves illegally, because illness or the natural indisposition, but the dislike for the object aren't their base.
  • For satisfying and employing students on classes the PE is an affecting important factor option of the form of classes of the physical education. Unfortunately, as far as the 60% of students claims that the form of classes is imposed upon them.
  • Determining, what factors can influence greater motivation and employing on classes in the physical education were next setting put respondents.
  • Graph 16. Motivators for the active involvement in classes of the physical education
  • Adding variety to classes is the most frequent granted pointing response to increasing motivation and commitments (33%), as well as classes influencing the shapely figure (20%) and improvement in the sports base (19%). To mention he belongs, that the conducted questionnaire survey was a Center of the Education in the period of the last completion work of the physical culture and Sport of Kazimierz Wielki University. In relation to putting a sports centre into operation the frequency of choosing last of above factors is subject to change.
  • In the next question respondents chose the form of the physical activity of which they would like to take care on classes (see graph 17).
  • Graph 17. Forms most popular with students of the physical activity
  • Amongst respondents most oftentimes granted the reply of everyone such forms appear as: volleyball (13%), fitness (12%), swimming (11%) and seasonal sports (11%). For seasonal sports such forms of activity as motor as roller blades, skate, skis were ranked and passed in the questionnaire. From the data analysis entered into on the above graph, to notice it is possible, that interests of students are very broad and concern many sports.
  • Placed results on graph 18 point at guard railes students contend with which during classes in the physical education.
  • Graph 18. The most frequent guard railes with regard to classes in the physical education
  • According to respondents a uniformity is the most considerable problem (29%) and boredom (25%). Third next a person is the factor recognized as the guard rail influencing the receipt of the physical education leading and preparing him for classes (14%).
  • Included results on graph 19 depict the ratio of students to the individual option of the form of classes of the physical education.
  • Graph 19. Attitude of students to the individual choice of the form of the physical activity
  • To the question concerning joining students of different directions and generations into exercise groups to the option of the form of the motor activity on classes the 60% of respondents claims that it would influence developing it interests, and next the 26% can see the improvement in integration in such a way of giving classes between students. Altogether the 10% of students expresses anxiety concerning impediments associated with the organization of classes, including the 3% examined states, around such a delivery isn't available on account of the number of students and their diversified interests.
  • The put final question before respondents tested the level of an interest in the involvement in an motor extra jobs (see graph 20).
  • Graph 20. Level of an interest in an extra jobs from the physical education
  • The straight majority of respondents expressed desire for the participation under the condition of choice of the form of the activity (41%). With minute popularity amongst examined a reply distinguished itself about the fill of classes (8%). Without no additional requirements very much willingly a 28% will take part in such classes examined, however remained the will alone to organize classes for oneself (23%).
  • Conclusions
  • Earlier many researchers dealt with the problem brought up at this work of the motor activity of students. Of examining of the level the interest, both of students on all educational rungs, as well as of students with classes of the physical education, can be important supplementing this wide area of research. It gives the chance of determining parameters to attraction of classes, what how, show tests, translates into getting good results on the question of teaching, as well as raising. Next creating the habit of the care of the body and the condition through the regular physical activity in the obvious way is postponed until the general efficiency of the society which has a significant influence on delaying involutional processes in the senile period what results in the high level of the health of the population.
  • Based on coming conclusions from the research on students of the University of Kazimierz Wielki in Bydgoszcz it is possible to suggest a lot of changes which classes would enhance PE and would influence the greater commitment and attendances examined.
  • The most numerous group of examined students (47%) stated that he had a leisure time at his disposal on average per day in the dimension from 2 up to 3 hours. It passed the 40% of respondents this time allocates to meetings with acquaintances and to the activity of different kind in the main measuring cup on a computer. If respondents make up their mind for active spending the leisure time, favor walks in the main measuring cup (78%). To notice the dislike for active spending the time it is also possible in applying showing the frequency, with which classes in the physical education should be held. Almost the 70% of respondents claims, that classes from should not undergo raising oneself more oftentimes than once or twice a week. A fact is worthy of notice, that the 42% of examined students was told behind extending the duration of the object for the entire life of education. Three fourth pays attention to respondents classes should be accounted based on the presence. Over half examined (53%) he can't see the meaning in the extension of ranking classes among ranking with the evaluation, because all the time doesn't have a sophisticated sentence about a positive effect of the evaluation on the commitment and attendances. It passed the 70% of respondents attending classes in the physical education declares. However a quite impressive group exists (14%) which takes sick leaves from the dislike for the involvement in the physical education. The monotony, the weak sports base or the level of the leading preparation, negatively influence to the attitude to classes. For increasing attraction of classes and employing students largely an option of the form of the physical activity would affect on classes.
  • References
  • 1. Alfut M., Cieślicka M., Napierała M., 2013, Koszykówka w szkolnym wychowaniu fizycznym, [in] Wychowanie fizyczne w nowoczesnym systemie edukacji, (red.) R. Muszkieta, M. Cieślicka, M. Napierała W. Żukow, Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej, Ośrodek Rekreacji, Sportu i Edukacji w Poznaniu, Bydgoszcz Poznań, s. 5-30
  • 2. Banaszak J. i inni, 2010, 40 lat uczelni 1969-2009. Wydawnictwo UKW, Bydgoszcz.
  • 3. Dziennik Ustaw 1996 Nr 25, poz. 113
  • 4. Dziennik Ustaw 2001 Nr 102, poz.1115
  • 5. Dziennik Ustaw 2010 Nr 127, poz. 857
  • 6. Grabowski H., 1997, Teoria fizycznej edukacji. Wyd. WSiP, Warszawa.
  • 7. Jurczak P, Cieślicka M, Napierała M., 2013, Czas wolny i aktywność fizyczna młodzieży szkolnej [in] Uwarunkowanie zdrowotne i rekreacji ludzi w różnym wieku, (red.), R. Muszkieta, M. Napierała, M. Cieślicka, W. Żukow, Ośrodek Rekreacji, Sportu i Edukacji w Poznaniu Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej Bydgoszcz- Poznań, s. 71- 95
  • 8. Śmiglewska M, Cieślicka M, Lewandowski A, Stankiewicz B., 2013, Wychowanie fizyczne a kompetencje zdrowotne według opinii studentów pierwszego roku wybranych uczelni. Rozprawy Naukowe AWF we Wrocławiu, 40, s.27-35
  • Wstęp
  • Na każdym etapie rozwoju osobniczego człowieka towarzyszy mu szereg stymulatorów wpływających na jego rozwój psychomotoryczny. Jednym z nich jest aktywność fizyczna, rozwijająca i utrwalająca w człowieku potrzebę ruchu. Odpowiednio wykształcona świadomość aktywności ruchowej u ludzi młodych pozwala na dłuższe cieszenie się sprawnością fizyczną i możliwością korzystania z dobrodziejstw ruchu w późniejszych etapach życia. Odpowiednio wysoki poziom uprawiania różnorodnych form aktywności fizycznej daje pozytywne skutki nie tylko w przypadku pogarszającej się z wiekiem fizycznej sprawności człowieka, ale także wpływa stymulująco dla stanu jego psychiki. Niezwykle istotne jest, aby aktywność ruchowa nie została zaniechana po tym jak przestanie być obowiązkiem szkolnym tudzież akademickim (Grabowski 1997, s.70-72).
  • O tym jak ważną rolę stanowi ruch, a co za tym idzie kultura fizyczna w życiu człowieka, podkreśla ustawa o kulturze fizycznej z 1996 roku wraz z późniejszymi zmianami. Definiuje ona kulturę fizyczną jako część kultury narodowej chronionej przez prawo oraz jako wiedzę, wartości, zwyczaje, działania podejmowane dla rozwoju psychofizycznego, wychowania, doskonalenia uzdolnień i sprawności fizycznej człowieka, a także dla zachowania oraz przywracania zdrowia. Ustawodawca podkreślił, że głównym celem kultury fizycznej jest dbałość o prawidłowy rozwój psychofizyczny i zdrowie wszystkich obywateli. Do realizacji tegoż celu służyć mają składowe kultury fizycznej, wśród których wymienia się wychowanie fizyczne (Dz.U. 1996, Dz. U. 2001, Dz. U. 2010). Ze względu na wagę i znaczenie ruchu dla człowieka prowadzi się liczne badania dotyczące wszystkich etapów jego życia oraz określa się korelacje zachodzące pomiędzy ruchem a różnymi aspektami życia człowieka (Alfut i in. 2013; Juszczak i in. 2013; Śmiglewska i in. 2013).
  • Celem głównym niniejszej pracy jest określenie poziomu zainteresowania wychowaniem fizycznym wśród studentów Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Określone zostały również cele szczegółowe: zbadanie poziomu aktywności ruchowej studentów UKW, określenie stosunku do zajęć wychowania fizycznego badanych respondentów, wskazanie czynników wpływających na aktywność studentów podczas zajęć oraz określenie sposobu podniesienia poziomu zainteresowania wychowaniem fizycznym wśród badanej populacji.
  • Materiał i metody
  • W celu zbadania poziomu zainteresowania wychowaniem fizycznym wśród studentów Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy sondażowi diagnostycznemu poddano grupę 180 studentów. Całość respondentów stanowią 30 osobowe grupy z każdego wydziału będącego podstawową jednostką organizacyjną Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Wśród wydziałów w wyniku losowania wyłoniono następujące kierunki: Administracja (Wydział Administracji i Nauk Społecznych); Dziennikarstwo i komunikacja społeczna (Wydział Humanistyczny); Turystyka i Rekreacja (Wydział Kultury Fizycznej, Zdrowia i Turystyki); Biotechnologia (Wydział Nauk Przyrodniczych); Informatyka (Wydział Matematyki, Fizyki i Techniki) oraz Logopedia (Wydział Pedagogiki i Psychologii). Dane procentowe dotyczące wieku respondentów zawiera wykres 1, natomiast miejsca zamieszkania wykres 2.
  • Wykres.1. Wiek badanych (%)
  • Najliczniejszą grupę zarówno u mężczyzn, jak i kobiet stanowią osoby w wieku 21 lat (30,77% kobiet i 28,57% mężczyzn), niewiele mniej liczebną grupę tworzą studenci w wieku 23 lat (odpowiednio 26,5% i 26,98%).
  • Wykres.2 Miejsce zamieszkania (%)
  • Większość z przebadanych osób 56,41% kobiet i aż 79,37% mężczyzn zamieszkuje miasto, pozostałe osoby tj. 43,59% kobiet i 20,63% mężczyzn zamieszkują tereny wiejskie. Dysproporcje w ilości osób zamieszkujących tereny miejskie i wiejskie jest dużo bardziej widoczna w przypadku mężczyzn.
  • Uniwersytet Kazimierza Wielkiego jest uczelnią, na której od początku jej istnienia, bo już od początku roku akademickiego 1969/1970, funkcjonowała samodzielna jednostka zajmująca się organizowaniem zajęć wychowania fizycznego. Studium Wychowania Fizycznego i Sportu do roku akademickiego 1991/1992 organizowało dla studentów obowiązkowe zajęcia wychowania fizycznego w czasie pierwszych 3 lat edukacji. Z czasem godziny zajęć ograniczano ze względów organizacyjnych i finansowych. Mimo takiej sytuacji wychowanie fizyczne odbywało się w wymiarze nie mniejszym niż dwie godziny tygodniowo na przestrzeni roku akademickiego. Prowadzone zajęcia odbywały się w 4 grupach obowiązkowych takich jak: ogólnorozwojowa, przygotowania sportowego, nauki i doskonalenia pływania, sportowej AZS oraz rehabilitacyjnej. Ponadto możliwe było także uczęszczanie na zajęcia fakultatywne z gimnastyki, kulturystyki, wspinaczki skałkowej, gier sportowych. Nabór do grup obowiązkowych odbywał się w oparciu o stan sprawności studenta oraz jego zainteresowań (Banaszak i in. 2010).
  • Wyniki badań
  • Dane umieszczone na wykresach przedstawiają zestawienie procentowe udzielonych odpowiedzi na poszczególnych wydziałach. Na potrzeby niniejszej pracy nie dokonano podziału udzielanych odpowiedzi pod względem płci na poszczególnych wydziałach.
  • Wyniki przedstawione na wykresie 3 informują o ilości wolnego czasu, jakim dysponują studenci.
  • Wykres.3 Ilość czasu wolnego posiadanego przez studenta w ciągu dnia
  • Wśród respondentów największą popularnością cieszyła się odpowiedź mówiąca o 2-3 godzinach czasu wolnego dziennie (47% wszystkich odpowiedzi). Co dziesiąty student (11%) deklaruje, iż czas wolny jest wielkim przywilejem, gdyż posiadają go mniej niż godzinę dziennie.
  • Wykres 4 zawiera rezultaty mówiące o formach spędzania czasu wolnego przez respondentów.
  • Wykres 4 Formy spędzania czasu wolnego przez studentów
  • Zdecydowana większość respondentów spędza czas przed komputerem (23%). Studenci preferują również spotkania towarzyskie (21%) oraz słuchanie muzyki (18%).
  • Procentowy udział preferowanych form aktywności fizycznej w czasie wolnym przedstawia wykres 5.
  • Wykres.5. Formy aktywności fizycznej najczęściej podejmowane w czasie wolnym
  • Spośród możliwych do wyboru form aktywności podejmowanych w czasie wolnym studenci najczęściej wskazywali spacer (28%), bieganie (14%) oraz gry zespołowe (13%). Dużą popularnością cieszą się także jazda na rowerze i pływanie wskazane w rubryce inne. Niepokojący jest fakt, iż co dziesiąty student WH i WPiP deklaruje, iż nie spędza aktywnie czasu wolnego.
  • Na respondentów wybierających określoną formę aktywności fizycznej działa wiele czynników takich jak: ich własne zainteresowania, środowisko w jakim żyją, dostępność do danej formy aktywności czy przyczyny materialne związane z kosztami ponoszonymi na poszczególne rodzaje aktywności. Wyniki zostały zestawione na wykresie 6.
  • Wykres 6. Czynniki wpływające na wybór formy aktywności fizycznej
  • Studenci UKW, jako najczęstszy czynnik wpływający na podejmowane przez nich decyzje o wyborze formy aktywności ruchowej wymieniają zainteresowania (48%) oraz wpływ znajomych (21% wskazań). Kolejnymi czynnikami okazały się względy materialne, takie jak koszt danej formy (11%) oraz ograniczony czas wolny (14%), który można przeznaczyć na podejmowanie aktywności fizycznej. Najmniejszym wpływem na wybór podejmowanej aktywności fizycznej ma zapewniana przez uczelnię forma np. w postaci sekcji sportowych AZS.
  • Wyniki zaprezentowane poniżej przedstawiają preferencje, co do ilości godzinowej odbywania zajęć wychowania fizycznego w tygodniu (patrz wykres 7).
  • Wykres 7. Preferencje częstotliwości odbywania zajęć z wychowania fizycznego
  • Na pytanie o częstotliwość zajęć wychowania fizycznego najczęściej udzielaną odpowiedzią wśród studentów było raz w tygodniu (38%). Za drastycznym podniesieniem ilości zajęć ruchowych opowiedziało się 11% badanych (6% postuluje odbywanie się zajęć pięć razy w tygodniu, a 5% - cztery razy w tygodniu).
  • Respondenci w nawiązaniu do wcześniejszej kwestii udzielili odpowiedzi na pytanie dotyczące czasu, w jakim powinny odbywać się zajęcia z wychowania fizycznego na uczelni wyższej. Dane procentowe przedstawia wykres 8.
  • Wykres 8 Okres trwania zajęć z wychowania fizycznego na uczelni wyższej
  • Pomimo przeważającej ilości odpowiedzi wskazujących na wystarczającą częstotliwość jednych lub dwóch zajęć w tygodniu, większość studentów (42%) Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego postuluje wydłużenia czasu trwania przedmiotu na cały okres edukacji. 22% ankietowanych jest zdania, że aktualny stan - zajęcia przez jeden rok studiów – powinien być utrzymany. Co czwarty respondent (24%) twierdzi, że zajęcia powinny zostać okrojone do jednego semestru.
  • Kolejne pytanie postawione przed respondentami dotyczyło rodzaju obecności wymaganego na zajęciach z wychowania fizycznego. Pytając o rodzaj studenci mieli do wyboru trzy odpowiedzi: zajęcia obowiązkowe, fakultatywne lub dobrowolna obecność (patrz wykres 9).
  • Wykres 9. Rodzaj obecności na zajęciach wychowania fizycznego na uczelni wyższej
  • Prawie połowa ankietowanych (49%) twierdzi, że zajęcia powinny być obowiązkowe, 38% jest zdania, że zajęcia powinny być fakultatywne, a 13% prezentuje stanowisko, iż obecność na zajęciach powinna być dobrowolna.
  • Forma zaliczenia zajęć z wychowania fizycznego to kolejne pytanie, z którym musieli zmierzyć się studenci. Ilość udzielonych odpowiedzi wśród wszystkich respondentów przedstawia procentowo wykres 10.
  • Wykres.10. Forma zaliczenia przedmiotu z wychowania fizycznego
  • Wśród respondentów 74% uważa, że wystarczającą podstawą do zaliczenia przedmiotu jest sama obecność, tylko 17% badanych gotowa jest poddać się weryfikacji testu sprawnościowego. Najmniejszym odsetkiem badanej grupy (9%) stanowiły osoby, które chętnie zamieniłyby ćwiczenia z wychowania fizycznego na rzecz treningów w sekcji
  • lub klubie sportowym.
  • Wykres 11 prezentuje stosunek respondentów do zaliczenia wychowania fizycznego na ocenę.
  • Wykres 11 Zaliczenie wychowania fizycznego na ocenę
  • Znaczna większość respondentów (53%) opowiedziała się za pozostawieniem dotychczasowej formy zaliczenia przedmiotu bez dodatkowego wprowadzania oceny. Tylko 26% badanych twierdzi, że zaliczenie powinno dodatkowo posiadać ocenę, która wpłynęłaby korzystnie na pracę podczas zajęć. 21% badanych nie ma wyrobionego zdania na ten temat.
  • W kolejnym pytaniu studenci odpowiadali na pytanie związane z wpływem oceny na ich frekwencję oraz postawę podczas zajęć z wychowania fizycznego. Wyniki dotyczące powyższej kwestii obrazuje wykres 12.
  • Wykres 12 Wpływ oceny z wychowania fizycznego na frekwencję i zaangażowanie studentów
  • Aż 69% ankietowanych nie ma wyrobionego zdania na temat wpływu oceny na frekwencję oraz na zaangażowanie na zajęciach z wychowania fizycznego. Tylko 8% osób twierdzi, że ocena nie wpłynęłaby pozytywnie na stosunek do zajęć, a 23% respondentów dostrzega walory motywacyjne oceny.
  • Kolejne pytania dotyczyły stosunku studentów Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego do zajęć wychowania fizycznego. Pierwsze z nich dotyczyło obecności i zaangażowania studentów na zajęciach, zadaniem drugiego pytania było określenie przyczyn zwolnień lekarskich.
  • Wykres 13. Stosunek studentów do zajęć z wychowania fizycznego
  • W powyższej kwestii zdecydowana większość respondentów uważa, że była zawsze obecna i chętnie ćwiczyła na zajęciach wychowania fizycznego (71%). Co piąty badany (17%) twierdzi, że na zajęciach z wf ćwiczy, kiedy chce. Wśród wszystkich odpowiedzi pojawiły się także takie, które wskazywały na negatywny stosunek do zajęć. 8% osób badanych unika zajęć, natomiast 4% posiada okresowe zwolnienie lekarskie.
  • Wyniki procentowe przedstawione na wykresie 14 dotyczą motywów, którymi kierują się studenci podczas ubiegania się o zwolnienie lekarskie.
  • Wykres14. Czynniki wpływające na posiadane zwolnienie lekarskie
  • Większość przebadanych studentów (86%) posiada zwolnienie lekarskie, gdyż boryka się z problemami zdrowotnymi. Jednak wśród wszystkich respondentów aż 14% wskazuje, jako powód zwolnienia, niechęć uczestnictwa w zajęciach. Szczegółowa analiza materiału wskazuje, że respondenci Wydziału Humanistycznego stanowią 60% grupę badanych, która zwolnienia lekarskie otrzymuje nieprawnie, gdyż ich podstawą nie jest choroba lub naturalna niedyspozycja, ale niechęć do przedmiotu.
  • Ważnym czynnikiem wpływającym na zadowolenie i zaangażowanie studentów na zajęciach wf jest możliwość wyboru formy zajęć wychowania fizycznego. Niestety, aż 60% studentów twierdzi, że forma zajęć jest im narzucana.
  • Kolejnym zadaniem postawionym ankietowanym było określenie, jakie czynniki mogą wpływać na większą motywację i zaangażowanie na zajęciach z wychowania fizycznego.
  • Wykres 16. Czynniki motywujące do aktywnego uczestnictwa w zajęciach wychowania fizycznego
  • Najczęstszą udzielaną odpowiedzią wskazującą na zwiększenie motywacji i zaangażowania jest urozmaicenie zajęć (33%), a także zajęcia wpływające na zgrabną sylwetkę (20%) oraz poprawa bazy sportowej (19%). Nadmienić należy, że badania ankietowe przeprowadzone były w okresie ostatnich prac wykończeniowych Centrum Edukacji Kultury Fizycznej i Sportu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. W związku z oddaniem do użytku kompleksu sportowego częstotliwość wybierania ostatniego z wyżej wymienionych czynników może ulec zmianie.
  • W kolejnym pytaniu respondenci wybierali formę aktywności fizycznej, którą chcieliby zajmować się na zajęciach (patrz wykres 17).
  • Wykres 17. Preferowane przez studentów formy aktywności fizycznej
  • Wśród najczęściej udzielanych odpowiedzi wszystkich respondentów pojawiają się takie formy jak: siatkówka (13%), fitness (12%), pływanie (11%) i sporty sezonowe (11%). Do sportów sezonowych zostały zaliczone i podane w kwestionariuszu takie formy aktywności ruchowej jak rolki, łyżwy, narty. Z analizy danych zawartych na powyższym wykresie, zauważyć można, iż zainteresowania studentów są bardzo szerokie i dotyczą wielu dyscyplin.
  • Wyniki zamieszczone na wykresie 18 wskazują na bariery, z jakimi borykają się studenci podczas zajęć z wychowania fizycznego.
  • Wykres 18. Najczęstsze bariery względem zajęć z wychowania fizycznego
  • Największym problemem według ankietowanych jest jednolitość (29%) i nuda (25%). Trzecim z kolei czynnikiem uznanym za barierę wpływającą na odbiór wychowania fizycznego jest osoba prowadzącego i jego przygotowanie do zajęć (14%).
  • Wyniki zawarte na wykresie 19 obrazują stosunek studentów do indywidualnej możliwości wyboru formy zajęć wychowania fizycznego.
  • Wykres 19. Stosunek studentów do indywidualnego wyboru formy aktywności fizycznej
  • Na pytanie dotyczące połączenia studentów różnych kierunków i roczników w grupy ćwiczeniowe z możliwością wyboru formy aktywności ruchowej na zajęciach 60% respondentów twierdzi, że wpłynęłoby to na rozwijanie zainteresowań, a kolejne 26% widzi w takim sposobie prowadzenia zajęć poprawę integracji między studentami. Łącznie 10% studentów wyraża obawę dotyczącą utrudnień związanych z organizacją zajęć, w tym 3% badanych stwierdza, ze rozwiązanie takie nie jest możliwe ze względu na ilość studentów i ich zróżnicowane zainteresowania.
  • Ostatnie pytanie postawione przed respondentami badało poziom zainteresowania uczestnictwem w dodatkowych zajęciach ruchowych (patrz wykres 20).
  • Wykres 20. Poziom zainteresowania dodatkowymi zajęciami z wychowania fizycznego
  • Zdecydowana większość respondentów wyraziła chęć uczestnictwa pod warunkiem wyboru formy aktywności (41%). Bardzo małą popularnością wśród badanych odznaczała się odpowiedź o wystarczającej ilości zajęć (8%). Bez żadnych dodatkowych wymagań bardzo chętnie w takich zajęciach weźmie udział 28% badanych, pozostali natomiast wolą sami organizować sobie zajęcia (23%).
  • Wnioski
  • Poruszonym w tej pracy problemem aktywności ruchowej studentów zajmowało się wcześniej wielu badaczy. Badania poziomu zainteresowania, zarówno uczniów na wszystkich szczeblach edukacyjnych, jak i studentów zajęciami wychowania fizycznego, mogą być ważnym uzupełnieniem tego szerokiego obszaru badań. Daje to szansę na określenie parametrów atrakcyjności zajęć, co, jak wskazują badania, przekłada się na osiąganie lepszych efektów w kwestii nauczania, jak i wychowania. Z kolei tworzenie nawyku dbałości o ciało i kondycję poprzez regularną aktywność fizyczną w sposób oczywisty przekłada się na ogólną sprawność społeczeństwa, która ma istotny wpływ na opóźnienie procesów inwolucyjnych w okresie starczym, co skutkuje wyższym poziomem zdrowotności populacji.
  • Na podstawie wniosków płynących z badań nad studentami Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy można zaproponować wiele zmian, które uatrakcyjniłyby zajęcia wf oraz wpłynęłyby na większe zaangażowanie oraz frekwencje badanych.
  • Najliczniejsza grupa badanych studentów (47%) stwierdziła, że dysponuje średnio dziennie czasem wolnym w wymiarze od 2 do 3 godzin. Przeszło 40% ankietowanych czas ten przeznacza w głównej mierze na spotkania ze znajomymi oraz na różnego rodzaju aktywność na komputerze. Jeżeli respondenci decydują się na aktywne spędzanie czasu wolnego, to preferują w głównej mierze spacery (78%). Niechęć do aktywnego spędzania czasu zauważyć można również we wskazaniu dotyczącym częstotliwości, z jaką powinny odbywać się zajęcia z wychowania fizycznego. Prawie 70% respondentów twierdzi, że zajęcia z wychowanie nie powinny odbywać się częściej niż raz lub dwa razy w tygodniu. Na uwagę zasługuje fakt, że 42% badanych studentów opowiedziało się za wydłużeniem czasu trwania przedmiotu na cały okres trwania edukacji. Trzy czwarte respondentów uważa, że zajęcia powinny być rozliczane na podstawie obecności. Ponad połowa badanych (53%) nie widzi sensu w rozszerzeniu zaliczenia zajęć do zaliczenia z oceną, gdyż cały czas nie ma wyrobionego zdania na temat pozytywnego wpływu oceny na zaangażowanie i frekwencje. Przeszło 70% respondentów deklaruje uczęszczanie na zajęcia z wychowania fizycznego. Istnieje jednak dość pokaźna grupa (14%), która bierze zwolnienia lekarskie z niechęci do uczestnictwa w wychowaniu fizycznym. Monotonia, słaba baza sportowa czy poziom przygotowania prowadzącego, negatywnie wpływają na stosunek do zajęć. Na zwiększenie atrakcyjności zajęć i zaangażowania studentów w dużej mierze wpłynęłaby możliwość wyboru formy aktywności fizycznej na zajęciach.
  • Piśmiennictwo
  • 1. Alfut M., Cieślicka M., Napierała M., 2013, Koszykówka w szkolnym wychowaniu fizycznym, [in] Wychowanie fizyczne w nowoczesnym systemie edukacji, (red.) R. Muszkieta, M. Cieślicka, M. Napierała W. Żukow, Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej, Ośrodek Rekreacji, Sportu i Edukacji w Poznaniu, Bydgoszcz Poznań, s. 5-30
  • 2. Banaszak J. i inni, 2010, 40 lat uczelni 1969-2009. Wydawnictwo UKW, Bydgoszcz.
  • 3. Dziennik Ustaw 1996 Nr 25, poz. 113
  • 4. Dziennik Ustaw 2001 Nr 102, poz.1115
  • 5. Dziennik Ustaw 2010 Nr 127, poz. 857
  • 6. Grabowski H., 1997, Teoria fizycznej edukacji. Wyd. WSiP, Warszawa.
  • 7. Jurczak P, Cieślicka M, Napierała M., 2013, Czas wolny i aktywność fizyczna młodzieży szkolnej [in] Uwarunkowanie zdrowotne i rekreacji ludzi w różnym wieku, (red.), R. Muszkieta, M. Napierała, M. Cieślicka, W. Żukow, Ośrodek Rekreacji, Sportu i Edukacji w Poznaniu Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej Bydgoszcz- Poznań, s. 71- 95
  • 8. Śmiglewska M, Cieślicka M, Lewandowski A, Stankiewicz B., 2013, Wychowanie fizyczne a kompetencje zdrowotne według opinii studentów pierwszego roku wybranych uczelni. Rozprawy Naukowe AWF we Wrocławiu, 40, s.27-35
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 21.02.2013.
  • Revised: 18.05.2013.
  • Accepted: 10.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J for the Ss H) 2013; 3 (5): 359-376
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • Assessment of the Level of Physical Development of the Children of the First Class of the Selected Rural Schools of the Kuyavian-Pomeranian Voivodeship
  • Ocena poziom rozwoju fizycznego dzieci klas pierwszych z wybranych szkół wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego
  • Hanna Żukowska1, Mirosława Szark-Eckardt1, Walery Zukow2
  • 1Institute of the Physical Culture, Kazimierz Wielki Uniwersytet, Bydgoszcz, Poland
  • 2University of Economy, Bydgoszcz, Poland
  • Keywords: the first class, village, physical fitness, physical development, children.
  • Słowa kluczowe: klasa pierwsza, wieś, sprawność fizyczna, rozwój fizyczny, dzieci.
  • Abstract
  • An assessment of the level of the physical development of children of the first classes was an aim of undertaken tests from the country elementary school inhabiting the kujawsko-pomorski province.
  • They conducted research amongst 209. children - appropriately amounted to the number - 102 girls and 107 boys. They were these are children living in the countryside from birth. The somatic development of examined children was determined on the basis of measurements antropometric and of chosen indicators, however the physical fitness of boys and girls was assessed based on chosen tests on the EUROFIT test and the test Harvard Steppe Test. Level of development somatic and the physical fitness was assessed based on nets centile and they graded based on three categories (I - values being located in channels below 25 of percentile - "below a standard", II values being located in channels between 25 and 75 with percentile - "norm", III category of the value being located in channels above 75 of percentile - "above a standard").
  • Examined boys compared with girls got higher mean of the majority of examined somatic features. The evaluation of the type of the build of children showed that boys had been characterized by an athletic type, however girls leptosomatic. Boys also got better mean of results of largely conducted tests on the physical fitness. Achieved results assessing the somatic development and the fitness level of boys and girls of the first classes attending chosen country schools of the kujawsko-pomorski province most oftentimes were within the limits of what's normal.
  • Streszczenie
  • Celem podjętych badań była ocena poziomu rozwoju fizycznego dzieci klas pierwszych z wiejskiej szkoły podstawowej zamieszkujących województwo kujawsko-pomorskie.
  • Badania przeprowadzono wśród 209. dzieci – odpowiednio liczebność wyniosła - 102 dziewczynki i 107 chłopców. Były to dzieci mieszkające na wsi od urodzenia. Rozwój somatyczny badanych dzieci określono na podstawie pomiarów antropometrycznych oraz wybranych wskaźników, natomiast sprawność fizyczną chłopców i dziewcząt oceniono na podstawie wybranych prób testu EUROFIT oraz próbę Harvard Step Test. Poziom rozwoju somatycznego oraz sprawności fizycznej oceniono w oparciu o siatki centylowe i sklasyfikowano w oparciu o trzy kategorie (I - wartości mieszczące się w kanałach poniżej 25 centyla - „poniżej normy”, II wartości mieszczące się w kanałach pomiędzy 25 a 75 centylem – „norma”, kategoria III wartości mieszczące się w kanałach powyżej 75 centyla – „powyżej normy”).
  • Badani chłopcy w porównaniu z dziewczynkami uzyskali wyższe średnie wartości większości zbadanych cech somatycznych. Ocena typu budowy ciała dzieci wykazała, że chłopcy charakteryzowali się typem atletycznym, natomiast dziewczęta leptosomatycznym. Również lepsze średnie wartości wyników w większości przeprowadzonych prób sprawności fizycznej uzyskali chłopcy. Uzyskane wyniki oceniające rozwój somatyczny oraz poziom sprawności fizycznej chłopców i dziewcząt klas pierwszych uczęszczających do wybranych szkół wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego najczęściej mieściły się w granicach normy.
  • Introduction
  • Wolański [2005, 2006] underlines, that distinct living conditions of the rural population and municipal affected the occurrence of differences in functioning and the structure of the system. The different degree of the urbanization and the different pace of social-economic transformations can cause developmental differences appearing at children and young stocks living in different conditions [Kopczyńska-Sikorska 1986, Wolański 2005].
  • Children and country young people are characterized: with the smaller measurement of the skeleton, the weaker development of the fatty tissue, the worse development of muscles and their power, the greater frequency of appearing of abnormal spinal curvatures, the lower scope of movements in ponds, the smaller suppleness of the spine and the worse motor fitness. These children because of the undernourishment and the exaggerated burden of the physical labour are also marked by a lower height of the body.
  • The problem of the environmental diversity in the development of both the physical fitness of children and young people is still relevant, and regular their control will contribute for better understanding developmental processes of the young generation.
  • Purpose of the work
  • An assessment of the level of the physical development of children of the first classes of the elementary school was an aim of undertaken tests from chosen country schools of the kujawsko-pomorski province.
  • Material and the method
  • Examined children and the organization of tests
  • They conducted research at three country schools of the kujawsko-pomorski province: for Chełmno oak wood (1400 residents), Nowa Weś Wielka (2207 residents) and Wojnowie (910 residents). At the work results 209 were used. of children, attending the first classes of country elementary schools.
  • The number after the division into the sex took children out: 102 girls and 107 boys. They were these are children living in the countryside from birth (table 1).
  • Table 1. Numerical characterization of examined children
  • DOMICILE BOYS GIRLS ALTOGETHER
  • n % n % N %
  • Chełmno oak wood 30 46.9 34 53.1 64 30.6
  • New Large Village 63 57.8 46 42.2 109 52.1
  • Wojnowo 14 38.9 22 61.1 36 17.2
  • ALTOGETHER 107 102 209
  • Testing methods
  • Country schools of the kujawsko-pomorski province were selected with random method [Łobocki 2004]. Before setting about examining individual talks were conducted with legal caregivers of children, in order to acquaint them with the planned evaluation of the physical level of development and the form of realization.
  • Measurement of somatic features
  • The somatic development of children was determined on the basis of measurements antropometric, according to rules being in force [Malinowski and Bożiłow 1997]. A height of the body and a body weight were examined. Get results of the measurement of the height and body weights were exploited for determining the rate of the relative BMI body weight (Mass Index Body) [Malinowski and Bożiłow 1997] and Rohrer indicator.
  • The physical development of children of the first classes was assessed based on networks centylowe [Palczewska and Niedźwiecka 2001] and they graded based on three categories: I values being located in channels below 25 of percentile -motoricity "below a standard", the II values being located in channels between 25 and 75 with percentile - "norm", the III category of the value being located in channels above 75 of percentile - "above a standard".
  • Assessment of the level of the physical fitness
  • The physical fitness of boys and girls was assessed using chosen tests on the EUROFIT test [Drabik 1997, EUROFIT 1989]. For the general knowledge about the level of the physical fitness examined they carried out an experiment Harvard Steppe Test, modified through Montoye's. This method was applied by the Mazurian and wsp in tests of Polish children. [1975]. This test was determined, as the effort test in step-test.
  • To the assessment of the level of the physical fitness the following tests were chosen (bend of the torso ahead in the simple sitting position, the long jump from the place on both feet, gripping the dynamometer (with stronger hand), sitting positions from lying I put on weight during 30 sec., overhang on bent shoulders, run 10 x 5 m).
  • In the destination of the determination level of the fitness of examined children, get the result was compared to volleyballs centile drawn up by Stupnicki et al. [2003] for Polish children. Containing numerical values get from conducted fitness tests oneself in the channel between 25 and 75 with percentile for results being within the limits of what's normal, above 75 a percentile was recognised - above a standard, however below 25 of percentile - below a standard.
  • Test forces in step-test according to recommendations a Mazurian et al. were conducted. [1975] for harward’s tests of the grade, adapted for children. Effort lasted 5 minutes, during which examined he performed 30 tackles and to go down per the minute. They made the measurement of the frequency of contractions of the heart with the help pulsometr Polartec - S810i in the fifth minute of effort and after the end of 1 minute from completing the test.
  • The rate of the physical fitness was calculated according to the pattern passed by the Mazurian et al. [1997], and they carried out an analysis based on circuit races passed in the table (table 2).
  • Ww = (x 100 t) / (5.5 x P)
  • where: Ww - rate of the function, t - duration of training in seconds, P - frequency of contractions of heart/faces., measured in 1 minute upon completion of effort, 5.5 -motoricity fixed rate)
  • Table 2. Circuit races of the physical fitness
  • Rate of the function Evaluation of the physical fitness
  • Above 60 very high
  • 50.1 - 60.0 high
  • 40.1 - 50.0 average
  • 30.1 - 40.0 low
  • Below 30 much handicapped
  • author: of the Mazurian at al. [1975]
  • Results:
  • Collected findings of children of the first classes from chosen country schools of the kujawsko-pomorski province were subjected to a statistical analysis assessing the somatic development and the level of motor abilities of boys and country girls.
  • Basic statistical characterizations were presented in table 3, however the frequency of appearing of studied somatic trademarks based on the above classification was described on graphs 1 - 4, however.
  • Analyzing the frequency of appearing of the physical level of development within the limits of the norm, below and above a standard examined children were stated the majority of boys and girls was within the limits of what's normal.
  • Table 3. Numerical characterization of the somatic build of boys and girls u.
  • SEX
  • FEATURE BOYS GIRLS D u
  • ± SD
  • V% Min. -motoricity Max. ± SD
  • V% Min. -motoricity Max.
  • Height of the body [cm] 129.1 ± 5.76 4.13 112.1-145.0 128.5 ± 5.46 4.07 112.4-144.5 0.6 0.77
  • Body weight [kg] 28.3 ± 6.22 22.34 18.5-55.8 26.8 ± 4.33 16.12 17.8-37.4 1.5 * 2.03
  • BMI 21.8 ± 4.01 18.38 16.4-40.8 20.8 ± 2.86 14.57 15.8-28.7 1 * 2.08
  • Rohrer indicator 1.3 ± 0.18 14.08 1.0-2.2 1.3 ± 0.16 16.71 1-1, 7 0 0
  • * (p = 0.05) * * (p = 0.01)
  • The height of the body of boys fluctuated from 112.1 cm to 145.0 cm, and the average value was 129.12 cm. Minimal mass of their body was 18.50 kg, maximum 55.80 kg, however average value 28.27 kg. Examined boys of the Rohrer rate depending ad valorem get were included in all three types of the build (leptosomatic, athletic and picnic). The mean of the Rohrer indicator took peasants out 1.3 and was characteristic of an athletic type of the build. The BMI indicator hunted from 16.4 to 40.8, and the mean took him out 21.8.
  • The minimal length of lower limbs (right and left) was 53 cm, maximum whereas 77 cm. The difference of average values of the length between the right and left limb appeared only at boys and was unimportant statistically.
  • The height of the body of girls fluctuated from 112.4 cm to 144.5 cm, and the average value was 128.5 cm. Minimal mass of their body was 17.8 kg, maximum 37.4 kg, however average value 26.8 kg. Individual girls of the Rohrer rate depending ad valorem get were included in all three types of the build (leptosomatic, athletic and picnic). The mean of the Rohrer indicator took out 1.26 and was characteristic of a leptosomatic type of the build of examined girls. Indicator weights-height hesitated from 15.8 to 28.7, and the mean took him out 20.8.
  • Graph 1. Frequency of appearing (%) within the limits of the norm, below and above a standard heights of the body of boys and girls
  • Graph 2. Frequency of appearing (%) within the limits of the norm, below and above a standard body weights of boys and girls
  • Graph 3 Frequency of appearing (%) within the limits of the norm, below and above a standard of BMI indicator of boys and girls
  • Graph 4 Frequency of appearing (%) within the limits of the norm, below and above a standard of BMI indicator of boys and girls
  • It showed results being within the limits of what's normal in the measurement of the height of the body 54.2 % of boys and 56.9 % girls, body weight 46.7 % of boys and 54.9 % girls, BMI indicator 44.9 % of boys and 49 % girls and the Rohrer indicator 43.9 % of boys and 44.1 % of girls. Both at boys, and at girls more frequent appearing of results being located was stated within the limits of below a standard than above a standard in measurements: heights of the body 26.2 % of boys (above 19.6 %) and 24.4 % of girls (above 15.7 %) and of Rohrer indicator appropriately 33.7 % (above 22.4 %) and 37.3 % (above 18.6 %). However in the measurement of the body weight more frequent appearing was stated both at boys, and at girls of results above a standard - 42 % boys (below 10.3 %) and 39.2 % of girls (below 5.9 %). In the evaluation of the BMI indicator boys achieved more results being located above a standard 29 % (below 26.1 %), however at girls more results were stated below a standard 29.4 % (above 21.3 %).
  • Level of the ability of motor boys and girls
  • In table 4 a statistical characterization of the level of estimated motor, characterised abilities was presented on get up of battery of EUROFIT tests, as well as the evaluation of the physical fitness based on the test Step-test.
  • Table 4. Numerical characterization of results of the examination of the level of motor abilities and the physical fitness at boys and girls
  • SEX
  • TESTS
  • SPRAWNOSCI PHYSICAL BOYS GIRLS D u
  • ± SD
  • V% Min. -motoricity Max. ± SD
  • V% Min. -motoricity Max.
  • Bend of the torso ahead (cm) 18.2 ± 6.31 34.67 3-35 19.3 ± 5.37 27.82 7-35 1.1 1.32
  • The long jump from the place (cm) 127.4 ± 18.23 14.30 70-170 113.4 ± 21.89 19.30 60-160 14 * * 5.01
  • Gripping the dynamometer (General Headquarters) 13.3 ± 3.39 25.48 5-21 11.1 ± 2.35 21.17 5-18 2.2 * * 5.47
  • Sitting positions from lying I put on weight (number) 14.1 ± 5.05 35.81 0-25 13.5 ± 5.17 38.29 0-26 0.6 0.85
  • Overhang on rr bent (s) 11.7 ± 11.85 101.28 0.1-57.1 8.1 ± 7.86 97.03 0.1-44.9 3.6 * * 2.59
  • Run 10 x 5 (s) 24.7 ± 2.59 10.48 19.3-32.6 25.6 ± 2.53 9.88 20.6-31.6 0.9 * 2.54
  • Steppe-test (points) 44.8 ± 5.55 12.38 24-59, 3 42.9 ± 5.45 12.70 34.5-68.2 9.52 * * 12.51
  • * (p = 0.05) * * (p = 0.01)
  • Result of the measurement of the suppleness of the spine (determined by the bend of the torso ahead in the simple sitting position) of examined boys, fluctuated from 3 cm to 35 cm, however of girls from 7 up to 35 cm. The average value at boys was 18.2 cm, at girls 19.3 cm. The assessed difference between boys and girls wasn't substantial statistically.
  • Explosive strength of lower limbs (jumping abilities) (examined based on the test of the jump into the distance from the place), fluctuated at boys from 70 cm to 170 cm, at girls by 60 cm to 160 cm. The average value at boys was higher (127.4 cm) than at girls (113.4 cm), and appearing difference between them statistically essential.
  • Strength of flexors of the hand (static) at boys shut up within the limits of from 5 to 21 General Headquarters, At girls from 5 to 18 General Headquarters. the average value of strength of flexors of the hand at boys took 13.3 General Headquarters out and differed indeed statistically from the average value get by girls - 11.1 General Headquarters.
  • Test results of the torso determining the weight endurance of muscles (number of sitting positions from lying I put on weight) at boys and girls were similar. The average value get by boys was slightly higher, but didn't differ from girls indeed statistically.
  • Time of the overhang for rr bent, determining functional strength of shoulders and the shoulder girdle examined, fluctuated from 0.1 sec. to 57.1 sec. at boys and up to 44.9 sec. at girls. The average value of the time of the overhang of boys was longer and amounted to 11.7 sec. as well as differed statistically indeed in comparing to girls (8.1 s).
  • In the speed trial boys got better average values of the time of run 10 of x of 5 m than girls. Stated difference between boys (with 24.7 s) and girls (was 25.6 s) statistically essential.
  • Level of the physical fitness examined determined on the basis of the number of points get in the test step-testu, hesitated from 24 to 59.3 at boys and from 34.5 to 68.2 at girls. The average value of the level of the physical fitness of boys was better and took out 44.8 and differed statistically indeed in comparing to girls (42.9).
  • The frequency of appearing of levels of the physical fitness of boys and girls was described on graph 5.
  • Graph 5. Frequency of appearing (%) of levels of the physical fitness of boys and girls
  • in
  • Test of the level of the physical fitness definite step-test demonstrated, that about 2 / 3 examined children were characteristic with average level of the physical fitness (64.5 % of boys and 60.8 % of girls) and ¼ low. Only 11 % children had a high physical fitness that is what 20 child. Two children only stood out with outermost levels of the physical fitness, was it is a girl about the very high physical fitness and boy about the much impaired physical fitness. The high level of the physical fitness more oftentimes appeared at boys (13.1 %) than at girls (8.8 %). However the low level of the physical fitness more oftentimes was stated at girls (29.4 %) than at boys (21.5 %).
  • In table 6 they presented with numerical characterization of the reaction of the cardiovascular system in the fifth minute of effort and after the minute of rest at boys and girls.
  • Table 6. Numerical characterization of results of the measurement of the reaction of the cardiovascular system in the fifth minute of effort and after the minute of rest examined
  • REACTION OF THE CARDIOVASCULAR SYSTEM BOYS GIRLS D at
  • ± SD
  • V% Min. -motoricity Max. ± SD
  • V% Min. -motoricity Max.
  • In the fifth minute of effort (HR) 163.4 ± 14.82 9.06 129-203 172.9 ± 13.92 8.05 147-203 9.46 * * 4.75
  • After the minute of rest (HR) 123.5 ± 15.62 12.64 80-178 128.1 ± 15.81 12.34 80-178 4.64 * 2.13
  • * (p = 0.05) * * (p = 0.01)
  • y show results of the measurement of reactions of the cardiovascular system in the fifth minute of effort and after the minute of rest examined, that boys achieved better high results which indeed differed statistically. Examined children got appropriately: of measurement of the reaction of the cardiovascular system in the fifth minute of effort, boys -163.4, girls 172.7; after the minute of rest boys - 123.5, girls - 128.1.
  • Evaluation of the physical fitness
  • Fitness level of chosen tests on the EUROFIT test (overhang on rr bent, sitting positions from lying I put on weight, bend of the torso ahead, run 10 x of 5 m, the long jump from the place, gripping the dynamometer) they assessed based on networks centylowe. They carried out an analysis for boys and girls based on three categories: I - above a standard,
  • II - norm, III - below a standard.
  • Table 7. Frequency of appearing of results of examined tests on the physical fitness within the limits of the norm, below and above a standard at boys and girls
  • SEX
  • TEST BOYS GIRLS
  • AND II III AND II III
  • n % n % n % n % n % n %
  • 1. Bend of the torso ahead 0 0 49 45.8 58 54.2 39 38.2 52 51 11 9.8
  • 2. The long jump from the place 37 34.6 57 53.3 13 12.1 21 20.6 57 55.9 24 23.5
  • 3. Gripping the dynamometer 40 37.4 64 59.8 3 2.8 81 79.4 21 20.6 0 0
  • 4. Sitting positions from lying I put on weight 23 21.5 60 56.1 24 22.4 21 20.6 51 50 30 29.4
  • 5. Overhang on rr bent 21 26.2 52 48.6 27 25.2 27 26.5 47 46.1 28 27.4
  • 6. Run 10 x of 5 m 20 18.7 54 50.5 33 30.8 17 16.7 49 48 36 35.3
  • And - above a standard, II - norm, III - below a standard
  • Results achieved in individual tests on the Eurofit test at examined children (table 7) were in all categories (norm, below and above a standard), except for the test assessing the suppleness at boys and strength of muscles of flexors of the hand at girls. At boys a case of results of the test on the suppleness wasn't stated below a standard, and at girls of the case of strength of muscles of flexors of the hand above a standard.
  • The physical fitness of children most oftentimes was within the limits of the norm. The half of boys and girls in individual tests of the fitness achieved results being within the limits of what's normal, except for the attempt to grip the dynamometer at girls, where 79.4 % achieved results being located within the limits of above a standard and tests on the bend of the torso ahead at boys, where 54.2 % achieved results being located below a standard.
  • The ranking of appearing achieved results above a standard was put in order according to the frequency of their appearing (than biggest to the low figure of cases). At boys they were these are one by one the following tests: bend of the torso ahead (54.2 %), run 10 x of 5 m (30.8 %), overhang on rr bent (25.2 %), sitting positions from lying I put on weight (22.4 %), jump into the distance from the place (12.1 %), gripping the dynamometer (2.8 %). At girls this ranking looked as follows: run 10 x of 5 m (35.3 %), sitting positions from lying I put on weight (29.4 %), overhang on rr bent (27.4 %), the long jump from the place (23.5 %), bend of the torso ahead (9.8 %), gripping the dynamometer (0 %).
  • The order of results appearing below a standard according to the same circuit races, at boys was established following: gripping the dynamometer (37.4 %), the long jump from the place (34.6 %), overhang on rr bent (26.2 %), sitting positions from lying I put on weight (21.5 %), run 10 x of 5 m (18.7 %), bend of the torso ahead (0 %). At girls whereas, this ranking ran in turn: gripping the dynamometer (79.4 %), bend of the torso ahead (38.2 %), overhang on rr bent (26.5 %), sitting positions from lying I put on weight (20.6 %), the long jump from the place (20.6 %), run 10 x of 5 m (16.7 %).
  • Frequency of appearing of sums of assessments of the level of the physical fitness within the limits of the norm, below and above a standard boys and girls were introduced in the following table.
  • Table 8. Frequency of appearing of sums of assessments of the level of the physical fitness within the limits of the norm, below and above a standard of boys and girls
  • RATE OF THE PHYSICAL FITNESS
  • SEX Evaluation of the physical fitness
  • Above a standard Norm Below a standard
  • n % n % n %
  • BOYS 14 13.1 69 64.5 24 22.4
  • GIRLS 10 9.8 62 60.8 30 29.4
  • The frequency analysis of appearing of the level of the physical fitness of examined children showed, that results at 64.5 % of boys and at 60.8 % held girls oneself within the limits of the norm. Results above a standard (high and very high function) they stated at 13.1 % of boys and at 9.8 % of girls, however below a standard (low and handicapped physical fitness) at 22.4 % of boys and 29.4 % of girls.
  • Conclusions
  • 1. Examined boys compared with girls got higher mean of all examined somatic features, essential statistically differences of average values concerned the body weight and the BMI indicator.
  • 2. The evaluation of the type of the build of children showed that boys had been characterized by an athletic type, however girls leptosomatic.
  • 3. Achieved results of the assessment of the level of motor abilities and the physical fitness of examined children showed that boys had get better mean of results of largely conducted attempts: boys were marked by greater explosive strength of lower limbs, strength of muscles of flexors of the hand, the weight endurance of the belly muscles, functional strength of shoulders and the shoulder girdle, the speed and with the level of the physical fitness, girls were characterized by a better suppleness, gained differences turned out to be substantial statistically (except for the weight endurance of the belly muscles and the suppleness, where differences between boys and girls in average results were slight),
  • 4. Achieved results assessing the somatic development and the fitness level, most oftentimes were within the limits of what's normal.
  • 5. Also in the evaluation powysiłkowej boys got the reaction of the cardiovascular system to effort good results, were characterized by a lower frequency of contractions of the heart.
  • References
  • 1. Drabik J., (1997), Testowanie sprawności fizycznej u dzieci, młodzieży i dorosłych. AWF, Gdańsk.
  • 2. EUROFIT, (1989), (H. Grabowski, J. Szopa – przekład z języka angielskiego). AWF, Kraków.
  • 3. Kopczyńska-Sikorska J., (1986), Diagnostyka rozwoju dzieci i młodzieży. PZWL, Warszawa.
  • 4. Malinowski A., Bożiłow W., (1997) Podstawy antropometrii. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszaw – Łódź.
  • 5. Mazur B., Serapata M., Scibich A., Pyda A., (1975) Ocena wydolności fizycznej dzieci szkolnych miasta Katowic na podstawie harwardzkiej próby stopnia. Pediatria Polska nr 7, s.887-892.
  • 6. Napierała M., (2005), Ważniejsze uwarunkowania rozwój somatycznego i motoryczny dzieci i młodzieży z województwa kujawsko-pomorskiego. Akademia Bydgoska, Bydgoszcz.
  • 7. Palczewska I., Niedźwiecka Z., (2001), Wskaźniki rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży warszawskiej. [W:] Medycyna wieku rozwojowego, Suplement I do nr 2, kwiecień-czerwiec, T. V.
  • 8. Stupnicki R., Przewęda R., Milde K., (2003), Centylowe siatki sprawności fizycznej polskiej młodzieży wg testów EUROFIT. AWF, Warszawa.
  • 9. Wolański N., (2005), Rozwój biologiczny człowieka. Podstawy auksologii, gerontologii i promocji zdrowia. PWN, Warszawa.
  • 10. Wolański N., (2006), Specyfika rozwoju mieszkańca wsi jako wyraz przystosowania do środowiska. [W:] Uwarunkowania dzieci i młodzieży wiejskiej. (red.) J. Saczuk, ZWWF, Biała Podlaska, t. I. s.9-38.
  • Wstęp
  • Wolański [2005, 2006] podkreśla, że odrębne warunki życia ludności wiejskiej i miejskiej wpłynęły na powstanie różnic w funkcjonowaniu oraz budowie ustroju. Odmienny stopień urbanizacji oraz różne tempo przeobrażeń społeczno-gospodarczych mogą być przyczyną różnic rozwojowych występujących u dzieci i młodzieży żyjących w odmiennych warunkach [Kopczyńska-Sikorska 1986, Wolański 2005].
  • Dzieci i młodzież wiejska charakteryzują się: mniejszym wymiarem kośćca, słabszym rozwojem tkanki tłuszczowej, gorszym rozwojem mięśni i ich siły, większą częstością występowania wad postawy, mniejszym zakresem ruchów w stawach, mniejszą gibkością kręgosłupa oraz gorszą sprawnością ruchową. Dzieci te również z powodu niedożywienia i nadmiernego obciążenia pracą fizyczną cechują się niższą wysokością ciała.
  • Problem zróżnicowania środowiskowego w rozwoju i sprawności fizycznej dzieci i młodzieży jest wciąż aktualny, a regularna ich kontrola przyczyni się do lepszego zrozumienia procesów rozwojowych młodego pokolenia.
  • Cel pracy
  • Celem podjętych badań była ocena poziomu rozwoju fizycznego dzieci klas pierwszych szkoły podstawowej z wybranych szkół wiejskich województwa kujawski-pomorskiego.
  • Materiał i metoda
  • Badane dzieci i organizacja badań
  • Badania przeprowadzono w trzech szkołach wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego: Dąbrowie Chełmińskiej (1400 mieszkańców), Nowej Wsi Wielkiej (2207 mieszkańców) oraz Wojnowie (910 mieszkańców). W pracy wykorzystano wyniki 209. dzieci, uczęszczających do pierwszych klas wiejskich szkół podstawowych.
  • Liczebność dzieci po podziale na płeć wyniosła: 102 dziewczynki i 107 chłopców. Były to dzieci mieszkające na wsi od urodzenia (tabela 1).
  • Tabela 1. Charakterystyka liczbowa badanych dzieci
  • MIEJSCE ZAMIESZKANIA CHŁOPCY DZIEWCZĘTA ŁĄCZNIE
  • n % n % N %
  • Dąbrowa Chełmińska 30 46,9 34 53,1 64 30,6
  • Nowa Wieś Wielka 63 57,8 46 42,2 109 52,1
  • Wojnowo 14 38,9 22 61,1 36 17,2
  • ŁĄCZNIE 107 102 209
  • Metody badań
  • Szkoły wiejskie województwa kujawsko-pomorskiego dobrano metodą losową [Łobocki 2004]. Przed przystąpieniem do badania przeprowadzono indywidualne rozmowy z prawnymi opiekunami dzieci, w celu zapoznania ich z planowaną oceną poziomu rozwoju fizycznego oraz formą realizacji.
  • Pomiar cech somatycznych
  • Rozwój somatyczny dzieci określono na podstawie pomiarów antropometrycznych, zgodnie z obowiązującymi regułami [Malinowski i Bożiłow 1997]. Zbadano wysokość ciała oraz masę ciała. Uzyskane wyniki pomiaru wysokości i masy ciała wykorzystano do określenia wskaźnika względnej masy ciała BMI (Body Mass Index) [Malinowski i Bożiłow 1997] oraz wskaźnika Rohrera.
  • Rozwój fizyczny dzieci klas pierwszych oceniono w oparciu o siatki centylowe [Palczewska i Niedźwiecka 2001] i sklasyfikowano w oparciu o trzy kategorie: I wartości mieszczące się w kanałach poniżej 25 centyla – „poniżej normy” , II wartości mieszczące się w kanałach pomiędzy 25 a 75 centylem – „norma”, kategoria III wartości mieszczące się w kanałach powyżej 75 centyla – „powyżej normy”.
  • Ocena poziomu sprawności fizycznej
  • Sprawność fizyczną chłopców i dziewcząt oceniono posługując się wybranymi próbami testu EUROFIT [Drabik 1997, EUROFIT 1989]. Dla ogólnej orientacji o poziomie wydolności fizycznej badanych przeprowadzono próbę Harvard Step Test, zmodyfikowaną przez Montoye’a. Metoda ta stosowana była w badaniach dzieci polskich przez Mazura i wsp. [1975]. Próba ta została określona, jako próba wysiłkowa w step-teście.
  • Do oceny poziomu sprawności fizycznej wybrano następujące próby (skłon tułowia w przód w siadzie prostym, skok w dal z miejsca obunóż, ściskanie dynamometru (ręką silniejszą), siady z leżenia tyłem w czasie 30 s, zwis na ramionach ugiętych, bieg 10 x 5 m).
  • W celu określenia poziom sprawności badanych dzieci, uzyskane wynik przyrównano do siatek centylowych opracowanych przez Stupnickiego i wsp. [2003] dla dzieci polskich. Wartości liczbowe uzyskane z przeprowadzonych testów sprawnościowych zawierające się w kanale pomiędzy 25 a 75 centylem uznano za wyniki mieszczące się w granicach normy, powyżej 75 centyla – powyżej normy, natomiast poniżej 25 centyla – poniżej normy.
  • Próbę wysiłkową w step-teście przeprowadzono zgodnie z zaleceniami Mazura i wsp. [1975] dla harwardzkiej „próby stopnia”, przystosowanej dla dzieci. Wysiłek trwał 5 minut, podczas którego badany wykonywał 30 wejść i zejść na minutę. Pomiaru częstości skurczów serca dokonano za pomocą pulsometru Polar – S810i w piątej minucie wysiłku i po upływie 1 minuty od zakończenia próby.
  • Wskaźnik wydolności fizycznej obliczono według wzoru podanego przez Mazura i wsp. [1997], a analizę przeprowadzono w oparciu o kryteria podane w tabeli (tabela 2).
  • Ww = (t x 100) / (5,5 x P)
  • gdzie: Ww – wskaźnik wydolności, t – czas trwania ćwiczenia w sekundach, P – częstość skurczów serca/min., mierzona w 1 minucie po zakończeniu wysiłku,5,5-stały współczynnik)
  • Tabela 2. Kryteria wydolności fizycznej
  • Wskaźnik wydolności Ocena wydolności fizycznej
  • Powyżej 60 bardzo wysoka
  • 50,1 – 60,0 wysoka
  • 40,1 – 50,0 średnia
  • 30,1 – 40,0 niska
  • Poniżej 30 znacznie upośledzona
  • autor: Mazura i wsp. [1975]
  • Wyniki:
  • Zebrane wyniki badań dzieci klas pierwszych z wybranych szkół wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego poddano analizie statystycznej oceniając rozwój somatyczny oraz poziom zdolności motorycznych chłopców i dziewcząt wiejskich.
  • Podstawowe charakterystyki statystyczne przedstawiono w tabeli 3, natomiast częstość występowania badanych cech somatycznych w oparciu o powyższą kwalifikację przedstawiono na wykresach 1 - 4, natomiast.
  • Analizując częstość występowania poziomu rozwoju fizycznego w granicach normy, poniżej i powyżej normy badanych dzieci stwierdzono, że większość chłopców i dziewcząt mieściła się w granicach normy.
  • Tabela 3. Charakterystyka liczbowa budowy somatycznej chłopców i dziewcząt
  • PŁEĆ
  • CECHA CHŁOPCY DZIEWCZĘTA D u
  • ±SD
  • V% Min.-Max. ±SD
  • V% Min.-Max.
  • Wysokość ciała [cm] 129,1±5,76 4,13 112,1-145,0 128,5±5,46 4,07 112,4-144,5 0,6 0,77
  • Masa ciała [kg] 28,3±6,22 22,34 18,5-55,8 26,8±4,33 16,12 17,8-37,4 1,5* 2,03
  • BMI 21,8±4,01 18,38 16,4-40,8 20,8±2,86 14,57 15,8-28,7 1* 2,08
  • Wskaźnik Rohrera 1,3±0,18 14,08 1,0-2,2 1,3±0,16 16,71 1-1,7 0 0
  • *(p=0,05) **(p= 0,01)
  • Wysokość ciała chłopców wahała się od 112,1 cm do 145,0 cm, a wartość średnia wyniosła 129,12 cm. Minimalna masa ich ciała wyniosła 18,50 kg, maksymalna
  • 55,80 kg, natomiast wartość średnia 28,27 kg. Badani chłopcy w zależności od wartości uzyskanego wskaźnika Rohrera należeli do wszystkich trzech typów budowy ciała (leptosomatycznego, atletycznego i piknicznego). Średnia wartość wskaźnika Rohrera chłopów wyniosła 1,3 i charakteryzowała atletyczny typ budowy ciała. Wskaźnik BMI wahał się od 16,4 do 40,8, a jego średnia wartość wyniosła 21,8.
  • Minimalna długość kończyn dolnych (prawej i lewej) wyniosła 53 cm, maksymalna zaś 77 cm. Różnica wartości średnich długości pomiędzy prawą i lewą kończyną wystąpiła tylko u chłopców i była nieistotna statystycznie.
  • Wysokość ciała dziewcząt wahała się od 112,4 cm do 144,5 cm, a wartość średnia wyniosła 128,5 cm. Minimalna masa ich ciała wyniosła 17,8 kg, maksymalna 37,4 kg, natomiast wartość średnia 26,8 kg. Poszczególne dziewczęta w zależności od wartości uzyskanego wskaźnika Rohrera należały do wszystkich trzech typów budowy ciała (leptosomatycznego, atletycznego i piknicznego). Średnia wartość wskaźnika Rohrera wyniosła 1,26 i charakteryzowała leptosomatyczny typ budowy ciała badanych dziewcząt. Wskaźnik wagowo-wzrostowy wahał się od 15,8 do 28,7, a jego średnia wartość wyniosła 20,8.
  • Wykres 1. Częstość występowania (%) w granicach normy, poniżej i powyżej normy wysokości ciała chłopców i dziewcząt
  • Wykres 2. Częstość występowania (%) w granicach normy, poniżej i powyżej normy masy ciała chłopców i dziewcząt
  • Wykres 3 Częstość występowania (%) w granicach normy, poniżej i powyżej normy wskaźnika BMI chłopców i dziewcząt
  • Wykres 4 Częstość występowania (%) w granicach normy, poniżej i powyżej normy wskaźnika BMI chłopców i dziewcząt
  • Wyniki mieszczące się w granicach normy w pomiarze wysokości ciała wykazywało 54,2 % chłopców i 56,9 % dziewcząt, masy ciała 46,7 % chłopców i 54,9 % dziewcząt, wskaźnika BMI 44,9 % chłopców i 49 % dziewcząt oraz wskaźnika Rohrera 43,9 % chłopców i 44,1 % dziewcząt. Zarówno u chłopców, jak i u dziewcząt stwierdzono częstsze występowanie wyników mieszczących się w granicach poniżej normy niż powyżej normy w pomiarach: wysokości ciała 26,2 % chłopców (powyżej 19,6 %) i 24,4 % dziewcząt (powyżej 15,7 %) oraz wskaźnika Rohrera odpowiednio 33,7 % (powyżej 22,4 %) i 37,3 % (powyżej 18,6 %). Natomiast w pomiarze masy ciała stwierdzono częstsze występowanie zarówno u chłopców, jak i u dziewcząt wyników powyżej normy – 42 % chłopców (poniżej 10,3 %) i 39,2 % dziewcząt (poniżej 5,9 %). W ocenie wskaźnika BMI chłopcy uzyskali więcej wyników mieszczących się powyżej normy 29 % (poniżej 26,1 %), natomiast u dziewcząt więcej wyników stwierdzono poniżej normy 29,4 % (powyżej 21,3 %).
  • Poziom zdolności motorycznych chłopców i dziewcząt
  • W tabeli 4 przedstawiono charakterystykę statystyczną poziomu szacowanych zdolności motorycznych, scharakteryzowanych na odstawie baterii testów EUROFIT, a także ocenę wydolności fizycznej na podstawie próby Step-testu.
  • Tabela 4. Charakterystyka liczbowa wyników badania poziomu zdolności motorycznych i wydolności fizycznej u chłopców i dziewcząt
  • PŁEĆ
  • PRÓBY
  • SPRAWNOSCI FIZYCZNEJ CHŁOPCY DZIEWCZĘTA D u
  • ±SD
  • V% Min.-Max. ±SD
  • V% Min.-Max.
  • Skłon tułowia w przód (cm) 18,2±6,31 34,67 3-35 19,3±5,37 27,82 7-35 1,1 1,32
  • Skok w dal z miejsca (cm) 127,4±18,23 14,30 70-170 113,4±21,89 19,30 60-160 14** 5,01
  • Ściskanie dynamometru (KG) 13,3±3,39 25,48 5-21 11,1±2,35 21,17 5-18 2,2** 5,47
  • Siady z leżenia tyłem (liczba) 14,1±5,05 35,81 0-25 13,5±5,17 38,29 0-26 0,6 0,85
  • Zwis na rr ugiętych (s) 11,7±11,85 101,28 0,1-57,1 8,1±7,86 97,03 0,1-44,9 3,6** 2,59
  • Bieg 10 x 5 (s) 24,7±2,59 10,48 19,3-32,6 25,6±2,53 9,88 20,6-31,6 0,9* 2,54
  • Step-test (punkty) 44,8±5,55 12,38 24-59,3 42,9±5,45 12,70 34,5-68,2 9,52** 12,51
  • *(p=0,05) **(p= 0,01)
  • Wynik pomiaru gibkości kręgosłupa (określony skłonem tułowia w przód w siadzie prostym) badanych chłopców, wahał się od 3 cm do 35 cm, natomiast dziewcząt od 7 do 35 cm. Wartość średnia u chłopców wyniosła 18,2 cm, u dziewcząt 19,3 cm. Oceniona różnica pomiędzy chłopcami i dziewczynkami nie była istotna statystycznie.
  • Siła eksplozywna kończyn dolnych (skoczności) (zbadana na podstawie testu skoku w dal z miejsca), wahała się u chłopców od 70 cm do 170 cm, u dziewcząt od 60 cm do 160 cm. Wartość średnia u chłopców była wyższa (127,4 cm) niż u dziewcząt (113,4 cm), a występująca różnica między nimi statystycznie istotna.
  • Siła zginaczy ręki (statyczna) u chłopców zamykała się w granicach od 5 do 21 KG, u dziewcząt od 5 do 18 KG. Wartość średnia siły zginaczy ręki u chłopców wynosiła 13,3 KG i różniła się istotnie statystycznie od wartości średniej uzyskanej przez dziewczęta – 11,1 KG.
  • Wyniki testu określającego wytrzymałość siłową mięśni tułowia (liczba siadów z leżenia tyłem) u chłopców i dziewcząt były podobne. Wartość średnia uzyskana przez chłopców była nieznacznie wyższa, ale nie różniła się od dziewcząt istotnie statystycznie.
  • Czas zwisu na rr ugiętych, określający siłę funkcjonalną ramion i obręczy barkowej badanych, wahał się od 0,1 s do 57,1 s u chłopców i do 44,9 s u dziewcząt. Wartość średnia czasu zwisu chłopców była dłuższa i wynosiła 11,7 s oraz różniła się statystycznie istotnie w porównaniu do dziewcząt (8,1 s).
  • W próbie szybkości chłopcy uzyskali lepsze wartości średnie czasu biegu 10 x 5 m niż dziewczęta. Stwierdzona różnica pomiędzy chłopcami (24,7 s) i dziewczętami (25,6 s) była statystycznie istotna.
  • Poziom wydolności fizycznej badanych określony na podstawie liczby punktów uzyskanych w próbie step-testu, wahał się od 24 do 59,3 u chłopców i od 34,5 do 68,2 u dziewcząt. Wartość średnia poziomu wydolności fizycznej chłopców była lepsza i wynosiła 44,8 oraz różniła się statystycznie istotnie w porównaniu do dziewcząt (42,9).
  • Częstość występowania poziomów wydolności fizycznej chłopców i dziewcząt przedstawiono na wykresie 5.
  • Wykres 5. Częstość występowania (%) poziomów wydolności fizycznej chłopców i dziewcząt
  • Analiza poziomu wydolności fizycznej określona step-testem wykazała, że około 2/3 badanych dzieci charakteryzowało się średnim poziomem wydolności fizycznej (64,5 % chłopców oraz 60,8 % dziewcząt) i ¼ niskim. Wysoką wydolność fizyczną miało zaledwie 11 % dzieci, czyli co 20 dziecko. Tylko dwoje dzieci wyróżniało się skrajnymi poziomami wydolności fizycznej, była to dziewczynka o wydolności fizycznej bardzo wysokiej oraz chłopiec o wydolności fizycznej znacznie upośledzonej. Wysoki poziom wydolności fizycznej częściej występował u chłopców (13,1 %) niż u dziewczynek (8,8 %). Natomiast niski poziom wydolności fizycznej częściej stwierdzono u dziewczynek (29,4 %) niż u chłopców (21,5 %).
  • W tabeli 6 przedstawiono charakterystyką liczbową reakcji układu krążenia w piątej minucie wysiłku i po minucie wypoczynku u chłopców i dziewcząt.
  • Tabela 5. Charakterystyka liczbowa wyników pomiaru reakcji układu krążenia w piątej minucie wysiłku i po minucie wypoczynku badanych
  • REAKCJA UKŁADU KRĄŻENIA CHŁOPCY DZIEWCZĘTA D u
  • ±SD
  • V% Min.-Max. ±SD
  • V% Min.-Max.
  • W piątej minucie wysiłku (HR) 163,4±14,82 9,06 129-203 172,9±13,92 8,05 147-203 9,46** 4,75
  • Po minucie wypoczynku (HR) 123,5±15,62 12,64 80-178 128,1±15,81 12,34 80-178 4,64* 2,13
  • *(p=0,05) **(p= 0,01)
  • Wyniki pomiaru reakcji układu krążenia w piątej minucie wysiłku i po minucie wypoczynku badanych wskazuję, że chłopcy uzyskali lepsze średnie wyniki, które istotnie różniły się statystycznie. Badane dzieci uzyskały odpowiednio: pomiaru reakcji układu krążenia w piątej minucie wysiłku, chłopcy -163,4, dziewczynki 172,7; po minucie wypoczynku chłopcy – 123,5, dziewczynki – 128,1.
  • Ocena sprawności fizycznej
  • Poziom sprawności fizycznej wybranych prób testu EUROFIT (zwis na rr ugiętych, siady z leżenia tyłem, skłon tułowia w przód, bieg 10 x 5 m, skok w dal z miejsca, ściskanie dynamometru) oceniono w oparciu o siatki centylowe. Przeprowadzono analizę dla chłopców i dziewcząt w oparciu o trzy kategorie: I – powyżej normy,
  • II – norma, III – poniżej normy.
  • Tabela 6. Częstość występowania wyników badanych prób sprawności fizycznej w granicach normy, poniżej i powyżej normy u chłopców i dziewcząt
  • PŁEĆ
  • PRÓBA CHŁOPCY DZIEWCZĘTA
  • I II III I II III
  • n % n % n % n % n % n %
  • 1. Skłon tułowia w przód 0 0 49 45,8 58 54,2 39 38,2 52 51 11 9,8
  • 2. Skok w dal z miejsca 37 34,6 57 53,3 13 12,1 21 20,6 57 55,9 24 23,5
  • 3. Ściskanie dynamometru 40 37,4 64 59,8 3 2,8 81 79,4 21 20,6 0 0
  • 4. Siady z leżenia tyłem 23 21,5 60 56,1 24 22,4 21 20,6 51 50 30 29,4
  • 5. Zwis na rr ugiętych 21 26,2 52 48,6 27 25,2 27 26,5 47 46,1 28 27,4
  • 6. Bieg 10 x 5m 20 18,7 54 50,5 33 30,8 17 16,7 49 48 36 35,3
  • I – powyżej normy, II - norma, III – poniżej normy
  • Wyniki uzyskane w poszczególnych próbach testu Eurofit u badanych dzieci (tabela 7) były we wszystkich kategoriach (norma, poniżej i powyżej normy), z wyjątkiem próby oceniającej gibkość u chłopców oraz siłę mięśni zginaczy ręki u dziewcząt. U chłopców nie stwierdzono przypadku wyników próby gibkości poniżej normy, a u dziewcząt przypadku siły mięśni zginaczy ręki powyżej normy.
  • Sprawność fizyczna dzieci najczęściej była w granicach normy. Połowa chłopców i dziewcząt w poszczególnych próbach sprawności uzyskała wyniki mieszczące się w granicach normy, z wyjątkiem próby ściskania dynamometru u dziewcząt, gdzie 79,4 % uzyskała wyniki mieszczące się w granicach powyżej normy oraz próby skłonu tułowia w przód u chłopców, gdzie 54,2 % uzyskało wyniki mieszczące się poniżej normy.
  • Klasyfikację osiągniętych wyników występujących powyżej normy uszeregowano według częstości ich występowania (od największej do najmniejszej liczby przypadków). U chłopców były to kolejno następujące próby: skłon tułowia w przód (54,2 %), bieg 10 x 5 m (30,8 %), zwis na rr ugiętych (25,2 %), siady z leżenia tyłem (22,4 %), skok w dal z miejsca (12,1 %), ściskanie dynamometru (2,8 %). U dziewcząt klasyfikacja ta przedstawiała się następująco: bieg 10 x 5 m (35,3 %), siady z leżenia tyłem (29,4 %), zwis na rr ugiętych (27,4 %), skok w dal z miejsca (23,5 %), skłon tułowia w przód (9,8 %), ściskanie dynamometru (0 %).
  • Kolejność wyników występująca poniżej normy ustalona według tych samych kryteriów, u chłopców była następująca: ściskanie dynamometru (37,4 %), skok w dal z miejsca (34,6 %), zwis na rr ugiętych (26,2 %), siady z leżenia tyłem (21,5 %), bieg 10 x 5 m (18,7 %), skłon tułowia w przód (0 %). U dziewcząt zaś, ranking ten przebiegał według kolejności: ściskanie dynamometru (79,4 %), skłon tułowia w przód (38,2 %), zwis na rr ugiętych (26,5 %), siady z leżenia tyłem (20,6 %), skok w dal z miejsca (20,6 %), bieg 10 x 5 m (16,7 %).
  • Częstość występowania sum ocen poziomu wydolności fizycznej w granicach normy, poniżej i powyżej normy chłopców i dziewcząt przedstawiono w poniższej tabeli.
  • Tabela 7. Częstość występowania sum ocen poziomu wydolności fizycznej w granicach normy, poniżej i powyżej normy chłopców i dziewcząt
  • WSKAŹNIK WYDOLNOŚCI FIZYCZNEJ
  • PŁEĆ Ocena wydolności fizycznej
  • Powyżej normy Norma Poniżej normy
  • n % n % n %
  • CHŁOPCY 14 13,1 69 64,5 24 22,4
  • DZIEWCZĘTA 10 9,8 62 60,8 30 29,4
  • Analiza częstości występowania poziomu wydolności fizycznej badanych dzieci wykazała, że wyniki u 64,5 % chłopców i u 60,8 % dziewcząt mieściły się w granicach normy. Wyniki powyżej normy (wydolność wysoka i bardzo wysoka) stwierdzono u 13,1 % chłopców oraz u 9,8 % dziewczynek, natomiast poniżej normy (wydolność fizyczna niska i upośledzona) u 22,4 % chłopców i 29,4 % dziewczynek.
  • Wnioski
  • 1. Badani chłopcy w porównaniu z dziewczynkami uzyskali wyższe średnie wartości wszystkich zbadanych cech somatycznych, istotne statystycznie różnice wartości średnich dotyczyły masy ciała i wskaźnika BMI.
  • 2. Ocena typu budowy ciała dzieci wykazała, że chłopcy charakteryzowali się typem atletycznym, natomiast dziewczęta leptosomatycznym.
  • 3. Uzyskane wyniki oceny poziomu zdolności motorycznych i wydolności fizycznej badanych dzieci wykazały, że chłopcy uzyskali lepsze średnie wartości wyników w większości przeprowadzonych prób: chłopcy cechowali się większą siłą eksplozywną kończyn dolnych, siłą mięśni zginaczy ręki, wytrzymałością siłową mięśni brzucha, siłą funkcjonalną ramion i obręczy barkowej, szybkością oraz poziomem wydolności fizycznej, dziewczęta odznaczały się lepszą gibkością, uzyskane różnice okazały się istotne statystycznie (z wyjątkiem wytrzymałości siłowej mięśni brzucha i gibkości, gdzie różnice pomiędzy chłopcami a dziewczynkami w średnich wynikach były niewielkie),
  • 4. Uzyskane wyniki oceniające rozwój somatyczny oraz poziom sprawności fizycznej, najczęściej mieściły się w granicach normy.
  • 5. Również w ocenie powysiłkowej reakcji układu krążenia na wysiłek chłopcy uzyskali lepsze wyniki, charakteryzowali się niższą częstością skurczów serca.
  • Piśmiennictwo
  • 1. Drabik J., (1997), Testowanie sprawności fizycznej u dzieci, młodzieży i dorosłych. AWF, Gdańsk.
  • 2. EUROFIT, (1989), (H. Grabowski, J. Szopa – przekład z języka angielskiego). AWF, Kraków.
  • 3. Kopczyńska-Sikorska J., (1986), Diagnostyka rozwoju dzieci i młodzieży. PZWL, Warszawa.
  • 4. Malinowski A., Bożiłow W., (1997) Podstawy antropometrii. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszaw – Łódź.
  • 5. Mazur B., Serapata M., Scibich A., Pyda A., (1975) Ocena wydolności fizycznej dzieci szkolnych miasta Katowic na podstawie harwardzkiej próby stopnia. Pediatria Polska nr 7, s.887-892.
  • 6. Napierała M., (2005), Ważniejsze uwarunkowania rozwój somatycznego i motoryczny dzieci i młodzieży z województwa kujawsko-pomorskiego. Akademia Bydgoska, Bydgoszcz.
  • 7. Palczewska I., Niedźwiecka Z., (2001), Wskaźniki rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży warszawskiej. [W:] Medycyna wieku rozwojowego, Suplement I do nr 2, kwiecień-czerwiec, T. V.
  • 8. Stupnicki R., Przewęda R., Milde K., (2003), Centylowe siatki sprawności fizycznej polskiej młodzieży wg testów EUROFIT. AWF, Warszawa.
  • 9. Wolański N., (2005), Rozwój biologiczny człowieka. Podstawy auksologii, gerontologii i promocji zdrowia. PWN, Warszawa.
  • 10. Wolański N., (2006), Specyfika rozwoju mieszkańca wsi jako wyraz przystosowania do środowiska. [W:] Uwarunkowania dzieci i młodzieży wiejskiej. (red.) J. Saczuk, ZWWF, Biała Podlaska, t. I. s.9-38.
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 20.02.2013.
  • Revised: 10.05.2013.
  • Accepted: 11.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J for the Ss H) 2013; 3 (5): 377-390
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • USE OF HBOT IN THE TREATMENT OF NEUROLOGICAL DISORDERS AFTER STROKE. REVIEW OF SELECTED CLINICAL TRIALS
  • Wykorzystanie HBOT w leczeniu zaburzeń neurologicznych OUN o podłożu naczyniowym. Przegląd wybranych badań klinicznych
  • Natalia Ciesielska1, Wojciech Smuczyński1, Remigiusz Sokołowski2, Kamila Wożniak1, Marcin Grela1, Walery Zukow3
  • 1Institute and University Department of Neurosurgery and Neurotraumatology Nicolaus Copernicus University Collegium Medicum, Bydgoszcz, Poland
  • 2Neurosurgical Students' Scientific Group, Institute and University Department of Neurosurgery and Neurotraumatology Nicolaus Copernicus University Collegium Medicum, Bydgoszcz, Poland
  • 3University of Economy, Bydgoszcz, Poland
  • Key words: Hyperbaric oxygen therapy; stroke; neuro-rehabilitation.
  • Słowa klucze: Hiperbaryczna terapia tlenowa; udar mózgu; neurorehabilitacja.
  • Abstract
  • Introduction. Hyperbaric oxygen therapy (HBOT) is by inhalation of 100% oxygen under pressure, allowing a significant increase in blood oxygen pressure by physically dissolved in the plasma. Neuro-rehabilitation is an important element in improving the quality of life of patients with damage to the central nervous system (CNS) after stroke. Unfortunately, the program is often only partially effective, and additional therapeutic approaches to metabolic rebuilding the affected nerve cells ischemia is a challenge for modern neuroscience.
  • Aim. Identification and assessment of clinical trials on the use of HBOT in patients with neurological disorders CNS after stroke.
  • Materials and Methods. Using the key: hyperbaric oxygen therapy and stroke searched foreign bibliographic databases Medline, DynaMed, Journal Citation Reports, Scopus, Web of Science. Included only randomized experimental studies performed on the human population, published
  • in English in peer-reviewed journals of international range. Were taken into account studies in which HBOT intervention was the nature of neuro-rehabilitation.
  • Results. Currently, there are five clinical trials on the use of HBOT in patients after stroke.
  • Four studies where treatment was performed in the acute phase of ischemic stroke presented no clear and some conflicting results. However, the only published research project on patients with chronic neurological deficits showed that the use of HBOT can significantly improve functionality.
  • Conclusions. Analysis of the research material suggests that HBOT can be an effective therapeutic method for the treatment of neurological disorders, chronic effects of stroke. However, further clinically relevant research can help resolve the effectiveness of HBOT in patients who are both at the stage of acute or chronic disease.
  • Streszczenie
  • Wstęp. Hiperbaryczna terapia tlenowa (Hyperbaric oxygen therapy - HBOT) jest metodą inhalacji chorego 100% tlenem pod ciśnieniem, umożliwiając znaczne zwiększenie prężności tlenu we krwi poprzez fizyczne rozpuszczanie się w osoczu. Neurorehabilitacja to istotny element
  • w podniesieniu jakości życia pacjentów z uszkodzeniem Ośrodkowego Układu Nerwowego (OUN)
  • o podłożu naczyniowym. Niestety program ten jest często tylko częściowo skuteczny, a dodatkowe metody terapeutyczne wobec metabolicznej odbudowy dotkniętych niedokrwieniem komórek nerwowych są dla współczesnej neurologii wyzwaniem.
  • Cel. Przedstawienie i ocena badań klinicznych dotyczących zastosowania HBOT u pacjentów
  • z zaburzeniami neurologicznymi OUN o podłożu naczyniowym.
  • Materiały i metody. Posługując się kluczowymi hyperbaric oxygen therapy, stroke przeszukano zagraniczne bazy bibliograficzne Medline, DynaMed , Journal Citation Reports, Scopus, Web of Science. Uwzględniono tylko badania eksperymentalne z randomizacją przeprowadzone
  • na populacji ludzkiej, opublikowane w języku angielskim w czasopismach recenzowanych o zasięgu międzynarodowym. Pod uwagę brano badania, w których interwencja HBOT miała charakter neurorehabilitacyjny. Ostatecznie do analizy zakwalifikowano pięć badań, opublikowanych w latach 1991-2013.
  • Wynik. Aktualnie istnieje pięć badań klinicznych dotyczących zastosowania HBOT
  • u pacjentów po udarze mózgu. Cztery badania, w których leczenie przeprowadzono w ostrej fazie udaru niedokrwiennego przedstawiły nie jednoznaczne i nieco sprzeczne wyniki. Natomiast jedyny opublikowany projekt badawczy dotyczący pacjentów z przewlekłymi deficytami neurologicznym ukazał, że zastosowanie HBOT możne w znaczny sposób ulepszyć funkcjonalność.
  • Wnioski. Przegląd materiału badawczego sugeruje, że HBOT może być skuteczną metodą terapeutyczną w leczeniu przewlekłych skutków zaburzeń neurologicznych o podłożu naczyniowym. Jednak dalsze prowadzenie badań klinicznie istotnych pomogłoby w rozstrzygnięciu kwestii skuteczności HBOT u pacjentów będących zarówno w stadium ostrym jak i przewlekłym choroby.
  • Introduction. Hyperbaric oxygen therapy (Hyperbaric oxygen therapy - HBOT) is a method of the inhalation of the sick person cleans 100% with oxygen in the healing chamber, in which the pressure is greater from atmospheric pressure 1 ATA [3]. They at present think that the pressure essential to cure should amount to at least 1.4 ATA. Most oftentimes a pressure is applied with the value 1.5-3.0 ATA [4, 5]. HBOT causes the appreciable increase of the resilience of oxygen in blood by physical dissolving oneself in plasma in amounts to 20 cases greater than in normobaric conditions. Contributing for considerable increasing the range of the diffusion of oxygen from capillaries to surrounding eats anoxic cellphones, correcting their metabolism [3, 4, 5, 6]. With confirming the assumption findings of Boeremy experiment et al. were. [7]. Currently it is known that the HBOT application influences for the reduction, with the growth of pressure (in accordance with the law Boyle - Mariott), indifferences of bubbles of gas in blood; reducing the period hemisided of disintegration of the carboxyhemoglobin; reducing oedema of damaged cellphones; height of fibroblasts and collagen; proliferations of bloods capillary; impeding the development of anaerobic bacteria; dependent antibacterial activity from the height of neutrophilic cellphones and increase in the activity of osteoclasts [2, 8].
  • About vascular base he constitutes the brain damage one of main causes of disability in Poland [11, 12]. Tests verifying the scope of motor impairment and intellectual of neurological shortages after stroke, demonstrate, that 6 months after the incident hemiparesis appears at c 50% of patients, disturbing the motor coordination at the 30%, dysarthria at over the 20%, cognitive disorders and aphasia at over the 30%. Moreover c 50% examined requires, because of the dysfunction of the motor fullbacks and the care of other persons [13, 14, 15, 16].
  • Neurorehabilitation methods are fundamental elements facilitating and supporting the regeneration process of the brain after the impact. In the healing process a phenomenon of the OUN neuroplasticity is used. the Ability of the nervous system for the repair to some extent enables to reconstruct the function and compensating of triggered disorders with damage. Compensating changes can occur on different ranks through molecular, morphological, synaptic, cortical alterations and functional which depend both from the spontaneous regeneration, which and of environmental stimulation. The numerous clinical research shows, that spontaneous regeneration of the brain on as a result of the impact it stop by within 1 first month. In case of the moderate and heavy stroke incident the system of spontaneous repair can last for 3 months [24]. The regeneration largely occurs in the zone of the partial shade, where as a result of hypoxia nerve cells weren't changed structural but jednie functionally on as a result of limited inflow of blood, i.e. energy and oxygen [26]. Neurorehabilitation through behavioral intervention (the motor training and applying specific stimuli), is aimed at freeing aferentacji of nerve impulses to OUN, the activation of neurons of the not injured nervous tissue of the brain and the reorganization of the cortical map of the brain [17, 18, 19]. Unfortunately neurorehabilitation programs oftentimes are only partly effective, but additional therapeutic methods of nerve cells towards the metabolic reconstruction touched with the ischaemia are a challenge for the contemporary neurological ward.
  • Indicating for the HBOT application in Europe was regulated in 2004 at the Conference of the European Committee of Hyperbaric Medicine (ECHM - European Commitee of Hyperbaric Medicine). On the list of official disease entities cerebral strokes weren't taken into account from the account of the lack of the sufficient number credible, randomize, of forward tests, confirming the effectiveness of the application of the method. However a clinical research being aimed at verifying the HBOT effectiveness in curing above diseases is still conducted [2, 5, 8].
  • Purpose. The show and the evaluation of the clinical research concerning the HBOT application at patients with OUN neurological disorders about vascular base.
  • Materials and methods. Using crucial hyperbaric oxygen therapy, stroke, foreign bibliographical Medline bases, DynaMed, Journal Citation Reports, Scopus, the Web were searched of Science. Only experimental tests with the randomization conducted were included on the human population, published in English in magazines reviewed about the international reach. Tests, in which intervention had character streamlining neurological disorders were taken into consideration. After all for the test five tests were categorised, published in 1991-2013 years. Below a characterization of these works was presented, and adding results up was placed in tbl. 1.
  • Results. D.C. Anderson et al. [20] carried as first examining, verifying being aimed effectivenesses of applying HBOT at patients with OUN neurological disorders in the acute phase of the stroke of the ischaemic brain. Test randomize, forward with the double blind testing. Examined they drew they assigned to two groups, in the experimental group HBOT intervention was applied 1.5 ATA however in the control group air. Therapy lasted 15 days for 1 h within, connected with the assisting treatment. For the evaluation of the initial value and the deliverables was used Hemispheric Stroke Scale (HSS); (0 - 100 of pt). Neurological scale designed for examining shortages of neurological patients in the acute phase of the stroke of the ischaemic brain. HSS also includes the scale Coma Scale Glasgow (GCS); (0-15 of pt), awareness verifying the level of the sick person. Initial values at patients in the experimental n group = 20 took out 45.5 +/- 5.1 (p = 0.908), in the n control group = 19; 44.6 +/- 4.8 (p = 0.908). However after the year final value of examining at patients from the experimental group n = 14 took out 31.4 +/- 6.5 (p = 0.529), whereas in the n control group = 11; 25.8 +/- 5.4 (p = 0.529). Achieved results didn't show the statistical gravity.
  • Nighoghossian N. et al.. [21] published the test in 1995 randomize, forward with the double blind testing, assessing the practical aspect and the safety of applying HBOT in the healing process, and the HBOT influence on neurological disorders. Patients of being maximum 24 hours were involved in the test after acute ischaemic stroke. They distinguished 2 research groups, experimental group with HBOT 1.5 ATA intervention and the control group with 0.2 ATA air. duration of the treatment of 40 faces within 10 days. Conducted experiment in combination with the assisting treatment. Orgogzo Stroke Scale was used for the initial value engineering and final effects (OSS); (0-100 of pt). The scale assessing the degree of the dysfunction of neurological patients in the acute phase of ischaemic stroke i.e. cognitive, motor, sensory, verbal functions and the awareness. Initial result for the experimental n group = 17 amounted to 42.5 ± 5.1, whereas for the n control group = 17; 31.5 ± 5.3. The measurement of the healing effect was conducted after 6 months from therapy and after the year. After the year in Grupa HBOT it finished the healing program 14 persons with 78.2 ± 6.4 results, in the faked group stayed 13 persons with the functionality in 50.3 ± 8.7 of points according to the OSS scale. analyzing the average result in Grupa HBOT was much better at the Orgogozo scale in a year after therapy (p < 0.02). But difference in results between the first year in both groups before and after experiment didn't differ indeed (p = 0.16).
  • Rusyniak D.E. et al. [22] conducted the similar test being aimed at an assessment of effectiveness, safeties and possibilities of using HBOT at patients with acute ischaemic stroke. With the double blind testing randomly two groups were distinguished in the prospective randomised trial. Led HBOT group; 2.5 ATA, n = 17 and faked n group = 16 with using 1.4 ATA air. Intervention took place within 24 h from the stroke incident on a one-off basis through 1h. Excellently results concerned interest of patients with the improvement National Institutes in 24 hrs from intervention measured of Health Stroke Scale (NIHSS); (0-42 of pt) and 90 days after diagnosed with 4 scales: NIHSS, Bartel (0-100 of pt), The Modified Rankin Scale (mRS); (0-6 of pt) and Coma Scale Glasgow (GCS); (3-16 of pt). However secondary measurements concerned complications and the mortality. Initial demographic data was moved close in both groups. In the analysis of the results differences weren't stated among groups after 24 h (p = 0.44). After 3 months they observed in the faked n group = 13 greater improvement than in the HBOT n group = 16 (NIHSS of the 80% in comparing from the 31.3%, (p = 0.04); Bartel of the 81.8% in comparing from the 50%, (p = 0.12); mRS of the 81.8% in comparing from the 31.3%, (p = 0.02); GCS of the 90.9% in comparing from the 37.5%, (p = 0.01). Results of the examination weren't essential statistically.
  • Imai K. et al. [23] in 2006 published the prospective randomised trial verifying the safety and the healing HBOT effectiveness with simultaneous applying the intravenous non-oxidizable Endaravone medicine at patients from acute ischaemic stroke. Two groups were distinguished: HBOT group; 2.0 ATA + Endaravone, n = 19 and cured conventionally control group, n = 19. Intervention in the experimental group proceeded through 1 h in the draft 7 days. To the progress report initial and final they used the test NIHSS scales and mRS. initial Values were measured with the NIHSS scale, in Grupa HBOT took out 7-26 (median 18), whereas in the group treated with conventional methods 5-30 (median 13) the Test finished 16 patients in the HBOT group and 18 in the control group. After the end of 7 days from the test results were verified with NIHSS scale, where in Grupa HBOT they got 1-21 (median 13), and in the control group 2-30 (median 8). A mRS measurement was a primary result after the end of 90 days from applied intervention, which 6 treated HBOT patients achieved the result in 0-1 (correct), however in the control group one person got such a healing result. They stated that HBOT associated with the intravenous Endaravone antioxidant could be safe and effective in treating patients with the acute ischaemic stroke of the brain
  • Efrati S. et al. [24] conducted the prospective randomised trial in 2013 judging HBOT applications at patients with the chronic neurological deficit after the cerebral stroke. Experiment was supposed to examine whether HBOT can activate the process of the neuroplasticity of the brain. Patients were involved in a research project after the hemorrhagic or ischaemic cerebral stroke for 3-6 months from the incident, at least with one motor dysfunction. Patients randomly were assigned to two research groups. In the HBOT n group = 37 2.0 ATA intervention was applied through 90 min., 5 times during the week for 40 sessions (2 months). N control group = 37, however didn't undergo treatment. SPECT was used for the test of the activity of the brain, NIHSS scales were used to the evaluation of neurological functions, Activities of Daily Living (ADL); (0-51 of pt) and questionnaire of the quality of life. At patients in Grupa HBOT twice a measurement of effects was conducted, at the beginning of the test and after 40 sessions HBOT. the State of patients in the control group was assessed three times, at the beginning, after 2 months to test purposes and after 2 consecutive months after applying 40 the session HBOT. final Values of examining in the HBOT n group = 30 considerablied improve. According to the SPECT test at the 55% it reached the significant improvement, whereas at the 35% to moderate (p < 0,001). In the test n group = 29 an improvement wasn't stated during the checkup, however after conducting 40 sessions HBOT after 2 months in the n group = 29 they also noticed highly essential statistically improvement amongst patients. At the 43% a significant improvement arose, whereas at the 29% milder (p < 0,001) according to SPECT.
  • Table 1. Experimental tests with the randomization concerning the HBOT application in curing OUN neurological disorders about vascular base.
  • Discussion. Currently four prospective randomised trials assessing the measurement of the safety and effectivenesses of the HBOT application were published at patients in the acute phase of the stroke of the ischaemic brain. In the straight majority works weren't stated essential statistically of differences in the healing process of neurological shortages between patients from both research groups. Only in Imai experiment K. et al. [23] a higher materiality level was observed. Diversified findings can prove or about the low healing HBOT income at persons in the acute phase of the stroke of the ischaemic brain, or about not a correct methodology of these tests. In the test D.C. Anderson et al. [20] both Rusyniak D.E. et al. [22] they put forward a motion, that the HBOT application in the acute ischaemic cerebral stroke could be harmful. In both tests mistakes were observed in the protocol of proceedings, among others tendencies of favoring patients from the control group and the little research test. These factors could affect the deliverables of experiment. Nighoghossian N. et al. [21] he didn't notice substantial side effects at HBOT applying, however to the purpose recommended to the data verification so that conducting research is randomize with the bigger research test which could detect favorable results of hyperbaric therapy. In the Imai project of K. et al. [23] linking HBOT and Edaravone, they achieved good results statistically, however in the objective of the verification of final effects should be repeated and widened by distinguishing the control group led with very HBOT and the group with very Edaravone. Then we could get the wider clinical picture of the test. Analyzing, exchanged assessing research projects with the acute cerebral stroke show the healing HBOT influence on patients ambiguous and a little bit contradictory results.
  • Most credible turned out to be clinically examining forward, randomize Efrati project of S. et al. [24] assessing the HBOT income at patients being in the late postapoplectic period. The high gravity of experiment showed, that a possibility of activating the neuroplasticity long after the appearance of the cerebral stroke existed. Very good correlation of SPECT results with the clinical improvement examined gave base to the hypothesis, that on as a result of the HBOT application increasing the nervous activity happens in the area of living nerve cells about the low activity i.e. the zone of the partial shade. The thesis was confirmed with TK test. achieved results point, that HBOT can lead functional patients to significant improvements after the cerebral stroke, in late chronic stages. A woman of 61 years can be an example with hemiparesis left-side after the ischaemic stroke of the brain HBOT being in the control group, at which they applied. the stroke Incident took place year before setting about examining. They were neurological symptoms, little paresis of the face, weak muscle power in the upper limb and bottom (great problems of keeping limbs against the gravity) and moderate disorders sensoryczne. According to the ADL scale of the patient she needed help at the bath, for getting dressed and for walking up the stairs. She wasn't able to make of no homeworking. After HBOT intervention the woman was able to keep both limbs against the gravity without the considerable numbness. She could also move fingers, got the greater independence being able independently to bathe, to dress, to do the shopping and to cook. The last Harch P.G. publication et al. [25], which the income of HBO therapy for the neurological deficiency was assessed at persons with the chronic traumatic brain damage, also in presented possibilities using HBOT in the late stage from the traumatic incident.
  • Conclusions. The review of research material suggests that HBOT can be an effective therapeutic method in curing chronic effects of neurological disorders about vascular base. However further leading tests clinically essential would help the HBOT effectiveness settle the matter at being patients both in the acute as well as chronic stage illnesses.
  • References
  • 1. M. Kawecki, G. Knefel, B. Szymańska, M Nowak, A. Sieroń. Aktualne wskazania
  • i możliwości zastosowania hiperbarycznej terapii tlenowej. Balneologia Polska 4/2006,
  • s. 202-206.
  • 2. KK. Jain . Indications, Contraindications and Complications of HBO Therapy. W: Textbook
  • of Hyperbaric Medicine. 4th revised and expanded edition. Hogrefe and Huber Publishers, Gottingen, Lower Saxony, 2004,Germany: pp 73-78.
  • 3. U. Łatka, W. Kuliński, G. Knefel i wsp. Aktualny stan medycyny hiperbarycznej w Polsce. Balneologia Polska. 1/2009. 7-17.
  • 4. B. Szymańska., M. Kawecki., G. Knefel. Kliniczne aspekty hiperbarii tlenowej. Wiadomosci Lekarskie. LIX. 2006. 1-2.
  • 5. W. Narażony., J. Siebert. Możliwości i ograniczenia stosowania tlenu hiperbarycznego
  • w medycynie. Forum Medycyny Rodzinnej, 2007, tom 1, nr.4, 368-375
  • 6. A. Cholewska, Z. Drzazga, G. Knefel, i wsp., Obrazowanie termograficzne w tlenoterapii hiperbarycznej (HBO). Act Bio-Optica et Informatica Medica. 2/2010, vl.16., 120-122.
  • 7. I. Boerema, N.G. Meyne W.K. Brugommelkamp, i wsp. Life without blood: study of the influence og high atmospheric pressure and hypothermia on dilution of the blood.,
  • J. Cardiovasc. Surg. 1960; 1; 133-146.
  • 8. D. Mathieu, Handbook on hyperbaric medicine, Springer, Dordecht. 2006
  • 9. K.Kaźmierczak, M. Miejchrzycki, W. Stryła. Rozkład zalecanych zabiegów w rehabilitacji pacjentów po urazie czaszkowo-mózgowym w zależności od stopnia wg glasgow come scsale, Nowiny Lekarskie 2011, 80,4, 288-294
  • 10. I. Sarzyńska-Długosz, M. Krawczyk. Ocena dostępności wczesnej kompleksowej rehabilitacji poudarowej w Polsce. Neurol Neurochil Pol . 2006. 40,1, 10-15
  • 11. B. Wojtyniak, J. Stokwiszewski, P. Goryński i wsp., Długość życia i umieralność ludności Polski. Sytuacja Zdrowotna Ludności Polski. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny. Warszawa. 2008. 40-47.
  • 12. Word Health Organization The world health report WHO, Geneva, 2000.
  • 13. C.D. Wolfe . The impact of stroke. Stroke; Br Med Bull. 2000; 56;275-286.
  • 14. T.K. Tatemichi, D.W. Desmound, Y. Stern. i wsp. Cognitive impairment after stroke: frequency, patterns, and relationshipto functional abilities. J Neural Neurosurg Psychiatry. 1994; 57; 202-207
  • 15. M. Astrom. Generalized anxiety disorder in stroke patients. A 3-year longitudinal study. Stroke. 1996; 27; 270-275.
  • 16. H.S. Jorgensen, H. Nakayama, H.O. Raaschou i wsp. Outcome and time course of recovery in stroke. Part I: Outcome. The Copenhagen Stroke Study. Arch Phys Med Rehabil. 1995; 76; 399-405.
  • 17. R. Kinalski. Neurofizjologia kliniczna dla neurorehabilitaji. MedPharm Polska. Wrocław 2008
  • 18. A. Zimmermann-Schlatter, C. Schiuster, M. Puhan i wsp. Effiancy of motor imaginery in post-stroke rehabilitation: a systematic review. Journal of NeuroEngieering and Rehabilitation. 2008; 5 (8)
  • 19. K.Fox. Experience – dependent plasticity mechanisms for neural rehabilitation in somatosensory cortex. Phil. Trans. R. Soc. Lond. B. 2009; 3: 369 – 381.
  • 20. M.D. Anderson, G. Bottini, W.M. Jagiella i wsp. A pilot study of hyperbaic oxygen in the treatment of human stroke. Stroke. 1991; 22, 9: 1137-1142.
  • 21. N. Nighoghossian, P. Trouillas, P. Adeleine. i wsp. Hyperbaic oxygen in the treatment of acute ischemic stroke. A double-blind pilot study. Stroke. 1995; 26: 1369–1372.
  • 22. D.E.Rusyniak, M.A. Kirk, J.D. May i wsp. Hyperbaric oxygen therapy in acute ischemic stroke: results of the Hyperbaric Oxygen in Acute Ischemic Stroke Trial Pilot Study. Stroke. 2003; 34: 571–574.
  • 23. K. Imai , T. Mori, H. Izumoto . Hyperbaric oxygen combined with intravenous edaravone for treatment of acute embolic stroke: a pilot clinical trial. Neurologia medico-chirurgica. 2005; 46: 373–378.
  • 24. S. Efrati, G. Fiishlev, Y. Bechor i wsp. Hyperbaric Oxygen Induces Late Neuroplasticity in Post Stroke Patients - Randomized, Prospective Trial. Epub. 2013; 8(1):e53716. doi: 10.1371/journal.pone.0053716. Epub 2013 Jan 15
  • 25. P.G. Harch , S.R. Andrews, E.F. Fogarty . A phase I study of low-pressure hyperbaric oxygen therapy for blast-induced post-concussion syndrome and post-traumatic stress disorder. Journal of neurotrauma . 2012; 29: 168–185.
  • 26. J.Bielewicz, J.Kurzepa , M.Łagowska-Lenard i wsp. Nowe poglądy na patomechanizm udaru niedokrwiennego mózgu. Wiadomości lekarskie. 2010; LXIII, 3: 213-220
  • Wstęp. Hiperbaryczna terapia tlenowa (Hyperbaric oxygen therapy - HBOT) jest metodą inhalacji chorego czystym 100% tlenem w komorze leczniczej, w której ciśnienie jest większe od ciśnienia atmosferycznego 1 ATA [3]. Obecnie uważa się, że ciśnienie niezbędne do leczenia powinno wynosić co najmniej 1,4 ATA. Najczęściej stosowane jest ciśnienie o wartości 1,5-3,0 ATA [4,5]. HBOT powoduje znaczny wzrost prężności tlenu we krwi poprzez fizyczne rozpuszczenie się w osoczu w ilościach do 20 razy większych niż w warunkach normobarycznych. Przyczyniając się do znacznego zwiększenia zasięgu dyfuzji tlenu z naczyń włosowatych do otaczających je niedotlenionych komórek, poprawiając ich metabolizm [3,4,5,6]. Potwierdzeniem założenia były wyniki eksperymentu Boeremy i wsp. [7]. Aktualnie wiadomo, że zastosowanie HBOT wpływa na zmniejszenie, wraz ze wzrostem ciśnienia (zgodnie z prawem Boyle - Mariotta), obojętności pęcherzyków gazu we krwi; zmniejszenie okresu połowiczego rozpadu karboksyhemoglobiny; zmniejszenie obrzęku uszkodzonych komórek; wzrost fibroblastów i kolagenu; proliferacje włośniczek; hamowanie rozwoju bakterii beztlenowych; aktywność przeciwbakteryjną zależną od wzrostu komórek obojętnochłonnych oraz wzrost aktywności osteoklastów [2,8].
  • Uszkodzenia mózgu o podłożu naczyniowym stanowi jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności w Polsce [11,12]. Badania weryfikujące zakres upośledzenia motorycznego i umysłowego deficytów neurologicznych po udarze, wykazują, że 6 miesięcy po incydencie niedowład połowiczy występuje u ok. 50% pacjentów, zaburzenia koordynacji ruchowej u 30%, dyzartria u ponad 20%, zaburzenia kognitywne i afazja u ponad 30%. Ponadto ok. 50% badanych wymaga, z powodu dysfunkcji ruchowej pomocy i opieki innych osób [13, 14, 15, 16].
  • Metody neurorehabilitacyjne to zasadnicze elementy ułatwiające i wspomagające proces regeneracji mózgu po udarze. W procesie leczniczym wykorzystuje się zjawisko neuroplastyczności OUN. Zdolność układu nerwowego do regeneracji w pewnym stopniu umożliwia odtworzenie funkcji i skompensowanie zaburzeń wywołanych uszkodzeniem. Zmiany kompensacyjne mogą zachodzić na różnych szczeblach poprzez modyfikacje molekularne, morfologiczne, synaptyczne, korowe oraz funkcjonalne, które zależą zarówno od samoistnej regeneracji, jaki i stymulacji środowiskowej. Liczne badania kliniczne ukazują, iż spontaniczna regeneracja mózgu na wskutek udaru wstępuję w ciągu pierwszego 1 m-ca. W przypadku umiarkowanego i ciężkiego incydentu udarowego system samoistnej naprawy może trwać przez 3 m-ce [24]. Regeneracja w większości zachodzi w strefie półcienia, gdzie w wyniku niedotlenienia komórki nerwowe nie zostały zmienione strukturalne lecz jednie funkcjonalnie na wskutek ograniczanego dopływu krwi, tj. energii i tlenu [26]. Neurorehabilitacja poprzez interwencję behawioralną ( trening motoryczny i zastosowanie swoistych bodźców), ma na celu wyzwolenie aferentacji impulsów nerwowych do OUN, aktywację neuronów nie uszkodzonej tkanki nerwowej mózgu oraz reorganizację mapy korowej mózgu [17, 18, 19]. Niestety programy neurorehabilitacyjne są często tylko częściowo skuteczne, a dodatkowe metody terapeutyczne wobec metabolicznej odbudowy dotkniętych niedokrwieniem komórek nerwowych są dla współczesnej neurologii wyzwaniem.
  • Wskazania do wykorzystania HBOT w Europie uregulowano w 2004 na Konferencji Europejskiego Komitetu Medycyny Hiperbarycznej (ECHM - European Commitee of Hyperbaric Medicine). Na liście oficjalnych jednostek chorobowych nie uwzględniono udarów mózgu z powodu braku dostatecznej liczby wiarygodnych, randomizowanych, prospektywnych badań, potwierdzających skuteczność zastosowania metody. Jednak w dalszym ciągu prowadzone są badania kliniczne mające na celu zweryfikowanie efektywności HBOT w leczeniu powyższych schorzeń [2,5,8].
  • Cel. Przedstawienie i ocena badań klinicznych dotyczących zastosowania HBOT u pacjentów z zaburzeniami neurologicznymi OUN o podłożu naczyniowym.
  • Materiały i metody. Posługując się kluczowymi hyperbaric oxygen therapy, stroke, przeszukano zagraniczne bazy bibliograficzne Medline, DynaMed , Journal Citation Reports, Scopus, Web of Science. Uwzględniono tylko badania eksperymentalne z randomizacją przeprowadzone na populacji ludzkiej, opublikowane w języku angielskim w czasopismach recenzowanych o zasięgu międzynarodowym. Pod uwagę brano badania, w których interwencja miała charakter usprawniający zaburzenia neurologiczne. Ostatecznie do analizy zakwalifikowano pięć badań, opublikowanych w latach 1991-2013. Poniżej przedstawiono charakterystykę tych prac, a podsumowanie wyników zamieszczono w tab. 1.
  • Wyniki. Anderson D.C. i wsp. [20] przeprowadzili jako pierwsi badanie, mające na celu zweryfikowanie skuteczności zastosowania HBOT u pacjentów z zaburzeniami neurologicznymi OUN w ostrej fazie udaru niedokrwiennego mózgu. Badanie randomizowane, prospektywne z podwójną ślepą próbą. Badanych losowano przydzielono do dwóch grup, w grupie eksperymentalnej zastosowano interwencję HBOT 1,5 ATA natomiast w grupie kontrolnej powietrze. Terapia trwała przez 1 h w ciągu 15 dni, połączona z leczeniem wspomagającym. Do oceny wartości początkowej i wyników końcowych wykorzystano Hemispheric Stroke Scale (HSS); (0 - 100 pkt.). Skala neurologiczna zaprojektowana do badania deficytów neurologicznych pacjentów w ostrej fazie udaru niedokrwiennego mózgu. HSS obejmuje również skalę Glasgow Coma Scale (GCS); (0-15 pkt.), weryfikująca poziom świadomości chorego. Wartości początkowe u pacjentów w grupie eksperymentalnej n= 20 wynosiły 45,5 +/- 5,1 (p = 0,908), w grupie kontrolnej n=19; 44,6 +/- 4,8 (p = 0,908). Natomiast po roku wartość końcowa badania u pacjentów z grupy eksperymentalnej n= 14 wynosiła 31,4 +/- 6,5 (p = 0,529), zaś w grupie kontrolnej n= 11; 25,8 +/- 5,4 (p = 0,529). Uzyskane wyniki nie wykazały istotności statystycznej.
  • Nighoghossian N. i wsp. [21] opublikowali w 1995 roku badanie randomizowane, prospektywne z podwójną ślepą próbą, oceniające praktyczny aspekt i bezpieczeństwo zastosowania HBOT w procesie leczniczym, oraz wpływ HBOT na zaburzenia neurologiczne. Do badania włączono pacjentów będących maksymalnie 24 godzin po ostrym udarze niedokrwiennym. Wyodrębniono 2 grupy badawcze, grupę eksperymentalną z interwencją HBOT 1.5 ATA oraz grupę kontrolną z powietrzem 0.2 ATA. Czas trwania zabiegu 40 min w ciągu 10 dni. Eksperyment prowadzony w połączeniu z leczeniem wspomagającym. Do analizy wartości początkowej i efektów końcowych wykorzystano Orgogzo Stroke Scale (OSS); (0-100pkt.). Skala oceniająca stopień dysfunkcji neurologicznych pacjentów w ostrej fazie udaru niedokrwiennego tj. funkcje poznawcze, ruchowe, czuciowe, werbalne oraz świadomość. Wynik początkowy dla grupy eksperymentalnej n= 17 wynosił 42.5 ± 5.1, zaś dla grupy kontrolnej n=17; 31.5 ± 5.3. Pomiar efektu leczniczego przeprowadzono po 6 miesiącach od terapii oraz po roku. Po roku program leczniczy w grupie HBOT ukończyło 14 osób z wynikami 78.2 ± 6.4, w grupie pozorowanej pozostało 13 osób z funkcjonalnością w zakresie 50.3 ± 8.7 punktów według skali OSS. Analizując średni wynik w grupie HBOT był znacznie lepszy w skali Orgogozo w rok po terapii (p<0,02). Jednakże różnica w wynikach pomiędzy pierwszym rokiem w obu grupach przed i po eksperymencie nie różniła się istotnie (p = 0.16).
  • Rusyniak D.E. i wsp. [22] przeprowadzili podobne badanie mające na celu ocenę skuteczności, bezpieczeństwa i możliwości korzystania z HBOT u pacjentów z ostrym udarem niedokrwiennym. W badaniu prospektywnym, randomizowanym z podwójną ślepą próbą wyodrębniono losowo dwie grupy. Grupę prowadzoną HBOT; 2.5 ATA, n= 17 oraz grupę pozorowaną n= 16 z zastosowaniem powietrza 1.4 ATA. Interwencja odbyła się w przeciągu 24 h od incydentu udarowego jednorazowo przez 1h. Pierwszorzędnie wyniki dotyczyły odsetek pacjentów z poprawą w ciągu 24 h od interwencji mierzone National Institutes of Health Stroke Scale (NIHSS); (0-42 pkt.) oraz 90 dni po diagnozowane 4 skalami: NIHSS, Bartel (0-100 pkt.), The Modified Rankin Scale (mRS); (0-6 pkt.)oraz Glasgow Coma Scale (GCS); (3-16 pkt.). Drugorzędne pomiary natomiast dotyczyły powikłań oraz śmiertelności. Wyjściowe dane demograficzne były zbliżone w obu grupach. W analizie wyników nie stwierdzono różnic pomiędzy grupami po 24h (p=0.44). Po 3 miesiącach zaobserwowano w grupie pozorowanej n= 13 większą poprawę niż w grupie HBOT n=16 (NIHSS 80% w porównaniu z 31,3%, (p=0,04); Bartel 81,8% w porównaniu z 50%, (p=0.12); mRS 81,8% w porównaniu z 31,3%, (p=0.02); GCS 90,9% w porównaniu z 37,5%, (p=0.01). Wyniki badania nie były istotne statystycznie.
  • Imai K. i wsp. [23] w 2006 roku opublikowali badanie prospektywne, randomizowane weryfikujące bezpieczeństwo i skuteczność leczniczą HBOT z jednoczesnym zastosowaniem dożylnego leku antyoksydacyjnego Endaravone u pacjentów z ostrym udarze niedokrwiennym. Wyodrębniono dwie grupy: grupę HBOT; 2.0 ATA + Endaravone, n=19 oraz grupę kontrolną leczoną konwencjonalnie, n= 19. Interwencja w grupie eksperymentalnej przebiegała przez 1h w przeciągu 7 dni. Do oceny wyników początkowych i końcowych badania użyto skale NIHSS oraz mRS. Wartości początkowe mierzone były skalą NIHSS, w grupie HBOT wynosiły 7-26 (mediana 18) , zaś w grupie leczonej metodami konwencjonalnymi 5-30 (mediana 13) Badanie ukończyło 16 pacjentów w grupie HBOT i 18 w grupie kontrolnej. Po upływie 7 dni od badania zweryfikowano rezultaty skalą NIHSS, gdzie w grupie HBOT uzyskano 1-21 (mediana 13), a w grupie kontrolnej 2-30 (mediana 8). Pierwszorzędowym wynikiem był pomiar mRS po upływie 90 dni od zastosowanej interwencji, w której 6 pacjentów leczonych HBOT uzyskało wynik 0-1 (prawidłowy), natomiast w grupie kontrolnej taki rezultat leczniczy uzyskała jedna osoba. Stwierdzono, iż HBOT skojarzone z dożylnym antyoksydantem Endaravone może być bezpieczne i skuteczne w leczeniu pacjentów z ostrym udarem niedokrwiennym mózgu
  • Efrati S. i wsp. [24] przeprowadzili badanie prospektywne, randomizowane w 2013 roku oceniające zastosowania HBOT u pacjentów z przewlekłym deficytem neurologicznym po udarze mózgu. Eksperyment miał zbadać czy HBOT może aktywować proces neuroplastyczności mózgu. Do projektu badawczego włączono pacjentów po krwotocznym lub niedokrwiennym udarze mózgu po 3-6 m-cy od incydentu, przynajmniej z jedną dysfunkcją motoryczną. Pacjentów losowo przydzielono do dwóch grup badawczych. W grupie HBOT n=37 zastosowano interwencję 2.0 ATA przez 90 min., 5 razy w tygodniu po 40 sesji (2 miesiące). Grupa kontrolna n=37, natomiast nie była leczona. Do analizy aktywności mózgu wykorzystano SPECT, do oceny funkcji neurologicznych zastosowano skale NIHSS, Activities of Daily Living (ADL); (0-51 pkt.) oraz kwestionariusz jakości życia. U pacjentów w grupie HBOT przeprowadzono dwukrotnie pomiar efektów, na początku badania oraz po 40 sesjach HBOT. Stan pacjentów w grupie kontrolnej był oceniany trzykrotnie, na początku, po 2 miesiącach w celach kontrolnych oraz po kolejnych 2 miesiącach po zastosowaniu 40 sesji HBOT. Wartości końcowe badania w grupie HBOT n=30 znacznie się poprawiły. Według analizy SPECT u 55% doszło do znaczącej poprawy, zaś u 35% do umiarkowanej (p<0.001). W kontrolnej grupie n=29 nie stwierdzono poprawy podczas badań kontrolnych, natomiast po przeprowadzeniu 40 sesji HBOT po 2 miesiącach w grupie n=29 również zauważono wysoce istotną statystycznie poprawę wśród pacjentów. U 43% zaistniała znacząca poprawa, zaś u 29% łagodniejsza (p<0.001) według SPECT.
  • Tab.1. Badania eksperymentalne z randomizacją dotyczące zastosowania HBOT w leczeniu zaburzeń neurologicznych OUN o podłożu naczyniowym.
  • Dyskusja. Aktualnie opublikowano cztery badania prospektywne, randomizowane oceniające pomiar bezpieczeństwa oraz skuteczności zastosowania HBOT u pacjentów w ostrej fazie udaru niedokrwiennego mózgu. W zdecydowanej większości prac nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic w procesie leczniczym deficytów neurologicznych pomiędzy pacjentami z obu grup badawczych. Jedynie w eksperymencie Imai K. i wsp. [23] zaobserwowano wyższy poziom istotności. Zróżnicowane wyniki badań mogą świadczyć albo o niskim wpływie leczniczym HBOT u osób w ostrej fazie udaru niedokrwiennego mózgu, albo o nie poprawnej metodologii tych badań. W badaniu Anderson D.C. i wsp. [20] i Rusyniak D.E. i wsp. [22] wysunięto wniosek, iż zastosowanie HBOT w ostrym niedokrwiennym udarze mózgu może być szkodliwe. W obu badaniach zaobserwowano błędy w protokole postępowania, m.in. tendencje faworyzowania pacjentów z grupy kontrolnej oraz małą próbę badawczą. Czynniki te mogły wpłynąć na wynik końcowy eksperymentu. Nighoghossian N. i wsp. [21] nie zauważył istotnych skutków ubocznych przy zastosowaniu HBOT, jednak w celu weryfikacji danych zalecane by było przeprowadzenie badania randomizowanego z większą próbą badawczą, które mogłoby wykryć sprzyjające rezultaty terapii hiperbarycznej. W projekcie Imai K. i wsp. [23] łącząc HBOT i Edaravone, uzyskano statystycznie lepsze wyniki, jednak w celu weryfikacji efektów końcowych powinno być powtórzone i rozszerzone poprzez wyodrębnienie grupy kontrolnej prowadzonej z samym HBOT i grupy z samym Edaravone. Wówczas moglibyśmy uzyskać szerszy obraz kliniczny badania. Analizując, wymienione projekty badawcze oceniające wpływ leczniczy HBOT na pacjentów z ostrym udarem mózgu ukazują niejednoznaczne i nieco sprzeczne wyniki.
  • Najbardziej wiarygodnym klinicznie badaniem okazał się prospektywny, randomizowany projekt Efrati S. i wsp. [24] oceniający wpływ HBOT u pacjentów będących w późnym poudarowym okresie. Wysoka istotność eksperymentu ukazała, iż istnieje możliwość aktywowania neuroplastyczności długo po wystąpieniu udaru mózgu. Bardzo dobra korelacja wyników SPECT z poprawą kliniczną badanych dała podłoże do hipotezy, iż na wskutek zastosowania HBOT dochodzi do podwyższenia aktywności nerwowej w rejonie żywych komórek nerwowych o niskiej aktywności tj. strefie półcienia. Tezę potwierdzono badaniem TK. Uzyskane wyniki wskazują, że HBOT może prowadzić do znacznych ulepszeń funkcjonalnych pacjentów po udarze mózgu, w późnych stadiach przewlekłych. Przykładem może być kobieta 61 lat z niedowładem połowiczym lewostronnym po udarze niedokrwiennym mózgu będąca w grupie kontrolnej, u której zastosowano HBOT. Incydent udarowy miał miejsce rok przed przystąpieniem do badania. Objawami neurologicznymi były, niewielki niedowład twarzy, słaba siła mięśniowa w kończynie górnej i dolnej (duże trudności utrzymania kończyn przeciw sile grawitacji) oraz umiarkowane zaburzenia sensoryczne. Według skali ADL pacjenta potrzebowała pomocy przy kąpieli, ubieraniu się i wchodzeniu po schodach. Nie była w stanie wykonać żadnej pracy w domu. Po interwencji HBOT kobieta potrafiła utrzymać przeciw sile grawitacji obie kończyny bez znacznej utraty czucia. Mogła również poruszać palcami u rąk, uzyskała większą niezależność potrafiąc samodzielnie się wykąpać, ubierać, robić zakupy oraz gotować. Ostatnia publikacja Harch P.G. i wsp. [25], w której oceniano wpływ terapii HBO na niedobór neurologiczny u osób z przewlekłym urazowym uszkodzeniem mózgu, także przedstawiła możliwości wykorzystanie HBOT w późnym etapie od incydentu urazowego.
  • Wnioski. Przegląd materiału badawczego sugeruje, że HBOT może być skuteczną metodą terapeutyczną w leczeniu przewlekłych skutków zaburzeń neurologicznych o podłożu naczyniowym. Jednak dalsze prowadzenie badań klinicznie istotnych pomogłoby w rozstrzygnięciu kwestii skuteczności HBOT u pacjentów będących zarówno w stadium ostrym jak i przewlekłym choroby.
  • Bibliografia:
  • 1. M. Kawecki, G. Knefel, B. Szymańska, M Nowak, A. Sieroń. Aktualne wskazania i możliwości zastosowania hiperbarycznej terapii tlenowej. Balneologia Polska 4/2006, s. 202-206.
  • 2. KK. Jain . Indications, Contraindications and Complications of HBO Therapy. W: Textbook of Hyperbaric Medicine. 4th revised and expanded edition. Hogrefe and Huber Publishers, Gottingen, Lower Saxony, 2004,Germany: pp 73-78.
  • 3. U. Łatka, W. Kuliński, G. Knefel i wsp. Aktualny stan medycyny hiperbarycznej w Polsce. Balneologia Polska. 1/2009. 7-17.
  • 4. B. Szymańska., M. Kawecki., G. Knefel. Kliniczne aspekty hiperbarii tlenowej. Wiadomosci Lekarskie. LIX. 2006. 1-2.
  • 5. W. Narażony., J. Siebert. Możliwości i ograniczenia stosowania tlenu hiperbarycznego w medycynie. Forum Medycyny Rodzinnej, 2007, tom 1, nr.4, 368-375
  • 6. A. Cholewska, Z. Drzazga, G. Knefel, i wsp., Obrazowanie termograficzne w tlenoterapii hiperbarycznej (HBO). Act Bio-Optica et Informatica Medica. 2/2010, vl.16., 120-122.
  • 7. I. Boerema, N.G. Meyne W.K. Brugommelkamp, i wsp. Life without blood: study of the influence og high atmospheric pressure and hypothermia on dilution of the blood., J. Cardiovasc. Surg. 1960; 1; 133-146.
  • 8. D. Mathieu, Handbook on hyperbaric medicine, Springer, Dordecht. 2006
  • 9. K.Kaźmierczak, M. Miejchrzycki, W. Stryła. Rozkład zalecanych zabiegów w rehabilitacji pacjentów po urazie czaszkowo-mózgowym w zależności od stopnia wg glasgow come scsale, Nowiny Lekarskie 2011, 80,4, 288-294
  • 10. I. Sarzyńska-Długosz, M. Krawczyk. Ocena dostępności wczesnej kompleksowej rehabilitacji poudarowej w Polsce. Neurol Neurochil Pol . 2006. 40,1, 10-15
  • 11. B. Wojtyniak, J. Stokwiszewski, P. Goryński i wsp., Długość życia i umieralność ludności Polski. Sytuacja Zdrowotna Ludności Polski. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny. Warszawa. 2008. 40-47.
  • 12. Word Health Organization The world health report WHO, Geneva, 2000.
  • 13. C.D. Wolfe . The impact of stroke. Stroke; Br Med Bull. 2000; 56;275-286.
  • 14. T.K. Tatemichi, D.W. Desmound, Y. Stern. i wsp. Cognitive impairment after stroke: frequency, patterns, and relationshipto functional abilities. J Neural Neurosurg Psychiatry. 1994; 57; 202-207
  • 15. M. Astrom. Generalized anxiety disorder in stroke patients. A 3-year longitudinal study. Stroke. 1996; 27; 270-275.
  • 16. H.S. Jorgensen, H. Nakayama, H.O. Raaschou i wsp. Outcome and time course of recovery in stroke. Part I: Outcome. The Copenhagen Stroke Study. Arch Phys Med Rehabil. 1995; 76; 399-405.
  • 17. R. Kinalski. Neurofizjologia kliniczna dla neurorehabilitaji. MedPharm Polska. Wrocław 2008
  • 18. A. Zimmermann-Schlatter, C. Schiuster, M. Puhan i wsp. Effiancy of motor imaginery in post-stroke rehabilitation: a systematic review. Journal of NeuroEngieering and Rehabilitation. 2008; 5 (8)
  • 19. K.Fox. Experience – dependent plasticity mechanisms for neural rehabilitation in somatosensory cortex. Phil. Trans. R. Soc. Lond. B. 2009; 3: 369 – 381.
  • 20. M.D. Anderson, G. Bottini, W.M. Jagiella i wsp. A pilot study of hyperbaic oxygen in the treatment of human stroke. Stroke. 1991; 22, 9: 1137-1142.
  • 21. N. Nighoghossian, P. Trouillas, P. Adeleine. i wsp. Hyperbaic oxygen in the treatment of acute ischemic stroke. A double-blind pilot study. Stroke. 1995; 26: 1369–1372.
  • 22. D.E.Rusyniak, M.A. Kirk, J.D. May i wsp. Hyperbaric oxygen therapy in acute ischemic stroke: results of the Hyperbaric Oxygen in Acute Ischemic Stroke Trial Pilot Study. Stroke. 2003; 34: 571–574.
  • 23. K. Imai , T. Mori, H. Izumoto . Hyperbaric oxygen combined with intravenous edaravone for treatment of acute embolic stroke: a pilot clinical trial. Neurologia medico-chirurgica. 2005; 46: 373–378.
  • 24. S. Efrati, G. Fiishlev, Y. Bechor i wsp. Hyperbaric Oxygen Induces Late Neuroplasticity in Post Stroke Patients - Randomized, Prospective Trial. Epub. 2013; 8(1):e53716. doi: 10.1371/journal.pone.0053716. Epub 2013 Jan 15
  • 25. P.G. Harch , S.R. Andrews, E.F. Fogarty . A phase I study of low-pressure hyperbaric oxygen therapy for blast-induced post-concussion syndrome and post-traumatic stress disorder. Journal of neurotrauma . 2012; 29: 168–185.
  • 26. J.Bielewicz, J.Kurzepa , M.Łagowska-Lenard i wsp. Nowe poglądy na patomechanizm udaru niedokrwiennego mózgu. Wiadomości lekarskie. 2010; LXIII, 3: 213-220
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 20.02.2013.
  • Revised: 10.05.2013.
  • Accepted: 12.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J for the Ss H) 2013; 3 (5): 391-408
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • IMMEDIATE VEGETOTROPIC EFFECTS OF BIOACTIVE WATER NAFTUSSYA AND THOSE NEURO-ENDOCRINE-IMMUNE ACCOMPANIMENT IN HEALTHY MEN
  • Срочные вегетотропные эффекты биоактивной воды Нафтуся и их neuro-эндокринно-иммунное сопровождение у здоровых мужчин
  • ОV Kоzyavkina1, ІL Popovych1,2, W Zukow3
  • О.В. Козявкина1, И.Л. Поповыч1,2, В. Жуков3
  • 1Ukrainian Scientific Research Institute Medicine of Transport, Odesa, Ukraine
  • 1ГУ “УкрНИИ медицины транспорта” МЗО Украины, Одеса, Украина
  • 2OO Bogomolets Institute Physiology National Academy of Sciences of Ukraine, Kyiv, Ukraine
  • 2Институт физиологии им.А.А. Богомольца НАН Украины, Кыив, Украина
  • 3University of Economy, Bydgoszcz, Poland
  • 3Университет Экономики, Быдгощ, Польша
  • Keywords: bioactive water Naftussya, autonomous regulation, adaptive hormones, leukocytogram, neutrophil phagocytosis, electroencephalogram, healthy men.
  • Ключевые слова: биоактивная вода Нафтуся, вегетативная регуляция, адаптивные гормоны, лейкоцитограмма, фагоцитоз нейтрофилов, электроэнцефалограмма, здоровые мужчины.
  • Abstract
  • In the clinical-physiological observations in 32 healthy men 26-60 years found that after 80 minutes after drinking of bioactive water Naftussya (BAWN) spa Truskavets (Ukraine) (3 ml/kg at room temperature) in 40,6% going sympathotonic shift autonomic regulation, assessed by heart rate variability, with 34,4% of persons ascertained vagotonic effect and 25,0% - neutral. Canonical correlations were found between the initial state of autonomic regulation - on the one hand, and content adaptive hormones in plasma (R=0,66), the parameters leykocytogram and phagocytosis of neutrophils (R=0,90), leukocyte adaptation index (R=0,75) and parameters of the electroencephalogram (R=0,64) - on the other. Between vegetotropic effects BAWN and attendant changes in plasma testosterone and mineralocorticoid activity canonical correlation is significant (R=0,57), and between vegetotropic and immunotropic effects is strong (R=0,75). Even stronger canonical correlation was found between the changes under the influence of BAWN on autonomous regulation and cerebral electrogenesis (R=0,84). Method of discriminant analysis revealed that the each option of vegetotropic effect BAWN accompanied by characteristic changes monocytosis, leukocyte index adaptation, mineralocorticoid activity and seven parameters of the electroencephalogram, the totality of which can be identified with an accuracy of 87,5÷100%. The same method is shown that the vegetotropic effect BAWN very well conditioned constellation of 16 initial parameters-predictors, reflecting the state of neuro-endocrine-immune complex, and retrospectively predicted with 100% accuracy.
  • Резюме
  • В клинико-физиологическом наблюдении за 32 здоровыми мужчинами 26-60 лет установлено, что через 80 мин после употребления стандартной дозы биоактивной воды Нафтуся (BAWN) (3 мл/кг, комнатной температуры) у 40,6% происходит симпатотонический сдвиг вегетативной регуляции, оцененной по вариабельности ритма сердца; у 34,4% лиц констатирован ваготонический вегетотропный эффект и у 25,0% - нейтральный. Обнаружены канонические корреляционные связи между исходным состоянием вегетативной регуляции – с одной стороны, и содержанием в плазме адаптивных гормонов (R=0,66), параметрами лейкоцитограммы и фагоцитоза нейтрофилов (R=0,90), лейкоцитарным индексом адаптации (R=0,75) и параметрами электроэнцефалограммы (R=0,64) – с другой стороны. Между вегетотропными эффектами BAWN и сопутствующими изменениями в плазме тестостерона и минералокортикоидной активности каноническая корреляция значительная (R=0,57), а между вегетотропными и иммунотропными эффектами - сильная (R=0,75). Еще более сильная каноническая корреляция обнаружена между изменениями под влиянием BAWN вегетативной регуляции и электрогенеза головного мозга (R=0,84). Методом дискриминантного анализа обнаружено, что каждый вариант vegeototropic эффекта BAWN сопровождается характерными изменениями моноцитоза, лейкоцитарного индекса адаптации, минералокортикоидной активности и семи параметров электроэнцефалограммы, по совокупности которых может быть опознан с точностью 87,5÷100%. Этим же методом показано, что характер vegeototropic эффекта BAWN очень четко прекондиционирован констелляцией 16 исходных параметров-предикторов, отражающих состояние neuroэндокринно-иммунного комплекса, и ретроспективно прогнозируется с точностью 100%.
  • Ключевые слова: биоактивная вода Нафтуся, вегетативная регуляция, адаптивные гормоны, лейкоцитограмма, фагоцитоз нейтрофилов, электроэнцефалограмма, здоровые мужчины.
  • INTRODUCTION
  • In previous clinical-physiological observations, the results of which are collected in monographs [3,6,16], it is rotined that during 30-60 min after the use of standard dose of bioactive water Naftusya (BAWN) spa Truskavets (Ukraine) the wide spectrum of changes of parameters of intracardial, central and peripheral hemodynamics, cholekinetics, gastric and pancreatic secretion and regulator systems – vegetative and gastroentero-pancreatic - is registered. Purpose of this research – to learn immediate vegetotropic effects BAWN and those neuro-endocrine-immune accompaniment and relationships.
  • MATERIAL AND RESEARCH METHODS
  • Under a clinical-physiological observation were 32 practically healthy men by age 26-60 years. In the basale state estimated the state of the vegetative regulation by the method heart rhythm variability (HRV) [1,2,9,19], using a hardwarily-programmatic complex "КардиоЛаб+ВСР" ("ХАІ-МЕДИКА", Kharkiv, Ukraine). Practically synchronously registered also an electroencephalogram (EEG) in a 16 unipolar locus by a hardwarily-programmatic complex "HейроKом" the same producer. Then took away the tests of capillary blood for the count of leukocytogram and determination of leukocytic index of adaptation of Popovych [18], and venous blood for determination of parameters of phagocytose function of neutrophils [10] and content in plasma of main adaptive hormones – cortisol, testosterone and triiodothyronine [4]. The ELISA method is applied with the use of analyzer of "Tecan" (Osterreich) and corresponding sets of reagents of joint-stock company "Алкор Био" (St-Pb., Russian Federation) [7]. In addition, determined the concentrations of sodium and potassium (by the method of flaming photometry [5]) with the calculation of Na/ К-ratio as a marker of mineralocorticoid activity, carried out by another adaptive hormone aldosterone. After the primary testing a patient drank BAWN (3 ml/kg, room temperature), and through 80 min that, the interval of time, which is preceded a meal, conducted the repeated testing after an analogical algorithm.
  • Statistical treatment of results is conducted with the use of package of softwares "Statistica 5.5".
  • RESULTS OF RESEARCH AND THEIR DISCUSSION
  • Variants of immediate vegetotropic effects. The estimation of vegetotropic effects of BAWN is conducted by the method of direct differences between the sizes of a stress index of Bayevsky [2] to and through 80 min after her use. With the purpose of visualization of diversity of vegetotropic effects of BAWN on Fig. 1 the individual sizes of stress indexes (more precisely, them natural logarithms) are represented in two-dimensional space. It enables to estimate both character of immediate vegetotropic effect (placing of point above a bisector testifies for a sympathotonic effect, and under a bisector - for vagotonic) and his expressed (after length of vertical displacement of point in relation to a bisector).
  • Evidently, that in 18 (56,3%) persons points heaved up above a bisector on 0,07÷1,16 ln of units, and in 14 (43,7%) - tomentous under her on 0,07÷0,96 ln of units. If to count the changes of a stress index of Bayevsky in a range: -0,143÷+0,150 ln of units unimportant, then vegetotropic effect of BAWN in 8 men (25,0%) it follows to characterize as neutral, in 13 (40,6%) - sympathotonic, and in 11 (34,4%) - vagotonic.
  • Fig. 1. Individual sizes of a stress index (SI) for men to (i, axis of Х) and through 80 min after (f, axis of Y) the use of bioactive water Naftussya
  • Pays attention on itself very weak subordination of vegetotropic effects to the "law of initial level" [9]. Yes, if to accept for the sign of eutonia range of a stress index 50÷200 units [2] (accordingly 3,91÷5,30 ln of units), then establish, that from 16 persons with initial sympathotonia in a 13 (81%) stress-index goes down, including in 5 (31%) to the level of eutonia, and in all three vagotonicer - rises, that comports with this law. At the same time, from 13 eutonicer the substantial increase of a stress index is educed in 7 (54%), including in 3 (23%) - to the level of sympathotonia, without regard to the bidirectional changes expected on this law within the limits of eutonia. At an orientation on the narrowed range of eutonia [1]: 80÷150 units (4,38÷5,01 ln of units) - establish the increase of a stress index in 80% vagotonicer and decline of him in 68% sympathotoniсer, again at a sympathotoniс change in 7 from 8 eutonicer, including in 3 - to the level of sympathotonia.
  • Thus, in principle, diversity of vegetotropic effects of BAWN takes place for men with the quality different initial state of vegetative homoeostasis.
  • With the purpose of analysis of concomitant changes of other parameters of the vegetative regulation, and also other registered parameters three groups of persons, liable to the different vegetotropic effects were retrospectively formed.
  • It is educed (table. 1) that the vagotonic effect of BAWN is associated with an increase on 30% of variation scope in combination with diminishing on 16% amplitudes of moda, and also by a vagotonic change on the 6% sizes of moda.
  • Table 1. Variants of immediate vegetotropic effects of bioactive water Naftussya
  • Parameter Еffect Vagotonic
  • (n=11) Sympathotonic
  • (n=13) Neutral
  • (n=8)
  • Stress-index of Bayevsky
  • (АМо/2•Мо•ΔХ), units I
  • E
  • Δ 40277
  • 24852
  • -15432* 17541
  • 33386
  • +15852*v 20769
  • 19962
  • -89 vs
  • Stress-index of Bayevsky,
  • ln units I
  • E
  • Δ 5,770,23
  • 5,260,24
  • -0,510,07* 4,900,21
  • 5,510,22
  • +0,620,10*v 4,910,36
  • 4,930,33
  • +0,020,04 vs
  • Мода (Мо),
  • ms I
  • E
  • Δ 75554
  • 80052
  • +4513* 85036
  • 76938
  • -8124*v 86359
  • 88872
  • +2523 vs
  • Amplitude of moda (АМо),
  • % I
  • E
  • Δ 63,75,7
  • 53,65,0
  • -10,22,3* 46,13,8
  • 54,03,6
  • +7,92,6*v 46,43,2
  • 47,45,8
  • +1,01,8 vs
  • Variation scope (ΔХ),
  • ms I
  • E
  • Δ 13917
  • 18122
  • +4210* 20919
  • 15918
  • -4911*v 20833
  • 19927
  • -99 vs
  • Index of vegetative balance
  • (АМо/ΔХ),
  • units I
  • E
  • Δ 568105
  • 37469
  • -19448* 28666
  • 480119
  • +19562*v 31493
  • 30377
  • -1117 vs
  • Vegetative index of rhythm
  • (1/Мо•ΔХ),
  • units I
  • E
  • Δ 11,51,5
  • 8,41,2
  • -3,20,6* 6,81,1
  • 11,72,9
  • +4,92,0*v 7,51,7
  • 7,31,6
  • -0,10,3 vs
  • Index of adequacy of adjusting processes
  • (АМо/Мо),
  • units I
  • E
  • Δ 9111
  • 719
  • -204* 565
  • 737
  • +175*v 5811
  • 5911
  • +13 vs
  • Notes:
  • 1. The effects of BAWN are expressed as direct differences (Δ) between the eventual (E) and initial (I) sizes of parameters. Meaningful effects are marked *.
  • 2. Meaningful differences between the changes of parameters for vagotonic and sympathotonic or neutral effects is marked v, after sympathotonic and neutral effects is marked s.
  • But the increase of a stress index as marker of sympathotonic effect of BAWN is predefined by an increase on 17% amplitudes of moda and diminishing on 23% of variation scope and sympathotonic change on the 9,5% sizes of moda. For persons with the neutral vegetotropic effect of BAWN middle direct differences between the eventual and initial sizes of the mentioned parameters hesitate round a zero.
  • Analogical pattern is observed in relation to the dynamics of derivative parameters of HRV. In particular, a vagotonic effect is characterized by a decline on to the 34% index of vegetative balance, on 28% - vegetative index of rhythm and on 22% - index of adequacy of processes of the vegetative adjusting. Here consider appropriate to consider the dynamics of triangular index of western authors, which grows on 32%. Naturally, that the sympathotonic effect of BAWN is associated with the opposite changes of the transferred parameters, which present +68%, +72%, +30% and - 21% accordingly, and neutral - with a quasizero dynamics.
  • It is educed in relation to the concomitant changes of sentinel parameters of HRV, that a vagotonic effect is accompanied by a decline on 5% frequencies of heart-throbs in combination with an increase to the parameter of SDNN on 23%, RMSSD - on 20%, Cv - on 24%, pNN50 - on 30%. The alternative vegetotropic effect of BAWN is characterized by the opposite changes of sentinel parameters of HRV: accordingly +10%, - 28%, - 25%, - 20% and - 57%, and neutral - by absence of meaningful dynamics.
  • The analysis of concomitant changes of spectral parameters of HRV testifies that total power of spectrum at the vagotonic effect of BAWN grows on 53%, for an account, mainly, low-frequency component (LF) of HRV (+82%), while the increase of power of very low-frequency component (VLF) presents 42%, and high-frequency component (HF) is insignificant, in default of changes of ultra low-frequency component (ULF) of HRV. But a sympathotonic effect is accompanied by the decline of total power of spectrum on 49%, here maximal payment in such dynamics gives VLF (- 59%), prevailing such LF (- 40%), again at unmeaningfulness of changes of HF and absence of dynamics of ULF components. At the neutral vegeototropic effect of BAWN of change of both total power of spectrum and his separate component practically absent (ULF and VLF), or insignificant (LF and HF).
  • Concomitant changes of endocrine parameters at the different variants of immediate vegetotropic effects of BAWN. It is educed (table. 2) at the analysis of concomitant changes of endocrine parameters, that the vagotonic effect of BAWN is accompanied by the very considerable (on 34%) increase of level in plasma of testosterone.
  • Table 2. Concomitant changes of endocrine parameters at the different variants of immediate vegetotropic effects of BAWN
  • Parameter Еffect Vagotonic
  • (n=11) Sympathotonic
  • (n=13) Neutral
  • (n=8)
  • Тestosterone,
  • nМ/l I
  • E
  • Δ 21,82,5
  • 29,23,1
  • +7,42,0* 24,82,5
  • 26,91,9
  • +2,12,0 19,83,3
  • 23,23,4
  • +3,44,4
  • Triiodo-thyronine,
  • nМ/l I
  • E
  • Δ 2,340,21
  • 2,360,18
  • +0,020,04 1,870,08
  • 1,880,06
  • +0,010,07 2,150,17
  • 2,120,15
  • -0,030,11
  • Cortisol,
  • nМ/l I
  • E
  • Δ 681118
  • 696150
  • +15139 60182
  • 66384
  • +6271 38256
  • 46285
  • +8092
  • Sodium,
  • mМ/l I
  • E
  • Δ 134,10,7
  • 134,21,0
  • +0,10,8 136,41,1
  • 134,81,1
  • -1,61,2 136,41,9
  • 135,42,6
  • -1,02,6
  • Potassium
  • mМ/l I
  • E
  • Δ 3,370,17
  • 3,210,15
  • -0,160,07* 3,200,07
  • 3,280,10
  • +0,080,07v 3,400,11
  • 3,240,10
  • -0,160,09s
  • Мineralocorticoid activity (Na/K-ratio),
  • units I
  • E
  • Δ 40,82,0
  • 42,92,2
  • +2,11,0* 42,91,0
  • 41,41,1
  • -1,50,8 v 40,41,2
  • 42,11,4
  • +1,70,9 s
  • The increase of mineralocorticoid activity, appraised after Nа/К-ratio of plasma, presents only 5%, but it statistically meaningful, and shows up a decline on 5% level of potassium in default of appropriate changes of level of sodium. As here the level of cortisol, which owns insignificant mineralocorticoid activity, does not change practically, the increase of Nа/К-ratio of plasma is predefined, presumably, aldosterone. A fact, that at a sympathotonic effect a tendency to the decline of mineralocorticoid activity combines with a tendency to the increase of cortisol, testifies in behalf on such supposition. Thus the level of testosterone does not change appropriately. At the neutral vegeototropic effect of BAWN of change of testosterone, cortisol and mineralocorticoid activity irregular, it is though possible to mark tendencies to the height. But the level of triiodo-thyronine does not show even tendencies to the changes at any vegeototropic effect of BAWN.
  • Fig. 2. Men have canonical cross-correlation connection between the parameters of Баєвського ВРС (axis of Х) and endocrine parameters (axis of Y)
  • In the basale state the moderate direct relationship of vagal tone are educed with levels in plasma of testosterone (r=0,38) and sodium (r=0,46), moda - with a triiodothyronine (r=0,44), testosterone (r=0,41) and by potassium (r=0,38), and also inverse relationship of moda with a cortisol (r=-0,33) and mineralocorticoid activity (r=-0,48) and sympathic tone from testosterone (r=-0,36) and by sodium (r=-0,33). In a result canonical correlation between vegetative and endocrine statuses appears very considerable: R=0,663; R2=0,440; χ2(12)=24; p=0,018 (Fig. 2).
  • Changes as a result of the use of BAWN of mineralocorticoid activity (МСА) are related mildly straight to the changes of vagal tone (r=0,51) and inversely - with the changes of sympathic tone (r=-0,41). Dependence, traced on Fig. 3, described by equalization of multiple regression:
  • dMCA=0,756 - 0,026*dAMo + 0,028*dΔX
  • R=0,51; R2=0,26; F(2,3)=5,2; p=0,012.
  • Thus, judging after a coefficient of determination R2, predefined of BAWN reciprocal changes of vagal and sympathic regulator influences on 26% determine the concomitant changes of mineralocorticoid activity.
  • Fig. 3. Dependence of changes as a result of action of BAWN of mineralocorticoid activity (axis of Z) from the changes of amplitude of moda (axis of Х) and variation scope (axis of Y)
  • Fig. 4. Canonical cross-correlation connection between changes as a result of action of BAWN of parameters of Bayevsky (axis of Х) and endocrine parameters (axis of Y)
  • The dynamics of level in plasma of testosterone is constrained meaningful straight with changes only of humoral channel of the vegetative adjusting, presented by a moda (r=0,40), it is possible to mark also a loosely-coupled inverse interface with the dynamics of sympathic tone (r=-0,24). Canonical correlation between the vegetotropic effects of BAWN, from one side, and by the concomitant changes of levels in plasma of testosterone and mineralocorticoid activity - on the other hand, appears very considerable: R=0,57; R2=0,33; χ2(6)=14; p=0,029 (Fig. 4).
  • Thus the canonical radical of vegetotropic effects is formed by the factor loading from the changes of vagal (r=0,89) and sympathic (r=-0,82) tones and humoral channel (r=0,77), and radical of endocrine effects - from the changes of mineralocorticoid activity (r=0,86) and testosterone (r=0,53).
  • Concomitant changes of immune parameters at the different variants of immediate vegetotropic effects of BAWN. Locus the parameters of blood leucocytogram and phagocytic function of neutrophyls in quality immune markers, we educed (table. 3) that the vagotonic effect of BAWN was accompanied by a decline on 12% of relative content in blood of monocytes, but a sympathotonic effect is associated with small (+8%), but statistically significantly increase of level of this element of leucocytogram, in default of changes in the cases of neutral vegeototropic effect of BAWN. The same diverse changes, but only as tendencies, take place from the side of bacille-nuclear neutrophyls (BNN). But segmente-nuclear neutrophyls (SNN) show opposite tendencies to the changes. However, unlike monocytes, content of two forms of neutrophyls at the neutral effect of BAWN shows the same tendencies to the changes, as well as at a sympathotonic effect. At the same time, content of neither lymphocytes nor eosinophyls appropriately does not change at any vegeototropic effect of BAWN.
  • Table 3. Concomitant changes of parameters of blood leucocytogram at the different variants of immediate vegetotropic effects of BAWN
  • Parameter Еffect Vagotonic
  • (n=11) Sympathotonic
  • (n=13) Neutral
  • (n=8)
  • Lymphocytes,
  • % I
  • E
  • Δ 29,31,5
  • 29,91,6
  • +0,60,9 28,30,7
  • 28,30,6
  • 0,00,5 28,31,6
  • 29,50,9
  • +1,20,7
  • Monocytes,
  • % I
  • E
  • Δ 8,20,4
  • 7,20,3
  • -1,00,3 6,50,4
  • 7,00,3
  • +0,50,2 v 6,20,4
  • 6,30,3
  • +0,10,2 v
  • Еosinophyls,
  • % I
  • E
  • Δ 3,80,2
  • 3,80,2
  • 0,00,2 3,80,2
  • 3,70,2
  • -0,10,2 3,50,3
  • 3,80,3
  • +0,30,3
  • Bacille-nuclear neutrophyls,
  • % I
  • E
  • Δ 5,51,3
  • 4,21,0
  • -1,31,0 6,31,1
  • 7,61,0
  • +1,30,9 v 6,01,3
  • 7,61,2
  • +1,61,0 v
  • Segmente-nuclear neutrophyls,
  • % I
  • E
  • Δ 53,21,8
  • 54,81,6
  • +1,61,5 55,21,3
  • 53,51,5
  • -1,71,2 56,02,9
  • 53,81,6
  • -3,21,7 v
  • Index of adaptation of Popovych,
  • ln of units П
  • К
  • Δ 0,940,16
  • 1,010,13
  • +0,070,09 1,240,11
  • 0,900,13
  • -0,340,10*v 1,250,14
  • 1,180,10
  • -0,070,08s
  • Screening of cross-correlation connections in the basale state educed considerable direct correlation of humoral channel with the level of SNN (r=0,57) and inverse - with the level of monocytes (r=-0,52), and also moderate inverse correlation with the levels of BNN (r=-0,32), eosinophyls (r=-0,30) and lymphocytes (r=-0,26). Vagal tone is related an analogical manner to monocytes (r=-0,64), SNN (r=0,45) and BNN (r=-0,32), but sympathic tone correlates with the same parameters opposite character (the size of r presents 0,61; -0,43 and 0,31 accordingly).
  • Analysis of connections between the changes of parameters of the vegetative regulation and leucocytogram educed moderate inverse dependence of dynamics of monocytose on the dynamics of vagal tone (r=-0,51) and moda (r=-0,38) and direct dependence - from the dynamics of sympathic tone (r=0,40). This dependence, traced on Fig. 5, described by equalization:
  • dMon= -0,176 + 0,006*dAMo - 0,008*dΔX
  • R=0,52; R2=0,27; F(2,3)=5,2; p=0,011.
  • Fig. 5. Dependence of changes as a result of action of BAWN of content in blood of monocytes (axis of Z) from the changes of amplitude of moda (axis of Х) and variation scope (axis of Y)
  • Yet closer the dynamics of monocytose is related to the dynamics of a natural logarithm of stress index of Bayevsky (Fig. 6).
  • Fig. 6. Dependence of changes as a result of action of BAWN of content in blood of monocytes (axis of Y) from the changes of a stress index of Bayevsky (axis of Х)
  • Change of level of BNN, as well as monocytes, related straight to the changes of АМо (r=0,54) and inversely - with the changes of Мо (r=-0,41) and ΔX (r=-0,41). Equalization of regression:
  • dBNN = 0,444 + 0,132*dAMo - 0,006*dMo
  • R=0,56; R2=0,31; F(2,3)=6,6; p=0,004.
  • But determination of dynamics of (SNN) is carried out the dynamics of parameters of the vegetative adjusting by opposite character: the corresponding sizes of r fold: -0,45; 0,33 and 0,31. Dependence is described by equalization:
  • dSNN= -0,84 - 0,17*dAMo + 0,0067*dMo
  • R=0,46; R2=0,21; F(2,3)=3,9; p=0,03.
  • It is educed (table. 4) concerning of concomitant changes of parameters of phagocytic function of neutrophyls, that the vagotonic effect of BAWN is accompanied by small, but statistically significant increase of activity of phagocytose in default of changes of his intensity and completeness. But a sympathotonic effect is associated with oppression on to the 6% index of killing of microbes, influencing neither on a microbal number nor on a phagocytic index. At the neutral vegetotropic effect of BAWN none of three parameters of phagocytic function of neutrophyls changes appropriately.
  • Table 4. Men have concomitant changes of parameters of phagocytic function of neutrophyls at the different variants of immediate vegetotropic effects of bioactive water of Нафтуся
  • Parameter Еffect Vagotonic
  • (n=11) Sympathotonic
  • (n=13) Neutral
  • (n=8)
  • Activity of phagocytose:
  • phagocytic index,
  • % I
  • E
  • Δ 82,01,8
  • 84,31,5
  • +2,31,1* 83,01,2
  • 83,21,1
  • +0,20,4 82,71,9
  • 84,40,7
  • +1,71,5
  • Intensity of phagocytose:
  • microbal number,
  • microbes/phagocyte I
  • E
  • Δ 17,41,4
  • 16,20,8
  • -1,21,1 15,21,0
  • 15,20,7
  • 0,00,5 12,71,1
  • 12,81,1
  • +0,11,0
  • Completeness of phagocytose: index of killing of microbes,
  • % I
  • E
  • Δ 37,84,5
  • 37,84,4
  • 0,02,3 43,93,0
  • 41,23,1
  • -2,71,3* 43,54,1
  • 43,24,7
  • -0,32,1
  • Thus only index of killing of microbes by neutrophyls (IKN) the meaningful correlates with the parameters of the vegetative adjusting: by a moda (r=0,77) and АМо (r=-0,38). That touches and dynamics of parameters of phagocytose: only the changes of IKN are related mildly to the changes of moda (r=0,42) and poorly - with the changes of АМо (r=-0,25). This dependence, represented on Fig. 7, described by equalization:
  • dIKN= -0,87 - 0,016*dAMo + 0,029*dMo
  • R=0,42; R2=0,18; F(2,3)=3,1; p=0,06.
  • Fig. 7. Dependence of changes as a result of action of BAWN of index of killing neutrophyls (axis of Z) from the changes of moda (axis of Х) and amplitude of moda (axis of Y)
  • At comparison of basale parameters of the vegetative adjusting - from one side, and immune parameters - on the other hand, strong canonical correlation is educed: R=0,90; R2=0,80; χ2(15)=55; p<10-5 (Fig. 8).
  • Fig. 8. Canonical cross-correlation connection between the initial parameters of Bayevsky HRV (axis of Х) and immune parameters (axis of Y)
  • In this case the radical of the vegetative adjusting is formed by the positive factor loading from a moda (r=0,96) and vagal tone (r=0,66) and negative loading from sympathic tone (r=-0,72). The radical of immune status is formed by factor loading from IKN (r=0,81) and content of SNN (r=0,67), monocytes (r=-0,68), BNN (r=-0,40) and eosinophyls (r=-0,27).
  • Between vegetotropic and immunotropic effects canonical correlation is more weak, but however estimated as strong: R=0,75; R2=0,57; χ2(18)=33; p=0,018 (Fig. 9).
  • Fig. 9. Canonical cross-correlation connection between changes as a result of action of BAWN of parameters of Bayevsky HRV (axis of Х) and immune parameters (axis of Y)
  • Thus the radical of vegetotropic effects BAWN is formed by the positive factor loading from the changes of moda (r=0,88) and vagal tone (r=0,71) and negative loading from the changes of sympathic tone (r=-0,87). A factor structure to the radical of immunotropic effects is formed by direct character of change of content of SNN (r=0,67), IKN (r=0,45) and phagocytic index (r=0,22) and reverse character are changes of content of BNN (r=-0,72), monocytes (r=-0,63) and microbal number of neutrophyls (r=-0,21).
  • Judging after a coefficient of determination, the vegetotropic effects of BAWN determine the concomitant changes of parameters of immunity on 57%. Finding comport with position about relationship between the parameters of the vegetative adjusting and immunity [14,15,18,21,23-25].
  • In the river-bed of conception of neuro-endocrine-immune complex [14,15] canonical correlation is analysed between the vegetotropic effects of BAWN and concomitant changes of endocrine-immune status. As well as expected, a closely-coupled interface is educed: R=0,81; R2=0,65; χ2(24)=41; p=0,015 (Fig. 10).
  • Fig. 10. Canonical cross-correlation connection between changes as a result of action of BAWN of parameters of Bayevsky (axis of Х) and endocrine and immune parameters (axis of Y)
  • And in this case the radical of vegetotropic effects of BAWN is formed by the positive factor loading from the changes of moda (r=0,90) and vagal tone (r=0,67) and negative loading from the changes of sympathic tone (r=-0,85). But a factor structure to the radical of changes of endocrine-immune status is formed by direct character of change of mineralocorticoid activity (r=0,50), testosteron (r=0,46), content of SNN (r=0,54), IKN (r=0,44) and phagocytic index (r=0,21) and by reverse character are changes of content of BNN (r=-0,66), monocytes (r=-0,58) and microbal number of neutrophyls (r=-0,18). Thus, the vegetotropic effects of BAWN determine the concomitant changes of endocrine-immune status on 65%.
  • Fig. 11. Canonical cross-correlation connection between changes as a result of action of BAWN of a stress index of Bayevsky (axis of Х) and index of adaptation of Popovych (axis of Y)
  • In the river-bed of conception about the reflection of the leukocytogram state of general adaptation reactions of organism [4], applying offered by Popovych ІL [18] leukocytic index of adaptation, we educed (see a table. 3) him meaningful decline at the sympathotonic effect of BAWN, considerably it is inversely related to the dynamics of a stress index (Fig. 11).
  • It is thus educed that in the basale state the index of adaptation (more precisely, him natural logarithm - ln of IAP) is strongly related to the moda (r=0,73) and mildly - from vagal (r=0,33) and sympathic (r=-0,39) tones. Thus, he is determined by the vegetative adjusting on 57%: R=0,755; R2=0,57; χ2(3)=24; p<10-4 (Fig. 12).
  • Fig. 12. Canonical cross-correlation connection between the initial parameters of Bayevsky HRV (axis of Х) and index of adaptation of Popovych (axis of Y)
  • Concomitant changes of frequency-amplitude and spectral parameters of electroencephalogram at the different variants of immediate vegetotropic effects of BAWN. The analysis of concomitant changes of frequency-amplitude parameters of electroencephalogram (EEG) educed that the vagotonic effect of BAWN was accompanied by an appropriate change only of amplitude of α-rhythm, which rises on 15%. At a sympathotonic effect amplitude of α-rhythm shows even a very weak tendency to the decline, so that differences between the alternative vegetotropic effects of BAWN appear meaningful. However, an analogical situation takes place and at a neutral effect. In relation to other parameters a tendency deserves attention only to the decline of amplitude of δ-rhythm at a vagotonic effect, while at a sympathotonic effect this tendency has opposite character. However, it again characteristically and for the neutral effect of BAWN.
  • In relation to β-rhythm of ЕЕG it is educed in the left locuses, that the vagotonic effect of BAWN is accompanied by diminishing of him relative power spectral density (PSD) in locus of F7 on 25%, T5 - on 27%. At the same time at the sympathotonic effect of diminishing to PSD insignificant or it is absent, and for neutral - it is absent or having an opposite tendency. At the same time, the neutral vegetotropic effect of BAWN is accompanied by the decline of PSD of β-rhythm in locus of Fp1 on 25% in combination with the increase of her in locus of О1 on 34% in default of meaningful changes after both vagotonic and sympathotonic effects.
  • In a right hemisphere the vagotonic effect of BAWN is accompanied by diminishing of relative PSD of β-rhythm in locus of О2 on 21%, in default of changes at a sympathotonic effect and tendency to the increase - for neutral. But a sympathotonic effect is accompanied by an increase on 23% PSD of β-rhythm in locus of F8, while at vagotonic and neutral effects changes are absent.
  • Relative PSD of α-rhythm in the left hemisphere at the vagotonic effect of BAWN increases on 13% and 16% in locus of Р3 and О1 accordingly, while at a sympathotonic effect changes are absent, and for neutral a tendency takes place to diminishing to power. But a sympathotonic effect is accompanied by diminishing to PSD of α-rhythm on 25% and 26% in locus of Fp1 and F7 accordingly, while at a neutral effect there is only a tendency to the decline, and at a vagotonic effect is an opposite tendency to the increase, so that differences appear meaningful. In a right hemisphere meaningful changes are educed in relation to locus of Р4, in which PSD of α-rhythm grows at a vagotonic effect on 14%, in default of changes at a sympathotonic effect and opposite tendency - for neutral. On the other hand, a neutral vegetotropic effect is associated with diminishing to PSD of α-rhythm on 39% in locus of Т6 and on 29% - in locus of Т4.
  • It is educed in relation to relative PSD of θ-rhythm, that in the left hemisphere the vagotonic effect of BAWN is accompanied by her increase on 74% in locus of Т5 and on 86% - in locus of О1. At the same time, the neutral vegetotropic effect of BAWN is accompanied by the meaningful decline of PSD of θ-rhythm in locus of С3 on 26% and Т5 on 22%. In a right hemisphere the decline of PSD of θ-rhythm is educed on 97% only in locus of О2. Thus at a sympathotonic effect in locus of О2 of loud speaker opposite (-31%), and for neutral - practically absent (-8%). However here the decline of PSD takes place on 31% in locus of F4 in default of substantial changes as after vagotonic, so at the sympathotonic effects of BAWN.
  • In relation to PSD of δ-rhythm the only bidirectional tendencies are educed to the decline for vagotonic and to the increase - at the sympathotonic effects of BAWN in the left locus of Т3 and О1 and right locus of F4 and F8. At the same time, PSD of δ-rhythm sharply rises at a neutral effect in locus of Fp1 (on 128%) and F3 (on 53%).
  • Screening of cross-correlation connections between the basale parameters of HRV and ЕЕG educed meaningful only between a moda and amplitudes of θ- (r=-0,43), α- (r=-0,43) and β- (r=-0,38) rhythms, but not δ-rhythm (r=-0,30), and between amplitude of moda and PSD of β-rhythm in locus of О1 (r=-0,35) and δ-rhythm in locuses of О1 (r=0,33) and Fp2 (r=0,32), and also by amplitude of δ-rhythm (r=0,33).
  • Canonical correlation between the parameters of HRV and EEG appeared considerable: R=0,64; R2=0,42; χ2(10)=19; p=0,036 (Fig. 13).
  • Fig. 13. Canonical cross-correlation connection between the initial parameters of Bayevsky HRV (axis of Х) and parameters of electroencephalogram (axis of Y)
  • Thus factor structure canonical radical of the vegetative adjusting formed by the positive loading, mainly, from a moda (r=0,77) and only by an insignificant measure - from amplitude of moda (r=0,15). On the other hand, the radical of bioelectrogenese of CNS gets the negative factor loading from amplitudes β- (r=-0,79), θ- (r=-0,76) and α- (r=-0,74) rhythms and positive loading - from relative PSD of δ-rhythm in locus of Fp2 (r=0,42) and О1 (r=0,31).
  • The analysis of connections between changes under act of BAWN of parameters of the vegetative adjusting and electrogenesis of cerebrum appeared considerably more informing. In particular, the intermediate is established between moderate and considerable after force correlation between the dynamics of amplitude of α-rhythm - from one side, and sympathotonic (r=-0,45) and vagal (r=0,44) tones.
  • Among spectral parameters dependence appeared the closest on the changes of the sympatho-vagal adjusting of dynamics of PSD of α-rhythm in locus of F7 (r presents: -0,43 and 0,31 accordingly).
  • Analogical after an orientation more weak, but statistically meaningful cross-correlation relationships are educed between the changes of sympathotonic tone and relative PSD of α-rhythm in locus of Т5 (r=-0,38), O1 (r=-0,35) and, up to a point, Т3 (r=-0,33). Also inversely related to the changes of sympathotonic tone of loud speaker of β-rhythm in locus of С4. But power of θ-rhythm in locus of С4 and δ-rhythm in locus of О1 unidirectional changes with sympathotonic tone (r presents 0,39 and 0,34 accordingly).
  • The dynamics of moda positively correlates with the dynamics of Fp1-α (r=0,35), F3-θ (r=0,35), Fp2-θ (r=0,34), T6-β (r=0,35) and negatively - from F7 -δ (r=-0,33) -rhythm, and also with amplitude of δ-rhythm (r=-0,34). But among connections of vagal tone correlation deserves attention only from F7-α-rhythm (r=0,31).
  • In a result canonical correlation between changes under act of BAWN of the vegetative adjusting and electrogenesis of cerebrum appears strong: R=0,84; R2=0,70; χ2(30)=47; p=0,027 (Fig. 14).
  • Fig. 14. Canonical cross-correlation connection between changes as a result of action of BAWN of parameters of Bayevsky HRV (axis of Х) and of electroencephalogram (axis of Y)
  • The radical of vegetotropic effects of BAWN is presented in this case, mainly, by the changes of sympathotonic tone (r=0,78) and considerably less measure and opposite character - moda (r=-0,37) and vagal tone (r=-0,13). On the other hand, the radical of neurodynamic gets the positive factor loading from the changes of PSD of О1-δ (r=0,55) and С4-θ (r=0,48) and negative - from the changes of С4-β (r=-0,46), О1-α- (r=-0,44), Т5-α- (r=-0,41), F7-α-(r=-0,40) and of T6-β (r=-0,31) rhythms, and also amplitude of α-rhythm (r=-0,31).
  • Thus, the vegetotropic effects of BAWN determine the changes of bioelectric activity of cerebrum on 70%.
  • Search of neuro-endocrine-immune parameters the changes of which are characteristic for the different variants of immediate vegetotropic effects of BAWN. With the purpose of exposure of those neuro-endocrine-immune parameters after the changes of which under act of BAWN it is possible it would be to recognize a that or other variant her vegetotropic effect, all aggregate of concomitant neuro-endocrine-immune effects was subject to the discriminant analysis (by the method of forward stepwise [20]). The program is inclusing 10 parameters in a model (table. 5).
  • Identification information is condensated in two discriminant canonical roots. Thus a major root contains 61% of identification possibilities, coefficient of canonical correlation r* between him and vegetotropic effects presents 0,86, id est this root explains 74% dispersions of the informative field of effects (Wilks' Λ=0,09; χ2=59; p<10-4). A minor root contains other 39% of discriminant ability and takes in 65% dispersions (r*=0,81; Wilks' Λ=0,35; χ2=26; p=0,002).
  • Calculation of individual canonical discriminant roots of changes of neuro-endocrine-immune parameters by adding to the constant of discriminant function (ConDF) of sum of works of these changes on the raw (unstandardized) coefficients for canonical discriminant function (RCCDF) does possible visualization of persons, liable to the different vegetotropic effects of BAWN, in two-dimensional space of these roots (Fig. 15).
  • Evidently, that along the axis of the first root persons, liable to of sympathototonic (s) effect of BAWN, take place exceptionally in the area of positive values (the centroid of cluster presents +1,90). But localization of persons, liable to both neutral (n) and vagotonic (v) effects of BAWN, it appears almost exceptionally in the area of negative values of the first root, here centroids of both clusters does not differ substantially (-1,84 and -0,91 accordingly). Such localization represents diminishing at the sympathotonic effect of negatively correlating with a root parameters: mineralocorticoid activity, relative PSD of α-rhythm of ЕЕG in locus of Т5 and frequencies of δ-rhythm, and also index of adaptation of Popovych, while at two other variants of vegeototropic effect of BAWN the transferred parameters approximately grow in an identical degree, show a tendency to the increase or not change.
  • Table 5. Results of discriminantого analysis of changes of neuro-endocrine-immune parameters, characteristic for vagotonic, sympathotonic and neutral vegetotropic effects of BAWN
  • NΛ
  • r Discriminant
  • variable Effect Vagotonic Neutral Sympathotonic Criteria
  • Wilks'
  • Param-r n=11 n=8 n=13
  • 3.
  • -0,33 Мineralocorticoid activity (Na/K-ratio),
  • units Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF +2,1±1,0
  • -0,38
  • 0,04
  • 0,34 +1,7±0,9
  • -0,38
  • 0,04
  • 0,81 -1,5±0,8
  • -0,38
  • 0,04
  • -0,64 Λ
  • F
  • p 0,37
  • 5,72
  • <10-3
  • 6.
  • -0,11 PSD of Т5-α-rhythm
  • of ЕЕg,
  • % Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF +3,7±2,3
  • -0,09
  • 0,01
  • 0,07 +0,5±1,9
  • -0,09
  • 0,01
  • 0,19 -3,0±2,2
  • -0,09
  • 0,01
  • -0,17 Λ
  • F
  • p 0,23
  • 4,39
  • <10-3
  • 7.
  • -0,17 Frequency of δ-rhythm of ЕЕG,
  • Hz Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 0,0±0,1
  • -3,16
  • 1,49
  • -0,29 +0,4±0,3
  • -3,16
  • 1,49
  • 7,61 -0,25±0,1
  • -3,16
  • 1,49
  • -6,19 Λ
  • F
  • p 0,19
  • 4,31
  • <10-4
  • 9.
  • -0,30 Index of adaptations
  • of Popovych,
  • ln of units Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF +0,07±0,09
  • -2,19
  • 0,28
  • -1,07 -0,07±0,08
  • -2,19
  • 0,28
  • 1,88 -0,34±0,10
  • -2,19
  • 0,28
  • -6,66 Λ
  • F
  • p 0,10
  • 4,88
  • <10-4
  • 1.
  • 0,26
  • 0,46
  • Моnocytes of
  • leucocytogram,
  • % Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF -1,0±0,3
  • 0,13
  • 1,07
  • -2,52 +0,1±0,2
  • 0,13
  • 1,07
  • 0,91 +0,5±0,2
  • 0,13
  • 1,07
  • -0,03 Λ
  • F
  • p 0,63
  • 8,52
  • =10-3
  • 5.
  • -0,37 PSD of Р3-α-rhythm
  • of ЕЕG,
  • % Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF +5,6±1,1
  • -0,04
  • -0,06
  • 0,14 -5,2±3,6
  • -0,04
  • -0,06
  • -0,02 -1,3±2,0
  • -0,04
  • -0,06
  • -0,08 Λ
  • F
  • p 0,27
  • 4,68
  • <10-3
  • 2.
  • -0,33 PSD of Р4-α-rhythm
  • of ЕЕG,
  • % Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF +6,4±3,2
  • 0,04
  • -0,07
  • 0,06 -6,1±4,0
  • 0,04
  • -0,07
  • -0,22 -2,7±1,8
  • 0,04
  • -0,07
  • 0,04 Λ
  • F
  • p 0,48
  • 6,29
  • <10-3
  • 10.
  • -0,31 PSD of O1-θ-rhythm
  • of ЕЕG,
  • % Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF +5,1±1,7
  • 0,05
  • -0,12
  • 0,23 -3,2±2,6
  • 0,05
  • -0,12
  • -0,20 +1,2±1,6
  • 0,05
  • -0,12
  • 0,16 Λ
  • F
  • p 0,09
  • 4,63
  • <10-4
  • 4.
  • -0,21 PSD of T6-θ-rhythm
  • of ЕЕG,
  • % Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF +2,3±1,1
  • 0,39
  • -0,25
  • 0,02 -1,6±1,7
  • 0,39
  • -0,25
  • -1,18 +1,1±1,1
  • 0,39
  • -0,25
  • 0,63 Λ
  • F
  • p 0,32
  • 5,04
  • <10-3
  • 8.
  • -0,17 PSD of F7-θ-rhythm
  • of ЕЕG,
  • % Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF +3,8±2,1
  • -0,21
  • 0,15
  • 0,02 -0,4±0,8
  • -0,21
  • 0,15
  • 0,70 +1,2±1,9
  • -0,21
  • 0,15
  • -0,28 Λ
  • F
  • p 0,13
  • 4,91
  • <10-4
  • ConDF1 -0,11 -0,11 -0,11
  • ConDF2 0,30 0,30 0,30
  • ConCF -3,56 -4,15 -3,21
  • Root 1 -0,91 -1,84 +1,90
  • Root 2 -1,63 +1,69 +0,35
  • Notes:
  • 1. NΛ is a sequence number of discriminant variable in a general hierarchy.
  • 2. r is a coefficient of correlation between discriminant variable and canonical root (first or second).
  • 3. X±m is a mean value of variable and her standard error.
  • 4. RCCDF is the raw coefficient for canonical discriminant function (canonical variable).
  • 5. CоеCF is a coefficient of classification function.
  • 6. ConDF is a constant of discriminant function.
  • 7. ConCF is a constant of classification function.
  • 8. Root is an average of canonical root.
  • Fig. 15. Individual canonical discriminant roots of changes of neuro-endocrine-immune parameters of persons, liable to vagotonic (v), sympathototonic (s) or neutral (n) vegetotropic effects of BAWN
  • Along the axis of the second root the most subzero position is occupied by persons, liable to the vagotonic effect (centroid: -1,64), intermediate - sympathototonic (centroid: +0,35), and the greatest - neutral (centroid: +1,69) effects of BAWN. It represents an increase at the vagotonic effect of negatively correlating with the second root PSD of α-rhythm in locus of Р3 and Р4 and θ-rhythm in locus of О1, Т6 and F7, quasizero changes of these parameters at a sympathotonic effect and tendency to the decline - at the neutral effect of BAWN. Finding comport with position about relationship between the parameters of the vegetative adjusting and ЕЕG [11,12,17,22].
  • Separate consideration is deserved by the dynamics of monocytose, which correlates straight both with the first (r=0,26) and from second (r=0,46) roots, not inscribed here in their patterns. Thus pattern of the first root answers only increase of content of monocytes at a sympathotonic effect, and pattern of the second root - only decline of monocytose at the vagotonic effect of BAWN.
  • On the whole all three clusters of persons, liable to the different vegetotropic effects of BAWN, in informative space two discriminant roots very clearly delimited (Fig. 15). The visual impression is confirmed by the calculation of squares of distances of Mahalanobis (D2M) as an integral measure of differences between clusters. In particular, D2M between the concomitant changes of identification neuro-endocrine-immune parameters at the vagotonic and neutral effects of BAWN presents 13,1 (F=3,7; p=0,006), for neutral and sympathotonic - 17,4 (F=5,3; p<0,001), for vagotonic and sympathotonic - 13,0 (F=4,9; p=0,001).
  • Belonging to the that or other cluster of vegetotropic effects is determined by the calculation of classification discriminant functions for every variant of effect, which maximize intercluster divergences and will minimize - intracluster divergences. For this purpose works of coefficients of classification functions (CоеCF) are sad on the individual changes of identification parameters and to the sum add the constants of classification functions (ConCF), attributing a person to the cluster with the maximal value of function. It is educed that the rightness of classification of sympathotonic effects of BAWN after the concomitant changes of identification neuro-endocrine-immune parameters presents 100%, vagotonic effects - 90,9% (one error is on 11 persons), neutral effects - 87,5% (one error is on 8 persons), and general correctness - 93,8%. Thus, every variant of vegetotropic effect of BAWN is accompanied by the characteristic changes of monocytose of leucocytogram, index of adaptation of Popovych, mineralocorticoid activity and seven parameters of EEG after the aggregate of which recognized with exactness of 87,5÷100%.
  • Search of neuro-endocrine-immune parameters which predetermine the different variants of immediate vegetotropic effects of BAWN. Obviously, that diversity of immediate vegetotropic effects of the same factor - BAWN - predefined (conditioned) to the varieties of individual (more precisely, group) reactivity of the looked after persons. Initial (basale) parameters can be examined the concrete markers of reactivity. With the purpose of exposure of such parameters, after the aggregate of which groups of persons, liable to the different vegetotropic effects of BAWN, substantially inter se differ, a discriminant analysis is again applied.
  • Among registered 108 initial parameters (20 - to the HRV, 6 - endocrine, 9 - leucocytogram and phagocytose, 8 frequency-peak and 64 spectral parameters of ЕЕG, and also age) are included the program in a model 16 (3 parameters of the vegetative adjusting, 2 endocrine, one immune and 10 parameters of EEG).
  • Identification, and thus prognostic information which is contained in the selected forecasters is condensated in two discriminant roots. The first root, related to 11 forecasters (table. 6), contains 61% of prognostic possibilities (r*=0,91; η2=0,84; Wilks' Λ=0,04; χ2=70; p<10-3), and second, related to 5 forecasters (table. 7) - other 39% (r*=0, 88; η2=0,77; Wilks' Λ=0,23; χ2=31; p=0,008).
  • Table 6. Forecasters of vegetotropic effects of BAWN, related to the first root
  • NΛ
  • r Discriminant
  • variable-forecaster Effect Vagotonic Sympathotonic Neutral Criteria
  • Wilks'
  • Parameter n=11 n=13 n=8
  • 1.
  • 0,29 Моnocytes of
  • leucocytogram,
  • % Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 8,2±0,4
  • 0,54
  • -0,40
  • 11,9 6,5±0,4
  • 0,54
  • -0,40
  • 8,78 6,2±0,4
  • 0,54
  • -0,40
  • 9,80 Λ
  • F
  • p 0,70
  • 6,21
  • <0,01
  • 3.
  • 0,24 Index of adequacy of adjusting processes (АМо/Мо)
  • units Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 91±11
  • 0,018
  • -0,004
  • 0,331 56±5
  • 0,018
  • -0,004
  • 0,248 58±11
  • 0,018
  • -0,004
  • 0,243 Λ
  • F
  • p 0,39
  • 5,39
  • <10-3
  • 4.
  • 0,14 Cortisol,
  • nМ/l Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 681±118
  • 0,0023
  • 0,0027
  • 0,001 601±82
  • 0,0023
  • 0,0027
  • -0,002 382±56
  • 0,0023
  • 0,0027
  • -0,016 Λ
  • F
  • p 0,33
  • 4,78
  • <10-3
  • 15.
  • 0,12 PSD of Fp1-α-rhythm of ЕЕG,
  • % Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 40,3±6,1
  • -0,040
  • -0,177
  • 3,88 37,2±4,0
  • -0,040
  • -0,177
  • 3,59 22,8±1,9
  • -0,040
  • -0,177
  • 4,40 Λ
  • F
  • p 0,04
  • 3,78
  • <10-3
  • 12.
  • -0,21 PSD of F8-β-rhythm of ЕЕG,
  • % Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 27,3±5,4
  • -0,215
  • 0,066
  • 0,45 45,5±5,9
  • -0,215
  • 0,066
  • 0,70 52,8±5,2
  • -0,215
  • 0,066
  • 0,44 Λ
  • F
  • p 0,08
  • 3,81
  • <10-3
  • 5.
  • -0,17 Frequency of β-rhythm of ЕЕG,
  • Hz Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 16,8±0,8
  • -0,248
  • -0,074
  • 0,273 19,1±0,8
  • -0,248
  • -0,074
  • 1,064 21,0±2,0
  • -0,248
  • -0,074
  • 1,701 Λ
  • F
  • p 0,29
  • 4,34
  • <10-3
  • 11.
  • -0,10 PSD of O2-β-rhythm of ЕЕG,
  • % Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 35,0±7,5
  • -0,005
  • -0,145
  • 2,30 36,6±6,7
  • -0,005
  • -0,145
  • 1,96 55,9±3,3
  • -0,005
  • -0,145
  • 2,59 Λ
  • F
  • p 0,09
  • 4,04
  • <10-4
  • 9.
  • -0,09 pNN50 of HRV,
  • % Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 5,4±4,6
  • -0,201
  • -0,166
  • -0,56 7,5±3,6
  • -0,201
  • -0,166
  • -0,18 16,1±7,3
  • -0,201
  • -0,166
  • 0,79 Λ
  • F
  • p 0,13
  • 4,22
  • <10-4
  • 10.
  • -0,09 Power of НF component of HRV,
  • мс2 Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 287±192
  • 0,0034
  • 0,0022
  • 0,019 465±191
  • 0,0034
  • 0,0022
  • 0,011 741±380
  • 0,0034
  • 0,0022
  • -0,003 Λ
  • F
  • p 0,10
  • 4,33
  • <10-4
  • 14.
  • -0,06 PSD of F3-θ-rhythm of ЕЕG,
  • % Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 10,5±1,3
  • -0,091
  • -0,590
  • 8,43 11,8±1,5
  • -0,091
  • -0,590
  • 7,32 12,2±1,7
  • -0,091
  • -0,590
  • 9,96 Λ
  • F
  • p 0,06
  • 3,57
  • <10-3
  • 6.
  • -0,04 PSD of Т5-δ-rhythm of ЕЕG,
  • % Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 19,2±4,6
  • -0,138
  • -0,089
  • 1,20 19,8±4,6
  • -0,138
  • -0,089
  • 1,52 25,3±7,1
  • -0,138
  • -0,089
  • 2,08 Λ
  • F
  • p 0,24
  • 4,23
  • <10-3
  • ConDF1 -5,82 -5,82 -5,82
  • ConDF2 12,19 12,19 12,19
  • ConCF -272,4 -217,1 -265,3
  • Root 1 +2,90 -1,03 -2,32
  • Root 2 -0,56 +1,92 -2,35
  • Visualization of individual canonical discriminant roots of parameters-forecasters, realized after the algorithm described higher, demonstrates (Fig. 16), that persons, liable to the vagotonic effect of BAWN, occupy a right area (centroid: +2,90) along the axis of the first root, but persons of two other clusters - left, the centroid of sympathotonic effect is less negative (-1,03) here, than such neutral effect (-2,32). It represents facts (table. 20), that the positively correlating with the first radical forecasters of character of vegetotropic effect (monocytose, index of adequacy of processes of the vegetative adjusting, cortisol and PSD of α-rhythm in locus of Fp1) have maximal for a selection values for persons, liable to the vagotonic effect of BAWN. The minimum values of these forecasters are preceded the neutral effect of BAWN, and sympathotonic, as a rule, intermediate. But forecasters which negatively correlate with the first root (frequency of β-rhythm and his PSD in locus of F8 and О2, PSD of θ-rhythm in locus of F3 and δ-rhythm in locus of Т5, and also power of high-frequency component of HRV and her parameter of pNN50), in the cases of vagotonic effect minimum, and neutral - maximal, again at intermediate values for persons, liable to of sympathotonic effect of BAWN.
  • Along the axis of the second root (table. 7) the greatest position is occupied by persons, liable to of sympathotonic effect of BAWN.
  • Table 7. Forecasters of vegetotropic effects of BAWN, related to the second root
  • NΛ
  • r Discriminantа
  • variable-forecaster Effect Vagotonic Sympathotonic Neutral Criteria
  • Wilks'
  • Parameter n=11 n=13 n=8
  • 2.
  • -0,17 Triiodothyronine,
  • nМ/l Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 2,34±0,21
  • 3,36
  • 0,60
  • 37,3 1,87±0,08
  • 3,36
  • 0,60
  • 25,6 2,15±0,17
  • 3,36
  • 0,60
  • 18,7 Λ
  • F
  • p 0,52
  • 5,48
  • <10-3
  • 7.
  • -0,13 PSD of С4-δ-rhythm of ЕЕG
  • % Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 25,4±3,7
  • 0,053
  • -0,047
  • 1,28 17,8±3,9
  • 0,053
  • -0,047
  • 0,96 25,8±3,8
  • 0,053
  • -0,047
  • 1,10 Λ
  • F
  • p 0,18
  • 4,40
  • <10-4
  • 16.
  • -0,10 PSD of О1-δ-rhythm of ЕЕG
  • % Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 24,4±8,0
  • -0,006
  • -0,086
  • 1,66 12,9±3,3
  • -0,006
  • -0,086
  • 1,47 21,2±5,2
  • -0,006
  • -0,086
  • 1,85 Λ
  • F
  • p 0,04
  • 3,63
  • <10-3
  • 8.
  • 0,15 PSD of F7-θ-rhythm of ЕЕG
  • % Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 8,3±1,0
  • 0,193
  • 0,734
  • -6,12 9,6±1,4
  • 0,193
  • 0,734
  • -5,05 5,8±1,4
  • 0,193
  • 0,734
  • -8,44 Λ
  • F
  • p 0,15
  • 4,32
  • <10-4
  • 13.
  • 0,03 PSD of P3-θ-rhythm of ЕЕG
  • % Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 9,0±1,1
  • 0,098
  • 0,500
  • -6,80 9,4±1,5
  • 0,098
  • 0,500
  • -5,94 8,8±1,6
  • 0,098
  • 0,500
  • -8,20 Λ
  • F
  • p 0,07
  • 3,59
  • <10-3
  • ConDF1 -5,82 -5,82 -5,82
  • ConDF2 12,19 12,19 12,19
  • ConCF -272,4 -217,1 -265,3
  • Root 1 +2,90 -1,03 -2,32
  • Root 2 -0,56 +1,92 -2,35
  • Fig. 16. Individual canonical discriminant roots of initial parameters-forecasters vagotonic (v), neutral (n) and sympathotonic (s) vegetotropic effects of BAWN
  • It represents facts, that exactly preceded a sympathotonic effect both minimum values forecasters, inversely related to this root (level of triiodothyronine in plasma and PSD of δ-rhythm in locus of С4 and О1) and maximal value - straight correlating with him (PSD of θ-rhythm in locus of F7 and Р3). To intermediate position of cluster of vagotonic effect and most subzero - neutral mean values only of PSD of δ-rhythm answer; the mean values of the first three forecasters are practically identical but, that predefined unclear differentiation of these members of two clusters along the axis of the second root (Fig. 16).
  • On the whole all three clusters on a plane two discriminant roots fully clearly delimited, that is documented by the values of squares of distances of Mahalanobis. In particular, D2M between the roots of forecasters of vagotonic and neutral effects presents 33,6 (F=4,2; p=0,005), neutral and sympathotonic - 22,0 (F=2,9; p=0,025), vagotonic and sympathotonic - 23,8 (F=3,9; p=0,007). It is answered by 100% (!) exactness of retrospective prognosis each of three variants of vegetotropic effect of BAWN.
  • Thus, character of vegetotropic effect of BAWN is very clearly precondicionized by constellation of 16 initial parameters-forecasters, which represent the state of both the vegetative adjusting and neuro-endocrine-іmmune complex. On the other hand, BAWN can be examined in quality a precondicionizing factor, by analogy with a brief hypoxia, ischemia, hypo- and hypertermia and others like that, the action of which is accompanied by neuro-еndocrine stressory changes [8,13].
  • References
  • 1. Баевский Р.М., Иванов Г.Г. Вариабельность сердечного ритма: теоретические аспекты и возможности клинического применения // Ультразвуковая и функциональная диагностика.-2001.-№3.-С. 106-127.
  • 2. Баевский Р.М., Кириллов О.И., Клецкин С.З. Математический анализ изменений сердечного ритма при стрессе.-М.:Наука, 1984.-221 с.
  • 3. Бальнеокардіоангіологія. Вплив бальнеотерапії на курорті Трускавець на серцево-судинну систему та фізичну працездатність / Попович І.Л., Ружило С.В. Івасівка С.В. та ін.- К.: Комп'ютерпрес, 2005.-239 с.
  • 4. Гаркави Л.Х., Квакина Е.Б., Кузьменко Т.С. Антистрессорные реакции и активационная терапия.- М.: Имедис, 1998.- 654 с.
  • 5. Горячковский А.М. Клиническая биохимия.- Одесса: Астропринт, 1998.- 608 с.
  • 6. Гумега М.Д., Левицький А.Б., Попович І.Л. Бальнеогастроентерологія. Вегетативно-гуморальний механізм функціональних реакцій органів гастродуодено-панкреато-біліарної системи та нирок на вживання питних мінеральних вод курорту Трускавець.-К.: ЮНЕСКО-СОЦІО, 2011.- 243 c.
  • 7. Инструкции по применению набора реагентов для иммуноферментного определения гормонов в крови человека. - СПб.: ЗАО "Алкор Био", 2000.
  • 8. Коляда Т.И., Волянский Ю.Л., Васильев Н.В., Мальцев В.И. Адаптационный синдром и иммунитет.-Харьков: Основа, 1995.-168 с.
  • 9. Коркушко О.В., Писарук А.В., Шатило В.Б. Значение анализа вариабельности ритма сердца в кардиологии: возрастные аспекты // Кровообіг та гемостаз.-2009.-№1-2.-С. 127-139.
  • 10. Лаповець Л.Є., Луцик Б.Д. Посібник з лабораторної імунології.-Львів, 2002.- 173 с.
  • 11. Мадяр С.-А. Й., Моїсеєнко Є.В., Пишнов Г.Ю. та ін. Методика поліхромно-адаптаційної біорегуляції психологічного стану людини (методичні рекомендації).- К., 2006. -32 с.
  • 12. Моісеєнко Є.В. Механізми дизадаптації та комплексна патогенетична корекція порушень функціональних систем людини в Антарктиці: автореф. дис. на здобуття наук. ступеня докт. мед. наук: спец. 14.03.04 “Патологічна фізіологія”.-К., 2008.-58 с.
  • 13. Мойбенко А.А. Системные и молекулярно-генетические механизмы кардиопротекции // Фізіол. журн.- 2011.- 57, № 5.- С. 51-54.
  • 14. Поповыч И.Л. Концепция нейро-эндокринно-иммунного комплекса (обзор) // Медична гідрологія та реабілітація.-2009.-7, №3.-С. 9-18.
  • 15. Попович І.Л. Стреслімітуючий адаптогенний механізм біологічної та лікувальної активності води Нафтуся.-К.: Комп'ютерпрес, 2011.- 300 c.
  • 16. Чебаненко О.І., Чебаненко Л.О., Попович І.Л. Поліваріантність бальнеоефектів чинників курорту Трускавець та їх прогнозування.-К.: ЮНЕСКО-СОЦІО, 2012.- 496 c.
  • 17. Черный С.В., Моисеенко Е.В., Павленко В.Б. и др. Перестройки церебрального электрогенеза человека после продолжительной антарктической экспедиции // Ученые записки Таврического национального университета им. В. И. Вернадского.-Серия „Биология, химия”.-2009.- 22 (61),.№ 4.- С. 216-230.
  • 18. Чорнобиль, пристосувально-захисні системи, реабілітація. Адаптаційні, метаболічні, гемостазіо- і імунологічні аспекти діагностики та бальнео- і фітореабілітації на курорті Трускавець осіб, підданих дії чинників аварії на ЧАЕС / Костюк П.Г., Попович І.Л., Івасівка С.В. та ін.- К.: Комп'ютерпрес, 2006.- 348 с.
  • 19. Heart Rate Variability. Standarts of Measurement, Physiological Interpretation, and Clinical Use // Circulation.-1996.-93, №5.-Р. 1043-1065.
  • 20. Klecka W.R. Discriminant analysis (Seventh printing, 1986) // Факторный, дискриминантный и кластерный анализ: Пер. с англ. / Под ред. И.С. Енюкова.- М.: Финансы и статистика, 1989.- С. 78-138.
  • 21. Nance D.M., Sanders V.M. Autonomic innervation and regulation of the immune system // Brain, Behav., Immun.-2007.-21(6).-P. 736-745.
  • 22. Popovych I.L., Lukovych Yu.S., Korolyshyn T.A., Barylyak L.G., Kovalska L.B., Zukow W. Relationship between the parameters heart rate variability and background EEG activity in healthy men // J o H Ss.-2013.-Vol.3, No4.-P. 217-240.
  • 23. Schauenstein K., Felsner P., Rinner I. et al. In vivo immunomodulation by peripheral adrenergic and cholinergic agonists/antagonists in rat and mouse models // Neuroimmunomodulation. Perspectives at the new millenium.- ANYAS.-Vol. 917.-2000.-P. 618-627.
  • 24. Sternberg E.M. Neural regulation of innate immunity: a coordinated nonspecific host response to pathogens // Nat. Rev. Immunol.-2006.-6(4).-P. 318-328.
  • 25. Thayer J.F., Sternberg E.M. Neural aspects of immunomodulation: Focus on the vagus nerve // Brain, Behav., Immun.-2010.-24(8).-P. 1223-1228.
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 21.02.2013.
  • Revised: 15.05.2013.
  • Accepted: 12.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J for the Ss H) 2013; 3 (5): 409-424
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • METABOLIC ACCOMPANIMENT OF THYROTROPIC EFFECTS OF BIOACTIVE WATER NAFTUSSYA AT THE WOMEN WITH THYROID HYPERPLASIA
  • Метаболическое сопровождение тиротропных эффектов биоактивной воды нафтуся у женщин с гиперплазией щитовидной железы
  • NV Kоzyavkina1, ІL Popovych1,2, W Zukow3
  • Н.В. Козявкина1, И.Л. Поповыч1,2, В. Жуков3
  • 1Ukrainian Scientific Research Institute Medicine of Transport, Odesa, Ukraine
  • 1ГУ “УкрНИИ медицины транспорта” МЗО Украины, Одеса, Украина
  • 2OO Bogomolets Institute Physiology National Academy of Sciences of Ukraine, Kyiv, Ukraine
  • 2Институт физиологии им.А.А. Богомольца НАН Украины, Кыив, Украина
  • 3University of Economy, Bydgoszcz, Poland
  • 3Университет Экономики, Быдгощ, Польша
  • Key words: thyroid hormones, lipoproteins, electrolytes, ATPase, bioactive water Naftussya, spa Truskavets, women.
  • Ключевые слова: тиреоидные гормоны, липопротеиды, электролиты, АТФазы, биоактивная вода.
  • Abstract
  • In the clinical physiological observations in 29 women 29-67 years old with thyroid hyperplasia confirmed previously identified multivariate thyrotropic effects of a three-week course of drinking bioactive water Naftussya spa Truskavets. Found a strong positive correlation between changes in summary thyroid index and plasma level cholesterol in the α-lipoproteins and moderate inverse relationship with respect to β-lipoproteins. Also found significant relationship between thyroid status and separate parameters exchange of electrolytes, and between their changes under the influence of balneotherapy. Method of discriminant analysis shows that the total of eight selected initial parameters of the body may infallible prediction inhibitory and neutral thyrotropic effects and thyroid-stimulating effect predict with accuracy 93,3%.
  • Резюме
  • В клинико-физиологическом наблюдении за 29 женщинами 29-67 лет с гиперплазией щитовидной железы подтверждена выявленная ранее поливариантность тиреотропных эффектов трехнедельного курса питьевой бальнеотерапии биоактивной водой Нафтуся курорта Трускавец. Выявлена сильная прямая корреляционная связь между изменениями суммарного тиреоидного индекса и содержания холестерина в составе α-липопротеидов плазмы и умеренная инверсная связь относительно холестерина β-липопротеидов. Обнаружены также существенные связи между тироидным статусом и отдельными параметрами обмена электролитов, а также между их изменениями под влиянием бальнеотерапии. Методом дискриминантного анализа показано, что по совокупности отобранных восьми исходных параметров организма возможно безошибочное прогнозирование тормозного и нейтрального тиреотропных эффектов, а стимулирующий тиреотропный эффект прогнозируем с точностью 93,3%.
  • INTRODUCTION
  • Conventionally, that for a man a hypothyroidism results in various violations in the exchange of lipides and lipoproteins. However dyslipidemia at a hypothyroidism carries reverse character, she disappears together with the symptoms of disease after realization of specific therapy [8]. By researches of Truskavets scientific school of balneology it was educed at first, that the standard balneotherapeutic complex of spa renders ambiguous influence on the lipide spectrum of plasma of women and men of gastroenterology type: in 45,5% perceptible favourable changes are registered as a decline to the top limit of middle sexual-age-old norm (MSAON) initially increased to the coefficient of atherogenity due to both normalizations of reduced level of cholesterol in composition of α- lipoproteins (LP) and declines initially of normal cholesterol of β-LP at maintenance of hyper-β-LP-emia; but in 34,0% of patients top border atherogenity of plasma grew as a result of further decline of level of cholesterol of α-LP, and yet for 20,5% persons initially the lower border level of atherogenity remained without substantial changes [1]. It was shown in next research, that for women with thyroid hyperplasia, patients with a chronic cholecystitis, the course of drinkable balneoterapy with bioactive water Naftussya (BAWN) at 60% cases does not influence substantially neither on lower border levels of the triiodothyronine and thyroxine nor on the increased coefficient of atherogenity; at 25% cases analogical initial thyroid status is normalized, that is accompanied by a decline to the coefficient of atherogenity to the top limit of norm; at the same time, in 15% of the looked after women with the initially normal levels of thyroid hormones and the coefficient of Кlimov it is established brake thyrotropic and atherogenic effects of BAWN. Authors are educe a closely-coupled (r*=0,804) canonical cross-correlation interface between thyroid status and lipide spectrum of plasma [14]. In the same research, in the river-bed of position about the role of lipoproteins in adjusting of activity of membrane cationdependend АТPаses [6,12], registered activity of Na,K-, Ca- and Mg-АТPаses of membranes of erhytrocytes and content in plasma and erhytrocytes of these cations. In a result moderate (r*=0,451) canonical connection is educed between thyroid status and parameters of exchange of electrolytes. By the however quoted authors it was not analysed connections between changes as a result of balneoterapy of parameters of thyroid status, from one side, and to the exchange of lipides and electrolytes - on the other hand. As a just the same analysis is needed for finding out of role of thyrotropic effects of BAWN in her influence on the exchange of lipides and electrolytes, research in this river-bed it remains actual.
  • MATERIAL AND RESEARCH METHODS
  • Under a observation there were 29 women by age 29-67 years with hyperplasia of thyroid gland in combination with a chronic cholecystitis in the phase of remission. At a receipt determined content in plasma of blood of parameters of thyroid status: thyroxine, triiodothyronine and thyrotropic hormone (by the ELISA with the use of analyzer of “Tecan”, Oesterreich, and corresponding sets of reagents of joint-stock company "Алкор Био", S-Pb., Russian Federation) and lipide spectrum of plasma: general cholesterol [7] and content of cholesterol in composition of α-LP [27], pre-β-LP (expected after the level of triacylglycerides, by a certain metaperiodate method [7]) and β-LP (expected after a difference between a general cholesterol and cholesterol in composition α- and рrе-β-LP). In the same portion plasma determined content of urates (by uricase method), calcium (after a reaction from аrsenaso ІІІ), magnesium (after a reaction from colgamite) and phosphates (by a phosphate-molibdate method), according to instructions [7]. In the suspension of shades of erhytrocytes determined activity of Na,K-, Ca- and Mg-АТPаse - after the increase of inorganic phosphate in the supernatant of corresponding environment of incubation, as it is described [13].
  • After the three-week course of drink of BAWN (3 ml/kg, temperature of 18-200С, after 60 min to the meal three times during day) the transferred tests repeated.
  • The got sizes of parameters compared to normal, got at an inspection 30 healthy women, and also with a reviewer - proper for corresponding age [15].
  • Digital material is treated by methods variation, canonical and discriminant analyses [29,30] with the use of package of softwares "Statistica-5.5" and algorithm of Truskavets scientific school of balneology [1,16].
  • RESULTS OF RESEARCH AND THEIR DISCUSSION
  • Variants of thyrotropic effects of balneotherapy and them metabolic accompaniment. It is considered [22], that in equimolar concentrations activity of Т3 in four times is higher from activity of Т4. That is why for the quantitative estimation of thyroid status it is expedient to apply a summary thyroid index (STI):
  • STI=(4*T3/2,10+T4/110)/5
  • where 2,10 and 110 – mean normal levels of Т3 and Т4 accordingly.
  • If on the plane of co-ordinates along the axis of Х to set aside the individual sizes of SТІ to balneotherapy, and along the axis of Y - after her (Fig. 1), or changes of SТІ (Fig. 2), then after placing of point in relation to a bisector (or zero) it is possible to estimate both character and expressed of thyrotropic effect of balneotherapy for every person.
  • Fig. 1. Initial (axis of Х) and final (axis of Y) sizes of summary thyroid index (STI)
  • Fig. 2. Dependence of changes of STI (axis of Y) is on his initial sizes (axis of Х)
  • As evidently on Fig. 1 and 2, in 15 (52%) women of SТІ under act of balneotherapy grows on 0,11÷0,66 units or on 9÷194% (ordinary on 68±15%), that skilled as a stimulant thyrotropic effect. In 5 (17%) persons change of SТІ hesitate in a range +0,05÷-0,03 units, id est a thyrotropic effect quasizero (neutral). But in 9 (31%) looked after SТІ goes down on 0,07÷0,65 units or on 7÷67% (ordinary on 26±7%), that testifies for the brake (inhibiting) thyrotropic effect of BAWN. Evidently also, that the reaction of thyroid status on the action of BAWN, in principle, is subject to the law of initial level, however only mildly, to what the coefficient of correlation testifies between the initial levels of SТІ and his changes as a result of balneotherapy (r=-0,40). Really, among 14 women from initially mionectic SТІ (<0,8 units) in 10 he rose, however in 2 did not change substantially, and yet in 2 thyroprivias deepened. Initial euthyroid status is 8 persons kept after balneotherapy in 5, passed to the hypothyroidism in 2 and in hyperthyroidism - for one woman. On the other hand, among 7 women with initial hyperthyroidism (SТІ>1,2 units) of decline of SТІ it is established only in 3, while in 4 hyperthyroidisms continued to grow.
  • The results of this observstion, in principle, the got confirm by us before on other contingent from 145 women with chronic endocrine-gynaecological pathology, after which the course use of BAWN does in 20,7% brake, in 21,4% - neutral, in 36,5% - mildly and in 21,4% are considerably stimulant thyrotropic effects [10]. Near numbers were yet before got Бульба А.Я. [4]: 27%, 15% and 58% accordingly.
  • For the next stage of analysis three groups of women were formed. If to judge after middle numbers, resulted in a table. 3, then the brake thyrotropic effect of balneotherapy is characterized by the decline of SТІ and triiodo-thyronine and thyroxine from the middle area of norm to lower; at a neutral thyrotropic effect the parameters of thyroid status remain in the bottom area of norm; a but stimulant thyrotropic effect is characterized by moving of these parameters from the bottom area of norm to middle.
  • Table 3. Dynamics of parameters of thyroid status at the different thyrotropic effects of bioactive water Naftussya
  • Thyrotropic
  • effect n Para-meters Summary thyroid index General T3, nМ/l General T4, nМ/l TТH
  • mIU/l
  • Brake 9 Xi±m
  • Xf±m
  • ∆X±m 1,02±0,12
  • 0,0,76±0,11*
  • -0,26±0,08# 2,14±0,27
  • 1,56±0,25
  • 0,58±0,1# 115±10
  • 94±11
  • -21±7# 4,6±0,7*
  • 4,8±1,0*
  • +0,2±0,8
  • Neutral 5 Xi±m
  • Xf±m
  • ∆X±m 0,77±0,18
  • 0,79±0,18
  • +0,02±0,01 1,62±0,39
  • 1,65±0,40
  • +0,03±0,04 87±17
  • 92±15
  • +5±3 6,5±1,1*
  • 4,3±1,1*
  • -2,2±0,5#
  • Stimulant 15 Xi±m
  • Xf±m
  • ∆X±m 0,71±0,13*
  • 1,02±0,13
  • +0,31±0,05# 1,45±0,30*
  • 2,16±0,29
  • +0,71±0,1# 85±10*
  • 107±10
  • +22±6# 5,5±0,9*
  • 5,4±1,0*
  • 0,1±0,5
  • Norm 30 X±m
  • Mn÷Mx 1
  • 0,8÷1,2 2,10±0,09
  • 1,1÷3,1 110±4
  • 65÷155 1,9±0,15
  • 0,3÷3,5
  • Notes:
  • 1. Xi is initial, Xf is final parameters, ∆X is their direct differences.
  • 2. Parameters, meaningful different from normal, are marked*, the meaningful effects (direct differences) are marked #.
  • At the analysis of concomitant changes of parameters of exchange of lipides both actual and rationed on age parameters were examined. Together with them the dynamics of uricemia is analysed, taking into account the presence of cross-correlation connections of uricemia from triacylglycerids and by the cholesterol of рrе-β-LP (r=0,52÷0,56), β-LP (r=-0,28÷-0,35), α-LP (r=-0,44÷-0,47) and by the coefficient of atherogenity (r=0,35÷0,37).
  • It is educed (table. 4) that the brake thyrotropic effect of balneotherapy is accompanied by a meaningful decline on to 12% maintenance of cholesterol of α-LP, so that this faction, initially low border, goes down for the bottom limit of age-old norm. The low border level of cholesterol of β-LP does not change substantially, as well as the considerably increased level of cholesterol of рrе-β-LP, so that initially the mildly increased coefficient of atherogenity becomes yet higher. Id est, a brake thyrotropic effect of balneotherapy is at the same time atherogenic.
  • At a neutral thyrotropic effect both low border levels of cholesterol in composition α- and β-LP and top border level of cholesterol in composition of рrе-β-LP remain without substantial changes, accordingly and top border coefficient of atherogenity.
  • The stimulant thyrotropic effect of balneotherapy is accompanied by a normalize increase on 11% of mionectic maintenance of cholesterol of α-LP in combination with a decline on 21% of low border level of cholesterol of β-LP, that even on a background a tendency to the further getting up of the substantially increased level of cholesterol of рrе-β-LP results in a decline to the coefficient of atherogenity to the top limit of norm. Id est, a stimulant thyrotropic effect of balneotherapy is at the same time antiatherogenic.
  • Table 4. Concomitant changes of actual and rationed parameters of exchange of lipides and urates at the different thyrotropic effects of BAWN
  • Thyrotropic effect n Para-meters Тriacyl-glycerids,
  • mМ/l ChS of prе β-LP, mМ/l ChS of
  • β-LP, mМ/l ChS of
  • α-LP,
  • mМ/l Coefficient
  • atherogenity of Klimov Urates,
  • μМ/l
  • Brake 9 Xi±m
  • Xf±m
  • ∆X±m 2,24±0,44*
  • 2,29±0,40*
  • +0,05±0,35 0,72±0,15*
  • 0,73±0,14*
  • +0,01±0,11 3,04±0,26
  • 2,94±0,21
  • -0,10±0,13 1,40±0,09
  • 1,23±0,09*
  • -0,17±0,04# 2,74±0,21*
  • 3,06±0,19*
  • +0,32±0,18 274±32
  • 262±27
  • -12±31
  • Neutral 5 Xi±m
  • Xf±m
  • ∆X±m 1,36±0,23
  • 1,48±0,24
  • +0,12±0,14 0,44±0,08
  • 0,47±0,08
  • +0,03±0,04 2,99±0,40
  • 2,86±0,27
  • -0,13±0,17 1,28±0,15
  • 1,33±0,13
  • +0,05±0,04 2,77±0,40
  • 2,57±0,29
  • -0,20±0,16 270±6*
  • 293±11
  • +23±9#
  • Stimulant 15 Xi±m
  • Xf±m
  • ∆X±m 1,98±0,32*
  • 2,29±0,39*
  • +0,30±0,23 0,66±0,11*
  • 0,75±0,13*
  • +0,09±0,07 2,85±0,28
  • 2,26±0,29*
  • -0,59±0,18# 1,18±0,10*
  • 1,31±0,11
  • +0,13±0,05# 3,42±0,40*
  • 2,69±0,38
  • -0,73±0,21# 302±21
  • 305±15
  • +3±18
  • Referens norm 29 X±m 1,26±0,03 0,41±0,01 3,32±0,05 1,53±0,01 2,22±0,02 289±3
  • Continuation of table 4.
  • Thyrotropic effect n Para-meters Тriacyl-glycerids,
  • % ChS of prе β-LP,
  • % ChS of
  • β-LP,
  • % ChS of
  • α-LP,
  • % Coefficient
  • atherogenity of Klimov, % Urates,
  • %l
  • Brake 9 Xi±m
  • Xf±m
  • ∆Х±m 171±33*
  • 171±28*
  • 0±26 169±33*
  • 168±28*
  • -1±25 89±7
  • 86±6*
  • -3±4 90±6
  • 79±6*
  • -11±3# 123±10*
  • 137±9*
  • +14±8 94±11
  • 90±10
  • -4±11
  • Neutral 5 Xi±m
  • Xf±m
  • ∆%±m 111±16
  • 119±14
  • +8±12 110±16
  • 116±13
  • +6±12 91±9
  • 88±5*
  • -3±5 84±10
  • 87±9
  • +3±2 125±18
  • 116±13
  • -9±7 93±3
  • 101±2
  • +8±3#
  • Stimulant 15 Xi±m
  • Xf±m
  • ∆%±m 164±30*
  • 191±38*
  • +27±18 163±30
  • 189±38
  • +26±18 86±8
  • 68±8*
  • -18±6# 78±7*
  • 87±8
  • +9±4# 155±18*
  • 122±17
  • -33±9# 106±7
  • 107±5
  • +1±6
  • Age-old norm 29 Mn÷Mx 80÷120 80÷120 80÷120 80÷120 80÷120 80÷120
  • On Fig. 3 cross-correlation connections are traced between the dynamics of STI - from one side, and levels of cholesterol in composition of different fractions of LP - on the other hand. Evidently, that changes as a result of balneotherapy of thyroid status strongly are straight related to the changes of maintenance of cholesterol in composition of LP of high-density and considerably inversely - with the dynamics of maintenance of cholesterol in composition of LP of low-density, while with the changes of maintenance of cholesterol in composition of LP of very low-density correlation is direct, but very moderate and besides on verge of meaningfulness (for a selection from 29 persons critical value of |r|≥0,37).
  • Fig. 3. Connections between the changes of STI (axis of Х) and levels of cholesterol in composition of lipoproteins of different density (axis Y)
  • In the result of loud speaker to the coefficient of atherogenity it appears related to the dynamics of STI inversely, but after force some more poorly than dynamics of antiatherogenic LP (Fig. 4). The coefficient of correlation grows from -0,60 to -0,68 at the account of dynamics to the coefficient of atherogenity, rationed on age.
  • Fig. 4. Connections between the changes of STI (axis of Х) and coefficients of atherogenity (axis Y)
  • Thus, our data comport, in principle, with the generally accepted position about the association of hypothyroidism with the atherogenic type of plasma, while hyperthyroidism is associated with a antiatherogenic type, and proceeding in euthyroidism is accompanied by reduction of dyslipidemia. It is known that patients with subclinical hypothyroidism have a higher, by comparison to control, level of general cholesterol (ChS), ChS of β-LP, triacylglycerides (TAG) and apolipoprotein B [19,24,28,34,38,39,42,46]. In relation to the level of apolipoprotein А1 the ambiguous are given: he below, than in healthy [28] whether the meaningful does not differ [19]. Women with obvious hypothyroidism have meaningful higher, than euthyroidal, levels of ТАG, general ChS and ChS of β-LP, and with subclinical hypothyroidism demonstrate less perceptible changes [44]. The low level of free Т4 is associated with the displays of metabolic syndrome, in particular hyper-TAG-emia and hypo-α-LP-emia [31]. For women with obvious hypothyroidism the levels of ТАG are considerably increased, general ChS and ChS of β-LP inversely correlate with free T4 [44]. Close relationships between the parameters of thyroid and lipide statuses were educed and among the woman contingent of spa Truskavets [5].
  • At the same time, Lin S.Y. et al. [31] educed that for persons of both sexes with a normal serum level of free Т4 meaningful correlation takes place him with ТАG and body mass index, but not from ChS of α-LP. For patients with a nervous anorexia which is accompanied by the increased level of general ChS, ChS β- and α-LP, apolipoproteins А1, B, С2, С3 and activity of cholesterol-estertransferase, correlations are not educed between the levels of ChS and thyroid hormones [37]. For women with nervous bulimia the meaningful is educed the levels of ChS and ТАG are increased, but analogical with healthy levels of free T3 and T4 [35]. From data of Reinehr T. et al. [41], levels of ТТH and free Т3 for children with obesity meaningful higher from such for children with normal mass of body, however lipides correlate with thyroid hormones. Lipides, fT3 and fT4 does not differ meaningful for children with the increased and normal levels of ТТH.
  • It is known about influence of the use of thyroid hormones on the exchange of lipides. In particular, for patients on chronic ischemic disease with subclinical hypothyroidism therapy of L-thyroxine diminishes violation of lipide type of plasma [25], reduces the level of ChS of β-LP [32]. Efficiency of correction of lipide type of plasma for patients on clinical hypothyroidism the meaningful does not differ in at application of monotherapy a thyroxine or the combined therapy by a thyroxine and triiodo-thyronine [26]. From other data, persons of both sexes with subclinical hypothyroidism after the annual use of L- thyroxine had meaningful reduction of level of apolipoprotein B, and content diminished in the serum of general ChS and ChS of β-LP, however only for those persons in which the level of ТТH went down to the interval of 2,0÷0,2 mIU/l [28].
  • But Merchante-Alfaro A.A. et al. [33] showed that 40-week's therapy of L-thyroxine of patients (mainly women) is with subclinical hypothyroidism, normalize the increased level of ТТH, the meaningful does not improve the lipide type of plasma. From data of Beyhan Z. et al. [19], for patients with subclinical hypothyroidism of the use during about 4 months L-thyroxine on the whole did not influence on the biochemical factors of risks, and only for patients with the level of ТТH of over 10 mIU/l the decline of ChS of β-LP is marked from 131% to the 106% level of norm.
  • Without regard to separate inconsistencies, on the whole it follows to accept position, that thyroid-lipide relationships are so appropriate, that determination of level in plasma of general cholesterol and him in composition of β-LP it is recommended in quality the additional method of diagnostics of hypothyroidism, and the selection of medical dose of thyroxine can be carried out after the dynamics of lipide spectrum of plasma [17].
  • Going back to exposition of own results, will mark that quasinormal even of uricemia remain stable both for a brake and after stimulant thyrotropic effects, and at a neutral effect she is established meaningful getting up on 8,5% within the limits of norm.
  • It is educed (table. 5) at the analysis of concomitant dynamics of cationdependend АТPаses of erhytrocytes, that a brake thyrotropic effect is accompanied by a normalize decline on 27% activity of Nа, К-АТPаse (from 141% of middle norm, MN to 103% of MN) in combination with further oppression on 31% of mionectic activity of Са-АТPаse (from 64% of MN to 44% of MN), while activity of Mg-АТPаse remains in the overhead area of norm.
  • In default of changes of thyroid status does not change substantially and to activity all three АТPаses. At the same time, their dynamics is absent at the stimulant thyrotropic effect of balneotherapy.
  • The level of phospatemia remains stably middle normal, and plasma levels of Ca and Mg – low border in all three groups of women.
  • Table 5. Concomitant changes of parameters of exchange of electrolytes at the different thyrotropic effects of BAWN
  • Thyrotropic effect n Para-
  • meters Nа,К-АТP-аse, М/l•h Са-АТP-аse, М/l•h Mg-АТP-аse, М/l•h Phosphates,
  • mМ/l Са,
  • mМ/l Mg,
  • mМ/l
  • Brake 9 Xi±m
  • Xf±m
  • ∆X±m 1,07±0,07*
  • 0,78±0,08
  • -0,29±0,05# 1,01±0,14*
  • 0,70±0,15*
  • -0,31±0,15# 0,97±0,05*
  • 0,91±0,06
  • -0,05±0,07 1,00±0,13
  • 0,91±0,06
  • -0,09±0,08 2,28±0,12
  • 2,25±0,12*
  • -0,03±0,12 0,77±0,02*
  • 0,74±0,02*
  • -0,03±0,03
  • Neutral 5 Xi±m
  • Xf±m
  • ∆X±m 0,99±0,22
  • 1,08±0,13*
  • +0,09±0,15 1,18±0,16*
  • 1,09±0,20*
  • -0,09±0,34 0,75±0,07
  • 0,86±0,05
  • +0,11±0,11 1,02±0,13
  • 1,03±0,09
  • 0,00±0,10 2,38±0,16
  • 2,10±0,14*
  • -0,28±0,20 0,78±0,04*
  • 0,76±0,02*
  • -0,02±0,04
  • Stimulant 15 Xi±m
  • Xf±m
  • ∆X±m 0,93±0,06*
  • 1,02±0,07*
  • +0,09±0,08 1,17±0,10*
  • 1,11±0,09*
  • -0,06±0,14 0,95±0,05
  • 1,00±0,07*
  • +0,05±0,07 0,88±0,07
  • 0,81±0,05*
  • -0,07±0,09 2,19±0,08*
  • 2,29±0,08*
  • +0,10±0,07 0,78±0,02*
  • 0,76±0,03*
  • -0,02±0,02
  • Norm 30 X±m
  • Mn÷Mx 0,76±0,04
  • 0,54÷0,98 1,59±0,14
  • 0,82÷2,36 0,84±0,04
  • 0,62÷1,06 0,97±0,06
  • 0,65÷1,29 2,53±0,04
  • 2,30÷2,75 0,95±0,04
  • 0,70÷1,20
  • The screaning of cross-correlation connections between a STI - from one side, and by nonlipide metabolic parameters - from other, educed at a receipt inverse correlation with activity of Mg-АТPаse (r=-0,31) and uricemia (r=-0,30) and line - from Mg-emia (r=0,46), Ca-emia (r=0,34) and by activity of Na, К-АТPаse (r=0,26), and also by parathyrine activity (РТА) (r=0,32), calculated after Са/Р-ratio [3]. Canonical correlation between initial thyroid status and nonlipide parameters of metabolism, traced on Fig. 5, appeared very considerable: R=0,62; χ2(6)=11,5; p=0,07.
  • Connection is described by equalization:
  • -0,266•Mg-ATP - 0,129•Ur + 0,541•Mg + 0,236•Ca+0,008•Na,K-ATP + 0,513•РТА = STI
  • Fig. 5. Canonical cross-correlation connection between initial STI (axis of Х) and nonlipide metabolic parameters (axis of Y)
  • After the course of drinkable balneotherapy the connections of STI faded away with activity of Mg-АТPаse (r=-0,14) and uricemia (r=-0,05), correlation some relaxed from Ca-emia (r=0,26), some increased but - from phosphatemia (r=-0,26 against -0,18 at a receipt), so that connection with parathyrine activity remained at previous level (r=0,39). At the same time, substantially the connections of STI increased with activity of Na,К-АТPаse (r=0,46) and from Mg-emia (r=0,65). In a result canonical correlation between eventual thyroid status and nonlipide parameters of metabolism, traced on Fig. 6, is appeared some stronger: R=0,68; χ2(5)=15,2; p=0,01.
  • Equalization of connection between parameters has such kind:
  • 0,263•P + 0,762•Mg - 0,149•Ca + 0,246•Na,K-ATP + 0,452•РТА = STI
  • Fig. 6. Canonical cross-correlation connection between eventual STI (axis of Х) and nonlipide metabolic parameters (axis of Y)
  • At the analysis of connections between the dynamics of thyroid hormones - from one side, and nonlipide metabolic parameters - from other, weak relationships are educed only between changes as a result of balneotherapy of level of Т3 and Ca-emia (r=0,27) and to activity of Na,К-АТPаse (r=0,27) and, up to a point, Mg-АТPаse (r=0,13), and also between the changes of level of Т4 and activity of Сa-АТPаse (r=0,20) and, up to a point, uricemia (r=-0, 13).
  • Nevertheless, canonical correlation between sets appeared very considerable:
  • R=0,58; χ2(10)=11,6; p=0,31 (Fig. 7).
  • Connection between the changes of parameters is described by equalization:
  • 0,09•Ur - 0,36•Mg-ATP + 0,54•Mg - 0,82•Ca - 0,55•Na,K-ATP + 0,43•Ca-АTP = 1,88•T4 - 2,24•T3
  • Fig. 7. Canonical cross-correlation connection between the changes of levels of thyroid hormones (axis of Х) and nonlipide metabolic parameters (axis of Y)
  • Thus factor structure of dynamics of thyroidal canonical root gets the major loading from a triiodothyronine (r=-0,64), and minor - from a thyroxine (r=-0,23). On the other hand, the canonical root of metabolic changes appears the analogical method of Ca-emia (r=-0,68), activity of Na,К-АТPаse (r=-0,59) and Mg-АТPаse (r=-0,21) and reverse measure - by activity of Сa-АТPаse (r=0,11) and uricemia (r=0,06).
  • More detailed analysis allowed to educe that a loosely-coupled linear interface (r=0,26) and accordingly weak coefficient of determination (r2=0,07) between the changes of STI and activity of Na,К-АТPаse are considerably more precisely is approximated by the curve of the third order (Fig. 8).
  • As see, on the whole the dynamics of SТІ determines the dynamics of activity of Na,К-АТPаse on 44%, id est the cross-correlation relation of R presents 0,66. Thus quasizero changes of SТІ are answered by quasizero changes of activity of Na,К-АТPаse, and braking of thyroid function is accompanied by the decline of activity of it enzyme. But for activating of thyroid function activity also grows an enzyme, but only to achievement of certain level of SТІ, whereupon thyroid hormones dosisdependendly brake activity of Na,К-АТPаse. It comports with data of our experiment on rats about analogical connection between SТІ and K/Na-ratio for erhytrocytes [9], without regard to an existent idea, that hypo- and hyperthyroidal models for rats do not present hypo- and hyperthyroidism for people [40].
  • Fig. 8. Nonlinear connection between changes as a result of balneotherapy of STI (axis of Х) and activity of Na, К-АТPаse (axis of Y)
  • There is the impression, that hypothyroidism is associated with braking of Na-K-antiport comparatively with his state after euthyroidism, and moderate hyperthyroidism - with activating of antiport, however the further increase of hyperthyroidism causes an opposite - brake effect on the double-sided transmembrane transport of Na+ and K+, carried out, as known, with the help of membrane Na,K-АТPаse [6,12]. It comports with data about ability of thyroid hormones to influence on an amount and activity of molecules of Na,K-АТPаse of cellular membranes of red corpuscles [18], neurons [23], hepatocytes [43], еpitheliocytes of air-cells, canaliculas of kidney, gills [20]. It is important to underline that take place both stimulant and brake effects of Т3 on Na,K-АТPаse. On the other hand, Na,K-АТPаse, generating the electrochemical gradient of Na+, will realize Na-J symport, providing that absorption of iodide of thyrocytes (and also by the cells of mucous membrane of stomach, salivary glands and lacting glands of sucklings) [21]. If to accept, that size of K/Na-ratio red corpuscles determined by activity of Na,K-АТPаse, and the last is regulated by thyroid hormones, it is possible to assume that educed previosly the variety of effects of balneotherapy on a spa Truskavets on Na,K-АТPаse of erhytrocytes of man [1] it is mediated, at least partly, by the variety of thyrotropic effects of BAWN.
  • On modern presentations (reviews:[6,12]), activity of membrane enzymes (АТPаses, adenylatecyclases, transferases) depends on lipide, phospholipide and fat acids composition of membranes, more precisely from the microenvironment of molecules of enzymes. The increase of content in the membranes of free cholesterol assists diminishing to their microviscosity and fluidity; phospholipides which form the hydrophobic "liquid" matrix of membranes have an opposite effect. Lipide spectrum of membranes of both of blood cells (red corpuscles, lymphocytes, macrophages) and cells at least of kidney and nervous tissues closely related to the lipide spectrum of plasma of blood. Entering cells of exogenous cholesterol mediated through specific receptors to β-LP of cellular membranes. Thus, educed by us connection between the changes of content in plasma of blood of thyroid hormones and activity of membrane Na,K-АТФаse red corpuscles is mediated, presumably, by changes under act of thyroid hormones of lipide spectrum of plasma of blood. By other mechanism of thyroidal modification of activity of Na,K-АТPаse can be hormonal influence on the processes of prebreathing of the unsaturated fat acids (linolic and linolenic), the consequence of which are changes of exchange of arachidonic acid, which, in turn, influences on diacylglycerolkinase and proteinkinase С. The decline of activity of proteinkinase С conduces to the change correlation of processes of phosphorylating/dephosphorylating of subunits of Na,K-АТPаse and eventually to the decline of activity of it enzyme [12]. Another mediator of modifying action of thyroid hormones is, presumably, change of content in lipide surroundings of membrane enzymes of foods of lipoperoxidation [6]. Just by us in an experiment it is shown on rats-females, that both considerably brake and stimulant thyrotropic effects of BAWN are accompanied by the increase of content in plasma of diene conjugates, while after mildly brake and neutral thyrotropic effects the levels of these primary foods of lipoperoxidation did not differ from control [11]. Therefore fully probably, that nonlinear character of thyroid-Na,K-АТPаse dependence is mediated by the analogical changes of content in the membrane of diene conjugates.
  • With a purpose exposures of parameters, changes of which are characteristic for the different thyrotropic effects of balneotherapy, the discriminant analysis (method of forward stepwise [30]) of changes of all registered parameters is applied. The program is select five parameters (table. 6). Identification information of these parameters is condensated in two canonical discriminant roots. The first from them contains 93% of discriminant possibilities (R=0,90; Wilks' Λ=0,15; χ2=46; p=10-6), and second - only 7% (R=0,48; Wilks' Λ=0,77; χ2=6,2; p=0,18). Thus a major root, judging after structural coefficients, presents direct character of change of levels of triiodothyronine (r=0,65) and thyroxine (r=0,50) and inverse character and less measure - change to the coefficient of atherogenity (r=-0,35). But a minor root represents reverse character of change of level of ТТH (r=-0,73). At the same time, changes of activity of Na,К-АТPаse is almost identically related both to the first (r=0,31) and from second (r=0,39) roots, that, presumably, predefined by diphasic character of dynamics of it enzyme in relation to the dynamics of STI.
  • Table 6. Results of discriminant analysis of characteristic for the different thyrotropic effects of balneotherapy changes of thyroid and metabolic parameters
  • NΛ
  • r Discriminant variable Effect T- T± T+ Criteria
  • Wilks'
  • Param-r n=9 n=5 n=15
  • 1.
  • 0,65
  • -0,26 Triiodo-thyronine
  • nМ/l Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF -0,58±0,18
  • 2,42
  • -1,75
  • -4,03 +0,03±0,04
  • 2,42
  • -1,75
  • -0,04 +0,71±0,12
  • 2,42
  • -1,75
  • 6,66 Λ
  • F
  • p 0,36
  • 23,5
  • =10-6
  • 5.
  • 0,50
  • 0,01 Thyroxine
  • nМ/l Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF -21±7
  • -0,025
  • 0,054
  • 0,012 +5±3
  • -0,025
  • 0,054
  • 0,022 +22±6
  • -0,025
  • 0,054
  • -0,096 Λ
  • F
  • p 0,15
  • 7,1
  • <10-5
  • 3.
  • -0,35
  • 0,12 Coefficient of atherogenity,
  • units Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF +0,32±0,18
  • -1,19
  • 0,71
  • 1,84 -0,20±0,16
  • -1,19
  • 0,71
  • -0,33 -0,73±0,21
  • -1,19
  • 0,71
  • -3,41 Λ
  • F
  • p 0,19
  • 10,4
  • <10-6
  • 2.
  • 0,31
  • 0,39 Activity
  • Na,К-АТPаse
  • M/l*h Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF -0,29±0,05
  • 2,89
  • 1,57
  • -7,33 +0,09±0,15
  • 2,89
  • 1,57
  • 2,47 +0,09±0,08
  • 2,89
  • 1,57
  • 5,50 Λ
  • F
  • p 0,25
  • 12,6
  • <10-6
  • 4.
  • -0,02
  • -0,73 Тhyrotropic hormone,
  • mIU/l Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF +0,2±0,8
  • -0,046
  • -0,413
  • 0,15 -2,2±0,5
  • -0,046
  • -0,413
  • -0,54 -0,1±0,5
  • -0,046
  • -0,413
  • -0,06 Λ
  • F
  • p 0,16
  • 8,5
  • =10-6
  • ConDF1 -0,619 -0,619 -0,619
  • ConDF2 0,143 0,143 0,143
  • ConCF -3,59 -2,45 -3,45
  • Root 1 -2,75 -0,10 +1,68
  • Root 2 -0,25 +1,13 -0,22
  • Notes:
  • 1. NΛ is a sequence number of discriminant variable in a general hierarchy.
  • 2. r is a coefficient of correlation between discriminant variable and first and second canonical root.
  • 3. X±m is a mean value of variable and her standard error.
  • 4. RCCDF is the raw coefficients for canonical discriminant function (canonical variables).
  • 5. CоеCF is a coefficient of classification function.
  • 6. ConDF is a constant of discriminant function.
  • 7. ConCF is a constant of classification function.
  • 8. Root is an average of canonical roots.
  • On a plane of two discriminant canonical roots (Fig. 9) groups-clusters of women, subjectiable to various thyrotropic effects of balneotherapy, clearly enough delimited.
  • Fig. 9. Individual sizes of radicals of changes of thyroid and metabolic parameters, characteristic for the different thyrotropic effects of balneotherapy
  • Evidently, that along the axis of the first root of woman, subjectiable to the brake thyrotropic effect, occupy exceptionally a negative area (centroid of cluster: -2,75) which represents the decline of levels of Т3 and Т4 and activity of Na,К-АТPаse in combination with an increase to the coefficient of atherogenity. Quasizero changes of STI are answered by a quasizero localization of cluster (centroid: -0,10) of neutral thyrotropic effect, and placing of women, inferiors, in the positive area of axis (centroid: +1,68), represents the increase of levels of thyroid hormones and decline to the coefficient of atherogenity a stimulant thyrotropic effect. Along the axis of the second root the natural habitats of extreme clusters are not delimited (centroides: -0,25 and -0,22 for brake and stimulant effects accordingly), while a cluster of neutral thyrotropic effect is distinctly higher (centroid: +1,13). Such disposition represents a decline for the women of the last cluster of level of ТТH and absence of him appropriate dynamics for the women of both extreme clusters.
  • All three clusters are clearly enough discriminated on the whole. The visual impression is confirmed by the calculation of squares of distances of Mahalanobis (D2M). In particular, D2M between the clusters of Т- and Т± presents 9,9 (F=4,5; p=0,006), Т- and Т+ - 21,9 (F=18,9; p<10-6), Т± and Т+ - 5,6 (F=2,9; p=0,03). General correctness of recognition (classifications) of thyrotropic effects after the distinguished parameters presents 89,7%, in particular for a brake - 88,9% (one error is on 9 women), for neutral - 80,0% (one error is on 5 women), for a stimulant - 93,3% (one error is on 15 women).
  • If not to take into account the scienter discriminating changes of levels of Т3 and Т4, then and then thyrotropic effects yield to recognition after other set of discriminant variables (table. 7).
  • Table 7. Results of discriminant analysis of changes of metabolic parameters, characteristic for the different thyrotropic effects of balneotherapy
  • NΛ
  • r Discriminant variable Effect T- T± T+ Criteria
  • Wilks'
  • Param-r n=9 n=5 n=15
  • 1.
  • 0,52
  • 0,23 Rationed coefficient of atherogenity,
  • % MN Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF +14±6
  • 0,095
  • 0,033
  • 0,268 -5±5
  • 0,095
  • 0,033
  • 0,063 -21±5
  • 0,095
  • 0,033
  • -0,089 Λ
  • F
  • p 0,54
  • 10,9
  • <10-3
  • 2.
  • -0,37
  • 0,35 Activity
  • Na,К-АТPаse
  • M/l*h Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF -0,29±0,05
  • -2,65
  • 1,48
  • -5,02 +0,09±0,15
  • -2,65
  • 1,48
  • 3,44 +0,09±0,08
  • -2,65
  • 1,48
  • 4,80 Λ
  • F
  • p 0,30
  • 10,4
  • <10-5
  • 3.
  • 0,04
  • -0,82 Тhyrotropic hormone,
  • mIU/l Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF +0,2±0,8
  • -0,170
  • -0,611
  • -0,729 -2,2±0,5
  • -0,170
  • -0,611
  • -1,003 -0,1±0,5
  • -0,170
  • -0,611
  • -0,065 Λ
  • F
  • p 0,25
  • 7,9
  • <10-5
  • 5.
  • 0,23
  • 0,49 Rationed cholesterol
  • of β-lipoproteins,
  • %MN Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF -3±4
  • -0,057
  • -0,024
  • -0,232 -3±5
  • -0,057
  • -0,024
  • -0,115 -18±6
  • -0,057
  • -0,024
  • -0,019 Λ
  • F
  • p 0,20
  • 5,4
  • <10-4
  • 4.
  • -0,10
  • -0,14 Rationed cholesterol
  • of рrе-β-lipoproteins,
  • %MN Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF -1±26
  • -0,010
  • 0,001
  • -0,029 +6±12
  • -0,010
  • 0,001
  • -0,001 +26±18
  • -0,010
  • 0,001
  • 0,010 Λ
  • F
  • p 0,23
  • 6,2
  • <10-4
  • ConDF1 0,122 0,122 0,122
  • ConDF2 -0,173 -0,173 -0,173
  • ConCF -4,06 -2,84 -2,13
  • Root 1 +2,37 -0,18 -1,36
  • Root 2 -0,17 +0,98 -0,22
  • And in this case on the first root, which represents, mainly, a dynamics rationed on age the coefficient of atherogenity, there is 93% of identification possibilities (R=0,87; Wilks' Λ=0,20; χ2=38; p<10-4), and on second which characterizes the dynamics of ТТH and rationed cholesterol of β-LP - 7% (R=0,43; Wilks' Λ=0,82; χ2=4,9; p=0,30).
  • Differentiation of clusters on the plane of both roots also is clear (Fig. 10) enough, though with less exactness in relation to a neutral thyrotropic effect, correctness of recognition of which diminishes to 60,0% (2 errors are on 5 women), while two other the clusters of effects and in this case recognized with single errors.
  • D2M between the clusters of Т- and Т± presents 8,7 (F=3,9; p=0,01), Т- and Т+ - 15,5 (F=13,4; p<10-5), Т± and Т+ - 3,2 (F=1,7; p=0,18).
  • Fig. 10. Individual sizes of radicals of changes of metabolic parameters, characteristic for the different thyrotropic effects of balneotherapy
  • Forecast of thyrotropic effects of balneotherapy. Procedure of discriminant analysis allowed to educe those among the registered initial parameters, after the aggregate of which it is possible to foresee character of thyrotropic effect of balneotherapy. Appeared such forecasters (predictors): age, two parameters of thyroid status and five metabolic parameters (table. 8).
  • Table 8. Results of discriminant analysis of forecasters of different thyrotropic effects of balneotherapy
  • NΛ
  • r Discriminant variable Effect T- T± T+ Criteria
  • Wilks'
  • Param-r n=9 n=5 n=15
  • 1.
  • -0,23
  • 0,32 Mg-АТPаse
  • M/l*h Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 0,97±0,05
  • -9,56
  • 1,57
  • 164,2 0,75±0,07
  • -9,56
  • 1,57
  • 115,3 0,95±0,05
  • -9,56
  • 1,57
  • 142,7 Λ
  • F
  • p 0,81
  • 3,13
  • =0,06
  • 3.
  • -0,15
  • -0,14 Age,
  • years Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 48,9±3,1
  • -0,204
  • -0,008
  • 2,81 42,6±4,7
  • -0,204
  • -0,008
  • 1,79 43,7±2,2
  • -0,204
  • -0,008
  • 2,29 Λ
  • F
  • p 0,40
  • 4,71
  • <0,001
  • 4.
  • -0,10
  • 0,14 Rationed cholesterol of рrе-β-LP,
  • % MN Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 169±33
  • -0,022
  • -0,021
  • 0,085 110±16
  • -0,022
  • -0,021
  • -0,018 163±30
  • -0,022
  • -0,021
  • -0,001 Λ
  • F
  • p 0,36
  • 3,79
  • =0,002
  • 6.
  • 0,11
  • 0,00 Тhyrotropic
  • hormone,
  • mIU/l Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 4,6±0,7
  • 0,341
  • -0,439
  • -0,356 6,5±1,1
  • 0,341
  • -0,439
  • 1,574 5,5±0,9
  • 0,341
  • -0,439
  • -0,125 Λ
  • F
  • p 0,23
  • 3,83
  • <0,001
  • 7.
  • 0,03
  • 0,33 Coefficient of atherogenity,
  • units Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 2,74±0,22
  • 0,928
  • 3,129
  • 4,10 2,77±0,40
  • 0,928
  • 3,129
  • 7,27 3,42±0,40
  • 0,928
  • 3,129
  • 10,79 Λ
  • F
  • p 0,19
  • 3,63
  • <0,001
  • 5.
  • 0,01
  • 0,23 Uricemia,
  • μМ/l Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 274±32
  • 0,014
  • 0,002
  • -0,113 270±6
  • 0,014
  • 0,002
  • -0,042 302±21
  • 0,014
  • 0,002
  • -0,075 Λ
  • F
  • p 0,28
  • 3,91
  • <0,001
  • 8.
  • -0,02
  • -0,11 Cholesterol of
  • β-LP,
  • mМ/l Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 3,04±0,26
  • -0,15
  • -2,52
  • -2,21 2,99±0,41
  • -0,15
  • -2,52
  • -1,76 2,85±0,28
  • -0,15
  • -2,52
  • -6,12 Λ
  • F
  • p 0,14
  • 4,06
  • <0,001
  • 2.
  • -0,18
  • -0,27 Thyroxin,e
  • nМ/l Х±m
  • RCCDF1
  • RCCDF2
  • CoeCF 115±10
  • 0,008
  • 0,034
  • 0,548 87±17
  • 0,008
  • 0,034
  • 0,569 85±10
  • 0,008
  • 0,034
  • 0,615 Λ
  • F
  • p 0,62
  • 3,42
  • =0,015
  • ConDF1 12,45 12,45 12,45
  • ConDF2 -1,46 -1,46 -1,46
  • ConCF -173,8 -113,3 -142,3
  • Root 1 -2,15 +2,89 +0,33
  • Root 2 -0,64 -1,12 +0,76
  • Prognostic information of predictors is condensated in two discriminant canonical roots: 82% in the first (R=0,88; Wilks' Λ=0,14; χ2=45; p<10-3) and 18% - in the second (R=0,65; Wilks' Λ=0,58; χ2=12; p=0,09). The factor structure of matrix is some washed out in this case, id est canonical radicals only poorly correlate from discriminant variables.
  • Nevertheless, the individual sizes of radicals of predictors of different thyrotropic effects of balneotherapy are clearly delimited in informative space (Fig. 11). Placing of women, liable to the neutral thyrotropic effect of balneotherapy, in the extreme right area of axis of the first radical represents a fact, that inherent minimum for a selection initial sizes negatively of correlating them with the first radical of activity Mg-АТPаse, age and rationed on age cholesterol of рrе-β-LP and maximal sizes of TTH, related to the first radical positively. But, the intermediate for a selection values of these forecasters are preceded a positive thyrotropic effect the cluster of which has intermediate localization, and negative - maximal (ТТH - minimum). Along the axis of the second radical the clusters of effects of Т± and Т- practically are not delimited, while the cluster of Т+ occupies higher position. It represents the maximal initial sizes of coefficient of atherogenity and uricemia and minimum - to the cholesterol of β-LP and thyroxine for women, liable to the stimulant thyrotropic effect, in default of substantial differences after these forecasters (except for a thyroxine) between the women of two other clusters.
  • Fig. 11. Individual sizes of radicals of parameters-forecasters of different thyrotropic effects of balneotherapy
  • D2M between the clusters of Т- and Т+ presents 9,1 (F=4,2; p=0,005), Т+ and Т± - 11,2 (F=3,2; p=0,018), Т- and Т± - 28,6 (F=7,0; p<0,001).
  • In a result, after the aggregate of the educed forecasters the brake and neutral thyrotropic effects of balneotherapy can be foreseen faultlessly (!), and stimulant - with exactness of 93,3% (one error is on 15 women). General exactness of prognosis - 96,6%.
  • Fig. 12. Canonical cross-correlation connection between age, initial levels of thyroid hormones, cholesterol of α-LP and urates (axis of Х) and changes as a result of balneotherapy STI (axis of Y)
  • It appears that foreseeing is possible not only character but also (with certain exactness) expressed of thyrotropic effects of balneotherapy. It will be realized after traced on Fig. 12 equalizations of multiple regression:
  • dSTI = 0,225 - 0,004•T4 - 0,073•T3 + 0,365•ALP + 0,003•Ur(%) - 0,009•Age
  • R=0,52; R2=0,27; F(5,2)=1,7; p=0,17; m=±0,30.
  • Possibility of prognostication of type of thyrotropic effects of BAWN after the aggregate of initial parameters of organism with exactness of 80,6÷93,5% is shown by us before on the similar contingent of women [10]. It is considered that one of important criteria of conformity to law of effects of that or other factor there is exactly their forecast [1,12,16,30].
  • References
  • • Бальнеокардіоангіологія / Попович І.Л., Ружило С.В., Івасівка С.В., Аксентійчук Б.І. та ін.- К.: Комп'ютерпрес, 2005.- 229 с.
  • • Бариляк Л.Г., Фучко О.Л., Романський І.Ю. Факторний аналіз впливу біоактивної води Нафтуся на метаболічний, ендокринний, імунний і гемодинамічний статуси жінок, хворих на хронічний холецистит в поєднанні з гіперплазією щитовидної залози // Медична гідрологія та реабілітація.- 2010.-8, №2.- С. 30-34.
  • • Біоактивна вода Нафтуся і шлунок / Попович І.Л., Івасівка С.В., Флюнт І.С. та ін.- К: Комп'ютерпрес, 2000.- 234 с.
  • • Бульба А.Я. Типи тиротропних ефектів бальнеотерапії на курорті Трускавець, їх нейро-ендокринні і клінічні супутники та предиктори у жінок з гіперплазією щитовидної залози // Медична гідрологія та реабілітація.- 2007.- 5, №2.- С. 30-45.
  • • Бульба А.Я., Гучко Б.Я., Бариляк Л.Г. Взаємозв'язки між параметрами ліпідного та ендокринного статусів у жінок з гіперплазією щитовидної залози, котрі прибувають на курорт Трускавець // Трускавецький бальнеологічний альманах: Мат. V конф. Асоціації учених, (Трускавець, 7 вересня 2007 р.).- Трускавець, 2007.- С. 149-174.
  • • Вавілова Г.Л., Прокопенко О.М., Харламова О.М., Сагач В.Ф. Участь L-аргініну в корекції активності мембранних транспортних ферментів Na+,К+-, Са2+- та Na+-АТФаз за умов експериментальної гіперхолестеринемії // Фізіол. журн.-2000.-46,№1.- С. 25-31.
  • • Горячковский А.М. Клиническая биохимия.- Одесса: Астропринт, 1998.- 608 с.
  • • Климов А.Н., Никульчева Н.Г. Липиды, липопротеиды и атеросклероз.- СПб: Питер Прес, 1995.- 304 с.
  • • Козявкіна Н.В. Нейро-ендокриний та електролітний аккомпанемент поліваріантних тиротропних ефектів біоактивної води Нафтуся // Медична гідрологія та реабілітація.- 2009.-7, №1.- С. 51-55.
  • • Козявкіна Н.В. Тиротропні ефекти біоактивної води Нафтуся у щурів-самок та їх метаболічний, нейроендокринний і імунний супроводи // Медична гідрологія та реабілітація.-2012.-10, №4.- С.-91-113.
  • • Козявкіна Н.В. Поліваріантність тиротропних ефектів біоактивної води Нафтуся у жінок з хронічною ендокринно-гінекологічною патологією, їх нейроендокринно-імунний і клінічний супроводи та можливості прогнозування // Медична гідрологія та реабілітація.-2011.-9,№2.- С. 4-23.
  • • Костюк П.Г., Костюк О.П., Лук’янець О.О. Іони кальцію у функції мозку – від фізіології до патології.-К.: Наук. думка, 2005.- 199 с.
  • • Макаренко Е.В. АТФазная активность эритроцитов при хронических заболеваниях печени и желудка // Лаб. дело.-1987.-№2.-С. 14-17.
  • • Фучко О.Л., Бульба А.Я. Типи тиротропних ефектів бальнеотерапії на курорті Трускавець у жінок з гіперплазією щитовидної залози та супутні зміни параметрів ліпідного і електролітного обмінів // Медична гідрологія та реабілітація.- 2008.- 6, №3.- С. 51-59.
  • • Хмелевский Ю.В., Усатенко О.К. Основные биохимические константы человека в норме и при патологии.- К.: Здоров'я, 1987.- 160 с.
  • • Чорнобиль, пристосувально-захисні системи, реабілітація / Костюк П.Г., Попович І.Л., Івасівка С.В. та ін.- К.: Комп'ютерпрес, 2006.- 348 с.
  • • Эгарт Ф.М. Заболевания щитовидной железы. Гипотиреоз // Клиническая эндокринология: Рук-во / Под ред. Н. Т. Старковой.- СПб: Питер, 2002.- С. 150-164.
  • • Asl S.Z., Brojeni N.K., Ghasemi A.et al. Alterations in osmotic fragility of the red blood cells in hypo- and hyperthyroid patients // J. Endocrinol. Invest. 2009.- 32(1).- P. 28-32.
  • • Beyhan Z., Erturk K., Uckaya G. et al. Restoration of euthyroidism does not improve cardiovascular risk factors in patients with subclinical hypothyroidism in the short term // J. Endocrinol. Invest.- 2006.- 29(6).- P. 505-510.
  • • Bhargava M., Runvon M.R., Smirnov D. et al. Triiodo-L-thyronine rapidly stimulates alveolar fluid clearance in normal and hyperoxia-injured lungs // Am. J. Respir. Crit. Care. Med.- 2008.- 178(5).- P. 506-512.
  • • Bizhanova A., Kopp P. Minireview: The sodium-iodide symporter NIS and pendrin in iodide homeostasis of the thyroid // Endocrinology. 2009.- 150(3).- P. 1084-1090.
  • • Braverman L.E., Vagenakis A.G. Щитовидная железа // Эндокринные проявления системных заболеваний.- М.: Медицина, 1982.- С. 231-255.
  • • Davis P.J., Zhou M, Davis F.B. et al. Mini-review: Cell surface receptor for thyroid hormone and nongenomic regulation of ion fluxes in excitable cells // Physiol. Behav. 2009.-.
  • • Erem C. Blood coagulation, fibrinolytic activity and lipid profile in subclinical thyroid disease: subclinical hyperthyroidism increases plasma factor X activity // Clin Endocrinol (Oxf).- 2006.- 64(3).- P. 323-329.
  • • Fadeyev V.V., Sytch J., Kalashnikov V. et al. Levothyroxine replacement therapy in patients with subclinical hypothyroidism and coronary artery disease // Endocr. Pract.- 2006.- 12(l).- P. 5-17.
  • • Grozinsky-Glasberg S., Fraser A., Nahshoni E. et al. Thyroxine-triiodothyronine combination therapy versus thyroxine monotherapy for clinical hypothyroidism: meta-analysis of randomized controlled trials // J. Clin. Endocrinol. Metab.- 2006.- 91(7).- P. 2592-2599.
  • • Hiller G. Test for the quantitative determination of HDL cholesterol in EDTA plasma with Reflotron ® // Klin. Chem.- 1987.- 33.- P. 895-898.
  • • Iqbal A., Jorde R., Figenschau Y. Serum lipid levels in relation to serum thyroid-stimulating hormone and the effect of thyroxine treatment on serum lipid levels in subjects with subclinical hypothyroidism: the Tromso Study // J. Intern. Med.- 2006.- 260 (l).- P.53-61.
  • • Kim J.O., Mueller Ch. W. Factor analysis: statistical methods and practical issues (Elevent printing, 1986) // Факторный, дискриминантный и кластерный анализ: Пер. с англ./ Под ред. И.С.Енюкова.- М.: Финансы и статистика, 1989.- С.5-77.
  • • Klecka W.R. Discriminant Analysis (Seventh Printing, 1986) // Факторный, дискриминантный и кластерный анализ: Пер. с англ./ Под ред. И.С. Енюкова.- М.: Финансы и статистика, 1989.- С. 78-138.
  • • Lin S.Y., Wang Y.Y., Liu P.H. et al. Lower serum free thyroxine levels are associated with metabolic syndrome in a Chinese population // Metabolism.- 2005.- 54(11).- P. 1524-1528.
  • • Mann K., Janssen O.E. Subclinical hypothyroidism - what level of TSH is an indication for substitution? // MMW Fortschr. Med.- 2006.- 148(9).- P. 26-29.
  • • Merchante-Alfaro A.A., Civera-Andres M., Atienzar-Herraez N. et al. Effects of levothyroxine replacement on lipid profile in patients with mild subclinical hypothyroidism // Med. Clin. (Barc).- 2006.- 126(7) .- P. 246-249.
  • • Milionis H.J., Tambaki A.P., Kanioglou C.N. et al. Thyroid substitution therapy induces high-density lipoprotein-associated platelet-activating factor-acetylhydrolase in patients with subclinical hypothyroidism: a potential antiatherogenic effect // Thyroid.- 2005.- 15(5).- P.455-460.
  • • Monteleone P., Santonastaso P., Pannuto M. et al. Enhanced serum cholesterol and triglyceride levels in bulimia nervosa: relationships to psychiatric comorbidity, psychopathology and hormonal variables // Psychiatry Res.- 2005.- 134(3).- P. 267-273.
  • • Morley J.E., Garvin T.J., Pekary A.E., Herchman J.M. Thyrotropinreleasing hormone in the gastrointestinal tract // Biochem. Biophys. Res. Comm.- 1977.-79.-P. 314-318.
  • • Оhwada R., Hotta M., Oikawa S., Takano K. Etiology of hypercholesterolemia in patients with anorexia nervosa // Int. J. Eat. Disord.- 2006.- 39(7).- P. 598-601.
  • • Orzechowska-Pawilojc A., Lewczuk A., Sworczak K. The influence of thyroid hormones on homocysteine and atherosclerotic vascular disease // Endokrynol. Pol.- 2005.- 56(2) .- P. 194-202.
  • • Ozcan O., Cakir E., Yaman H. et al. The effects of thyroxine replacement on the levels of serum asymmetric dimethylarginine (ADMA) and other biochemical cardiovascular risk markers in patients with subclinical hypothyroidism // Clin. Endocrinol. (Oxf.).- 2005.- 63(2).- P. 203-206.
  • • Ozkan Y., Donder E., Guney H., Baydas G. Changes in plasma homocysteine levels of rats with experimentally induced hypothyroidism and hyperthyroidism // Neuro. Endocrinol. Lett.- 2005.- 26(5).- P.536-540.
  • • Reinehr T., de Sousa G., Andler W. Hyperthyrotropinemia in obese children is reversible after weight loss and is not related to lipids // J. Clin. Endocrinol. Metab.- 2006.- 91(8).-P. 3088-3091.
  • • Sasaki S., Kawai K., Honjo Y., Nakamura H. Thyroid hormones and lipid metabolism // Nippon Rinsho.- 2006.- 64 (12). P.- 2323-2329.
  • • Scapin S., Leoni S., Spagnuolo S. et al. Short-term effects of thyroid hormones on Na+/K+-ATPase activity of chick embryo hepatocytes during development: focus on signal transduction // Am. J. Physiol. Cell. Physiol. 2009.- 296, (1).- P. 4-12.
  • • Shaudatuashvili T. Lipoprotein profile and endothelial function in patients with subclinical and overt hypothyroidism // Georgian. Med. News.- 2005.- 129.- P. 57-60.
  • • Sherwani F.A., Parwez I. Plasma thyroxine and cortisol profiles and gill and kidney Na+/K+-ATPase and SDH activities during acclimation of the catfish Heteropneustes fossilis (bloch) to higher salinity, with special reference to the effects of exogenous cortisol on hypo-osmoregulatory ability of the catfish // Zoolog. Sci.- 2008.- 25(2).- P. 164-171.
  • • Tokinaga K., Oeda T., Suzuki Y., Matsushima Y. HMG-CoA reductase inhibitors (statins) might cause high elevations of creatine phosphokinase (CK) in patients with unnoticed hypothyroidism // Endocr. J.- 2006.- 53(3).- P. 401-405.
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 25.02.2013.
  • Revised: 18.05.2013.
  • Accepted: 13.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J for the Ss H) 2013; 3 (5): 425-438
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • Sexual Dimorphism Somatic Features 14-16-year-old High School Students from Selected Secondary Schools in Bydgoszcz
  • Dymorfizm płciowy cech somatycznych14-16-letnich gimnazjalistów z wybranych gimnazjów w Bydgoszczy
  • Marek Napierała1, Michalina Kuska1, Hanna Żukowska1, Mirosława Szark Eckardt1, Walery Zukow2
  • 1Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland
  • 2University of Economy in Bydgoszcz, Poland
  • Key words: dimorphism, youth of lower secondary, somatic characteristics.
  • Słowa kluczowe: dymorfizm, młodzież gimnazjalna, cechy somatyczne.
  • Institute of Physical Culture University of Bydgoszcz is involved in the implementation of the tasks of the Urban Design Program "on the paths of health" as part of the Education Development Strategy of Bydgoszcz in the years 2013-2020. The Board should develop the all-round development of children and youth, prevention and health promotion. Urban design under the name "The path of health" indicates the implementation of such areas as: physical health, mental health, social health. In order to determine the appropriate and correct trends in the development of children and youth in Bydgoszcz IKF USW attempted to assess the current state of the construction of somatic fitness of children and youth, her involvement in physical activity. This article is the outcome of research related to the measurement of body Bydgoszcz high school students.
  • Abstract
  • Biological process, during which the differences are formed between the male and female individuals that sex differentiation.
  • The purpose of this article is to demonstrate the size dimorphism in the basic somatic characteristics: height and body mass in Bydgoszcz junior high students in different age groups.
  • The study was conducted among 1115 students of both sexes in Bydgoszcz secondary schools aged 14-16. Dimorphic differences determined using Student t test, indicators Mollison, Rohrer and BMI.
  • Conclusions
  • 1. The boys turned out to be taller and weigh more than their peers in all age groups and the differences are statistically significant at 1%.
  • 2. The most numerous (especially in girls) is leptosomatic type, ie with a slim build.
  • 3. The biggest differences measured in Mollison dimorphic in body weight are 14-year-olds (WM = 1.12) and the height of the body 15-year-olds (WM = 1.11).
  • 4. BMI values taking into account the age of the respondents indicate that many students have a normal weight. It should be noted that the normal weight girls (all age groups) is more than boys.
  • Streszczenie
  • Proces biologiczny, w trakcie którego kształtują się różnice między osobnikami męskimi i żeńskimi to różnicowanie się płci.
  • Celem niniejszego artykułu jest wykazanie wielkości dymorfizmu w podstawowych cechach somatycznych: wysokości i masy ciała uczniów bydgoskich gimnazjów w poszczególnych grupach wiekowych.
  • Badania prowadzono wśród 1115 uczniów obu płci bydgoskich gimnazjów w wieku 14-16 lat. Różnice dymorficzne określono testem T-Studenta, wskaźnikami Mollisona, Rohrera i BMI.
  • Wnioski:
  • 1. Chłopcy okazali się wyżsi i o większej masie ciała od swych rówieśniczek we wszystkich grupach wiekowych a różnice są statystycznie istotne na poziomie 1%.
  • 2. Najliczniej (zwłaszcza u dziewcząt) występuje typ leptosomatyczny, a więc o smukłej budowie ciała.
  • 3. Największe różnice dymorficzne mierzone wskaźnikiem Mollisona występują w masie ciała 14-latków (WM=1,12) oraz wysokości ciała 15-latków (WM=1,11).
  • 4. Wartości BMI z uwzględnieniem wieku badanych wskazują, że najwięcej uczniów posiada prawidłową masę ciała. Należy zauważyć, że dziewcząt o prawidłowej masie (we wszystkich grupach wiekowych) jest więcej niż chłopców.
  • Introduction
  • Changes in the morphological development of the passage of time is the process of enlargement of the dimensions of the body. This is the result of ontogenetic processes such as differentiation and maturation (Cieslik 1994). Otherwise, these processes take place in boys and girls, which is referred to as dimorphism, manifested by a diversity of organisms, morphology and physiological and mental health of men and women. Biological process, during which the differences are formed between the male and female individuals that sex differentiation (Malinowski 1999).
  • Men against women have an advantage in the sizes of the body components such as length and weight, length of the upper and lower limbs, shoulder width, the size of lean body mass (LBM) (with EnglishLean body mass), etc. However, male to female is characterized among other things, lower levels of body fat (BF) (called body fat). The diversity in the construction of male and female is the result of genetic differences, neurohormonal, mental attitude, and finally diverse lifestyle including diet and behavior. It is worth noting that the magnitude of sexual dimorphism is not uniform throughout ontogeny and varies in different periods of life. The research shows (Wolanski 2006), that the greatest present in early adulthood and the smallest during prenatal life and old age.
  • The size of the fat-related health are some of the exponents particularly manifested in the efficiency of systems: circulatory and respiratory systems.Presented problems in Poland went through numerous studies (Wolanski 2006, Drozdowski 2002, Szymelfejnik et al. 2007, Eksterowicz, Napierała 2007). Particularly valuable are the studies on school and university students, as the basis of the forecast can not construct development and health of a particular population. Rapidly changing conditions of life of people in our country have an impact on the dynamics of changes in the maturing somatic generations. Therefore, many researchers is closely monitoring this process, sees the conditions of development, creates health recommendations. It should be emphasized that this process is not exactly eventually recognized and requires further study.
  • The purpose of this article is to show dimorphism in basic somatic characteristics: height and weight of junior high students in Bydgoszcz.
  • Material and methods studies
  • The study was conducted among 1115 students of both sexes in Bydgoszcz secondary schools aged 14-16: 548 boys (203 at the age of 14 years, 173 - at the age of 15 years and 172 at the age of 16 years) and 567 girls (178 at the age of 14 years, 180 aged 15 years and 209 at the age of 16 years).
  • Measurements of height and weight were performed using in Age medical and antropometr.The source of the measurements calculated mean values and standard deviations. Compared reported somatic size of males with female agreed with the Student's t test existing level of significance of differences in study subpopulations between the sexes. Statistical significance was set at 5% and 1%. The results are presented in tabular and graphical (with descriptions).In carrying out the research problem involved full-time students and part-time physical education the USW in. Based on physical traits studied were calculated and adopted by size contained in Table 1a
  • Table 1a. Rating size of BMI
  • Age Girls Boys
  • Underweight Proper weight Overweight Obesity Underweight Proper weight Overweight Obesity
  • 14 <15.7 15,8-22,9 23. > 25.6 <15.7 15,8-23,1 > 23.2 > 26.8
  • 15 <16.3 16,4-23,3 > 23.4 > 25.8 <16.3 16,4-23,5 > 23.6 > 27.0
  • 16 <16.8 16,9-23,5 > 23.6 > 25.9 <16.9 17,0-23,8 > 23.9 > 27.3
  • (Krzyżaniak 2004)
  • Rohrer also evaluated slenderness ratio, by his body shape and characteristics of the key Curtius Kretschmer: x - 1.27 leptosomatic type, 1.27 - 1, 49 type of athletic and 1.50 - x type pikniczny.
  • I = .
  • Mollison indicator was used to assess the sexual differentiation of the studied traits in different age groups (Drozdowski 2002).
  • Test results
  • Table 1b shows the characteristics of the numerical averages of somatic (height, weight) of the surveyed high school students from Bydgoszcz at the age of 14 years.The arithmetic mean body height was 162.5 cm girls and boys 169.58 cm, and the difference in body height is 7.08 cm.Analyzing the results for weight loss, the arithmetic mean of the fourteen year old was 53.64 kg, for czternastolatków and 63.38 kg (9.74 kg difference). Respondents boys compared with girls scored higher mean values of all the tested somatic and BMI, the resulting differences in mean values were statistically significant at 1%.
  • Table 1b. Characteristics of the numerical height (cm) and weight (kg) 14-year-old high school students from selected secondary schools in Bydgoszcz
  • Gender
  • FEATURE GIRLS (N = 178) Boys (N = 203) D at the
  • [min] Max. [min] Max.
  • BODY HEIGHT 162.50 132 185. 169.58 153 188. 7.08 9.27 **
  • WEIGHT 53.64 35 83.7 63.38 45 91.3 9.74 10.45 **
  • * (P = 0.05) ** (p = 0.01) - Arithmetic mean, D - differential medium, u - the significance of differences
  • Table 2 shows the dimorphic somatic features, BMI and body slenderness ratio 14-year-old secondary school as defined in Rotary controls Mollison.According to data from the biggest difference was in dimorphism in body mass (WM = 1.12).
  • Table 2. Dimorphic somatic features 14-year-old junior high school students by the indicator Mollison
  • The test features girls WM Boys
  • S S
  • BODY HEIGHT 162.50 7.,39% 0.94 169.58 7.49
  • WEIGHT 53.64 8.71 1.12 63.38 8.69
  • BMI 20.23 2.36 0.86 21.97 2.01
  • Rohrer index 1,25 0.15 0.33 1.30 0.15
  • - Arithmetic mean, S - standard deviation
  • Table 3 presents the characteristics of the numerical height and weight 15-year-old boys and girls surveyed. The arithmetic mean body height was 164.44 cm girls and boys 172.83 cm. The difference in height of the body is 8.9 cm. Analysing the results of weight loss, the arithmetic mean of the fifteen-year amounted to 55.13 kg and 64.19 kg olds, the difference is 9.06 kg.Both features were compared statistically significant at 1%.
  • Table 3. Characteristics of the numerical height (cm) and weight (kg) 15-year-old high school students from selected secondary schools in Bydgoszcz
  • Gender
  • FEATURE GIRLS N = 180 BOYS N = 173 D at the
  • [min] Max. [min] Max.
  • BODY HEIGHT 164.44 147 192 172.8 154 192 8.90 10.52 **
  • WEIGHT 55.13 40 79.2 64.19 35 107 9.06 9.53 **
  • * (P = 0.05) ** (p = 0.01)
  • The results in Table 4 show a dimorphic somatic features 15-year-old junior high specific indicator Mollison.As can be seen from the figures the biggest difference was in dimorphism in body height (WM = 1.11).
  • Table 4. Dimorphic somatic features 15-year-old junior high school students by the indicator Mollison
  • The test features girls WM Boys
  • S S
  • BODY HEIGHT 164.44 7.45 1.11 172.83 7.52
  • WEIGHT 55.13 7.30 0.88 64.19 10.26
  • BMI 20.35 2.01 0.39 21.44 2.82
  • Rohrer index 1,25 0.14 0.06 1.24 0.17
  • Table 5 shows the results of the 16-year-old high school students. The arithmetic mean body height was 168.18 cm girls and boys 172.43 cm difference in height of the body is 4.25 cm.Results arithmetic weight of sixteen are: 56.32 kg and 63.14 kg for the sixteen-year olds (difference 6.82 kg). Differences in both height and weight were statistically significant at 1%.
  • Table 5. Characteristics of the numerical height (cm) and weight (kg) 16-year-old high school students from selected secondary schools in Bydgoszcz
  • Gender
  • FEATURE GIRLS N = 209 BOYS N = 172 D at the
  • [min] Max. [min] Max
  • BODY HEIGHT 168.18 149 190 172.43 151 190 4.25 6.26 **
  • WEIGHT 56.32 41 75 63.14 42 96 6.82 7.79 **
  • * (P = 0.05) ** (p = 0.01)
  • Dimorphic somatic features 16-year-old high school students Mollison specific indicator is shown in Table 6.As can be seen from the data produced has the greatest diversity of body mass dimorphism (WM = .72).
  • Table 6 Dimorphic somatic features 16-year-old junior high school students by Mollison Index
  • The test features girls WM Boys
  • S S
  • BODY HEIGHT 168.18 5.74 0.58 172.43 7.22
  • WEIGHT 56.32 7.15 0.72 63.14 9.47
  • BMI 19.91 2.41 0,49 21.20 2.64
  • Rohrer index 1.18 0.16 0,31 1.23 0.16
  • Figure 1 shows the variation in Bydgoszcz dimorphic secondary school for all ages. The biggest differences are dimorphic in body weight 14-year-olds (WM = 1.12) and the height of the body 15-year-olds (WM = 1.11). The smallest difference is observed in the indices of all groups compared slenderness.
  • Fig. 1 Differentiation dimorphic secondary school in Bydgoszcz
  • Source: own study
  • Also evaluated the slender body shape it Curtius and key characteristics Kretschmer: x - 1.27 leptosomatic type, 1.27 - 1, 49 type of athletic and 1.50 - x type pikniczny. Boys of all ages represent mainly the type leptosomatic (14 years old - about 48%, 15 years - more than 60%, and 16 years about 60%). Most types of athletic occurs in males in the group of 14-year-old (over 45%). In the group of girls, like boys, but more often, in all age groups most often occurs leptosomatic type.In each older age group is becoming more: 14 years, respectively - over 65%, 15 years - about 68% and 16 years, more than 80%. Decreases while the older age group, any number of types of athletic (respectively 31%, 29% and 14%). In both groups, at least there is a picnic.
  • Table 7 Slim body shape
  • Type
  • Body Boys 14 years Girls 14 years
  • N % N %
  • Leptosomatyk 97 47.78 116 65.17
  • Athletics 92. 45.32 55 30.90
  • Picnic 14 6.89 7 3.37
  • Boys 15 years Girls 15 years
  • N % N %
  • Leptosomatyk 105 60.69 122 67.78
  • Athletics 54 31.21 52 28.89
  • Picnic 14 8.09 6 3.33
  • Boys 16 years Girls 16 years
  • N % N %
  • Leptosomatyk 102 59.30 168 80.38
  • Athletics 61 35.46 30 14.35
  • Picnic 9 5.23 11 5.26
  • Source: own study
  • BMI values were calculated taking into account the age of the respondents. Most students surveyed have a normal weight.It should be noted that girls in the normal weight (all age groups) is more than boys. In the group of boys is steadily increasing number of well-nourished. Detailed results are presented in Table 8 and graphically presented in Figure 2 and 3.
  • Table 8 BMI in girls and boys aged 14 - 16 years
  • Score Standards Development girls Standards Development Boys 14
  • 14 years N % 14 years N %
  • Underweight <15.7 2 1.12 <15.7 0 0,00
  • Proper weight 15,8-22,9 156 87.64 15,8-23,1 154 75.86
  • Overweight 23. 16 8.99 > 23.2 44 21.67
  • Obesity > 25.6 4 2.25 > 26.8 5 2.46
  • 15+ years Standards Development girls Standards Development Boys
  • N % 15+ years N %
  • Underweight <16.3 4 2.22 <16.3 3 1.73
  • Proper weight 16,4-23,3 160 88.89 16,4-23,5 135 78.03
  • Overweight > 23.4 14 7.78 > 23.6 30 17.34
  • Obesity > 25.8 2 1.11 > 27.0 5 2,89
  • 16+ years Standards Development girls Standards Development Boys
  • N % 16+ years N %
  • Underweight <16.8 12 5.74 <16.9 6 ,3.49
  • Proper weight 16,9-23,5 174 83.25 17,0-23,8 141 81.98
  • Overweight > 23.6 15 7.18 > 23.9 22 12.79
  • Obesity > 25.9 8 3.83 > 27.3 3 1.74
  • Source: own study
  • Figure 2 BMI girls aged 14 - 16 years
  • Source: own study
  • Figure 3 BMI in boys aged 14 - 16 years
  • Source: own study
  • Discussion and Conclusions
  • In the history of physical anthropology interest in the human body is shaped differently. Initially, the main domain of research anthropologists were only bone material, has now been found that the knowledge of the secrets of building somatic is not possible without knowledge of body composition and size of the various components of understanding, mutual dependencies and conditions. Despite the great interest in this issue, it is in many sections open, acting field research (Wolanski 2006, Drozdowski 2002, Szymelfejnik et al. 2007, Eksterowicz, Napierała 2007, Roy J. Shephard, 1987, Carlton 2007). Sexual differentiation is its rich literature in the life sciences, medical devices, but also in physical education and sport. Physical exercise and sports training have a particularly formative influence on the number of somatic. Drozdowski (2002, p 134) argues that (...) in general terms the construction of women seem to be more mature, if retained more childish character.
  • According Skibińska (1967) in morphological typology, there are two extreme types of silhouettes: the type of extremely masculine and extremely feminine.The first type is characterized by strong growth of the upper body, strong neck, a large head, a strong shoulder girdle and chest, narrow pelvis, the fat found in the upper parts of the body. Extreme type female is a smaller head, delicate structure, narrow shoulders, with a clear odkładającymi the fatty layers. Around the thighs and buttocks. Stronger muscle hyperplasia in men resulting in better short joints, causing restrictions in movement voluminous.
  • Women's skeleton is smaller, finer, long bones of the lower limbs are smaller than in men, the spine is more strongly developed lumbar curvature - the Cross.In women, there is also a large width of the pelvis in relation to the width of the shoulders. Dimorphic differences are also found in muscles. Features women: rather small head, narrow shoulders, physiological valgus upper and lower limbs, longer than the trunk limbs, bigger, or distributed adiposity (women 24%, men 15%), lower center of gravity, the differences in the construction of the skeleton (bones finer, shorter length of long bones) and the smaller muscles (42% of men distinct body, distinct women 36%), autonomy within the articulating camera - wiązadłowego. Pubic hair is shaped like a triangle, diamond men. The development of boys is slower, takes longer and results in larger body size.
  • There are also differences in the field of physiology (Osiński 1996). Features women: a high pulse rate, lower ejection fraction and cardiac output, lower hemoglobin and red blood cells, lower maximum oxygen consumption, lower vital capacity. It was noted that the system bears more women to adverse environmental stimuli (ekosensytywność), (higher mortality among boys and men in all age groups). Women physiologically better tolerate the phenomenon of "heat stress" (which results in less loss of body fluids - less sweating). Finally, the female sex populacyjnie has a higher life expectancy against males.
  • The phenomenon of sexual dimorphism is particularly important in physical education and sport. For numerical evaluation of the degree of dimorphism are different ways, but attention should be paid to those which aim to replace subjective assessments accounting processes. Theirs is the ratio Skibińska A. (1967), that is: rate = (chest + waist): 2 x hip circumference. This ratio, by Skibińska, men averaged 961.7, 735.1 for women.
  • The paper also presents the effects of nutrition. WHO figures: in western countries of Europe the percentage of obese children has increased from about 10% at the beginning of 80 years to 20% in the 90 century (WHO 2005). In Poland in 2005, overweight and obesity was 13% of young people aged 13 - 15 years as compared to 1995 growth was 2%. The result is disturbing, especially since it can be expected to further increase this percentage. Excess body fat indicates obesity. The majority (90%) of obese youth is simple obesity, it resulted from (...) the imbalance between energy supplied from food and expended by the body (Woy narowska 2008, pp.281). The purpose of health education is to teach prevention of obesity. Also, obese people should be supported in their endeavors towards reduced room and a excess fat.
  • This study entitle to draw the following conclusions:
  • 1 The boys turned out to be taller and weigh more than their peers in all age groups and the differences are statistically significant at 1%.
  • 2 The most numerous (especially in girls) is leptosomatic type, ie with a slim build.
  • 3 The biggest differences measured in Mollison dimorphic in body weight are 14-year-olds (WM = 1.12) and the height of the body 15-year-olds (WM = 1.11). The smallest difference is observed in the indices of all groups compared slenderness.
  • 4. BMI values taking into account the age of the respondents indicate that many students have a normal weight.It should be noted that the normal weight girls (all age groups) is more than boys.
  • References
  • 1. Cieślik J., Kaczmarek M., Kaliszewska-Drozdowska M. (1994). Dziecko Poznańskie 90. PWN, Poznań.
  • 2. Carlton T. (2007). FCS Teacher Takes on Obesity Epidemic, Journal of Family and Consumer Sciences, v 99 n1 p. 23-24.
  • 3. Drozdowski Z. (2002). Antropologia dla nauczycieli wychowania fizycznego, AWF, Poznań.
  • 4. Eksterowicz J., Napierała M. (2007). Zmiany morfologiczne studentów z kierunku wychowania fizycznego w trakcie letniego obozu sportowego, Medical and Biological Sciences, Tom21/3, Bydgoszcz, s. 49-52.
  • 5. Krzyżaniak A. (red.), 2004, Ciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży, monitorowanie, profilaktyka, Poznań Zakład Epidemiologii Katedry Medycyny Społecznej Akademii Medycznej w Poznaniu.
  • 6. Malinowski A., 1999, Wstęp do antropologii i ekologii człowieka, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź s. 228 – 229
  • 7. Osiński W., (1996), Zarys teorii wychowania fizycznego, Podręczniki nr 47, AWF, Poznań
  • 8. Roy J., Shephard M.D., (1987), Exercise physiology, B.C. Decker INC, Toronto Philadelphia.
  • 9. Skibińska A., (1967), Dymorfizm cech somatycznych młodzieży dojrzałej, Materiały i Prace Antropologiczne, nr 65, s. 19-90, Wrocław.
  • 10. Szymelfejnik J., Jarząbek J., Eksterowicz J., Cichoń R. (2007). Parametry antropometryczne studentów a aktywność fizyczna, [w]: Interdyscyplinarny wymiar nauki o zdrowiu, (red.) Z. Bartuzi Z., Wydawnictwo Collegium Medicum w Bydgoszczy, Bydgoszcz, s. 424-431.
  • 11. WHO (2005).The European heath report 2005. Public Heath action for healthier children and populations, Copenhagen, WHO, Regional Office for Europe
  • 12. Wolański N., (2006), Rozwój biologiczny człowieka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  • Wstęp
  • Zmiany w rozwoju morfologicznym po upływie czasu to proces polegający na powiększeniu się wymiarów ciała. Jest to efektem procesów ontogenetycznych, takich jak różnicowanie i dojrzewanie (Cieślik 1994). Inaczej przebiegają te procesy u chłopców i dziewcząt, co określa się terminem dwupostaciowości organizmów przejawiającą się zróżnicowaniem morfologicznym oraz fizjologicznym i psychicznym mężczyzn i kobiet. Proces biologiczny, w trakcie którego kształtują się różnice między osobnikami męskimi i żeńskimi to różnicowanie się płci (Malinowski 1999).
  • Mężczyźni w stosunku do kobiet mają przewagę w wielkościach takich składników ciała jak: długość i masa ciała, długość kończyn dolnych i górnych, szerokość barków, wielkość beztłuszczowej masy ciała (LBM) (z ang. Lean body mass) itp. Natomiast płeć męska wobec żeńskiej charakteryzuje się miedzy innymi mniejszą zawartością tkanki tłuszczowej (BF) (z ang. body fat). Różnorodność w budowie osobników męskich i żeńskich jest efektem odmienności genetycznej, neurohormonalnej, nastawienia psychicznego, a wreszcie zróżnicowanego trybu życia w tym odżywiania i zachowania. Warto podkreślić, że wielkość dymorfizmu płciowego nie jest jednakowa w całej ontogenezie i zmienia się w różnych okresach życia. Z badań wynika (Wolański 2006), iż największy występuje w okresie wczesnego wieku dojrzałego a najmniejszy w czasie życia prenatalnego i późnej starości.
  • Z wielkością tkanki tłuszczowej związane są niektóre wykładniki zdrowia szczególnie przejawiające się sprawnością układów: krążeniowego i oddechowego. Przedstawiona problematyka doczekała się w Polsce licznych opracowań (Wolański 2006, Drozdowski 2002, Szymelfejnik i wsp. 2007, Eksterowicz, Napierała 2007). Szczególnie cenne są badania dotyczące młodzieży szkolnej i studenckiej, gdyż w oparciu o nie można konstruować prognozę rozwojową i zdrowotną określonej populacji. Szybko zmieniające się warunki życia ludzi w naszym kraju mają wpływ na dynamikę zmian wielkości somatycznych dojrzewających pokoleń. Dlatego wielu badaczy z uwagą śledzi ten proces, dostrzega uwarunkowania rozwojowe, tworzy zalecenia zdrowotne. Trzeba podkreślić, że proces ten nie jest on dokładnie, ostatecznie rozpoznany i wymaga dalszych badań.
  • Celem niniejszego artykułu jest wykazanie dymorfizmu w podstawowych cechach somatycznych: wysokości i masy ciała uczniów bydgoskich gimnazjów.
  • Materiał i metoda badań
  • Badania prowadzono wśród 1115 uczniów obu płci bydgoskich gimnazjów w wieku 14-16 lat: 548 chłopców (203 w wieku 14 lat, 173 – w wieku 15 lat i 172 w wieku 16 lat) i 567 dziewcząt (178 w wieku 14 lat, 180 w wieku 15 lat i 209 w wieku 16 lat).
  • Pomiary wysokości i masy ciała wykonano wykorzystując wagę lekarską i antropometr. Z przeprowadzonych pomiarów źródłowych wyliczono wartości średnie oraz odchylenia standardowe. Porównano wykazane wielkości somatyczne osobników męskich z żeńskimi ustalono przy pomocy testu t-Studenta istniejący stopień istotności różnic w badanej subpopulacji pomiędzy płciami. Istotność statystyczną określono na poziomie 5% i 1%. Wyniki badań przedstawiono tabelarycznie i graficznie (wraz z opisami). W realizacji problemu badawczego uczestniczyli studenci studiów dziennych i zaocznych kierunku wychowania fizycznego UKW w Bydgoszczy. Na podstawie badanych cech somatycznych obliczono i przyjęto oceny wielkości zawarte w tabeli 1a.
  • Tabela 1a. Ocena wielkości wskaźnika BMI
  • Wiek Dziewczęta Chłopcy
  • Niedobór masy Prawidłowa masa Nadwaga Otyłość Niedobór masy Prawidłowa masa Nadwaga Otyłość
  • 14 <15,7 15,8-22,9 >23 >25,6 <15,7 15,8-23,1 >23,2 >26,8
  • 15 <16,3 16,4-23,3 >23,4 >25,8 <16,3 16,4-23,5 >23,6 >27,0
  • 16 <16,8 16,9-23,5 >23,6 >25,9 <16,9 17,0-23,8 >23,9 >27,3
  • (Krzyżaniak 2004)
  • Oceniono również wskaźnikiem Rohrera smukłość sylwetki ciała określając go kluczem Curtiusa i charakterystyką Kretschmera: x – 1,27 typ leptosomatyczny, 1,27- 1, 49 typ atletyczny i 1,50 – x typ pikniczny.
  • I = .
  • Wskaźnik Mollisona posłużył do oceny zróżnicowania płciowego dla badanych cech w poszczególnych grupach wiekowych (Drozdowski 2002).
  • Wyniki badań
  • W tabeli 1b przedstawiono charakterystykę liczbową wartości średnich cech somatycznych (wysokości, masa ciała) badanych gimnazjalistów z Bydgoszczy w wieku 14 lat. Średnia arytmetyczna wysokości ciała dziewcząt wyniosła 162,5 cm, a chłopców 169,58 cm, a różnica wysokości ciała wynosi 7,08cm. Analizując wyniki dla masy ciała, średnia arytmetyczna dla czternastolatek wyniosła 53,64 kg, dla czternastolatków zaś 63,38 kg (9,74 kg różnicy). Badani chłopcy w porównaniu z dziewczętami uzyskali wyższe średnie wartości wszystkich zbadanych cech somatycznych oraz wskaźnika BMI, uzyskane różnice wartości średnich okazały się istotne statystycznie na poziomie 1%.
  • Tabela 8b. Charakterystyka liczbowa wysokości (cm) i masy ciała (kg) 14-letnich gimnazjalistów z wybranych gimnazjów w Bydgoszczy
  • PŁEĆ
  • CECHA DZIEWCZĘTA (N=178) CHŁOPCY (N=203) D u
  • Min. Max.
  • Min. Max.
  • WYSOKOŚĆ CIAŁA 162,50 132 185 169,58 153 188 7,08 9,27**
  • MASA CIAŁA 53,64 35 83,7 63,38 45 91,3 9,74 10,45**
  • *(p=0,05) **(p= 0,01) - średnia arytmetyczna, D – różnica średnich, u – istotność różnic
  • Tabela 2 przedstawia dymorfizm cech somatycznych, wskaźnika BMI oraz wskaźnika smukłości ciała 14-letnich gimnazjalistów określony wskaźnikiem Mollisona. Jak wynika z danych największa różnica w dymorfizmie okazała się w masie ciała (WM=1,12).
  • Tabela 9. Dymorfizm cech somatycznych 14-letnich gimnazjalistów według wskaźnika Mollisona
  • Badane cechy DZIEWCZĘTA WM CHŁOPCY
  • S
  • S
  • WYSOKOŚĆ CIAŁA 162,50 7,39 0,94 169,58 7,49
  • MASA CIAŁA 53,64 8,71 1,12 63,38 8,69
  • BMI 20,23 2,36 0,86 21,97 2,01
  • Wskaźnik Rohrera 1,25 0,15 0,33 1,30 0,15
  • - średnia arytmetyczna, S – odchylenie standardowe
  • W tabeli 3. przedstawiona została charakterystyka liczbowa wysokości i masy ciała 15-letnich badanych chłopców i dziewcząt. Średnia arytmetyczna wysokości ciała dziewcząt wyniosła 164,44cm a chłopców 172,83cm. Różnica wysokości ciała wynosi 8,9cm. Analizując wyniki masy ciała, średnia arytmetyczna dla piętnastolatek wyniosła 55,13 kg a dla piętnastolatków 64,19 kg, różnica to 9,06 kg. Obydwie porównywane cechy okazały się statystycznie istotne na poziomie 1%.
  • Tabela 3. Charakterystyka liczbowa wysokości (cm) i masy ciała (kg) 15-letnich gimnazjalistów z wybranych gimnazjów w Bydgoszczy
  • PŁEĆ
  • CECHA DZIEWCZĘTA N=180 CHŁOPCY N=173 D u
  • Min. Max.
  • Min. Max.
  • WYSOKOŚĆ CIAŁA 164,44 147 192 172,8 154 192 8,90 10,52**
  • MASA CIAŁA 55,13 40 79,2 64,19 35 107 9,06 9,53**
  • *(p=0,05) **(p= 0,01)
  • Wyniki zawarte w tabeli 4 przedstawiają dymorfizm cech somatycznych 15-letnich gimnazjalistów określony Wskaźnikiem Mollisona. Jak wynika z danych liczbowych największa różnica w dymorfizmie okazała się w wysokości ciała (WM=1,11).
  • Tabela 4. Dymorfizm cech somatycznych 15-letnich gimnazjalistów według wskaźnika Mollisona
  • Badane cechy DZIEWCZĘTA WM CHŁOPCY
  • S
  • S
  • WYSOKOŚĆ CIAŁA 164,44 7,45 1,11 172,83 7,52
  • MASA CIAŁA 55,13 7,30 0,88 64,19 10,26
  • BMI 20,35 2,01 0,39 21,44 2,82
  • Wskaźnik Rohrera 1,25 0,14 0,06 1,24 0,17
  • Tabela 5 przedstawia wyniki 16-letnich gimnazjalistów. Średnia arytmetyczna wysokości ciała dziewcząt wyniosła 168,18cm a chłopców 172,43cm, różnica wysokości ciała wynosi 4,25cm. Wyniki średnich arytmetycznych masy ciała dla szesnastolatek wynoszą: 56,32 kg a dla szesnastolatków 63,14kg (różnica 6,82kg). Różnice zarówno w wysokości jak i masie ciała okazały się istotne statystycznie na poziomie 1%.
  • Tabela 5. Charakterystyka liczbowa wysokości (cm) i masy ciała (kg) 16-letnich gimnazjalistów z wybranych gimnazjów w Bydgoszczy
  • PŁEĆ
  • CECHA DZIEWCZĘTA N=209 CHŁOPCY N=172 D u
  • Min. Max.
  • Min. Max
  • WYSOKOŚĆ CIAŁA 168,18 149 190 172,43 151 190 4,25 6,26**
  • MASA CIAŁA 56,32 41 75 63,14 42 96 6,82 7,79**
  • *(p=0,05) **(p= 0,01)
  • Dymorfizm cech somatycznych 16-letnich gimnazjalistów określony Wskaźnikiem Mollisona został przedstawiony w tabeli 6. Jak wynika z opracowanych danych największe zróżnicowanie dymorfizmu wykazuje masa ciała (WM=0,72).
  • Tabela 6. Dymorfizm cech somatycznych 16-letnich gimnazjalistów według Wskaźnika Mollisona
  • Badane cechy DZIEWCZĘTA WM CHŁOPCY
  • S
  • S
  • WYSOKOŚĆ CIAŁA 168,18 5,74 0,58 172,43 7,22
  • MASA CIAŁA 56,32 7,15 0,72 63,14 9,47
  • BMI 19,91 2,41 0,49 21,20 2,64
  • Wskaźnik Rohrera 1,18 0,16 0,31 1,23 0,16
  • Ryc. 1 przedstawia zróżnicowanie dymorficzne bydgoskich gimnazjalistów dla wszystkich grup wiekowych. Największe różnice dymorficzne występują w masie ciała 14-latków (WM=1,12) oraz wysokości ciała 15-latków (WM=1,11). Najmniejsza różnica występuje we wskaźnikach smukłości wszystkich porównywanych grup.
  • Ryc. 1. Zróżnicowanie dymorficzne bydgoskich gimnazjalistów
  • (źródło: opracowanie własne)
  • Oceniono również smukłość sylwetki ciała określając go kluczem Curtiusa i charakterystyką Kretschmera: x – 1,27 typ leptosomatyczny, 1,27- 1, 49 typ atletyczny i 1,50 – x typ pikniczny. Chłopcy we wszystkich grupach wiekowych reprezentują głównie typ leptosomatyczny (14 letni – około 48%, 15 letni – ponad 60% i 16 letni około 60%). Najwięcej typów atletycznych u chłopców występuje w grupie 14-latków (ponad 45%). W grupie dziewcząt, podobnie jak u chłopców lecz o wiele częściej, we wszystkich grupach wiekowych najliczniej występuje typ leptosomatyczny. W każdej starsze wiekowo grupie jest coraz więcej: odpowiednio 14 lat – ponad 65%, 15 lat – około 68% i 16 lat ponad 80%. Zmniejsza się natomiast w każdej wiekowo starszej grupie liczba typów atletycznych (odpowiednio: 31%, 29% i 14%). W obu grupach najmniej występuje pikników.
  • Tabela 7. Smukłość sylwetki ciała
  • Typ
  • sylwetki Chłopcy 14 lat Dziewczęta 14 lat
  • N % N %
  • Leptosomatyk 97 47,78 116 65,17
  • Atletyk 92 45,32 55 30,90
  • Piknik 14 6,89 7 3,37
  • Chłopcy 15 lat Dziewczęta 15 lat
  • N % N %
  • Leptosomatyk 105 60,69 122 67,78
  • Atletyk 54 31,21 52 28,89
  • Piknik 14 8,09 6 3,33
  • Chłopcy 16 lat Dziewczęta 16 lat
  • N % N %
  • Leptosomatyk 102 59,30 168 80,38
  • Atletyk 61 35,46 30 14,35
  • Piknik 9 5,23 11 5,26
  • (źródło: opracowanie własne)
  • Obliczone zostały wartości BMI z uwzględnieniem wieku badanych. Najwięcej badanych uczniów posiada prawidłową masę ciała. Należy zauważyć, że dziewcząt w tej o prawidłowej masie (we wszystkich grupach wiekowych) jest więcej niż chłopców. W grupie chłopców systematycznie wzrasta ilość prawidłowo odżywionych. Szczegółowe dane liczbowe znajdują się w tabeli 8 a graficznie przedstawia rycina 2 i 3.
  • Tabela 8. Wartości BMI u dziewcząt i chłopców w wieku 14 – 16 lat
  • Ocena Normy rozwojowe Dziewczęta Normy rozwojowe Chłopcy 14
  • 14 lat N % 14 lat N %
  • Niedobór masy <15,7 2 1,12 <15,7 0 0,00
  • Prawidłowa masa 15,8-22,9 156 87,64 15,8-23,1 154 75,86
  • Nadwaga >23 16 8,99 >23,2 44 21,67
  • Otyłość >25,6 4 2,25 >26,8 5 2,46
  • 15 lat Normy rozwojowe Dziewczęta Normy rozwojowe Chłopcy
  • N % 15 lat N %
  • Niedobór masy <16,3 4 2,22 <16,3 3 1,73
  • Prawidłowa masa 16,4-23,3 160 88,89 16,4-23,5 135 78,03
  • Nadwaga >23,4 14 7,78 >23,6 30 17,34
  • Otyłość >25,8 2 1,11 >27,0 5 2,89
  • 16 lat Normy rozwojowe Dziewczęta Normy rozwojowe Chłopcy
  • N % 16 lat N %
  • Niedobór masy <16,8 12 5,74 <16,9 6 3,49
  • Prawidłowa masa 16,9-23,5 174 83,25 17,0-23,8 141 81,98
  • Nadwaga >23,6 15 7,18 >23,9 22 12,79
  • Otyłość >25,9 8 3,83 >27,3 3 1,74
  • (Źródło: opracowanie własne)
  • Rycina 2. Wartości BMI dziewcząt w wieku 14 – 16 lat
  • (źródło: opracowanie własne)
  • Rycina 3. Wartości BMI chłopców w wieku 14 – 16 lat
  • (źródło: opracowanie własne)
  • Dyskusja i wnioski
  • W historii antropologii fizycznej zainteresowanie ciałem ludzkim kształtowało się w zróżnicowany sposób. Początkowo główną domeną poszukiwań antropologów były wyłącznie materiały kostne, obecnie stwierdzono, że poznanie tajników budowy somatycznej nie jest możliwe bez poznania składu ciała i ustaleń wielkości różnych składowych, wzajemnej ich zależności i uwarunkowań. Mimo dużego zainteresowania tą problematyką zostaje ona w wielu odcinkach otwarta, stanowiąc pole poszukiwań (Wolański 2006, Drozdowski 2002, Szymelfejnik i wsp. 2007, Eksterowicz, Napierała 2007, Roy J., Shephard 1987, Carlton 2007). Zróżnicowanie płciowe ma swe bogate piśmiennictwo w naukach biologicznych, medycznych, ale i również w wychowaniu fizycznym i sporcie. Ćwiczenia fizyczne, a szczególnie trening sportowy wywierają kształtujący wpływ na szereg cech somatycznych. Drozdowski (2002, s. 134) twierdzi, że (…) w ogólnych zarysach budowa kobiety wydaje się być mniej dojrzała, jakby zachowała bardziej infantylny charakter.
  • Zdaniem Skibińskiej (1967) w typologii morfologicznej można wyróżnić dwa skrajne typy sylwetek: typ skrajnie męski i skrajnie żeński. Typ pierwszy charakteryzuje silny rozrost górnej części ciała, silny kark, duża głowa, silna obręcz barkowa i klatka piersiowa, wąska miednica, tłuszcz występuje w górnych częściach ciała. Typ skrajnie żeński to mniejsza głowa, delikatniejsza budowa, węższe barki, z wyraźnie odkładającymi się warstwami tłuszczowymi. W okolicy ud i pośladków. Silniejszy rozrost mięśni u mężczyzn powoduje lepsze zwarcie stawów, powodujących ograniczenia w obszerności ruchów.
  • Szkielet kobiet jest mniejszy, drobniejszy, długości kości kończyn dolnych są mniejsze aniżeli u mężczyzn, kręgosłup ma silniej rozwiniętą krzywiznę lędźwiowo – krzyżową. U kobiet występuje także duża szerokość bioder w stosunku do szerokości barków. Różnice dymorficzne występują również w umięśnieniu. Cechy kobiety: raczej mała głowa, wąskie barki, fizjologiczna koślawość kończyn górnych i dolnych, dłuższy w stosunku do kończyn tułów, większe, inaczej rozłożone otłuszczenie (u kobiet 24%, u mężczyzn 15%), niżej położony środek ciężkości, różnice w budowie szkieletu (kości drobniejsze, mniejsza długość kości długich) i mniejsze umięśnienie (odrębność mężczyzn 42% ciała, odrębność kobiet 36%), odrębność w obrębie aparatu stawowo – wiązadłowego. Owłosienie łonowe ma kształt trójkąta, u mężczyzn rombu. Rozwój chłopców jest wolniejszy, trwa dłużej i prowadzi do większych rozmiarów ciała.
  • Różnice występują również w sferze fizjologii (Osiński 1996). Cechy kobiety: wyższa częstość tętna, mniejsza pojemność wyrzutowa i minutowa serca, niższa zawartość hemoglobiny i czerwonych ciałek krwi, mniejsze maksymalne pochłanianie tlenu, niższa pojemność życiowa płuc. Zauważono, że ustrój kobiety lepiej znosi działanie niekorzystnych bodźców środowiskowych (ekosensytywność), (większa umieralność wśród chłopców i mężczyzn we wszystkich grupach wiekowych). Kobiety fizjologicznie lepiej znoszą zjawisko „stresu cieplnego” (co powoduje mniejszą utratę płynów ustrojowych – mniejsze pocenie się). Wreszcie płeć żeńska populacyjnie wykazuje się większą długością życia wobec osobników męskich.
  • Zjawisko dymorfizmu płciowego szczególnie ważne jest w wychowaniu fizycznym i sporcie. Dla liczbowej oceny stopnia dymorfizmu stosowane są różne sposoby, lecz na uwagę zasługują te, które zmierzają do zastąpienia subiektywnych ocen procesami rachunkowymi. Do nich należy wskaźnik A. Skibińskiej (1967), mający postać: wskaźnik = (obwód klatki piersiowej + obwód pasa): 2 x obwód bioder. Wskaźnik ten, wg Skibińskiej, dla mężczyzn wynosi średnio 961,7, dla kobiet 735,1.
  • W artykule przedstawiono również efekty odżywiania. Dane WHO: w krajach zachodnich Europy procent dzieci otyłych zwiększył się z około 10% na początku 80 lat do 20% w latach 90 XX wieku (WHO 2005). W Polsce w roku 2005, nadwagę i otyłość miało 13% młodzieży w wieku 13 – 15 lat co w stosunku do roku 1995 przyrost wynosił 2%. Wynik jest niepokojący, zwłaszcza, że można się spodziewać dalszego przyrostu tych procent. Nadmiar tkanki tłuszczowej w organizmie świadczy o otyłości. Większość (90%) otyłej młodzieży ma otyłość prostą, jest ona skutkiem (…) zachwiania równowagi między energią dostarczaną z pożywieniem a wydatkowaną przez organizm (Woynarowska 2008, s. 281). Zadaniem edukacji zdrowotnej jest uczenie zapobiegania otyłości. Również należy wspierać osoby otyłe w ich przedsięwzięciach w kierunku zredukowania nadmiaru tkanki tłuszczowej.
  • Niniejsze badania upoważniają do wyciągnięcia następujących wniosków:
  • 1. Chłopcy okazali się wyżsi i o większej masie ciała od swych rówieśniczek we wszystkich grupach wiekowych a różnice są statystycznie istotne na poziomie 1%.
  • 2. Najliczniej (zwłaszcza u dziewcząt) występuje typ leptosomatyczny, a więc o smukłej budowie ciała.
  • 3. Największe różnice dymorficzne mierzone wskaźnikiem Mollisona występują w masie ciała 14-latków (WM=1,12) oraz wysokości ciała 15-latków (WM=1,11). Najmniejsza różnica występuje we wskaźnikach smukłości wszystkich porównywanych grup.
  • 4. Wartości BMI z uwzględnieniem wieku badanych wskazują, że najwięcej uczniów posiada prawidłową masę ciała. Należy zauważyć, że dziewcząt o prawidłowej masie (we wszystkich grupach wiekowych) jest więcej niż chłopców.
  • Piśmiennictwo
  • 1. Cieślik J., Kaczmarek M., Kaliszewska-Drozdowska M. (1994). Dziecko Poznańskie 90. PWN, Poznań.
  • 2. Carlton T. (2007). FCS Teacher Takes on Obesity Epidemic, Journal of Family and Consumer Sciences, v 99 n1 p. 23-24.
  • 3. Drozdowski Z. (2002). Antropologia dla nauczycieli wychowania fizycznego, AWF, Poznań.
  • 4. Eksterowicz J., Napierała M. (2007). Zmiany morfologiczne studentów z kierunku wychowania fizycznego w trakcie letniego obozu sportowego, Medical and Biological Sciences, Tom 21 (3), Bydgoszcz, s. 49-52.
  • 5. Krzyżaniak A. (red.), 2004, Ciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży, monitorowanie, profilaktyka, Poznań Zakład Epidemiologii Katedry Medycyny Społecznej Akademii Medycznej w Poznaniu.
  • 6. Malinowski A., 1999, Wstęp do antropologii i ekologii człowieka, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź s. 228 – 229
  • 7. Osiński W., (1996), Zarys teorii wychowania fizycznego, Podręczniki nr 47, AWF, Poznań
  • 8. Roy J., Shephard M.D., (1987), Exercise physiology, B.C. Decker INC, Toronto Philadelphia.
  • 9. Skibińska A., (1967), Dymorfizm cech somatycznych młodzieży dojrzałej, Materiały i Prace Antropologiczne, nr 65, s. 19-90, Wrocław.
  • 10. Szymelfejnik J., Jarząbek J., Eksterowicz J., Cichoń R. (2007). Parametry antropometryczne studentów a aktywność fizyczna, [w]: Interdyscyplinarny wymiar nauki o zdrowiu, (red.) Z. Bartuzi Z., Wydawnictwo Collegium Medicum w Bydgoszczy, Bydgoszcz, s. 424-431.
  • 11. WHO (2005).The European heath report 2005. Public Heath action for healthier children and populations, Copenhagen, WHO, Regional Office for Europe
  • 12. Wolański N., (2006), Rozwój biologiczny człowieka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 25.01.2013.
  • Revised: 19.05.2013.
  • Accepted: 16.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J for the Ss H) 2013; 3 (5): 439-456
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • Knee Injury - a Diagnostic Procedure
  • Uszkodzenia stawu kolanowego – postępowanie diagnostyczne
  • Bartosz Kochański1, Anna Łabejszo1,2, Krystian Kałużny1, Katarzyna Mostowska1, Łukasz Wołowiec1,3, Ewa Trela4,5, Wojciech Hagner4, Walery Żukow5
  • 1Student scientific circles of the Rehabilitation, the Cathedral and the Clinic of the Rehabilitation of the Collegium Medicum UMK Rehabilitation, Bydgoszcz
  • 2Student scientific circles of Biotechnologists, Unit of the molecular genetics and Court, Department Forensic Medicine of the Colegium Medicum UMK, Bydgoszcz
  • 3Student scientific circles of Cardiology, the Cathedral and the Clinic of Cardiology of Collegium Medicum UMK, Bydgoszcz
  • 4Cathedral and the Clinic of Rehabilitation,of the Collegium Medicum UMK Bydgoszcz
  • 5Radom University, Radom
  • Key words: knee injury; diagnostic procedure.
  • Słowa kluczowe: uszkodzenia stawu kolanowego; postępowanie diagnostyczne.
  • Abstract
  • The knee joint is the biggest pond in the body of the man. The set structure, the long lever and situating cause, that he is one of the ponds most susceptible to injuries in the human body (1). Almost a 70% of injuries in sport these are exactly injuries to this joint (7). Diagnostics in injuries of the knee joint is a very essential component of the healing progression. Correct putting the diagnosis is a difficult task and constitutes the base for the further process of curing.
  • At the work a pattern of diagnostic proceedings was presented in injuries of the knee joint. Individual stages and elements to which one should pay attention in the course of the test were discussed. A medical history, a physical examination and basic clinical tests used in the diagnostics of injuries of the knee joint were described (1, 3, 4).
  • Streszczenie
  • Staw kolanowy jest największym stawem w organizmie człowieka. Złożona budowa, długa dźwignia oraz umiejscowienie powodują, że jest on jednym z najbardziej podatnych na kontuzje stawów w ludzkim ciele (1). Prawie 70% urazów w sporcie to właśnie urazy tego stawu (7). Diagnostyka w uszkodzeniach stawu kolanowego jest bardzo istotnym komponentem postępowania leczniczego. Prawidłowe postawienie diagnozy jest trudnym zadaniem i stanowi podstawę do dalszego procesu leczenia.
  • W pracy przedstawiono schemat postępowania diagnostycznego w uszkodzeniach stawu kolanowego. Omówiono poszczególne etapy i elementy, na które należy zwrócić uwagę w trakcie badania. Opisano wywiad, badanie fizykalne oraz podstawowe testy kliniczne wykorzystywane w diagnostyce uszkodzeń stawu kolanowego (1, 3, 4).
  • Medical history.
  • The conversation with the patient is essential important and with basic component of the diagnostic process. Carefully the collected medical history in the great dimension will facilitate the diagnosis, will facilitate the cooperation and will simplify the decision about additional tests. He lets the evaluation of hypothetical damage and their heaviness and the extensiveness. Correctly conducted should contain following information:
  • 1. Date of the injury.
  • 2. Circumstances of the injury:
  • a) kind of the physical activity
  • b) mechanism of damaging - placing the knee, direction and the size of power, reason of the fall, weather conditions, whether reached damaging into the indirect or direct effect?
  • c) did the characteristic crack appear?
  • d) given about oedema - when did appear?
  • e) given about the appearance of the instability and reducing the chattel in the pond
  • 3. Character and situating pain - intense pain in the moment of damage which yields and comes back during the attempt to strain the limb
  • 4. Complication.
  • 5. Previous injuries and types of proceedings.
  • 6. Whether she was granted some fullbacks?
  • 7. State of knee joints before the injury. (1, 3, 5, 6)
  • Tbl. 1. The mechanism of the injury to the knee joint and his results. (11)
  • HYPEREXTENSION -motoricity posterior instability
  • -motoricity separated ACL damage
  • -motoricity injuring ACL and a posterior synovial capsule
  • STRENUOUS BEND -motoricity meniscus derangements (posterior corner)
  • -motoricity ACL damage
  • STRENUOUS WEW ROTATION. -motoricity injuring the lateral meniscus
  • STRENUOUS ROTATION CALL. -motoricity injuring the medial meniscus
  • -motoricity MCL damage and possible ACL
  • -motoricity patellar dislocation
  • FORCED SUPINATION -motoricity side instability
  • FORCED CROOKEDNESS -motoricity paracentral instability
  • BEND - SUPINATION - WEW ROTATION. -motoricity instability excellently - side
  • BEND - CROOKEDNESS - ROTATION CALL. (MOST COMMON MECHANISM) -motoricity instability excellently - paracentral
  • Physical examination. With the second stage of the proceeding diagnostic a physical examination which should be conducted earliest as it only is possible. In the acute phase examining and making a diagnosis is more difficult to determine. It is caused with post-traumatic oedema, the height of the effusion and a cramp. In this element we rank diagnoses among performed functions: watching, the test with touch and the functional evaluation. (1, 3, 4, 6)
  • Watching is a straight and very important part tests. The diagnosis surveys the injured and undamaged knee joint to the purpose of the comparative evaluation of deviations from the correct standard. Examined that is straight and requires no specialist devices. During lasting him we keep an eye on the following elements:
  • -motoricity evaluation of the pivot of the limb.
  • -motoricity evaluation of the height of turnips.
  • -motoricity assessment of outlines of the pond.
  • -motoricity evaluation of effusion and oedema on the joint.
  • -motoricity evaluation of the race walking - phases, features.
  • -motoricity evaluation of muscle disappearances (quadriceps femoris especially a medial head). (3, 4, 5).
  • Test is a touch with next phase of diagnostic proceedings. Very much an evaluation of the difference is an important component ucieplenia between both ponds, since great hesitations of the temperature can attest to the inflammatory process of the pond. Checking the sensory innervation and the stretchablity of the skin coating are another function within the injured knee joint. A control of the pulse is a next essential point. We test them on the popliteal artery and on the dorsal artery of foot. With manual test we can also determine the effusion and the local pain under the influence of choking. We check also a scope of the mobility of the knee joint i.e. the passive and practicing scope and the effect of muscles. They additionally in the course of the test make measurements linear i.e. the relative and ruthless limb long and measurements of circumferences putting results of both sides together. Circumferences are measured in 4 places: in the fattest place of the calf, on the level of the turnip, in the distance cm from the upper pole patelli, in the distance of 20 cm from the upper pole patelli (3, 4, 5).
  • Basic clinical tests applied in injuries of the knee joint.
  • Tests are started by examining the skillful, next damaged knee.
  • Making a correct diagnosis in injuries of the knee joint belongs to the most important tests which they enable:
  • a) patellar tests
  • -motoricity test of transferring the turnip,
  • -motoricity test of the manifestation of the ballotage of the turnip
  • b) tests ligament
  • -motoricity Test of Lachman,
  • -motoricity Test of the front drawer,
  • -motoricity Test of the back drawer,
  • -motoricity Test "Pivot Shift" - test of the dynamic semiluxation,
  • -motoricity Test szpotawiący and twisting out of shape,
  • c) tests łąkotkowe
  • -motoricity Apleya Test,
  • -motoricity Test Merke'a,
  • Patellar tests:
  • Test of transferring the turnip the Patient lies I put on weight on the couch. Examining embraces with hands region of the kneecap. Moving the turnip to the side makes and przyśrodkowo. If examining he expects considerable transferring the turnip to the side, for the evaluation of her stability this test is carried out at tensing the quadriceps of the thigh. Physiologically the migration of the turnip causes no pain complaints, doesn't trigger cracks as well as doesn't demonstrate the tendency of the dislocation. At moving they can suggest Trzaska chondropatię or located under rzępką degenerative changes. (12, 13, 14).
  • Zdj. 1. Examining the migration of the turnip.
  • Examining of the symptom the ballotage of the turnip a manifestation of the ballotage of the turnip is a Symptom attesting to the presence of oedema and the effusion. It is possible to call him through the pressure in bottom direction to the turnip. In the pond in which she gathered market a lot of liquid causes the pressure on the turnip for her raising and characteristic knocking against a thighbone. (1, 8).
  • Zdj. 2. Examining of the symptom the ballotage of the turnip.
  • Tests więzadłowe:
  • Test of Lachman
  • the Test of Lachman is carried out in lying on its back. Knee joint placed in bending 15-30 Sr. under the angle, limb gently zrotowana in appearance. One hand of the person carrying the test out is responsible for a stability of the thigh. Second he is at the end closer to the tibia level and drags the tibia towards the front. About damaging the front cruciate ligament he provides the migration of the tibia towards a thighbone. If the phase of the move is final "soft" we deal with total damage, if is "hard" shows us on partial preserved continuity of the ligament.
  • The scope of the migration of the shinbone towards the thigh is an indicator of the degree of the articular instability.
  • First degree - of transferring within the limits of 0-5 mm
  • second degree - of transferring within the limits of 6-10 mm
  • the III step - transfers exceeding 10 mm
  • a few alterations of the test of Lachman which simplify his realization exist. We favor the test of Lachman in the position on the abdomen, test of Lachman "yup touch" and test of Lachman practicing. (1, 12, 13, 14, 15)
  • Zdj. 3. Lachamana test.
  • Test of the front drawer.
  • The test of the front drawer is carried out in lying on its back. Hip joint placed in bending steps under angle 45, knee joint bent under the angle of 90 steps. The person carrying the test out catches with hands the base of the tibia, but her thumbs are at the articular slit level. Examining pulls the tibia in his direction what causes the excellent reallocation for her towards the thigh by. Principles of evaluation of the test of the front drawer are the same like at the test of Lachman. The manifestation of the front drawer is current into about 80-90 % cases of damaging the front cruciate ligament. (1, 12, 13, 14, 15).
  • Zdj. 4. Test of the front Drawer.
  • Test of the back drawer it is made similarly to the test of the front drawer, however move of moving bones towards himself is directed at the back. It is made in the neutral position and the internal and outside rotation shins. At separated injuries of the posterior cruciate ligament the maximum dorsal transfer happens in the bend. If a posterior cruciate ligament and back-side structures are damaged in all angles it is possible to state bends increased "back drawer", the outside rotation and side opening the pond. (12, 13, 14, 15, 16).
  • Zdj. 5. Test of the back drawer.
  • Test "Pivot Shift" - test of the dynamic semiluxation.
  • Test "Pivot Shift is carried out in lying on it back. One hand of the person carrying the test out holds and a lateral condyle drives thighs to distraction. The thumb is responsible for a palpation of the pond on the side page. The second hand holds the tibia and leads to the internal rotation and visiting. In the positive test (proves damaging the front cruciate ligament) in the course of bending the knee joint a semiluxation of the lateral condyle of the tibia which will be perceptible as the crack will take place. (12, 13, 14, 15, 16
  • Zdj. 6. Test "Pivot Shift.
  • Test szpotawiący and twisting out of shape.
  • Test szpotawiący and twisting out of shape serves for the evaluation of circumarticular damage to the ligament system and for determining the stability of the pond in the frontal plain. It is made extorting varus and misshapen placing the shin in the ratio to the thigh in the course of the extension and bending steps to value 30. During szpotawienia the person carrying the test out catches with one hand will imitate the paracentral side, and second regions of the side side of the ankle. At twisting out of shape examining catches with one hand will imitate the side side, and second ankle on the paracentral side. The test consists in making a mild move of driving and visiting the shin up to the moment of the appearance of pain complaints. During the extension of the knee correctly acting cruciate ligaments and the bag are stretched and prevent exaggerated moves. We get the lessening of tension of these structures by bending our knee to the angle of 30 Sr.. Market considerable values of the examined rush in wheedle the knee joint point for damaging marginal ligaments and cruciate ligaments. The negative result doesn't exclude the possibility of damaging the front cruciate ligament (12, 13, 14, 15, 16).
  • Zdj. 7. Test szpotawiący and twisting out of shape.
  • Tests łąkotkowe:
  • Test dystrakcyjno-kompresyjny Apleya (Grinding test)
  • the Patient lies on his stomach. Limb with the injured knee joint bent to 90 ranks. The person performing the test goes mad thigh of the patient with one's knee. The test consists in making the ski lift connected with the rotation of the knee joint, and then of pressure of the knee joint connected with the rotation. Appearing pains in the course of the ski lift connected with the rotation speak for damage burse-ligament, however pains appearing in the course of the pressure connected with the rotation behind damage to menisci. Pains at the internal rotation - damaging the lateral meniscus and / or side structures burse-ligament. Pains at the outside rotation - meniscus derangements medianus and/or of paracentral structures burse-ligament (12, 13 ,14, 15, 16).
  • Zdj. 8. Test dystrakcyjno-kompresyjny Apleya (Grinding test) in the pressure.
  • Zdj. 9. Test dystrakcyjno-kompresyjny Apleya (Grinding test) in the ski lift.
  • Test Merke
  • Patient standing up will strain the limb "ill". The knee joint lightly is bent, and foot fixing by the person performing the test. The second limb lightly is raised. For carrying the rotation out a thigh asks the patient outside and inside. In the course of this test at the internal rotation he will pretend appearing pains, start to speak behind injuring the medial meniscus, if at the internal rotation of the thigh it occurs suspicion of injuring the lateral meniscus. Test Merk'a is also positive in injuries of marginal ligaments of the knee joint. (12, 13, 14, 15, 16).
  • Zdj. 10. Test Merke.
  • Conclusion
  • At the work a pattern of diagnostic proceedings applied in injuries of the knee joint was presented. The diagnostics of injuries of the knee joint is a difficult task. I am in his range a lot of anatomical structures which can be damaged. The diagnosis should be put most quickly how it is only possible immediately to choose the appropriate method of the healing progression. Appropriately the collected medical history, the exactly conducted physical examination and carrying tests out can provide with very accurate and accurate information. Presented tests are a fast, cheap and effective form of diagnosing injuries of the knee joint, and their interpretation is priceless in practice of the physiotherapist and the doctor.
  • References
  • 1. Hagner W., Stec G.: Urazy stawu kolanowego. Cz. I. Więzadło krzyżowe przednie. Podręcznik dla studentów kierunku fizjoterapia. Wydawnictwo „SCRYPT”. Bydgoszcz 2004.
  • 2. Zembaty A. (red.): Kinezyterapia. Tom I. Zarys podstaw teoretycznych i diagnostyka kinezyterapii. Wydawnictwo „Kasper”, Kraków 2002.
  • 3. Widuchowski J.: Diagnostyka obrażeń stawu kolanowego u sportowców. Medicina Sportiva 1998, 2(4), 279-288.
  • 4. Widuchowski W, Łukasik P., Faltus R., Kwiatkowski G., Zakrzewski T., Kusak W., Szczęśniak M., Widuchowski J.: Diagnostyka i leczenie uszkodzeń więzadła krzyżowego przedniego stawu kolanowego. Chirurgia Kolana, Artroskopia, Traumatologia Sportowa 2007, 4(2) 27-37.
  • 5. Adamczyk G.: Diagnostyka kliniczna uszkodzeń więzadeł krzyżowych stawu kolanowego. Acta Clinica 2001, 1, 294-306.
  • 6. Widuchowski J., Widuchowski W.: Postępowanie diagnostyczne w uszkodzeniach i schorzeniach stawu kolanowego. Fizjoterapia Polska 2004, 4(4), 297-306.
  • 7. Bronikowski A. Results of treatment of anterior cruciate ligament injuries in the aspect of Evidence Based Medicine. Arthroscopy and Joint Surgery 2007; 3, s. 10–5.
  • 8. Buckup K.: Testy Kliniczne w badaniu kości, stawów i mięśni. Wyd. PZWL, Warszawa 2008.
  • 9. Mioduszewski A.: Strategia postępowania w uszkodzeniu więzadeł krzyżowych. Acta Clin 2002, 2(1), 17-25.
  • 10. Widuchowski J., Widuchowski W.: Urazy i obrażenia stawu kolanowego oraz ich następstwa – epidemiologia, patomechanika i klasyfikacje. Fizjoterapia Polska 2004, 4(4), 307-315.
  • 11. Strobel M., Stedtfield H.W.: Diagnostic evaluation of the knee. Berlin et al. Springer 1990.
  • 12. Zdunek P. Zduńczyk M. Czernicka O. Testy diagnostyczne stawu kolanowego, Rehabilitacja w praktyce 2010, Numer 3, 11-18.
  • 13. McRae R.: Kliniczne badanie ortopedyczne Urban & Partner, Wrocław 2006.
  • 14. Rudiger Hepp W., Debrunner H.U.: Diagnostyka w Ortopedii PZWL, Warszawa 2008.
  • 15. Ostrowska B.: Badanie czynnościowe stawu kolanowego. [W:] Badania czynnościowe narządu ruchu w fizjoterapii, red. T. Skolimowski, AWF Wrocław 2009.
  • 16. Kohn D.: Das Knie. Thieme. Stuttgart 2000.
  • Wywiad.
  • Rozmowa z pacjentem jest istotnym ważnym i podstawowym elementem procesu diagnostycznego. Starannie zebrany wywiad w dużym wymiarze ułatwi rozpoznanie, ułatwi współpracę i uprości decyzję na temat dodatkowych badań. Pozwala na ocenę hipotetycznych uszkodzeń oraz ich ciężkość i rozległość. Prawidłowo przeprowadzony powinien zawierać następujące informacje:
  • 1. Data urazu.
  • 2. Okoliczności urazu:
  • a) rodzaj aktywności fizycznej
  • b) mechanizm uszkodzenia – ustawienie kolana, kierunek i wielkość siły, powód upadku, warunki pogodowe, czy doszło do uszkodzenia w skutek pośredni czy bezpośredni?
  • c) czy wystąpił charakterystyczny trzask?
  • d) Dane na temat obrzęku – kiedy się pojawił?
  • e) Dane na temat pojawienia się niestabilności i zmniejszenia ruchomości w stawie
  • 3. Charakter i umiejscowienie bólu - intensywny ból w chwili uszkodzenia, który ustępuję i wraca podczas próby obciążania kończyny
  • 4. Choroby współistniejące.
  • 5. Poprzednie urazy i rodzaje postępowania.
  • 6. Czy została udzielona jakaś pomoc?
  • 7. Stan stawów kolanowych przed urazem. (1, 3, 5, 6)
  • Tab. 1. Mechanizm urazu stawu kolanowego i jego następstwa. (11)
  • PRZEPROST - tylna niestabilność
  • - izolowane uszkodzenie ACL
  • - uszkodzenie ACL i tylnej torebki stawowej
  • FORSOWNE ZGIĘCIE - uszkodzenie łąkotki (tylny róg)
  • - uszkodzenie ACL
  • FORSOWNA ROTACJA WEW. - uszkodzenie łąkotki bocznej
  • FORSOWNA ROTACJA ZEW. - uszkodzenie łąkotki przyśrodkowej
  • - uszkodzenie MCL i ew. ACL
  • - zwichnięcie rzepki
  • WYMUSZONA SZPOTAWOŚĆ - niestabilność boczna
  • WYMUSZONA KOŚLAWOŚĆ - niestabilność przyśrodkowa
  • ZGIĘCIE – SZPOTAWOŚĆ - ROTACJA WEW. - niestabilność przednio - boczna
  • ZGIĘCIE – KOŚLAWOŚĆ - ROTACJA ZEW. (NAJCZĘSTRSZY MECHANIZM) - niestabilność przednio – przyśrodkowa
  • Badanie fizykalne.
  • Drugim etapem postępowania diagnostycznego jest badanie fizykalne, które powinno być przeprowadzone najwcześniej jak to tylko możliwe. W fazie ostrej badanie i postawienie diagnozy jest trudniejsze do określenia. Spowodowane jest to pourazowym obrzękiem, wzrostem wysięku i skurczem mięśni. Do czynności wykonywanych w tym elemencie rozpoznania zaliczamy: oglądanie, badanie dotykiem oraz ocena funkcjonalna. (1, 3, 4, 6)
  • Oglądanie jest prostą i bardzo ważną częścią badania. Diagnoza wzrokiem obejmuje uszkodzony i nieuszkodzony staw kolanowy w celu oceny porównawczej odchyleń od prawidłowego wzorca. Badane to jest proste i nie wymaga żadnych specjalistycznych przyrządów. Podczas jego trwania zwracamy uwagę na następujące elementy:
  • - ocena osi kończyny.
  • - ocena wysokości rzepek.
  • - ocena zarysów stawu.
  • - ocena wysięku i obrzęku stawu.
  • - ocena chodu – fazy, cechy
  • - ocena zaników mięśniowych ( mięsień czworogłowy uda zwłaszcza głowa przyśrodkowa) (3, 4, 5)
  • Badanie dotykiem jest następną fazą postępowania diagnostycznego. Bardzo ważnym elementem jest ocena różnicy ucieplenia między obydwoma stawami, ponieważ duże wahania temperatury mogą świadczyć o procesie zapalnym stawu. Kolejną czynnością jest sprawdzenie unerwienia czuciowego oraz rozciągliwość powłoki skórnej w obrębie uszkodzonego stawu kolanowego. Następnym istotnym punktem jest kontrola tętna. Testujemy je na tętnicy podkolanowej oraz na tętnicy grzbietowej stopy. Manualnym badaniem możemy również określić wysięk i miejscową bolesność pod wpływem ucisku. Badamy także zakres ruchomości stawu kolanowego tj. zakres bierny i czynny oraz działanie mięśni. Dodatkowo w trakcie badania dokonuje się pomiarów linijnych tj. długości względnej i bezwzględnej kończyny oraz pomiarów obwodów zestawiając rezultaty obu stron. Obwody mierzy się w 4 miejscach: w najgrubszym miejscu łydki, na poziomie rzepki, w odległości cm od górnego bieguna patelli, w odległości 20 cm od górnego bieguna patelli (3, 4, 5).
  • Podstawowe testy kliniczne stosowane w uszkodzeniach stawu kolanowego.
  • Testy zaczyna się od badania kolana sprawnego, następnie uszkodzonego.
  • Do najważniejszych testów, które umożliwiają postawienie prawidłowej diagnozy w uszkodzeniach stawu kolanowego należą:
  • a) testy rzepkowe
  • - test przemieszczenia rzepki,
  • - test objawu balotowania rzepki
  • b) testy więzadłowe
  • - Test Lachmana,
  • - Test szuflady przedniej,
  • - Test szuflady tylnej,
  • - Test „Pivot Shift” – test dynamicznego podwichnięcia,
  • - Test szpotawiący i koślawiący,
  • c) testy łąkotkowe
  • - Test Apleya,
  • - Test Merke’a,
  • Testy rzepkowe:
  • Test przemieszczania rzepki
  • Pacjent leży tyłem na kozetce. Badający obejmuje dłońmi okolicę rzepki. Wykonuje przesuwanie rzepki do boku i przyśrodkowo. Jeżeli badający spodziewa się znacznego przemieszczenia rzepki do boku, do oceny jej stabilności wykonuje się ten test przy napięciu mięśnia czworogłowego uda. Fizjologicznie przemieszczanie się rzepki nie powoduje żadnych dolegliwości bólowych, nie wywołuje trzasków oraz nie wykazuje tendencji do zwichnięcia. Trzaski przy przesuwaniu mogą sugerować chondropatię lub zlokalizowane pod rzępką zmiany zwyrodnieniowe. (12, 13, 14)
  • Zdj. 1. Badanie przemieszczania się rzepki.
  • Badanie objawu balotowania rzepki
  • Objawem świadczącym o obecności obrzęku i wysięku jest objaw balotowania rzepki. Można wywołać go poprzez nacisk w kierunku dolnym na rzepkę. W stawie, w którym zgromadziła się zbyt duża ilość płynu ucisk na rzepkę powoduje jej unoszenie i charakterystyczne stuknięcie o kość udową. (1, 8)
  • Zdj. 2. Badanie objawu balotowania rzepki.
  • Testy więzadłowe:
  • Test Lachmana
  • Test Lachmana wykonywany jest w leżeniu na plecach. Staw kolanowy ustawiony w zgięciu pod kątem 15-30 st., kończyna delikatnie zrotowana zewnętrznie. Jedna ręka osoby wykonującej test odpowiada za stabilizację uda. Druga znajduje się na wysokości końca bliższego kości piszczelowej i ciągnie goleń ku przodowi. O uszkodzeniu więzadła krzyżowego przedniego świadczy przemieszczanie się kości piszczelowej w stosunku do kości udowej. Jeżeli końcowa faza ruchu jest „miękka” mamy do czynienia z całkowitym uszkodzeniem, jeżeli jest „twarda” wskazuje nam na częściowe zachowaną ciągłość więzadła.
  • Rozmiar przemieszczania się piszczeli w stosunku do uda jest wyznacznikiem stopnia niestabilności stawowej.
  • I stopień – przemieszczenia w granicach 0-5 mm
  • II stopień – przemieszczenia w granicach 6–10 mm
  • III stopień – przemieszczenia przekraczające 10 mm
  • Istnieje parę modyfikacji testu Lachmana, które upraszczają jego realizację. Wyróżniamy test Lachmana w pozycji na brzuchu, test Lachmana „no touch” oraz test Lachmana czynny. (1, 12, 13, 14, 15)
  • Zdj. 3. Test Lachamana.
  • Test szuflady przedniej.
  • Test szuflady przedniej wykonywany jest w leżeniu na plecach. Staw biodrowy ustawiony w zgięciu pod kątem 45 stopni, staw kolanowy zgięty pod kątem 90 stopni. Osoba wykonująca test chwyta rękoma nasadę kości piszczelowej, a jej kciuki są na wysokości szpary stawowej. Badający pociąga kość piszczelową w swoim kierunku przez co powoduje jej przednie przesunięcie wobec uda. Zasady oceny testu szuflady przedniej są takie same jak przy teście Lachmana. Objaw szuflady przedniej jest obecny w około 80-90% przypadków uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego. (1, 12, 13, 14, 15)
  • Zdj. 4. Test Szuflady przedniej.
  • Test szuflady tylnej
  • Wykonuje się go podobnie jak test szufladki przedniej, jednak ruch przemieszczenia się kości względem siebie skierowany jest do tyłu. Wykonuje się go w pozycji neutralnej oraz rotacji wewnętrznej i zewnętrznej podudzia. Przy izolowanych uszkodzeniach więzadła krzyżowego tylnego dochodzi do maksymalnego przemieszczenia grzbietowego w zgięciu. Jeżeli uszkodzone jest więzadło krzyżowe tylne i struktury tylno-boczne to we wszystkich kątach zgięcia można stwierdzić zwiększoną „szufladę tylną”, rotację zewnętrzną i boczne rozwieranie stawu. (12, 13, 14, 15, 16)
  • Zdj. 5. Test szuflady tylnej.
  • Test „Pivot Shift” – test dynamicznego podwichnięcia.
  • Test „Pivot Shift wykonywany jest w leżeniu na plecach. Jedna ręka osoby wykonującej test trzyma i doprowadza do fiksacji kłykieć boczny uda. Kciuk odpowiada za palpację stawu po stronie bocznej. Druga ręka trzyma goleń i doprowadza do rotacji wewnętrznej i odwiedzenia. W teście dodatnim ( dowodzi uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego) w trakcie zginania stawu kolanowego nastąpi podwichnięcie kłykcia bocznego kości piszczelowej, które będzie odczuwalne jako trzask. (12, 13, 14, 15, 16)
  • Zdj. 6. Test „Pivot Shift.
  • Test szpotawiący i koślawiący.
  • Test szpotawiący i koślawiący służy do oceny uszkodzeń okołostawowych systemu więzadłowego oraz do określenia stabilności stawu w płaszczyźnie frontalnej. Wykonuje się go wymuszając szpotawe i koślawe ustawienie podudzia w stosunku do uda w trakcie wyprostu i zgięcia do wartości 30 stopni. Podczas szpotawienia osoba wykonująca test jedną dłonią chwyta przyśrodkową stronę uda, a drugą okolice bocznej strony stawu skokowego. Przy koślawieniu badający jedną dłonią chwyta boczną stronę uda, a drugą staw skokowy po stronie przyśrodkowej. Test polega na wykonaniu łagodnego ruchu przywiedzenia i odwiedzenia podudzia do momentu pojawienia się dolegliwości bólowych. Podczas wyprostu kolana prawidłowo działające więzadła krzyżowe oraz torebka są napięte i zapobiegają nadmiernym ruchom. Zmniejszenie napięcia tych struktur uzyskujemy poprzez zgięcie kolana do kąta 30 st.. Zbyt duże wartości ruchu badanego w wyproście stawu kolanowego wskazują na uszkodzenie więzadeł pobocznych i więzadeł krzyżowych. Ujemny rezultat nie wyklucza możliwości uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego (12, 13, 14, 15, 16)
  • Zdj. 7. Test szpotawiący i koślawiący.
  • Testy łąkotkowe:
  • Test dystrakcyjno-kompresyjny Apleya (Grinding test)
  • Pacjent leży na brzuchu. Kończyna z uszkodzonym stawem kolanowym zgięta do 90 stopni.
  • Osoba wykonująca badanie fiksuje udo pacjenta swoim kolanem. Test polega na wykonaniu wyciągu połączonego z rotacją stawu kolanowego, a następnie nacisku połączonego z rotacją stawu kolanowego. Bóle występujące w trakcie wyciągu połączonego z rotacją przemawiają za uszkodzeniami torebkowo-więzadłowymi, natomiast bóle pojawiające się w trakcie nacisku połączonego z rotacją za uszkodzeniami łąkotek. Bóle przy rotacji wewnętrznej – uszkodzenie łąkotki bocznej i/lub bocznych struktur torebkowo-więzadłowych. Bóle przy rotacji zewnętrznej – uszkodzenie łąkotki przysrodkowej i/lub przyśrodkowych struktur torebkowo – więzadłowych. (12, 13, 14, 15, 16)
  • Zdj. 8. Test dystrakcyjno-kompresyjny Apleya (Grinding test) w nacisku.
  • Zdj. 9. Test dystrakcyjno-kompresyjny Apleya (Grinding test) w wyciągu.
  • Test Merke’a
  • Pacjent stając obciążą kończynę „chorą”. Staw kolanowy jest lekko zgięty, a stopa ufiksowana przez osobę wykonującą badanie. Druga kończyna jest lekko uniesiona. Prosi się pacjenta o wykonanie rotacji udo na zewnątrz i wewnątrz. Bóle występujące w trakcie tego badania przy rotacji wewnętrznej uda, przemawiają za uszkodzeniem łąkotki przyśrodkowej, jeżeli przy rotacji wewnętrznej uda to zachodzi podejrzenie uszkodzenia łąkotki bocznej. Test Merk’a jest również dodatni w uszkodzeniach więzadeł pobocznych stawu kolanowego. (12, 13, 14, 15, 16)
  • Zdj. 10. Test Merke’a.
  • Podsumowanie:
  • W pracy przedstawiono schemat postępowania diagnostycznego stosowanego w uszkodzeniach stawu kolanowego. Diagnostyka obrażeń stawu kolanowego jest trudnym zadaniem. W jego obrębie znajduję się wiele struktur anatomicznych, które mogą zostać uszkodzone. Rozpoznanie powinno być postawione najszybciej jak to tylko możliwe, aby bezzwłocznie wybrać odpowiednią metodę postępowania leczniczego. Odpowiednio zebrany wywiad, dokładnie przeprowadzone badanie fizykalne oraz wykonanie testów mogą dostarczyć bardzo dokładnych i precyzyjnych informacji. Zaprezentowane testy są szybką, tanią i skuteczną formą diagnozowania uszkodzeń stawu kolanowego, a ich interpretacja jest bezcenna w praktyce fizjoterapeuty i lekarza.
  • Piśmiennictwo
  • 1. Hagner W., Stec G.: Urazy stawu kolanowego. Cz. I. Więzadło krzyżowe przednie. Podręcznik dla studentów kierunku fizjoterapia. Wydawnictwo „SCRYPT”. Bydgoszcz 2004.
  • 2. Zembaty A. (red.): Kinezyterapia. Tom I. Zarys podstaw teoretycznych i diagnostyka kinezyterapii. Wydawnictwo „Kasper”, Kraków 2002.
  • 3. Widuchowski J.: Diagnostyka obrażeń stawu kolanowego u sportowców. Medicina Sportiva 1998, 2(4), 279-288.
  • 4. Widuchowski W, Łukasik P., Faltus R., Kwiatkowski G., Zakrzewski T., Kusak W., Szczęśniak M., Widuchowski J.: Diagnostyka i leczenie uszkodzeń więzadła krzyżowego przedniego stawu kolanowego. Chirurgia Kolana, Artroskopia, Traumatologia Sportowa 2007, 4(2) 27-37.
  • 5. Adamczyk G.: Diagnostyka kliniczna uszkodzeń więzadeł krzyżowych stawu kolanowego. Acta Clinica 2001, 1, 294-306.
  • 6. Widuchowski J., Widuchowski W.: Postępowanie diagnostyczne w uszkodzeniach i schorzeniach stawu kolanowego. Fizjoterapia Polska 2004, 4(4), 297-306.
  • 7. Bronikowski A. Results of treatment of anterior cruciate ligament injuries in the aspect of Evidence Based Medicine. Arthroscopy and Joint Surgery 2007; 3, s. 10–5.
  • 8. Buckup K.: Testy Kliniczne w badaniu kości, stawów i mięśni. Wyd. PZWL, Warszawa 2008.
  • 9. Mioduszewski A.: Strategia postępowania w uszkodzeniu więzadeł krzyżowych. Acta Clin 2002, 2(1), 17-25.
  • 10. Widuchowski J., Widuchowski W.: Urazy i obrażenia stawu kolanowego oraz ich następstwa – epidemiologia, patomechanika i klasyfikacje. Fizjoterapia Polska 2004, 4(4), 307-315.
  • 11. Strobel M., Stedtfield H.W.: Diagnostic evaluation of the knee. Berlin et al. Springer 1990.
  • 12. Zdunek P. Zduńczyk M. Czernicka O. Testy diagnostyczne stawu kolanowego, Rehabilitacja w praktyce 2010, Numer 3, 11-18.
  • 13. McRae R.: Kliniczne badanie ortopedyczne Urban & Partner, Wrocław 2006.
  • 14. Rudiger Hepp W., Debrunner H.U.: Diagnostyka w Ortopedii PZWL, Warszawa 2008.
  • 15. Ostrowska B.: Badanie czynnościowe stawu kolanowego. [W:] Badania czynnościowe narządu ruchu w fizjoterapii, red. T. Skolimowski, AWF Wrocław 2009.
  • 16. Kohn D.: Das Knie. Thieme. Stuttgart 2000.
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 25.01.2013.
  • Revised: 19.05.2013.
  • Accepted: 16.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J for the Ss H) 2013; 3 (5): 457-470
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • The Role of the Manager in a Hospital Ward
  • Rola menadżera na oddziale szpitalnym
  • Krzysztof Derengowski1, Bartosz Kochański2, Krystian Kałużny2, Anna Łabejszo3, Monika Struensee1, Walery Zukow4
  • 1Bydgoszcz University, Bydgoszcz
  • 2Student scientific circles of the Rehabilitation, Cathedral and Clinic of the Rehabilitation CM UMK, Bydgoszcz, Toruń
  • 3Student scientific circles of Biotechnologists, Department of the forensic medicine CM UMK, Bydgoszcz, Toruń
  • 4Radom University, Radom
  • Key words: manager; hospital ward.
  • Słowa kluczowe: menadżer; oddział szpitalny.
  • Abstract
  • The dynamic development of modern medicine and the constant changes in the health care system is a major challenge for health care facilities such as a hospital, convalescent home or rehabilitation facility. The pace and nature of these amendments, the constantly looking for new ways and solutions needed for the efficient and effective management. The specificity of health care is different compared to other schools in the service industry. The process of managing a healthcare facility is extremely difficult and responsible task. This requires a professional approach to the problem, the relevant knowledge and experience. Effective management "company" is indispensable for its proper functioning, and therefore more frequent encountered in hospital wards is to hire a qualified manager.
  • This paper presents the mission and objectives of management in the health sector. Presented leadership styles used in everyday practice, hospital ward manager. Figure describes a manager working in hospital wards, its main tasks and features that should be characterized.
  • Streszczenie
  • Dynamiczny rozwój współczesnej medycyny oraz ciągłe zmiany w systemie ochrony zdrowia są dużym wyzwaniem dla zakładów opieki zdrowotnej takich jak np. szpital, sanatorium, czy zakład rehabilitacji. Tempo i charakter tych zmian powodują, że wciąż poszukuje się nowych sposób i rozwiązań potrzebnych do skutecznego i efektywnego zarządzania. Specyfika zakładów opieki zdrowotnej jest odmienna w porównaniu do innych placówek z branży usługowej. Proces zarządzania w zakładzie opieki zdrowotnej jest niezwykle trudnym i odpowiedzialnym zadaniem. Wymaga profesjonalnego podejścia do problemu, odpowiedniej wiedzy oraz doświadczenia. Efektywne zarządzanie „firmą” jest elementem niezbędnym do jej prawidłowego funkcjonowania, dlatego też coraz częstszym zjawiskiem spotykanym na oddziałach szpitalnych jest zatrudnianie wykwalifikowanego menedżera.
  • W pracy zaprezentowano misje i cele zarządzania w służbie zdrowia. Przedstawiono style kierowania wykorzystywane w codziennej praktyce menedżera oddziału szpitalnego. Opisano sylwetkę menedżera pracującego na oddziałach szpitalnych, jego główne zadania oraz cechy, którymi powinien się odznaczać.
  • Introduction
  • Home health care is organizationally separated team of human and material resources, created and maintained completed in order to provide health services, health promotion, research and implementation of the teaching and research functions. A crucial and primary goal of health care is to provide health services and promoting health behaviors in society. To healthcare facilities include: hospitals, sanatorium, prevention, a 24-hour, and daily care troops protectively curative care education--rehabilitation-medical diagnosis, ambulance-polyclinics, dispensaries and health centres (7).
  • Medical service can be treated in a certain way, as a product, and the patient as a potential client. Health care facilities operate on a commercial basis and, therefore, a very important element is the appropriate healthcare marketing (1, 3).
  • The mission and cells of ordering the social welfare at units are set for getting priceless values for the society - the health and the life. It causes the fact that the specificity of action is different and has prosocial character. The health and the life, as the considerable value he wields enormous influence on individual elements of the process of managing and causes, that he becomes in some way exceptional (1). How earlier medical benefits were already recalled they became "goods", and healthcare centres became service companies. Therefore more and more determining marketing in the health care becomes popular (Healthcare Marketing). It constitutes the original look at issues of the internal market. He is a sport very sensitive and limited by provisions of the law and internal restrictions resulting from the specificity of pursuing medical professions (8).
  • According to Koelter and Clark in the health care it is possible to divide marketing in 6 separate areas of marketing action: public relations - communicating with the market, the advertisement - progress of techniques of the promotion, market researches of the market, defining the competitive pricing strategy, enabling the efficient method of providing with favors the market (9).
  • Role of the manager
  • Manager is a very important and crucial form without a doubt on the medical ward. He beats the superior role of team all in functioning and the organization (10). Word the manager derives from English - management which means to manage, to direct. According to one by definition the manager is a person which is engaged professionally in the manage a company or for her in a part at using the specialist knowledge (11). Other explanation describes, that the manager is a person authorised by owners of enterprises to point them systematically with activity (12).
  • Manager is a person which has an ability of choice about appropriate purposes and selecting to them needed appropriate tasks for the accomplishment. A weight of creating the success of the medical ward sits down on it is it. Effective manage a company (with branch of the hospital) according to Griffin includes the set of action dispatched to resources of organization (human, material, financial and information) and carried out with the intention of achieving objectives of the organisation in the skillful and effective way (6).
  • Fulfilling the number of roles is a Role of every manager. Every of roles is crucial for the effective management. Meintzberg favored 3 categories in the distribution of lines: interpersonal, communications and decision-making (15).
  • Professional and the professional management includes basic types of action so as planning, organising, transmitting and controlling (5).
  • Tbl. 1. Basic types of effects of the management.
  • PLANNING ORGANISING TRANSMITTING CONTROLLING
  • Marking out and determining objectives of the organisation and ways how it is possible best to achieve them. Grouping logical and thought over action and stores Syndrome of activities used in order to encourage members of the organization to the organization common to the cooperation which is aimed at a good and the customer
  • Observation and the test of the progression in the achievement of the goals
  • Tbl. 2. Roles of the manager according to Meintzberga (15).
  • INTERPERSONAL LINES INFORMATIC ROLES DECISION-MAKING ROLES
  • leader
  • linking person
  • representing person spokesman of information
  • monitoring person
  • person dividing information negotiator
  • directing person
  • person distributing reserves
  • entrepreneur
  • Correctly the run organization and the management result in removal expenses, with concentrating on customers - patients what is interpreted as knowing their needs, of preferences which will transfer themselves into the quality of provided medical services. The process of managing very well presents the Deming cycle. This concept is based on constant improving running in four successive stages: planning - workmanship - checking - correcting (4).
  • Fig. 1. Deming cycle (4).
  • Of setting the Manager on the medical ward.
  • The manager is a basic link joining everything and everyone in on the medical ward. He has an unusually difficult role to the fulfillment, since must cope with requirements and rules of the market, as well as make decisions referring to maximum values for the man a life and a health are which (13). He takes care of planning, labour organization of the staff, controlling performed tasks as well as raising financial means. Settling and determining factors enabling to achieve put purposes rank among his tasks. The manager determines cells for individual stages as well as decides on the centers needed for their accomplishment. He tries to care about the productivity of employees and the effectiveness of purposes and the relevant communication. He deals with the labour organization and structures on the ward. He/she assesses and analyzes all action. He/she grades and carries the dividing up of work out. He is responsible for grouping organizational units, of tasks into the structure and the selection of employees for tasks. Very much a motivation of employees and forming determined teams which are responsible are an important task for tasks. The practiced manager applies stimuli and the system of penalties and awards. Additionally he is responsible for a system of the mutual intercommunication and cares about the good atmosphere at the work. A measurement and an evaluation of work and informing one's superiors about results are crucial setting the managing person. The good manager enables and determines direction of the development of the staff, gets the potential and possibilities out of them as well as develops public conducts (14).
  • Characteristics of the manager.
  • Character and the specificity of the work of the manager on the medical ward require appropriate features and developing appropriate strategies of proceedings from it. The contemporary market has tendencies of rapid changes. According to Brilman (2) a perfect enterprise is such an organization which is managed into the flexible manner and has such features as:
  • - ability to keep up with changes of air,
  • - developing more quickly than the event,
  • - having the effective system of getting to know the opinion of customers and the quickness to respond on no,
  • - developing short decision-making processes,
  • - having the trained staff, accustomed to changes.
  • The manager should have a number of mechanical, social and conceptual abilities. He should have a confidence and approval of employees. Taking control of fundamental leadership, bases of the management, interpersonal communication, negotiation, determining purposes, motivation, assertiveness, entrepreneurship is very important and of improving the personality. It should so be included in the most important characteristics of the manager the ability to make a snap decision, the internal justification, the readiness for the risk, empathy and the ability of searching for effective deliveries (16).
  • However according to. of Taylor (14) "the Firmness, the persistence and the perseverance don't know the defeat and let constant adversities with the cheerfulness put the forehead there are arrangements more meaning, as the mannerliness, educating in directing than outside virtues most endearing and letting meet, not to say special and agilities."
  • Styles of control.
  • Work of the manager on the medical ward closely I join different managerial styles. Amongst managerial attitudes it is possible to favor three main types: democratic, autocratic and stretch. Unfortunately literature and experience aren't to appoint getting up of perfect style which would satisfy both subordinates and the directing person.
  • The selection of the appropriate style doesn't only depend and exclusively from character traits of the manager. It is also dependent from the staff, from their knowledge, the classification, the ability and the attitude. The good administrator should make not-terminating of the test and evaluation of a situations in order to find adequate means which will be transferred above all into the effectiveness and the effectiveness of the ward. Below individual types of the management were described.
  • The democratic type presents good of affair with people. He makes decisions including the opinion and the evaluation other. He is directed to the human intercourse and the aspiration to participating in the management. Menager the one always tries to combine the group. Such an attitude affects results of made decisions unfortunately. The atmosphere at the work is important, however total concentrating on this element defers himself attention of the work from the quality performed. This person must pay attention for keeping the appropriate balance between the management with the team, but being a member "friendly" of staff.
  • The autocratic type is satisfied with good making the entrusted work. He introduces the attitude the self-sufficiency and doesn't permit employees the management. He has defined objectives which are only carried out specifically and exclusively according to specific procedures and principles. Support appointed isn't important for him. If the work causes desired effects he is friendly and shows empathy to the staff. In the moment of becoming known of interpersonal problems this type of the manager isn't able to find the adequate solution what is transferred for accusing of the lack the concern and the interest. In such situations a single feels and stressed out.
  • The flexible type is concentrated on the reality and according to them tries to act. He is able to draw the knowledge in the classification and experiencing subordinates. He is set on of "people". He is an opened person, applies different management models as well as builds up mutual trust between employees (10, 16).
  • Inclusions
  • The Manager plays the key part in functioning of the medical ward. The work as the manager is very much difficult and unusually with responsible task. The person on this position is burdened with a huge amount of tasks and duties. He is responsible for the entirety of the operations of the unit, behind all her storage payment and elements, behind the entire staff and above all for effects of the work.
  • The administrator creates the entire organization, marks out character and the pace of tasks. He provides the high quality of services for the institution through proper connecting management techniques, game plan, marketing, economics, knowledge and experience. The effective management leads the ward to the success and the development, and gives the maximum value a health is which to the patient.
  • The professional management brings the plenty of the benefit to the institution and has a lot of virtues. It is worthwhile giving some thought to how a lot it is possible to achieve by proper directing and how an unsung heroes play a great role in contemporary medicine - managers.
  • References
  • 1. Rapacz A., Januszewska M.: Relacje menedżer-lekarz w lecznictwie uzdrowiskowym. Acta Balneologica 2010, 52, 3, 112-120.
  • 2. Brilman J.: Nowoczesne koncepcje i metody zarządzania. PWE, Warszawa 2002, s. 391.
  • 3. Niedźwiedzka B.: Sylwetka osoby zarządzającej, jako użytkownika informacj naukowej w świetle wyników badania potrzeb i zachowań informacyjnych osób zajmujących kierownicze stanowiska w instytucjach ochrony w Polsce. Zdrowie i zarządzanie 2003, 1,1, 111-119.
  • 4. Klamarek A.: Zarządzanie czynnikiem ludzkim w opiece zdrowotnej. Pielęgniarstwo Polskie 2008, 4(30), 311-316.
  • 5. Buhler P.: Zarządzanie ALPHA one Press, Gliwice 2002.
  • 6. Griffin R.: Podstawy zarządzania organizacjami. PWN, Warszawa 2007.
  • 7. Głowacka M.: Zarządzanie zakładem opieki zdrowotnej. Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2011.
  • 8. Woźniak K., Klamerek A.: Marketing w opiece zdrowotnej na rynku usług. Pielęgniarstwo Polskie 2008, 2(28), 142-148.
  • 9. Kotler Ph.: Marketing: analiza, planowanie, wdrażanie, kontrola. Gebethner i S-skam 2005.
  • 10. Szczęsna K., Strużycka I.: Funkcja i zadania menadżera w poradni stomatologicznej. Art Of Dentistry 2011, 4, 278-283.
  • 11. Borkowska S., Bohdziewicz P.: Menedźer u progu XXI wieku. Wyd. WSHE, Łódź 1998.
  • 12. Penc. J: Decyzje w zarządzaniu. Wyd. Profesjonalnej Szkoły Biznesu. Kraków 1995.
  • 13. Furtak M., Książek P., Rzemek C., Zdrojkowski J.: Kształcenie menedżerów jako kluczowy czynnik efektywnego zarządzania jednostkami ochrony zdrowia. Zdr Publ 2010, 120(3), 213-217.
  • 14.Wajda A.: Podstawy nauki o zarządzaniu organizacjami. Warszawa:Difin 2003, 77-81.
  • 14. Taylor FW.: Zarządzanie warsztatem wytwórczym (shop management). Tłumaczenie I. Szumlakowska, Instytut Naukowej Organizacji przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, Warszawa:P.K.O.:1929,112.
  • 15. Meintzberg H.: Managers, not MBAs: a hard look AT soft practice of mang and management development. Berret – Koehler, San Francisco 2004, s 197.
  • 16. Bukowska-Pietrzyńska A.: Marketing usług zdrowotnych. Wyd. CeDeWu.pl Warszawa 2012.
  • Wstęp
  • Zakład opieki zdrowotnej to wyodrębniony organizacyjnie zespół zasobów ludzkich i materialnych, tworzony, kompletowany i utrzymywany w celu udzielania świadczeń zdrowotnych, promocji zdrowia, przeprowadzania badań naukowych oraz realizacja funkcji dydaktyczno-badawczych. Kluczowym i podstawowym zadaniem zakładu opieki zdrowotnej jest udzielanie świadczeń zdrowotnych i promowanie w społeczeństwie zachowań zdrowotnych. Do zakładów opieki zdrowotnej zalicza się:
  • - szpitale, sanatoria, prewentoria, odziały opieki całodobowej i dziennej, zakłady opiekuńczo- lecznicze, opiekuńczo-pielęgnacyjne
  • - zakłady rehabilitacji
  • - zakłady diagnostyki medycznej, pogotowie ratunkowe
  • - przychodnie, ośrodki zdrowia oraz poradnie (7).
  • Usługę medyczną można traktować w pewien sposób, jako produkt, a pacjenta jako potencjalnego klienta. Zakłady opieki zdrowotnej działają na zasadach rynkowych, dlatego bardzo ważnym elementem jest odpowiedni marketing w opiece zdrowotnej (1, 3).
  • Misja i cele zarządzania w zakładach opieki społecznej nastawione są na uzyskanie wartości bezcennych dla społeczeństwa – zdrowie i życie. Powoduje to, że specyfika działania jest odmienna i ma charakter prospołeczny. Zdrowie i życie, jako największa wartość wywiera ogromny wpływ na poszczególne elementy procesu zarządzania i powoduje, że staje się on w pewien sposób wyjątkowy (1). Jak już wcześniej wspomniano świadczenia medyczne stały się „towarem”, a zakłady opieki zdrowotnej stały się firmami usługowymi. W związku z tym coraz bardziej popularne staje się określenie marketingu w opiece zdrowotnej ( Healthcare Marketing). Stanowi ono oryginalne spojrzenie na problematykę rynku usług medycznych. Jest dyscypliną bardzo wrażliwą i ograniczoną przepisami prawa oraz wewnętrznymi ograniczeniami wynikającymi ze specyfiki wykonywania zawodów medycznych(8). Według Koeltera i Clarka marketing w opiece zdrowotnej można podzielić na 6 oddzielnych obszarów działania marketingowego: public relations – komunikowanie się z rynkiem, reklama – postęp technik promocji, badania marketingowe rynku, zdefiniowanie konkurencyjnej strategii cenowej, umożliwienie wydajnej metody dostarczenia usług do rynku (9).
  • Rola menedżera
  • Menedżer jest bez wątpienia bardzo ważną i kluczową postacią na oddziale szpitalnym. Ogrywa on nadrzędną rolę w funkcjonowaniu i organizacji całego zespołu (10). Słowo menedżer pochodzi z języka angielskiego – management, które oznacza zarządzać, kierować. Według jednej z definicji menedżer jest osobą, która trudni się zawodowo w zarządzaniu firmą lub jej częścią przy wykorzystaniu fachowej wiedzy (11). Inne objaśnienie opisuje, że menedżer jest osobą upełnomocnioną przez właścicieli przedsiębiorstw do kierowania na bieżąco ich działalnością (12). Menedżer jest osobą, która ma umiejętność wyboru właściwych celów i dobrania do nich odpowiednich zadań potrzebnych do realizacji. To właśnie na nim spoczywa ciężar tworzenia sukcesu oddziału szpitalnego. Efektywne zarządzanie firmą ( oddziałem szpitala) wg Griffina obejmuje zestaw działań skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, rzeczowe, finansowe oraz informacyjne) i realizowanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i efektywny (6).
  • „Rolą każdego menedżera jest spełnianie szeregu ról.” Każda z ról jest kluczowa dla efektywnego zarządzania. Meintzberg wyróżnił 3 kategorie w podziale ról: interpersonalne, komunikacyjne i decyzyjne (15).
  • Fachowe i profesjonalne zarządzanie obejmuje podstawowe typy działań takie jak planowanie, organizowanie, przewodzenie oraz kontrolowanie (5).
  • Tab. 1. Podstawowe typy działań zarządzania
  • PLANOWANIE
  • ORGANIZOWANIE PRZEWODZENIE KONTROLOWANIE
  • Wytyczanie i określanie celów organizacji oraz sposobów jak można je najlepiej osiągnąć.
  • Logiczne i przemyślane grupowanie działań i zasobów
  • Zespół czynności wykorzystywanych w celu zachęcenia członków organizacji do wspólnej współpracy, która ma na celu dobro organizacji i klienta
  • Obserwacja oraz analiza progresji w realizacji celów
  • Tab. 2. Role menedżera wg Meintzberga (15).
  • ROLE INTERPERSONALNE ROLE
  • INFOMARCYJNE ROLE
  • DECYZYJNE
  • - przywódca
  • - osoba łącząca
  • - osoba reprezentująca - rzecznik informacji
  • - osoba monitorująca
  • - osoba rozdzielająca informacje - negocjator
  • - osoba kierująca
  • - osoba rozdzielająca zasoby
  • - przedsiębiorca
  • Prawidłowo prowadzona organizacja i zarządzanie skutkuje zmniejszeniem kosztów, skoncentrowaniem się na klientach - pacjentach , przez co rozumie się poznanie ich potrzeb, preferencji, które przełożą się na jakość świadczonych usług medycznych. Proces zarządzania doskonale prezentuje cykl Deminga. Koncepcja ta opiera się na ciągłym doskonaleniu przebiegającym w czterech następujących po sobie etapach: planowanie – wykonanie – sprawdzanie – poprawianie (4).
  • Ryc. 1. Cykl Deminga (4).
  • Zadania Menadżera na oddziale szpitalnym.
  • Menedżer jest podstawowym ogniwem łączącym wszystko i wszystkich w na oddziale szpitalnym. Posiada on niezwykle trudną rolę do spełnienia, ponieważ musi sprostać wymaganiom i regułom rynku, jak również podejmować decyzję odnoszące się do najwyższych wartości dla człowieka jakimi są życie i zdrowie (13). Zajmuje się planowaniem, organizacją pracy personelu, kontrolowaniem wykonywanych zadań a także pozyskiwaniem środków finansowych. Do jego zadań zalicza się ustalanie i określanie czynników umożliwiających osiągnięcie postawionych celów. Menedżer określa cele dla poszczególnych etapów oraz decyduje o środkach potrzebnych do ich realizacji. Stara się dbać o wydajność pracowników i efektywność celów oraz odpowiedni przekaz informacji. Zajmuje się organizacją pracy i struktury na oddziale. Ocenia i analizuje wszelkie działania. Klasyfikuje i realizuje podział pracy. Jest odpowiedzialny za grupowanie jednostek organizacyjnych, zadań w strukturę oraz dobór pracowników do zadań. Bardzo ważnym zadaniem jest motywacja pracowników i tworzenie określonych zespołów, które są odpowiedzialne za zadania. Doświadczony menedżer stosuje bodźce oraz system kar i nagród. Dodatkowo odpowiada za system wzajemnego porozumiewania się i dba o dobrą atmosferę w pracy. Kluczowym zadaniem osoby zarządzającej jest pomiar i ocena pracy oraz informowanie swoich zwierzchników na temat wyników. Dobry menedżer umożliwia i określa kierunek rozwoju personelu, wydobywa z nich potencjał oraz możliwości oraz rozwija postawy społeczne (14).
  • Cechy menedżera.
  • Charakter oraz specyfika pracy menedżera na oddziale szpitalnym wymaga od niego odpowiednich cech oraz wypracowania odpowiednich strategii postępowania. Współczesny rynek ma tendencje do szybkich zmian. Wg. Brilmana (2) idealne przedsiębiorstwo to taka organizacja, która zarządzana jest w sposób elastyczny i posiada cechy takie jak:
  • - zdolność do nadążania za zmianami otoczenia,
  • - rozwijanie się szybciej niż konkurencja,
  • - posiadanie skutecznego systemu poznawania opinii klientów i szybkiej reakcji na nie,
  • - wypracowywanie krótkich procesów decyzyjnych,
  • - posiadanie wykwalifikowanego personelu, przyzwyczajonego do zmian.
  • Menedżer powinien posiadać szereg umiejętności technicznych, społecznych oraz koncepcyjnych. Powinien posiadać zaufanie oraz akceptację pracowników. Bardzo ważne jest opanowanie fundamentalnych zdolności przywódczych, podstaw zarządzania, komunikacji interpersonalnej, negocjacji, określenia celów, motywacji, asertywności, przedsiębiorczości oraz doskonalenia osobowości. Do najważniejszych cech menedżera powinno więc należeć zdolność do podejmowania szybkich decyzji, wewnętrzna motywacja, gotowość do ryzyka, empatia oraz umiejętność szukania skutecznych rozwiązań (16).
  • Jednak wg. Taylora (14) „Stanowczość, uporczywość oraz wytrwałość nie znają porażki i pozwalają z pogodą ducha stawiać czoło ciągłym przeciwnościom są bardziej znaczące w kierowaniu niż najbardziej ujmujące i dające się poznać zalety zewnętrzne, jak dobre wychowanie, wykształcenie, a nawet specjalne przygotowanie i zręczności.”
  • Style kierowania.
  • Praca menedżera na oddziale szpitalnym ściśle wiążę się z różnymi stylami kierowniczymi. Wśród postaw kierowniczych można wyróżnić trzy główne typy: demokratyczny, autokratyczny i elastyczny. Niestety literatura oraz doświadczenia nie są wstanie wyłonić idealnego stylu, który usatysfakcjonowałby zarówno podwładnych jak i osobę kierującą.
  • Dobór odpowiedniego stylu nie zależy tylko i wyłącznie od cech charakteru menedżera. Jest to również zależne od personelu, od ich wiedzy, kwalifikacji, umiejętności oraz postawy. Dobry zarządca powinien dokonywać nieustanie analizy i oceny sytuacji, aby znaleźć odpowiedni środek, który przełoży się przede wszystkim na efektywność i skuteczność oddziału. Poniżej opisano poszczególne typy kierowania.
  • Typ demokratyczny prezentuje dobre stosunku z ludźmi. Podejmuje decyzje z uwzględnieniem opinii i oceny innych. Jest ukierunkowany na stosunki międzyludzkie i dążenie do partycypowania w kierowaniu. Menager ten zawsze stara się scalać grupę. Taka postawa odbija się niestety na wynikach podejmowanych decyzji. Atmosfera w pracy jest ważna, jednak całkowite skupianie się na tym elemencie odciąga uwagę od jakości wykonywanej pracy. Osoba ta musi zwrócić uwagę na utrzymanie odpowiedniej równowagi między kierowaniem zespołem, a byciem członkiem „koleżeńskiego” personelu.
  • Typ autokratyczny satysfakcjonuje się dobrym wykonywaniem powierzonej pracy. Prezentuje postawę samowystarczalności i nie pozwala pracownikom na zarządzanie. Posiada konkretnie sprecyzowane cele, które wykonywane są tylko i wyłącznie według określonych procedur i zasad. Poparcie powołanych nie jest dla niego ważne. Jeżeli praca przynosi pożądane efekty jest przyjazny i okazuje empatie do personelu. W momencie zaistnienia problemów interpersonalnych ten typ menedżera nie potrafi znaleźć odpowiedniego rozwiązania, co przekłada się na oskarżenie o brak troski i zainteresowania. W takich sytuacjach czuje się samotny i zestresowany.
  • Typ elastyczny jest skoncentrowany na realiach i według nich stara się postępować. Potrafi czerpać wiedzę z kwalifikacji i doświadczenia podwładnych. Nastawiony jest na „ludzi”. Jest osobą otwartą, stosuje różne modele zarządzania oraz buduje zaufanie między pracownikami (10, 16).
  • Podsumowanie
  • Menedżer odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu oddziału szpitalnego. Praca w charakterze menedżera jest bardzo trudnym i niezwykle odpowiedzialnym zadaniem. Osoba na tym stanowisku obarczona jest ogromną liczbą zadań i obowiązków. Odpowiada za całokształt działalności jednostki, za wszystkie jej składowe i elementy, za cały personel oraz przede wszystkim za efekty pracy. Zarządca kreuje całą organizację, wytycza charakter oraz tempo zadań. Zapewnia placówce wysoką jakość usług poprzez odpowiednie połączenie technik zarządzania, strategii działania, marketingu, ekonomii, wiedzy i doświadczenia. Skuteczne zarządzanie prowadzi oddział do sukcesu i rozwoju, a pacjentowi daje najwyższą wartość jaką jest zdrowie. Profesjonalne zarządzanie przynosi placówce mnóstwo korzyści i posiada wiele zalet. Warto zastanowić się nad tym jak wiele można osiągnąć poprzez odpowiednie kierowanie i jak wielką rolę we współczesnej medycynie odgrywają cisi bohaterowie - menadżerowie.
  • Bibliografia:
  • 1. Rapacz A., Januszewska M.: Relacje menedżer-lekarz w lecznictwie uzdrowiskowym. Acta Balneologica 2010, 52, 3, 112-120.
  • 2. Brilman J.: Nowoczesne koncepcje i metody zarządzania. PWE, Warszawa 2002, s. 391.
  • 3. Niedźwiedzka B.: Sylwetka osoby zarządzającej, jako użytkownika informacj naukowej w świetle wyników badania potrzeb i zachowań informacyjnych osób zajmujących kierownicze stanowiska w instytucjach ochrony w Polsce. Zdrowie i zarządzanie 2003, 1,1, 111-119.
  • 4. Klamarek A.: Zarządzanie czynnikiem ludzkim w opiece zdrowotnej. Pielęgniarstwo Polskie 2008, 4(30), 311-316.
  • 5. Buhler P.: Zarządzanie ALPHA one Press, Gliwice 2002.
  • 6. Griffin R.: Podstawy zarządzania organizacjami. PWN, Warszawa 2007.
  • 7. Głowacka M.: Zarządzanie zakładem opieki zdrowotnej. Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2011.
  • 8. Woźniak K., Klamerek A.: Marketing w opiece zdrowotnej na rynku usług. Pielęgniarstwo Polskie 2008, 2(28), 142-148.
  • 9. Kotler Ph.: Marketing: analiza, planowanie, wdrażanie, kontrola. Gebethner i S-skam 2005.
  • 10. Szczęsna K., Strużycka I.: Funkcja i zadania menadżera w poradni stomatologicznej. Art Of Dentistry 2011, 4, 278-283.
  • 11. Borkowska S., Bohdziewicz P.: Menedźer u progu XXI wieku. Wyd. WSHE, Łódź 1998.
  • 12. Penc. J: Decyzje w zarządzaniu. Wyd. Profesjonalnej Szkoły Biznesu. Kraków 1995.
  • 13. Furtak M., Książek P., Rzemek C., Zdrojkowski J.: Kształcenie menedżerów jako kluczowy czynnik efektywnego zarządzania jednostkami ochrony zdrowia. Zdr Publ 2010, 120(3), 213-217.
  • 14.Wajda A.: Podstawy nauki o zarządzaniu organizacjami. Warszawa:Difin 2003, 77-81.
  • 14. Taylor FW.: Zarządzanie warsztatem wytwórczym (shop management). Tłumaczenie I. Szumlakowska, Instytut Naukowej Organizacji przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, Warszawa:P.K.O.:1929,112.
  • 15. Meintzberg H.: Managers, not MBAs: a hard look AT soft practice of mang and management development. Berret – Koehler, San Francisco 2004, s 197.
  • 16. Bukowska-Pietrzyńska A.: Marketing usług zdrowotnych. Wyd. CeDeWu.pl Warszawa 2012.
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 25.02.2013.
  • Revised: 15.06.2013.
  • Accepted: 16.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J of H Ss) 2013; 3 (5): 471-512
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • Diet Supplementation Among Athletes of the National Canoeing and Physical Education Students
  • Suplementacja diety wśród sportowców kadry narodowej kajakarzy i studentów wychowania fizycznego
  • Mirosława Cieślicka1, Katarzyna Jankowska1, Walery Zukow2
  • 1Kazimierz Wielki University, Bydgoszcz, Poland
  • 2University of Economy, Bydgoszcz, Poland
  • Keywords: supplementation, workout, canoeing.
  • Słowa kluczowe: suplementacja, trening, kajakarstwo.
  • Abstract
  • The study was carried out on 35 person adult group for men with high levels of physical activity, including 6 canoeing national team and 29 students of physical education VHF in Bydgoszcz. The purpose of the study was to assess dietary supplementation of enhanced physical activity, taking into account the differences among the athletes of the national canoeing and physical education students VHF in Bydgoszcz. Among others were analysed. the scope and range of supplements, and the criteria adopted for selecting it, the reasons for the application and it felt supplementation effects. In data collection and diagnostic survey method of research tool was the author's survey.
  • Studies have shown a much greater use of supplements in the group of athletes (100% vs. 58,6%). In addition to the most commonly used adjuvants consisted of: creatine, carbohydrate sports drinks and preparations. In the next place after implementation of branched BCAA, glutamine and protein nutrients and energy. Somewhat less frequently used vitamins and minerals, protein and L-carnitine. The smallest interest enjoyed such measures as HMB, caffeine, taurine, glucosamine, Coenzyme Q10 is ribose. In both groups were similar assortments of adjuvants, but usually with a different intensity. Basically, canoeists will more often reach for these measures except for vitamins and minerals. In addition, Glucosamine and ribose used only students. In the selection of subjects followed mainly the nutritional value, as well as the brand name in the case of athletes and recommendation of other students.
  • Among the reasons for the application to better results for prevailed supplementation sports especially in the Group of athletes. In order for the cause of a dietary supplement have been administered, the top recommendations of the leading or improving body composition, which prevailed on the students. In addition, the expected results of supplementation were noticed by 95.7% of respondents, and the effectiveness of dietary supplements in most rated at the level of the medium, then good.
  • Most common among benefits taking dietary supplements citing increase strength and improve athletic performance especially on students. Then supplement the shortage have been administered in the diet, and a faster recovery after exercise, which in turn dominated in athletes.
  • Streszczenie
  • Badanie zostało przeprowadzone na 35 osobowej grupie dorosłych mężczyzn o dużej aktywności fizycznej, w tym 6 kajakarzy kadry narodowej i 29 studentów wychowania fizycznego UKW w Bydgoszczy. Celem badania była ocena suplementacji diety osób o wzmożonej aktywności fizycznej z uwzględnieniem różnic wśród sportowców kadry narodowej kajakarzy i studentów wychowania fizycznego UKW w Bydgoszczy. Analizie poddano m.in. zakres i asortyment przyjmowanych suplementów oraz kryteria jego doboru, powody stosowania suplementacji i odczuwane jej efekty. W gromadzeniu danych wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego, a narzędziem badawczym była autorska ankieta.
  • Badania wykazały dużo częstsze stosowanie suplementów w grupie sportowców (100% vs 58,6%). Ponadto do najczęściej stosowanych środków wspomagających zaliczono: kreatynę, odżywki węglowodanowe, napoje sportowe i preparaty energetyczne. W następnej kolejności sięgano po aminokwasy rozgałęzione BCAA, glutaminę i odżywki białkowo-energetyczne. Nieco rzadziej stosowano witaminy i składniki mineralne, odżywki białkowe i L-karnitynę. Najmniejszym zainteresowaniem cieszyły się środki takie jak HMB, kofeina, tauryna, glukozamina, koenzym Q10 czy ryboza. W obu grupach przyjmowano podobny asortyment środków wspomagających, ale zwykle z odmiennym natężeniem. Zasadniczo kajakarze znacznie częściej sięgali po wymienione środki za wyjątkiem witamin i składników mineralnych. Oprócz tego glukozaminę i rybozę stosowali jedynie studenci. Przy doborze środków wspomagających badani kierowali się głównie wartością odżywczą, a także marką w przypadku sportowców i rekomendacją innych wśród studentów.
  • Wśród powodów stosowania suplementacji przeważała chęć uzyskania lepszych wyników sportowych zwłaszcza w grupie sportowców. W dalszej kolejności za przyczynę podawano uzupełnienie diety, odgórne zalecenia prowadzących czy poprawę składu ciała, która to przeważała u studentów. Ponadto oczekiwane rezultaty suplementacji zostały zauważone przez 95,7% ankietowanych, a skuteczność stosowanych suplementów w większości oceniono na poziomie średnim, a następnie dobrym.
  • Najczęściej wśród korzyści przyjmowania suplementów diety wymieniano zwiększenie siły i poprawę wyników sportowych w tym szczególnie u studentów. Następnie podawano uzupełnienie niedoborów w diecie i szybszą regenerację po wysiłku, które z kolei dominowały u sportowców.
  • Introduction
  • Sports results are continuously improved and still appears to be a new record. To this state contributes, among others. increasing use of dietary manipulation-enhancing efficiency and effectiveness of the body. Because the effects of exercise on the human body may be compounded by adjusting appropriate, adequate diet for cultivated discipline combined with targeted supplementation. Thus, this approach is becoming increasingly common in the world of sports. Inadequate intake can lead to nutritional deficiencies, deterioration of physical fitness and overall health [Swiderski, 2003]. However, properly chosen diet combined with training can significantly improve the physical capabilities of the body, and thus athletic performance. Especially pay attention to the content of carbohydrates in the diet, which are the main source of energy [Charzewska et al, 2010]. Adequate their supply is extremely important for the security of energy resources and maintaining proper blood glucose levels during exercise and loss of glycogen replenishment after completion. Then the energy provide the fats used in second place [Czaja, 2010]. In addition, much attention is paid to ensuring adequate protein recovery after exercise and a faster build lean muscle mass [Swiderski, 2003]. The key role played by the current replenishment of fluids in the body conditioning optimized its efficiency, which decreases with increasing dehydration. You should also ensure adequate intakes of vitamins and minerals especially antioxidant [Czaja, 2010]. Although dietary recommendations in sport depends on the training period, which varies the needs of the player in various stages of physical activity [Bean, 2005].But above all, they are subject to discipline practiced sport, and for canoeists diet should be rich with increased carbohydrate and protein content while limiting fat [Celejow, 2008].
  • Meanwhile supplements have become an integral part of the diet of each player cares about the development of physical and mental. It is noted that the turn to than an especially high-class athletes, but also to model them amateurs. Therefore, the next chapter focuses on specific foods targeted to athletes and individuals with increased physical activity below. For general guidance to athletes meals were very bulky and problematic it becomes easy to digest dietary supplement [Bojarowicz et al, 2012]. Therefore, in sports nutrition and persons with increased effort to play a significant role especially designed for low volume preparations, but the high concentration of nutrients, digestible, fast resorbable, a balanced composition, corresponding to the increased needs of the organism [Świderski, 2003]. Eligible for these supplements, which include vitamin and mineral preparations, herbal preparations and substances with potential physiological effect on the human body. There is also a group of foodstuffs for particular nutritional uses taking into account the needs of different groups, including those with intense exercise - especially athletes, which can include dietary foods and various nutrients [Czaja, 2010]. Faced with such a diverse range of these products much attention has been paid to their classification. The division criterion was adopted: the figure under which they are produced, composition, specific effects on the body and the effectiveness and safety of their use. Currently, supplements can be purchased in the form of direct-to-eat with the consistency of solid and liquid concentrates or in the form of powder or granules, and tablets, capsules, ampoules and pellets, which determines the efficiency of absorption. Due to the main nutrient supplements can be distinguished: protein, carbohydrate, protein and carbohydrate, mineral and vitamin supplements, others-including in its composition in addition to essential nutrients biostimulators and drinks for athletes and people with increased physical exertion. Dietary supplement the basic diet, accelerate regeneration and improve physical fitness, which greatly aids the body charged by physical effort translating into improved athletic performance [Swiderski, 2012].In view of the wide range of actions that are allowed adjuvants used in sports can be divided include for those that increase muscle mass, accelerate fat burning, regenerate joints and improves mental performance [Dykowska-Molasses, 2011]. When using supplementation primary goal is to care for the health of the athlete, because the measures adopted should primarily be safe, effective and permitted in sports. Thus, Australian Institute of Sport supplements classified in four groups (A, B, C, D) taking into account these aspects. Currently, the amount of supplements on the market is so large that it is virtually impossible to verify the effectiveness of the body's own all products. Therefore, the action brought closer to the most commonly used: branched chain amino acids (BCAA), creatine, conjugated linoleic acid (CLA), creatine and HMB (β-hydroxy-β-methylbutyrate). Each sport a different technique stands out work that requires specific training of motor skills somatic conditional, specific construction of the athlete. These elements largely determine the specific nutritional needs of the athlete, different for each discipline [Celejow, 2008].
  • Due to the increasingly frequent recourse to assist dietary supplements multitude on the market, as well as the growing interest in the guidelines for their use and activities in this work the author wishes to evaluate the supplementation of the diet of consumers, which is mainly targeted: sports (canoeing) and those with high physical activity (physical education students). The study is based on a questionnaire. The data collected will allow also include: knowledge of product taking supplements and the criteria for their selection and definition of the scope of application, and above all the reasons turn supplementation and felt its effects.
  • The aim of the research
  • Main objective of the study was to evaluate dietary supplements for people with increased physical activity, taking into account the differences among athletes of the national team kayakers and physical education students USW in. Determine the frequency of taking supplements among athletes and physical education students USW.
  • Materials and methods
  • Survey was conducted in the sports club Zawisza CWZS Street in Bydgoszcz, Gdansk 163 and Institute of Physical Education and Sport USW Street Sports 2 in Bydgoszcz during November-December 2012/2013. The study group were people with increased physical activity. The survey was conducted among 35 adult males in the six athletes of the national team paddlers and 29 physical education students USW in. Own questionnaire includes open and closed questions, including the possibility of multiple choices. For those who gave their voluntary consent to participate in the study was presented to the object, and then were asked to complete a survey.
  • The average age of study participants was equal to 20.5 years (range: 19-24 years), but among athletes was higher (20.5 years vs 21.5 years). M ace body respondents averaged 79.5 kg and reached higher values in the group of kayakers (87.3 kg vs. 77.9 kg).
  • The level of physical activity, represented by the respondents was high, especially in the group of kayakers. On average, almost one in every two respondents participated in the training (Fig. 1.), including all riders and 37.9% of scholars. In addition, more than one in three students undertakes physical activity 5-6 times a week.
  • Fig.1. The frequency of physical activity by subjects
  • Moreover, a single length of training among the respondents most often was 1-2 hours (Fig. 2.). This time most of the students were declared (93.1%), while in the group of kayakers training in most exceeded 3 hours (66.7%).
  • Fig.2. Single length of training subjects
  • Moreover, among the respondents in most circles correct opinion on the important role of nutrition in sport (94.3%).Only by two students of physical education diet has no effect on athletic performance achieved. In addition, 77.1% of respondents ensures that healthy eating is important to them. Although attention to a healthy diet often declare kayakers than students (83.3% vs 75.7%).Moreover, the vast majority of respondents specify their sporting achievements as rather satisfactory (85.7%), and some even feel a strong satisfaction with their performance (11.4%), although often express such an opinion kayakers than students (33.3% vs 6 , 9%).Meanwhile, taking dietary supplements among athletes dominated (100% vs 58.6%).
  • In the present study was the method of diagnostic survey. An analysis of dietary intake by the subjects and comparison of use of these products by canoeists and students of physical education including for example: inventory taking supportive measures and the criteria for their selection, frequency and duration of intake and the motives which prompted them to supplementation, as well as evaluation of its effectiveness. Results of the survey are presented in graphical form. In the final stage of the analysis and interpretation of the results obtained during tests using Microsoft Office 2007.
  • Results:
  • The use of dietary supplements among participants stood at 65.7%. Among the wide range of support offered generally accepted several preparations simultaneously among which dominated creatine (73.9%) and carbohydrate supplements and sports drinks (65.2%).
  • Subsequently seen the use of: Energy preparations (56.5%), branched chain amino acids BCAA (52.2%), glutamine (47.8%) and nutrient protein-energy (43.5%). Less frequently used vitamins and minerals (39.1%), nutritional protein and L-carnitine (30.4%). Least people used with agents such as HMB (21.7%), caffeine, taurine (17.4%), glucosamine, coenzyme Q10 (13%) or ribose (4.3%) (Fig. 3.).
  • Fig.3. Range supplements used by the respondents
  • News on Supplements respondents sought generally among the most accessible sources, mainly using the Internet (34.8%), and based on the knowledge manager (26.1%). Then sought information from professional literature (17.4%), and the doctor or dietitian (13%), and finally from friends or from the press sports (8.7%) (figure 4.).
  • Figure 4. The main sources of information about supplements used by the respondents
  • Study participants often used their power largely thanks to coach (43.5%), although a third of supplementation started his own initiative. Only less than one in five respondents received aids on the recommendation of a specialist. Least respondents guided by encouraging friends (8%) (ryc.5.).
  • Ryc.5. The initiators of the introduction of supplements by subjects
  • The majority of respondents say that alone provided with nutritional supplements (87%). With their selection of guided chiefly nutritional value. An important role in the purchase of assistive also play other people's recommendations (70%) and brand of the product (65%).Although the taste is also significant for its choice is of great importance has only 35% of respondents. The price for each second of the test has little effect on the purchase, and for every third person is irrelevant. All the respondents confirmed that the appearance of the package do not play any role in the decision to purchase nutritional supplements (Fig. 6).
  • Fig.6. Features that affect the choice of supplements by subjects
  • On the other hand, only slightly more than half of the respondents reasonably metered dose taking supplements amount recommended by the manufacturer (56.5%). Moreover, nearly one-third of respondents admit to taking these preparations at higher than recommended. The amount recommended by the doctor takes 8.7% of respondents, and less than recommended by the manufacturer gives only one person (ryc.7.).
  • Ryc.7. The doses of supplements taken by the respondents
  • In addition, study participants generally been taking supplements every day or during training (39.1%).Only nearly every fifth respondent used of supplementation both during the preparation and the event (Figure 8.).
  • Figure 8. The frequency of dietary intake by the subjects
  • What's more up 65.2% of the respondents confirmed that the use of different adjuvants depending on the phase of training. Usually, before and after exercise to reach for the same range of supplements. This applies mainly protein supplements (35.7%), BCAA and glutamine (21.4%). In turn, the effort a bit more likely to take: carbohydrate-protein supplements and vitamins and minerals (14.3% vs 21.4%), and significantly higher amounts of carbohydrate supplements (7.1% vs 21.4%) than before training .Conversely, in the case of HMB (14.3% vs 17.1%) and creatine (64.3% vs 42.8%) and L-carnitine only to the used physical activity (21.4%).However, only during the training exercise with the formulation of energy. At this time also dates back to the nutrient carbohydrate, as well as the sports drinks, the consumption of which is at a constant level regardless of the phase of training (21.4%) (ryc.9.).
  • Ryc.9. Assortment of dietary supplements taken by the respondents
  • depending on the phase of training
  • Among the reasons presented for the use of dietary choice (top-down recommendations engaged, desire to improve as a result of sports, improve body composition, dietary supplement, we all use, I do not want to be left behind, other) respondents usually choose more than one answer, the main motive of taking supplements in the opinion of the majority respondents was the desire to improve as a result of sports (65.3%), and reached the third, first and foremost to supplement the diet. Then also mentioned: the desire to improve body composition (21.7%) and top-down recommendations of leading (17.4%) (ryc.10.).
  • Ryc.10. Reasons for supplementation, subjects'
  • By the way, up 95.7% say getting the expected results supplementation. Although the prevailing opinion of the average level of effectiveness of the measures (47.8%) are among the 39.1% of respondents observed effects were considered as large, and few rated them as small (.11 Fig.).On the other hand, only 2 people have observed the negative effects of these substances.
  • Ryc.11. Effects of supplementation in the evaluation of subjects
  • In addition, the applicant respondents used to obtain the expected effects of supplementation of the observed benefits (to achieve better athletic performance, increase physical strength, prolonged exercise capacity, increased fatigue accelerate post-workout recovery time, improve body composition, complement deficiencies in your diet to feel better, others ) generally indicated some answers, and the most votes were awarded: increased strength (69.6%), achieving better results in competition (65.2%) and faster recovery after exercise (60.9%).Then were: complement deficiency in the diet (56.5%), greater resistance to fatigue (52.2%) and improved mood (47.8%). Least often given extra time for exercise capacity and improve body composition (39.1%) (ryc.12.).
  • Ryc.12. The benefits derived from supplementation by subjects
  • Analysing the responses observed many differences in the procedure, opinions and feelings of the subjects depending on the status of sports. First of all, the frequency of supplementation in a group of athletes was significantly higher than among scholars. When asked about the consumption of dietary supplements, all kayakers gave a positive response, while in the case of students in physical education was only 58.6%. In detailed data on the total number of respondents with regard to the status of the sport and the use of supplements was collected in Tab.1.
  • Tab.1. Number of subjects with regard to the status and use of sports of supplementation
  • Sports Status Number of total Number of people using supplements
  • Kayakers 6 6
  • Students in physical education 29 17
  • Total 35 23
  • Moreover, a variation range of use of adjuvants. In the group of paddlers dominated the nutrient intake of carbohydrate energy formulas, creatine and glutamine, we reach for all athletes. Then, 83.3% had used BCAA amino acids and sports drinks. Every second of them used the protein-carbohydrate supplements and L-carnitine, and one-third of the protein supplements, complexes of vitamins and minerals and HMB. Least likely, because only 16.7% have used substances such as caffeine, taurine and coenzyme Q10. In the group of physical education students most often seen the use of creatine (64.7%), sports drinks (58.8%) and carbohydrate supplements (52.9%). Then benefited from: formulation of energy, protein and carbohydrate supplements, vitamins, minerals and amino acids BCAA (41.2%). Less than one-third received scholar protein and glutamine supplements and nearly a quarter of L-carnitine. Less use: HMB, caffeine, glucosamine, taurine (17.6%) and coenzyme Q10 (11.8%) and occasionally ribose (5.9%) (ryc.13.).
  • Ryc.13. Range supplements taken by the flu tested kayakers and physical education students
  • Similarly, in both groups, mainly seen the use of creatine, sports drinks, carbohydrate nutrient preparations, energy and amino acids BCAA although among canoeists much more.In addition, athletes have used three times more glutamine and almost twice as L-carnitine and almost two times more HMB. The glucosamine and ribose applied only students. Much smaller differences in intake was observed in the case of a protein-carbohydrate supplements, protein supplements, vitamins and minerals and coenzyme Q10. However, use: caffeine and taurine were similar.
  • In search of clues about dietary supplements physical education students do not take account physician or nutritionist in contrast to the kayakers, for which experts were the main source of information, along with professional references. The athletes, in contrast to the scholars did not benefit from the knowledge manager or friends.Although the Internet has been one of the most important informants and deliver messages at a similar level in both groups (Ryc.14.).
  • Ryc.14. The main sources of information about supplements used by a group of kayakers and studied physical education students
  • The inclusion of dietary supplements to a group of students primarily responsible coach, among canoeists doctor or nutritionist. In both groups, quite often demonstrated also own initiative in making decisions about starting supplementation (ryc.15.).
  • Ryc.15. The initiators of the entry cohorts supplementation in canoeing
  • and students of physical education
  • Definitely more physical education students independently sourced supplements (100% vs 50%). Selection criteria aids by athletes present it to ryc.16., And by students of physical education at ryc.17.Both all schoolboys and kayakers when you purchase always guided nutritional value. Meanwhile, for athletes as important was the brand of the product (100%), and recommendations from other people in the majority had little effect (66.7%) or not at all irrelevant (33.3%). The price and the taste is usually not affected (66.7%), or contribute very little to choose aids (33.3%). However, when students were largely guided by the recommendations of the other (82.4%), followed by the brand name of the product (58.8%).Subsequently tasted considerably large (41.2%), and finally price (17.6%).Both groups agree that the appearance of the packaging does not play any role in deciding whether to buy dietary supplements.
  • Ryc.16. Features that affect the choice of supplements by canoeists
  • Ryc.17. Features that affect the choice of supplements for students of physical education
  • Both of kayakers and students received a dose of adjuvants are the most consistent with recommended by the manufacturer. Although schoolboys over two times more likely to commit to taking larger amounts than recommended by the manufacturer (35.3% vs 16.7%).However, boaters often guided in this matter by your doctor (Fig .18.). Moreover observed no adverse effects at home supplementation in contrast to students (11.7%).
  • Ryc.18. Doses of taking supplements in the test groups kayakers and students of physical education
  • In addition, boaters participating in the study generally took supplements every day, which declares half of them, and the third taken them only during training. However, physical education students supplements mainly in the run-up (41.2%), and one-third benefited from support on a daily basis. In both groups, the least seen the use of supplements during both training and competition (ryc.19.).
  • Ryc.19. The frequency of dietary intake by a group of kayakers surveyed and students of physical education
  • Depending on the phase of training, 83.3% of athletes and 58.8% of students use with different adjuvants. Basically, before and after exercise kayakers reach for the same range of supplements. The most frequently mentioned are then: protein supplements, creatine and sports drinks (75%), less glutamine (50%), while only a quarter of the athlete takes BCAA and HMB. Only L-carnitine is used only before a workout. Meanwhile, during the training dominates the consumption of sports drinks (75%), and every other test preparations reaches energy. In addition, in contrast to the scholars do not take vitamins and minerals, nutritional carbohydrate and carbohydrate-protein (ryc.20.).However, among the students according to the training period, a greater diversity of intake aids but just before and after exercise use protein supplements, BCAAs and glutamine. The nutrient carbohydrate, carbohydrate and protein, and vitamins and minerals more likely to take the training. On the contrary in the case of creatine and HMB and L-carnitine only consume before exercise. However, only consume sports drinks during exercise, including at the time the nutrient carbohydrate (ryc.21.).
  • Ryc.20. Assortment of dietary supplements taken by canoe depending on the phase of training
  • Ryc.21. Assortment of dietary supplements taken by students in physical education depending on the phase of training
  • Respondents in both groups agree that the main motive for taking their aids is the desire to improve the result of sport, but kayakers were twice as likely marked this answer. Then we all headed to a similar extent to supplement the diet. However, athletes often given reason for the recommendation of the leading top-down (33.35 vs 11.8%), while the students a little more anxious to improve body composition (23.5% vs 16.7%) (ryc.22.).
  • Ryc.22. Reasons for supplementation in the treatment groups kayakers and physical education students
  • On the other hand, everyone schoolboys declare obtain the expected results of supplementation, and in 83.3% of athletes get the desired results. Furthermore, respondents in both groups largely determine the effectiveness of supplements on average although often such an assessment issued by the students (52.9% vs 40%). And among kayakers and more people assessed the effects obtained as a small (20% vs 5.9%). However, a large review of its effectiveness is comparable (ryc.23.).
  • Ryc.23. Effects of supplementation in assessing treatment groups kayakers and students of physical education
  • However, observed by athletes and students the benefits of supplementation used are different. In the group of kayakers usually indicated on faster recovery after exercise and supplement deficiencies in the diet (80%). The most commonly reported among students increased strength (76.5%) and achieving better athletic performance (70.6%). In addition, more athletes should grant to improve body composition (60% vs 35.3%), while students are more likely to have reported a greater resistance to fatigue (58.8% vs 40%) and improvement in mood (52.9% vs 40%). Only an increase in strength was observed in both groups at a similar level (ryc.24.).
  • Ryc.24. The benefits derived from supplementation by treatment groups kayakers and students of physical education
  • Discussion and Conclusions
  • The fact that the use of supplements and nutrients in individuals with increased physical activity is now becoming more common not only among highly trained athletes. The great popularity of this phenomenon is confirmed Krejpcio et al, who assess the prevalence of consumption of dietary supplements have demonstrated their use in all of the 50 respondents are physically active, who often took several types of both [Krejpcio et al, 2011].However, my own research has shown less extensive use of adjuvants in patients with increased physical activity, as only 65.7% of respondents had used dietary supplements. Nonetheless, there were all canoeists national team.Very high level of supplementation among athletes, numerous studies have shown.After all Szyguła and Pilich also noted the use of adjuvants in all studied long-distance runners and swimmers [Pilch, 2009].Similar results were also obtained Czaja in his doctoral thesis, where nearly 100% of the 88 respondents runners medium-and long-distance benefited from supplementation [Czaja, 2010].Similarly, among rowers power enjoys eating a big success, as evidenced by assessing such eating habits of 23 players practicing this sport discipline. According to the reports, the majority of players regularly enriching your diet supplements and supplements for athletes (73.9%), and vitamin and mineral supplements (78.3%) [Durkalc-Michalski et al. 2011].
  • Currently, the focus is mainly on preparations vitamin and mineral complexes, especially their preparations and magnesium, as well as sports drinks. Then conditioners are very popular especially carbohydrate followed by protein-protein and carbohydrate. Credit has been given as: BCAA, L-carnitine, HMB, creatine [Krasnowska, 2011]. What more research on German Olympics showed that they ate mainly mineral supplements (84%) and vitamins (65%) of which usually reach for preparations of magnesium and vitamin and mineral kits. Then applicability and nutrients, among which more than two times as likely to reach for carbohydrate than protein [Braun, 2010]. The Czaja in his doctoral thesis says that the most popular among respondents runners enjoyed preparations containing carbohydrates, vitamins and minerals and L-carnitine, ginseng, coenzyme Q10.Male athletes of nutrients containing carbohydrates, protein and amino acids sequentially reach for most nutrients (92.9%), BCAA (71.4%) Protein (50%) and the protein and carbohydrate nutrient (41.1%). Among the vitamin and mineral preparations dominated sets of vitamins and minerals (89.3%), vitamin C (91.1%), vitamin A + E (55.3%) and folic acid (51.8%).In the chosen mineral preparations mainly magnesium (78.5%) and iron preparations (69.7%). The preparation of the recommended range in weight reduction and other measures to increase the exercise capacity of the body most often seen the use of: ginseng (53.6%), coenzyme Q10 (34.0%), herbal preparations (30.4%) of L- carnitine (29.3%), glucosamine (21.5%), creatine (17.9%), HMB (17.9%).Practice did not consume CLA [Czaja, 2010]. Meanwhile, studies show that taking vitamins and minerals it was not so popular. In addition, the most common was the creatine supplement (73.9%) and carbohydrate supplements and sports drinks (65.2%).Subsequently seen the use of: Energy preparations (56.5%), branched chain amino acids BCAA (52.2%), glutamine (47.8%) and nutrient protein-energy (43.5%). Less frequently used vitamins and minerals (39.1%), nutritional protein and L-carnitine (30.4%). The lowest interest related to measures such as HMB, caffeine, taurine, glucosamine, coenzyme Q10 and ribose. On the other hand Frączek et al assessing the prevalence of supporting preparations effort capacity of 156 persons professionally engaged in sports drew attention to the diversity of product taking dietary supplements, depending on the nature of the sport. They found that, regardless of the discipline practiced frequently seen the use of vitamin and mineral supplements, sports drinks, carbohydrate and protein supplements. However, endurance athletes frequently used the minerals, carnitine and BCAAs than practicing strength and speed-strength who is accepted for more HMB [14]. Respondents kayakers particularly fond of preparations Energy, carbohydrate supplements, creatine, glutamine (100%) and slightly less sports drinks and amino acids BCAA (83.3%). In addition, applied about twice as L-carnitine and HMB than students in physical education. Given that canoeing is a sport versatile and combines all the motor skills to conduct athletes were the most accurate.
  • However, consumer-oriented with extensive knowledge the characteristics and the operation of dietary supplements with their purchase will apply in particular the quality of the product. Without a doubt, the conscious customers may include participants as aids in the selection of the most important for them to have nutritional value. Meanwhile, for athletes as important was the brand of the product, and current example students essentially guided by the recommendations of others (82.4%). Subsequently a major impact on the purchase of these products had a taste and price but greater attention to these criteria attach students. However, the appearance of the package did not play any part in the selection of dietary supplements. Similar results were obtained Bączkowicz et al, analyzing the Consumer preferences supplements among athletes defining characteristics and the extent to which they affect the purchase.With the help of questionnaires See what 150 people enjoying sports and recreation centers and sports clubs. Consumer analysis revealed that subjects have of vigorous physical exercise a determining factor when choosing a recognized nutritional supplements (63%). As largely affecting also administered make (33%).The price and taste have great influence on the purchase respectively of 20% and 13% of respondents, and the appearance of the packaging does not really matter in the selection of the product [Bączkowicz, 2007].
  • Therefore, an important issue is the identification of where they come from available information on dietary supplements. In search of information about them study participants mainly used the Internet (34.8%). Then the coach was based on knowledge (26.1%), especially for students. Less frequently sought information from expert sources (books, doctor, dietitian), although they dominated among canoeists. Least likely to encourage guided by friends. Similarly, in a study Krejpcio et al mentioned most often Internet and opinions of the trainers (76%), and those familiar (60%), and professional journals provide knowledge only 6% of respondents. Likewise, many other researchers indicates primarily the use of the knowledge manager [Pietraszewska, 1998], and to a lesser extent, friends or doctor.If the cited studies clearly indicated the authority of coach, should not be surprising that the most at his instigation study participants often used their power (43.5%), especially students. However, a third of respondents began supplementation on its own initiative. A much less seen the use of adjuvants on the recommendation of a specialist, but more often in the case of kayakers. Thus, in a group of highly skilled athletes more sincerely enjoy expert advice. Similarly, Braun et al showed a group of German Olympic athletes, that advice on the use of supplements were mainly from the experts (medical 56%, dietician 30%) and coaches (35%).
  • Often researchers are wondering why athletes turn to supplements instead of carefully selected diet. Analysing the responses provided the author showed that the main motive was the desire to use supplements for better athletic performance (65.3%), especially among athletes. Subsequently, for the reason given dietary supplement (30.4%), and improvement in body composition (21.7%), on the other hand, are more interested in the students. Least likely explained by top supplements for mend lead (17.4%), but more often the reason indicated for canoeists. Respondents used similar arguments Krejpcio et al pointing mostly outside trainer or instructor recommendation on the desire to improve as a result of sports (90%) and dietary supplement (86%) [19]. The Bączkowicz et al report that among the reasons for the use of supplements dominated attention to health and figure and positive impact on health (70%).Then conditioners were also used under the influence of a coach (35%), friends (14%) and the impact of advertising (9%) [1].By the way, up 95.7% of the respondents declared achieve the desired results supplementation. Although the prevailing opinion of the average level of effectiveness of the measures (47.8%) are among the 39.1% of respondents observed effects were considered as large, and few rated them as small. The study by Krejpcio et al only 84% of respondents have observed a marked improvement in home exercise capacity. However, survey participants were mainly observed increase in force (69.6%) and achieving better athletic performance (65.2%), which dominated among students. Then, have also been reported ę faster regeneration after exercise (60.9%) and complement deficiency in the diet (56.5%).These insights, in turn, loomed in athletes. Moreover, as mentioned greater resistance to fatigue (52.2%) and improved mood (47.8%) and the least prolonged exercise capacity and improve body composition (39.1%).
  • It should also be noted that the supplement reach younger and younger people.Survey conducted by A. Konsendiak and J. Kosendiak on a group of 80 people doing athletics at the age of 14-15 years has confirmed that the vast majority of the measures to support youth and their basis are vitamin supplements (87.5%).A significant portion of the funds also benefited significantly affect the body (creatine). It was noted at the intake of L-carnitine, HMB and protein preparations, which according to the authors is highly disturbing.In addition, half of the respondents admitted that taking supplements on the recommendation of the coach. Similar study Seidler and Sobczak, which included a group of 76 students of the school athletic aged 15-19 was observed that supplementation enjoys considerable popularity, as it reaches more than half of the respondents, particularly boys (67.6%). The most popular supplement was magnesium and subsequently vitamin and mineral preparations and L-carnitine.The decision to start supplementation resulted mainly from recommendations coach (44.2%) were less likely to Proper sleep initiative of students (31.8%).So young people knowledge about derived primarily from coach (60.4%) or the Internet (29.5%).
  • References
  • 1. Świderski F., Żywność wygodna i żywność funkcjonalna, Wydanie III. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2003.
  • 2. Charzewska J., Rychlik E., Wolnicka. K., Żywienie osób o zwiększonej aktywności fizycznej, [w:] Jarosz M., red., Praktyczny Podręcznik Dietetyki. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2010.
  • 3. Czaja J., Bromatologiczna ocena czynników optymalizujący dietę osób aktywnych fizycznie, Praca doktorska, Gdańsk 2010, 23-46.
  • 4. Bean A., Żywienie w sporcie kompletny przewodnik, Wydawnictwo Zyska i S-ka. Poznań 2005.
  • 5. Celejowa I., Żywienie w sporcie, Wydawnictwo PWZL, Warszawa 2008.
  • 6. Bojarowicz H., Dźwigulska P., Suplementy diety. Część I. Suplementy diety a leki-porównanie wymagań prawnych, Hygeia Public Health , 2012, 47 (4), 427-432.
  • 7. Dykowska-Melasa D., Walczak Z., Suplementacja w sporcie, Nowiny Lekarskie, 2011, 80 (3),199-204.
  • 8. Krejpcio Z., Skwarek K., Hyżyk A. K., Dyba S., Ocena powszechności spożycia suplementów diety w wybranej grupie osób aktywnych sportowo, Problemy Higieny i Epidemiologii 2011, 92 (4), 935-938.
  • 9. Pilch W., Szyguła Z., Ocena nawyków żywieniowych oraz przyjmowania suplementów przez sportowców uprawiających biegi długodystansowe, Żyw. Człow. Metabol. 2009, 36, 1, 100-106.
  • 10. Durkalec-Michalski K., Suliburska J., Jeszka J., Ocena stanu odżywienia i nawyków żywieniowych wybranej grupy zawodników uprawiających wioślarstwo, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2011, XLIV (3), 262-270.
  • 11. Krasnowska G., Sikora T., Suplementy diety a bezpieczeństwo konsumenta, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2011, 4 (77), 5-23.
  • 12. Braun H., Koehler K., Geyer H., Kleiner J., Mester J., Schanzer W., Dietary supplement use among alite young German athletes, Int. J. Sport Nutr. Exerc. Metab. 2009, 19, 1, 97-109.
  • 13. Bączkowicz M, Fortuna T., Ogonek J., Jakość odżywek białkowo-węglowodanowych i preferencje konsumenckie osób o zwiększonej aktywności fizycznej, ŻYWNOŚĆ. Technologia. Nauka. Jakość 2007, 6 (55), 268-276.
  • 14. Pietraszewska J., Zróżnicowanie morfologiczne zawodników różnych dyscyplin sportowych, Wrocław 1998.
  • Wstęp
  • Wyniki sportowe są stale poprawiane i ciągle odnotowuje się nowe rekordy. Do tego stanu przyczynia się m. in. coraz częstsze stosowanie manipulacji dietetycznych sprzyjających zwiększaniu wydolności i sprawności organizmu. Bowiem efekty działania treningu na organizm człowieka mogą być potęgowane poprzez dostosowanie właściwej, adekwatnej dla uprawianej dyscypliny diety połączonej z ukierunkowaną suplementacją. Wobec tego, takie postępowanie staje się coraz bardziej powszechne w świecie sportu. Niewystarczające spożycie może prowadzić do niedoborów żywieniowych, pogorszenia wydolności fizycznej i ogólnego stanu zdrowia [Świderski, 2003]. Tymczasem właściwie dobrana dieta połączona z treningiem może znacznie poprawić fizyczne możliwości organizmu, a tym samym wyniki sportowe. Szczególnie należy zwrócić uwagę na udział węglowodanów w żywieniu, które stanowią główne źródło energii [Charzewska i wsp., 2010]. Odpowiednia ich podaż jest niezwykle ważna ze względu na zabezpieczenie zasobów energetycznych i utrzymanie właściwego poziomu glukozy we krwi podczas wysiłku i uzupełniania strat glikogenu po jego zakończeniu. Następnie energii dostarczają tłuszcze, wykorzystywane w drugiej kolejności [Czaja, 2010]. Ponadto dużą uwagę przywiązuje się do białka zapewniającego odpowiednią regenerację po wysiłku i szybszą budowę czystej masy mięśniowej [Świderski, 2003]. Kluczową rolę odgrywa bieżące uzupełnianie płynów w organizmie warunkujące optymalną jego wydolność, która spada wraz ze wzrostem odwodnienia. Należy również zadbać o właściwą podaż witamin i składników mineralnych zwłaszcza o działaniu antyoksydacyjnym [Czaja, 2010]. Jakkolwiek zalecenia żywieniowe w sporcie zależą od okresu treningowego, który różnicuje potrzeby zawodnika w poszczególnych etapach wysiłku fizycznego [Bean, 2005]. Jednak przede wszystkim uwarunkowane są uprawianą dyscypliną sportu, a w przypadku kajakarzy dieta powinna być bogato węglowodanowa ze zwiększoną zawartością białka i jednoczesnym ograniczeniem tłuszczu [Celejowa, 2008].
  • Tymczasem suplementy stały się nieodłączna częścią diety każdego zawodnika dbającego o rozwój sprawności fizycznej i psychicznej. Zauważa się, że sięgają po nie przede wszystkim sportowcy wysokiej klasy, ale również wzorujący się na nich amatorzy. Dlatego kolejny rozdział skupia się na specyficznej żywności skierowanej do sportowców i osób o wzmożonej aktywności fizycznej. Przy ogólnych zaleceniach by posiłki sportowców były mało objętościowe i lekkostrawne problematyczne staje się uzupełnienie diety [Bojarowicz i wsp., 2012]. W związku z tym w żywieniu sportowców i osób o zwiększonym wysiłku dużą rolę odgrywają specjalnie zaprojektowane preparaty o małej objętości, lecz dużej koncentracji składników pokarmowych, łatwostrawne, szybkowchłanialne, o zbilansowanym składzie, odpowiednim do zwiększonych potrzeb organizmu [Świderski, 2003]. Kwalifikują się do nich suplementy diety, do których należą preparaty witaminowo-mineralne, preparaty ziołowe oraz substancje o potencjalnym efekcie fizjologicznym na organizm człowieka. Istnieje także grupa środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego uwzględniająca potrzeby różnych grup w tym osób o intensywnym wysiłku – zwłaszcza sportowców, do której możemy zaliczyć dietetyczne środki spożywcze i różnego rodzaju odżywki [Czaja, 2010]. Wobec tak różnorodnego asortymentu tych produktów dużą uwagę zwrócono na ich klasyfikację. Za kryterium podziału przyjęto: postać pod jaką są produkowane, skład, specyfikę oddziaływania na organizm oraz skuteczność i bezpieczeństwo ich stosowania. Obecnie suplementy można nabyć w formie bezpośredniej do spożycia o konsystencji stałej i płynnej bądź pod postacią koncentratów w proszku czy granulatów, a także tabletek, kapsułek, ampułek i drażetek, od której zależy efektywność wchłaniania. Ze względu na zawartość głównego składnika odżywczego można wyróżnić odżywki: białkowe, węglowodanowe, białkowo-węglowodanowe, mineralno-witaminowe, inne- zawierające w swoim składzie oprócz podstawowych składników odżywczych biostymulatory oraz napoje dla sportowców i osób o wzmożonym wysiłku fizycznym. Suplementy uzupełniają podstawową dietę, przyspieszają regenerację oraz zwiększają wydolność organizmu, co w znacznym stopniu wspomaga organizm obciążony wysiłkiem fizycznym przekładając się na poprawę wyników sportowych [Świderski, 2012]. Z uwagi na szeroki zakres działania dozwolone środki wspomagające stosowane w sporcie można podzielić m.in. na te, które zwiększają masę mięśniową, przyspieszają spalanie tłuszczu, regenerują stawy oraz poprawiają sprawność psychiczną [Dykowska-Melasa, 2011]. Przy stosowaniu suplementacji celem nadrzędnym jest troska o zdrowie sportowca, dlatego przyjmowane środki powinny być przede wszystkim bezpieczne, skuteczne i dozwolone w sporcie. Toteż Australijski Instytut Sportu sklasyfikował suplementy diety w czterech grupach (A, B, C, D) uwzględniając powyższe aspekty. Obecnie ilość suplementów na rynku jest tak duża, że praktycznie niemożliwe jest sprawdzenie na własnym organizmie skuteczności działania wszystkich produktów. W związku z tym przybliżono działanie najpowszechniej stosowanych: aminokwasów rozgałęzionych (BCAA), kreatyny, sprzężonego kwasu linolowego (CLA), kreatyny oraz HMB (β-hydroxy-β-metylomaślan). Każda z dyscyplin sportowych wyróżnia się odmienną techniką pracy, która wymaga wykształcenia określonych cech motorycznych warunkując specyficzną budowę somatyczną danego sportowca. Elementy te w głównej mierze determinują określone potrzeby żywieniowe danego zawodnika, odmienne dla poszczególnych dyscyplin sportowych [Celejowa, 2008].
  • Ze względu na coraz częstsze sięganie po wspomaganie dietetyczne, mnogość suplementów diety na rynku, a także rosnące zainteresowanie dotyczące wytycznych ich stosowania i działania w niniejsze pracy autorka chce ocenić suplementację diety wśród grupy konsumentów, do której w głównej mierze jest kierowana: sportowców (kajakarzy) i osób o dużej aktywności fizycznej (studenci wychowania fizycznego). Badania przeprowadzono w oparciu o ankietę. Zebrane dane umożliwią także m.in.: poznanie asortymentu przyjmowanych suplementów i kryteriów ich doboru oraz określenie zakresu stosowania, a przede wszystkim powodów włączania suplementacji i odczuwanych jej efektów.
  • Cel badań
  • Celem głównym badań jest ocena suplementacji diety przez osoby o wzmożonej aktywności fizycznej z uwzględnieniem różnic wśród sportowców kadry narodowej kajakarzy i studentów wychowania fizycznego UKW w Bydgoszczy. Określenie częstości przyjmowania suplementów wśród sportowców i studentów wychowania fizycznego UKW.
  • Materiał i metody
  • Badanie sondażowe zostało przeprowadzone na terenie Klubu Sportowego Zawisza CWZS przy ulicy Gdańskiej 163 w Bydgoszczy oraz w Instytut Wychowania Fizycznego i Sportu UKW przy ulicy Sportowej 2 w Bydgoszczy w okresie listopad-maj 2012/2013. Grupę badawczą stanowiły osoby o wzmożonej aktywności fizycznej. Ankietę przeprowadzono wśród 35 dorosłych mężczyzn w tym 6 sportowców kadry narodowej kajakarzy i 29 studentów wychowania fizycznego UKW w Bydgoszczy. Kwestionariusz zawierał pytania otwarte i zamknięte, w tym również z możliwością wielokrotnego wyboru. Osobom, które wyraziły dobrowolną zgodę na udziału w badaniu został przedstawiony jego cel, a następnie zostały poproszone o wypełnienie ankiety.
  • Średnia wieku uczestników badania równała się 20,5 lat (zakres: 19-24 lat) jednak wśród sportowców była większa (20,5 lat vs 21,5 lat). Masa ciała ankietowanych wyniosła średnio 79,5 kg i osiągała większe wartości w grupie kajakarzy (87,3 kg vs 77,9 kg).
  • Poziom aktywności fizycznej reprezentowany przez osoby badane był wysoki, zwłaszcza w grupie kajakarzy. Średnio prawie co drugi ankietowany codziennie uczestniczył w treningu (ryc.1.), w tym wszyscy zawodnicy i 37,9% żaków. Ponadto przeszło co trzeci student podejmował aktywność fizyczną 5-6 razy w tygodniu.
  • Ryc.1. Częstość podejmowania aktywności fizycznej przez osoby badane
  • Co więcej długość jednorazowego treningu wśród respondentów najczęściej wynosiła 1-2 godziny (ryc.2.). Taki czas deklaruje większość żaków (93,1%), z kolei w grupie kajakarzy treningi w większości przekraczały 3 godziny (66,7%).
  • Ryc.2. Długość jednorazowego treningu osób badanych
  • Ponadto wśród badanych osób w większości krąży właściwa opinia odnośnie znaczącej roli żywienia w sporcie (94,3%). Jedynie według dwóch studentów wychowania fizycznego dieta nie ma wpływu na osiągane wyniki sportowe. Oprócz tego 77,1% ankietowanych zapewnia, że zdrowe odżywianie jest dla nich ważne. Aczkolwiek dbałość o zdrową dietę częściej deklarują kajakarze niż studenci (83,3% vs 75,7%). Poza tym zdecydowana większość respondentów określa swoje osiągnięcia sportowe jako raczej zadawalające (85,7%), a niektórzy odczuwają nawet zdecydowaną satysfakcję ze swoich wyników (11,4%), choć częściej taką opinię wyrażają kajakarze niż studenci (33,3% vs 6,9%). Tymczasem przyjmowanie suplementów diety dominuje wśród sportowców (100% vs 58,6%).
  • W niniejszym badaniu została zastosowana metoda sondażu diagnostycznego. Dokonano analizy spożycia suplementów przez osoby badane oraz porównania zażywania tych produktów przez kajakarzy i studentów wychowania fizycznego uwzględniając m.in.: asortyment przyjmowanych środków wspomagających oraz kryteria ich doboru, częstość i okres spożywania oraz motywy jakie skłaniają ich do suplementacji, a także ocenę jej skuteczności. Wyniki badań ankietowych przedstawiono w formie graficznej. W ostatnim etapie dokonano analizy i interpretacji uzyskanych podczas badań wyników za pomocą programu Microsoft Office 2007.
  • Wyniki
  • Stosowanie suplementów diety wśród uczestników badania kształtowało się na poziomie 65,7%. Spośród szerokiej gamy oferowanych środków wspomagających zasadniczo przyjmowano kilka preparatów jednocześnie wśród których dominowała kreatyna (73,9%) oraz odżywki węglowodanowe i napoje sportowe (65,2%). W następnej kolejności sięgano po: preparaty energetyczne (56,5%), aminokwasy rozgałęzione BCAA (52,2%), glutaminę (47,8%) oraz odżywki białkowo-energetyczne (43,5%). Nieco rzadziej stosowano witaminy i składniki mineralne (39,1%), odżywki białkowe i L-karnitynę (30,4%). Najmniej osób korzystało ze środki takich jak: HMB (21,7%), kofeina, tauryna (17,4%), glukozamina, koenzym Q10 (13%) czy ryboza (4,3%) (ryc.3.).
  • Ryc.3. Asortyment suplementów stosowanych przez osoby badane
  • Wiadomości na temat suplementów badani poszukiwali zazwyczaj wśród najbardziej dostępnych źródeł korzystając głównie z Internetu (34,8%) czy bazując na wiedzy trenera (26,1%). Następnie zasięgano informacji z piśmiennictwa fachowego (17,4%) oraz u lekarza bądź dietetyka (13%), a na końcu od znajomych czy z prasy sportowej (8,7%) (ryc.4.).
  • Ryc.4. Główne źródła informacji o suplementach wykorzystywane przez osoby badane
  • Uczestnicy badania sięgali po wspomaganie przeważnie za sprawą trenera (43,5%), aczkolwiek co trzeci rozpoczynał suplementację z własnej inicjatywy. Jedynie niespełna co piąty respondent przyjmował środki wspomagające na zalecenie specjalisty. Najmniej ankietowanych kierowało się zachętą znajomych (8%) (ryc.5.).
  • Ryc.5. Inicjatorzy wprowadzenia suplementacji przez osoby badane
  • Większość respondentów przyznaje, że samodzielnie zaopatruje się w suplementy diety (87%). Przy ich doborze kierują się przede wszystkim wartością odżywczą. Dużą rolę podczas zakupu środków wspomagających odgrywają także rekomendacje innych osób (70%) i marka produktu (65%). Choć smak również oddziałuje na ich wybór to duże znaczenie ma jedynie dla 35% ankietowanych. Z kolei cena dla co drugiego badanego wywiera niewielki wpływ na zakup, a dla co trzeciego jest bez znaczenia. Wszyscy ankietowani potwierdzają, że wygląd opakowania nie odgrywa żadnej roli w podejmowaniu decyzji o nabyciu suplementów diety (ryc.6).
  • Ryc.6. Cechy mające wpływ na wybór suplementów przez osoby badane
  • Z drugiej strony tylko nieco ponad połowa respondentów racjonalnie dozuje dawki suplementów diety przyjmując ilości rekomendowane przez producenta (56,5%). Co więcej niemal co trzeci badany przyznaje się do zażywanie tych preparatów w dawce większej niż zalecana. Z kolei ilość rekomendowaną przez lekarza przyjmuje 8,7% ankietowanych, a mniejszą od zalecanej przez wytwórcę podaje tylko 1 osoba (ryc.7.).
  • Ryc.7. Dawki przyjmowanych suplementów przez osoby badane
  • Ponadto uczestnicy badania przeważnie zażywali suplementy diety każdego dnia bądź w okresie treningowym (39,1%). Jedynie niespełna co piaty respondent korzystał z suplementacji zarówno w okresie przygotowań jak i zawodów (ryc.8.).
  • Ryc.8. Częstość spożywania suplementów przez osoby badane
  • Co więcej aż 65,2% ankietowanych potwierdza, że korzysta z różnych środków wspomagających w zależności od fazy treningu. Zwykle przed i po wysiłku sięgają po ten sam asortyment suplementów. Dotyczy to głównie: odżywek białkowych (35,7%), aminokwasów BCAA i glutaminy (21,4%). Z kolei po wysiłku nieco częściej przyjmują: odżywki węglowodanowo-białkowe oraz witaminy i składniki mineralne (14,3% vs 21,4%), a także zdecydowanie większe ilości odżywek węglowodanowych (7,1% vs 21,4%) niż przed treningiem. Odwrotnie w przypadku HMB (14,3% vs 17,1%) i kreatyny (64,3% vs 42,8%) oraz L-karnityny zażywanej wyłącznie przed aktywnością fizyczną (21,4%). Tymczasem tylko w trakcie treningu korzystają z preparatów energetycznych. W tym czasie sięgają również po odżywki węglowodanowe, a także po napoje sportowe, których spożycie jest na stałym poziomie niezależnie od fazy treningu (21,4%) (ryc.9.).
  • Ryc.9. Asortyment suplementów diety przyjmowanych przez osoby badane w zależności od fazy treningu
  • Spośród przedstawionych do wyboru powodów stosowania suplementów (odgórne zalecenia prowadzących, chęć poprawy wyniku sportowego, poprawa składu ciała, uzupełnienie diety, wszyscy stosują, nie chcę zostać w tyle, inne) ankietowani zazwyczaj wybierali kilka odpowiedzi, przy czym głównym motywem zażywania suplementów w opinii większości respondentów była chęć poprawy wyniku sportowego (65,3%), a co trzeci sięgał po nie przede wszystkim w celu uzupełnienia diety. Następnie wymieniano również: chęć poprawy składu ciała (21,7%) i odgórne zalecenia prowadzących (17,4%) (ryc.10.).
  • Ryc.10. Powody stosowania suplementacji przez osoby badane
  • Swoją drogą aż 95,7% respondentów deklaruje uzyskanie oczekiwanych rezultatów suplementacji. Mimo, że przeważa opinia o średnim poziomie skuteczności stosowanych środków (47,8%) to wśród 39,1% ankietowanych obserwowane efekty uznano jako duże, a tylko nieliczni ocenili je jako małe (ryc.11.). Z drugiej strony jedynie 2 osoby zaobserwowały negatywne skutki stosowania tych substancji.
  • Ryc.11. Efekty suplementacji w ocenie osób badanych
  • Ponadto ankietowani zgłaszający uzyskanie oczekiwanych efektów stosowanej suplementacji wśród obserwowanych korzyści (osiąganie lepszych wyników sportowych, wzrost siły fizycznej, wydłużenie czasu zdolności do treningu, większa odporność na zmęczenie przyspieszenie czasu regeneracji po treningu, poprawa składu ciała, uzupełnienie niedoborów w diecie, poprawa samopoczucia, inne) przeważnie wskazywali kilka odpowiedzi, a najwięcej głosów przyznano: zwiększeniu siły (69,6%), osiąganiu lepszych wyników sportowych (65,2%) oraz szybszej regeneracja po wysiłku (60,9%). Następnie wymieniano: uzupełnienie niedoborów w diecie (56,5%), większą odporność na zmęczenie (52,2%) i poprawę samopoczucia (47,8%). Najrzadziej podawano wydłużenie czasu zdolności wysiłkowej i poprawę składu ciała (39,1%) (ryc.12.).
  • Ryc.12. Korzyści otrzymywane z suplementacji według osób badanych
  • Analizując uzyskane odpowiedzi zaobserwowano wiele różnic w postępowaniu, opiniach i odczuciach osób badanych w zależności od statusu sportowego. Przede wszystkim częstość stosowania suplementacji w grupie sportowców była znacznie większa niż wśród żaków. Na pytanie o spożywaniu suplementów diety, wszyscy kajakarze udzielili pozytywnej odpowiedzi, natomiast w przypadku studentów wychowania fizycznego już tylko 58,6%. Szczegółowe dane dotyczące liczby wszystkich badanych z uwzględnieniem statusu sportowego i korzystania z suplementacji zebrano w tab.8.
  • Tab.8. Liczba osób badanych z uwzględnieniem statusu sportowego i korzystania z suplementacji
  • Status sportowy Liczba osób ogółem Liczba osób korzystających z suplementacji
  • Kajakarze 6 6
  • Studenci wychowania fizycznego 29 17
  • Łącznie 35 23
  • Ponadto odnotowano zróżnicowanie asortymentu stosowanych środków wspomagających. W grupie kajakarzy dominowało spożycie odżywek węglowodanowych, preparatów energetycznych, kreatyny i glutaminy, po które sięgali wszyscy sportowcy. Następnie 83,3% zażywało aminokwasy BCAA i napoje sportowe. Co drugi z nich korzystał z odżywek białkowo-węglowodanowych i L-karnityny, a co trzeci z odżywek białkowych, kompleksów witamin i składników mineralnych oraz HMB. Najrzadziej, bo tylko w 16,7% stosowali substancje takie jak: kofeina, tauryna i koenzymu Q10. Z kolei w grupie studentów wychowania fizycznego najczęściej sięgano po kreatynę (64,7%), napoje sportowe (58,8%) i odżywki węglowodanowe (52,9%). Następnie korzystano z: preparatów energetycznych, odżywek białkowo-węglowodanowych, witamin i składników mineralnych oraz aminokwasów BCAA (41,2%). Niespełna co trzeci żak przyjmował odżywki białkowe i glutaminę i prawie co czwarty L-karnitynę. Rzadziej zażywano: HMB, kofeinę, glukozaminę, taurynę (17,6%) czy koenzym Q10 (11,8%) i sporadycznie rybozę (5,9%) (ryc.13.).
  • Ryc.13. Asortyment suplementów przyjmowanych przez grypy badanych kajakarzy i studentów wychowania fizycznego
  • Podobnie w obu grupach sięgano głównie po kreatynę, napoje sportowe, odżywki węglowodanowe, preparaty energetyczne i aminokwasy BCAA choć wśród kajakarzy dużo częściej. Ponadto sportowcy stosowali trzy krotnie więcej glutaminy oraz prawie dwukrotnie L-karnityny i niespełna dwa razy więcej HMB. Z kolei glukozaminę i rybozę stosowali jedynie studenci. Znacznie mniejsze różnice w wielkości spożycia zanotowano w przypadku odżywek białkowo-węglowodanowych, odżywek białkowych, witamin i składników mineralnych oraz koenzymu Q10. Natomiast zażywanie: kofeiny i tauryny było zbliżone.
  • W poszukiwaniu wiadomości o suplementach diety studenci wychowania fizycznego nie uwzględniali lekarza czy dietetyka w przeciwieństwie do kajakarzy, dla których specjaliści stanowili główne źródło informacji wraz z piśmiennictwem fachowym. Z kolei sportowcy w przeciwieństwie do żaków nie korzystali z wiedzy trenera ani znajomych. Jakkolwiek Internet był jednym z ważniejszych informatorów
  • i dostarczał wiadomości na zbliżonym poziomie w obydwu grupach (ryc.14.).
  • Ryc.14. Główne źródła informacji o suplementach wykorzystywane przez grupy badanych kajakarzy i studentów wychowania fizycznego
  • Za włączenie suplementów do diety w grupie studentów w głównej mierze odpowiadał trener, a wśród kajakarzy lekarz bądź dietetyk. W obu grupach dość często wykazywano się również własną inicjatywą w podejmowaniu decyzji o rozpoczęciu suplementacji (ryc.15.).
  • Ryc.15. Inicjatorzy wprowadzania suplementacji w grupach badanych kajakarzy i studentów wychowania fizycznego
  • Zdecydowanie częściej studenci wychowania fizycznego samodzielnie zaopatrywali się w suplementy diety (100% vs 50%). Kryteria doboru środków wspomagających przez sportowców przedstawiono na ryc.16., a przez studentów wychowania fizycznego na ryc.17. Zarówno wszyscy żacy jak i kajakarze podczas zakupu kierowali się zawsze wartością odżywczą. Tymczasem dla sportowców równie ważna była marka produktu (100%), a rekomendacje innych osób w większości wywierały niewielki wpływ (66,7%) bądź w ogóle nie miały znaczenia (33,3%). Z kolei cena i smak zwykle nie miały wpływu (66,7%), bądź przyczyniały się w niewielkim stopniu do wyboru środków wspomagających (33,3%). Natomiast w przypadku żaków w dużej mierze kierowano się rekomendacjami innych (82,4%), a następnie marką produktu (58,8%). W dalszej kolejności duże znacznie miał smak (41,2%), a na końcu cena (17,6%). Obie grupy zgodnie twierdzą, że wygląd opakowania nie odgrywa żadnej roli w podejmowaniu decyzji o zakupie suplementów diety.
  • Ryc.16. Cechy mające wpływ na wybór suplementów przez kajakarzy
  • Ryc.17. Cechy mające wpływ na wybór suplementów przez studentów wychowania fizycznego
  • Zarówno wśród kajakarzy jak i studentów przyjmowane dawki środków wspomagających są najczęściej zgodne z rekomendowanymi przez producenta. Aczkolwiek żacy przeszło dwa razy częściej dopuszczają się zażywania większych ilości niż zalecane przez wytwórcę (35,3% vs 16,7%). Natomiast kajakarze dość często kierują się w tej sprawie zaleceniami lekarza (ryc.18.). Co więcej nie zaobserwowali u siebie negatywnych skutków suplementacji w przeciwieństwie do studentów (11,7%).
  • Ryc.18. Dawki przyjmowanych suplementów w grupach badanych kajakarzy i studentów wychowania fizycznego
  • Ponadto kajakarze biorący udział w badaniu zazwyczaj przyjmowali suplementy każdego dnia, co deklaruje połowa z nich, a co trzeci zażywał je tylko w okresie treningowym. Natomiast studenci wychowania fizycznego suplementowali się głównie w okresie przygotowań (41,2%), a co trzeci korzystał ze wspomagania na co dzień. W obu grupach najrzadziej sięgano po suplementację w okresie zarówno treningów jak i zawodów (ryc.19.).
  • Ryc.19. Częstość spożywania suplementów przez grupy badanych kajakarzy i studentów wychowania fizycznego
  • W zależności od fazy treningu 83,3% sportowców i 58,8% studentów korzysta z różnych środków wspomagających . Zasadniczo przed i po wysiłku kajakarze sięgają po ten sam asortyment suplementów. Do najczęściej wymienianych należą wtedy: odżywki białkowe, kreatyna i napoje sportowe (75%), rzadziej glutamina (50%),a tylko co czwarty sportowiec przyjmuje BCAA i HMB. Jedynie L-karnityna jest stosowana wyłącznie przed treningiem. Tymczasem w trakcie treningu dominuje spożycie napojów sportowych (75%), a co drugi badany sięga po preparaty energetyczne. Oprócz tego w przeciwieństwie do żaków nie uwzględniają witamin i składników mineralnych, odżywek węglowodanowych i węglowodanowo-białkowych (ryc.20.). Natomiast wśród studentów zależnie od okresu treningowego obserwuje się większe zróżnicowanie spożywanych środków wspomagających choć tak samo przed i po wysiłku stosują odżywki białkowe, BCAA i glutaminę. Z kolei odżywki węglowodanowe, węglowodanowo-białkowe oraz witaminy i składniki mineralne częściej przyjmują po treningu. Przeciwnie w przypadku kreatyny, a HMB i L-karnitynę zażywają wyłącznie przed wysiłkiem. Natomiast napoje sportowe spożywają jedynie w trakcie treningu, włączając w tym czasie również odżywki węglowodanowe (ryc.21.).
  • Ryc.20. Asortyment suplementów diety przyjmowanych przez kajakarzy w zależności od fazy treningu
  • Ryc.21. Asortyment suplementów diety przyjmowanych przez studentów wychowania fizycznego w zależności od fazy treningu
  • Ankietowani obu grup zgodnie twierdzą, że głównym motywem zażywania przez nich środków wspomagających jest chęć poprawy wyniku sportowego, choć kajakarze dwukrotnie częściej zaznaczali tę odpowiedź. Następnie wszyscy w podobnym stopniu kierowali się uzupełnieniem diety. Tymczasem wśród sportowców częściej za powód podawano odgórne zalecenie prowadzących (33,35 vs 11,8%), natomiast studentom nieco bardziej zależało na poprawie składu ciała (23,5% vs 16,7%) (ryc.22.).
  • Ryc.22. Powody stosowania suplementacji w grupach badanych kajakarzy i studentów wychowania fizycznego
  • Z drugiej strony wszyscy żacy deklarują uzyskanie oczekiwanych rezultatów suplementacji, a sportowcy w 83,3% otrzymują pożądane wyniki. Ponadto respondenci obu grup przeważnie określają skuteczność stosowanych suplementów na średnim poziomie choć częściej taka ocenę wystawiają studenci (52,9% vs 40%). Z kolei wśród kajakarzy więcej osób oceniała otrzymane efekty jako małe (20% vs 5,9%). Natomiast opinia o dużej ich efektywności jest porównywalna (ryc.23.).
  • Ryc.23. Efekty suplementacji w ocenie grup badanych kajakarzy i studentów wychowania fizycznego
  • Jednak obserwowane przez sportowców i studentów korzyści stosowanej suplementacji są odmienne. W grupie kajakarzy przeważnie wskazywano na szybszą regenerację po wysiłku fizycznym i uzupełnienie niedoborów w diecie (80%). Z kolei wśród studentów najczęściej zgłaszano zwiększenie siły (76,5%) i osiąganie lepszych wyników sportowych (70,6%). Ponadto więcej sportowców przyznawało poprawę składu ciała (60% vs 35,3%), natomiast studenci częściej zgłaszali większą odporność na zmęczenie (58,8% vs 40%) czy poprawę samopoczucia (52,9% vs 40%). Jedynie zwiększenie wytrzymałości było obserwowane w obu grupach na zbliżonym poziomie (ryc.24.).
  • Ryc.24. Korzyści otrzymywane z suplementacji według grup badanych kajakarzy i studentów wychowania fizycznego
  • Dyskusja i wnioski
  • Fakt stosowania suplementów i odżywek u osób o wzmożonej aktywności fizycznej staje się obecnie coraz bardziej powszechny nie tylko wśród wysoko wytrenowanych zawodników. Ogromną popularność tego zjawiska potwierdzają Krejpcio i wsp., którzy oceniając powszechność spożycia suplementów diety wykazali ich stosowanie u wszystkich z 50 badanych osób aktywnych sportowo, którzy często przyjmowali po kilka rodzajów środków jednocześnie [Krejpcio i wsp., 2011]. Natomiast badania własne wykazały mniejszy zasięg stosowania środków wspomagających w grupie osób o zwiększonym wysiłku fizycznym, gdyż tylko 65,7% ankietowanych zażywało suplementy diety. Niemniej jednak wśród nich znaleźli się wszyscy kajakarze kadry narodowej. Bardzo wysoki poziom suplementacji wśród sportowców wyczynowych dowodzą liczne badania. Wszak Szyguła i Pilich również odnotowali stosowanie środków wspomagających u wszystkich badanych biegaczy długodystansowych i pływaków [Pilch, 2009]. Zbliżone wyniki uzyskał także Czaja w swojej pracy doktorskiej, gdzie blisko 100% z 88 badanych biegaczy średnio- i długodystansowych korzystało z suplementacji [Czaja, 2010]. Podobnie wśród wioślarzy wspomaganie żywieniowe cieszy się sporym powodzeniem, co dowodzi oceniając m.in. nawyki żywieniowe 23 zawodników uprawiających tę dyscyplinę sportu. Według jego doniesień większość zawodników regularnie wzbogacało swoją dietę odżywkami
  • i suplementami dla sportowców (73,9%) oraz suplementami witaminowo-mineralnymi (78,3%) [Durkalc-Michalski i wsp.2011].
  • Obecnie zainteresowanie skupia się głównie na preparatach witaminowo- mineralnych zwłaszcza ich kompleksach oraz na preparatach magnezu, a także napojach sportowych. Następnie bardzo popularne są odżywki zwłaszcza węglowodanowe, a w dalszej kolejności białkowe i białkowo- węglowodanowe. Dużym uznaniem cieszą sie także: BCAA, L-karnityna, HMB, kreatyna [Krasnowska, 2011]. Co więcej badanie na niemieckich olimpijczykach wykazało że spożywali oni przede wszystkim suplementy zawierające związki mineralne (84%) oraz witaminy (65%) z czego najczęściej sięgali po preparaty magnezowe oraz zestawy witaminowo-mineralne. Następnie stosowali odżywki, wśród których ponad dwa razy częściej sięgali po węglowodanowe niż białkowe [Braun, 2010]. Z kolei Czaja w swojej pracy doktorskiej podaje, że największą popularnością wśród badanych biegaczy cieszyły się preparaty zawierające węglowodany, witaminy i związki mineralne oraz L-karnityna, żeń- szeń, koenzym Q10. Sportowcy płci męskiej spośród odżywek zawierających węglowodany, białka i aminokwasy najczęściej sięgali kolejno po odżywki węglowodanowe (92,9%), BCAA (71,4%), odżywki białkowe (50%) i odżywki białkowo-węglowodanowe (41,1%). Wśród preparatów witaminowo-mineralnych dominowały zestawy witaminowo-mineralne (89,3%), witamina C (91,1%) witamina A+E (55,3%) oraz kwas foliowy (51,8%). Z preparatów mineralnych głównie wybierano magnez (78,5%) i preparaty żelaza (69,7%). Z kolei z asortymentu preparatów zalecanych w redukcji masy ciała oraz innych mających zwiększać możliwości wysiłkowe organizmu najczęściej sięgano po: żeń- szeń (53,6%), koenzym Q10 (34,0%), preparaty ziołowe (30,4%) L-karnitynę (29,3%), glukozaminę (21,5%), kreatynę (17,9%), HMB (17,9%). Praktycznie nie spożywali CLA [Czaja, 2010]. Tymczasem z przeprowadzonych badań wynika, że zażywanie witamin i składników mineralnych nie było aż tak popularne. Poza tym najbardziej rozpowszechnionym suplementem była kreatyna (73,9%) oraz odżywki węglowodanowe i napoje sportowe (65,2%). W następnej kolejności sięgano po: preparaty energetyczne (56,5%), aminokwasy rozgałęzione BCAA (52,2%), glutaminę (47,8%) oraz odżywki białkowo-energetyczne (43,5%). Nieco rzadziej stosowano witaminy i składniki mineralne (39,1%), odżywki białkowe i L-karnitynę (30,4%). Najmniejsze zainteresowanie dotyczyło środków takich jak: HMB, kofeina, tauryna, glukozamina, koenzym Q10 czy ryboza. Z drugiej strony Frączek i wsp. oceniając rozpowszechnienie preparatów wspomagających zdolności wysiłkowe wśród 156 osób wyczynowo uprawiających sport zwrócili uwagę na zróżnicowanie asortymentu przyjmowanych suplementów diety w zależności od charakteru sportu. Zauważyli, że niezależnie od uprawianej dyscypliny najczęściej sięgano po suplementy mineralne i witaminowe, napoje izotoniczne, odżywki węglowodanowe i białkowe. Natomiast sportowcy dyscyplin wytrzymałościowych częściej stosowali substancje mineralne, karnitynę i BCAA niż dyscyplin siłowych i szybkościowo-siłowych, którzy za to przyjmowali więcej HMB [14]. Badani kajakarze szczególnie upodobali sobie preparaty energetyczne, odżywki węglowodanowe, kreatynę, glutaminę (100%) oraz nieco mniej napoje sportowe i aminokwasy BCAA (83,3%). Ponadto stosowali około dwukrotnie więcej L-karnityny i HMB niż studenci wychowania fizycznego. Biorąc pod uwagę, że kajakarstwo jest sportem wszechstronnym i łączy w sobie wszystkie zdolności motoryczne to postępowanie sportowców było jak najbardziej prawidłowe.
  • Jakkolwiek zorientowany konsument posiadający szeroką wiedzę o właściwościach i działaniu suplementów diety przy ich zakupie będzie się kierował w szczególności jakością produktu. Bez wątpienia do świadomych klientów można zaliczyć uczestników badania gdyż przy doborze środków wspomagających największe znaczenie miała dla nich wartość odżywcza. Tymczasem dla sportowców równie ważna była marka produktu, a w przypadku studentów zasadniczo kierowano się rekomendacjami innych (82,4%).W dalszej kolejności duży wpływ na zakup tych produktów miał smak, a następnie cena choć większą uwagę do tych kryteriów przywiązywali studenci. Natomiast wygląd opakowania nie odgrywał żadnej roli podczas wyboru suplementów diety. Podobne wyniki uzyskali Bączkowicz i wsp. badając m.in. konsumenckie preferencje odżywek wśród osób uprawiających sport określające cechy i stopień w jakim wpływają one na zakup. Przy pomocy ankiet poznano opinię 150 osób korzystających z ośrodków sportowo-rekreacyjnych oraz klubów sportowych. Analiza konsumencka pozwoliła stwierdzić, że badane osoby o zwiększonym wysiłku fizycznym za czynnik decydujący przy wyborze odżywek uznali wartość odżywczą (63%). Jako oddziałujące w dużym stopniu podawano także markę (33%). Z kolei cena i smak miały duży wpływ na zakup odpowiednio wśród 20% i 13% ankietowanych, a wygląd opakowania nie miał większego znaczenia na wybór produktu [Bączkowicz, 2007].
  • Dlatego ważnym zagadnieniem jest również rozpoznanie skąd pochodzą posiadane informacje o suplementach diety. W poszukiwaniu wiadomości na ich temat uczestnicy badania głównie wykorzystywali Internet (34,8%). Następnie bazowano na wiedzy trenera (26,1%), zwłaszcza w przypadku studentów. Rzadziej zasięgano informacji z fachowych źródeł (książki, lekarz, dietetyk), choć dominowały one wśród kajakarzy. Najmniej respondentów kierowało się zachętą znajomych. Podobnie w badaniu Krejpcio i wsp. najczęściej wymieniano Internet i opinie trenerów (76%), a także osoby znajome (60%), natomiast czasopisma fachowe dostarczały wiedzy jedynie 6% ankietowanych. Tak samo wielu innych badaczy wskazuje przede wszystkim na korzystanie z wiedzy trenera [Pietraszewska, 1998], a także w mniejszym stopniu znajomych czy lekarza. Skoro w przytoczonych badaniach wyraźnie zaznacza się autorytet szkoleniowca, nie powinien dziwić fakt, że najczęściej za jego namową uczestnicy badania sięgali po wspomaganie (43,5%), w tym szczególnie studenci. Niemniej jednak co trzeci ankietowany rozpoczynał suplementację z własnej inicjatywy. O wiele rzadziej sięgano po środki wspomagające na zalecenie specjalisty, choć zdecydowanie częściej w przypadku kajakarzy. Zatem w grupie sportowców wysokokwalifikowanych większym poważaniem cieszą się porady specjalistów. Podobnie Braun i wsp. wykazali na grupie niemieckich olimpijczyków, że rekomendacje dotyczące stosowania suplementów były głównie ze strony ekspertów (lekarz 56%; dietetyk 30%), a także trenerów (35%).
  • Niejednokrotnie badacze zastanawiają się dlaczego sportowcy sięgają po suplementy zamiast starannie dobierać dietę. Analizując odpowiedzi ankietowanych autorka wykazała, że głównym motywem stosowania suplementacji była chęć uzyskania lepszych wyników sportowych (65,3%), a szczególnie wśród sportowców. W dalszej kolejności za przyczynę podawano uzupełnienie diety (30,4%) oraz poprawę składu ciała (21,7%), na tej z kolei bardziej zależało studentom. Najrzadziej suplementację tłumaczono odgórnymi zaleceniami prowadzących (17,4%), choć częściej na ten powód wskazywali kajakarze. Podobnych argumentów używali badani Krejpcio i wsp. wskazując najczęściej poza zaleceniem trenera lub instruktora na chęć poprawy wyniku sportowego (90%) oraz uzupełnienie diety (86%) [19]. Z kolei Bączkowicz i wsp. podają, że wśród przyczyn stosowania odżywek dominowała dbałość o zdrowie i sylwetkę oraz dodatni wpływ na zdrowie (70%). Następnie odżywki stosowano także pod wpływem trenera ( 35% ), znajomych (14%) czy oddziaływania reklamy (9%) [1]. Swoją drogą aż 95,7% osób badanych deklarowało uzyskanie oczekiwanych rezultatów suplementacji. Choć przeważała opinia o średnim poziomie skuteczności stosowanych środków (47,8%) to wśród 39,1% ankietowanych obserwowane efekty uznano jako duże, a tylko nieliczni ocenili je jako małe. Z kolei w badaniu Krejpcio i wsp. tylko 84% ankietowanych zaobserwowało u siebie wyraźną poprawę wydolności fizycznej. Tymczasem uczestnicy badania przede wszystkim obserwowali zwiększenie siły (69,6%) i osiąganie lepszych wyników sportowych (65,2%), które dominowały wśród studentów. Następnie zgłaszano również szybszą regenerację po wysiłku (60,9%) i uzupełnienie niedoborów w diecie (56,5%). Te spostrzeżenia z kolei górowały u sportowców. Poza tym wymieniano także większą odporność na zmęczenie (52,2%) i poprawę samopoczucia (47,8%) oraz w najmniejszym stopniu wydłużenie czasu zdolności wysiłkowej i poprawę składu ciała (39,1%).
  • Warto również zaznaczyć, że po suplementację sięgają coraz młodsze osoby. Przeprowadzone badanie ankietowe przez Konsendiak A. i Kosendiak J. na grupie 80 osób uprawiających lekkoatletykę w wieku 14-15 lat potwierdziło, że zdecydowana większość młodzików przyjmuje środki wspomagające, a ich podstawę stanowią preparaty witaminowe (87,5%). Znaczna część korzystała również ze środków istotnie wpływających na organizm (kreatyna). Odnotowano przy tym spożycie L-karnityny, HMB i preparatów białkowych, co według autorów jest wysoce niepokojące. Ponadto połowa badanych przyznała, że zażywa suplementy na zalecenie trenera. Podobne w badaniu Seidler i Sobczak, które obejmowało grupę 76 uczniów szkoły mistrzostwa sportowego w wieku 15-19 lat zauważono, że suplementacja cieszy się sporą popularnością, gdyż sięga po nią ponad połowa badanych, a w szczególności chłopcy (67,6%). Najbardziej popularnym suplementem był magnez, a dalszej kolejności preparaty witaminowo-mineralne i L-karnityna. Decyzja o rozpoczęciu suplementacji wynikała głównie z zaleceń trenera (44,2%) rzadziej była to własna inicjatywa uczniów (31,8%). Toteż młodzież wiedzę na ten temat czerpała przede wszystkim od szkoleniowca (60,4%) bądź z Internetu (29,5%).
  • Literatura
  • 1. Świderski F., Żywność wygodna i żywność funkcjonalna, Wydanie III. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2003.
  • 2. Charzewska J., Rychlik E., Wolnicka. K., Żywienie osób o zwiększonej aktywności fizycznej, [w:] Jarosz M., red., Praktyczny Podręcznik Dietetyki. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2010.
  • 3. Czaja J., Bromatologiczna ocena czynników optymalizujący dietę osób aktywnych fizycznie, Praca doktorska, Gdańsk 2010, 23-46.
  • 4. Bean A., Żywienie w sporcie kompletny przewodnik, Wydawnictwo Zyska i S-ka. Poznań 2005.
  • 5. Celejowa I., Żywienie w sporcie, Wydawnictwo PWZL, Warszawa 2008.
  • 6. Bojarowicz H., Dźwigulska P., Suplementy diety. Część I. Suplementy diety a leki-porównanie wymagań prawnych, Hygeia Public Health , 2012, 47 (4), 427-432.
  • 7. Dykowska-Melasa D., Walczak Z., Suplementacja w sporcie, Nowiny Lekarskie, 2011, 80 (3),199-204.
  • 8. Krejpcio Z., Skwarek K., Hyżyk A. K., Dyba S., Ocena powszechności spożycia suplementów diety w wybranej grupie osób aktywnych sportowo, Problemy Higieny i Epidemiologii 2011, 92 (4), 935-938.
  • 9. Pilch W., Szyguła Z., Ocena nawyków żywieniowych oraz przyjmowania suplementów przez sportowców uprawiających biegi długodystansowe, Żyw. Człow. Metabol. 2009, 36, 1, 100-106.
  • 10. Durkalec-Michalski K., Suliburska J., Jeszka J., Ocena stanu odżywienia i nawyków żywieniowych wybranej grupy zawodników uprawiających wioślarstwo, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2011, XLIV (3), 262-270.
  • 11. Krasnowska G., Sikora T., Suplementy diety a bezpieczeństwo konsumenta, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2011, 4 (77), 5-23.
  • 12. Braun H., Koehler K., Geyer H., Kleiner J., Mester J., Schanzer W., Dietary supplement use among alite young German athletes, Int. J. Sport Nutr. Exerc. Metab. 2009, 19, 1, 97-109.
  • 13. Bączkowicz M, Fortuna T., Ogonek J., Jakość odżywek białkowo-węglowodanowych i preferencje konsumenckie osób o zwiększonej aktywności fizycznej, ŻYWNOŚĆ. Technologia. Nauka. Jakość 2007, 6 (55), 268-276.
  • 14. Pietraszewska J., Zróżnicowanie morfologiczne zawodników różnych dyscyplin sportowych, Wrocław 1998.
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 15.02.2013.
  • Revised: 15.06.2013.
  • Accepted: 17.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J of H Ss) 2013; 3 (5): 513-528
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • Impact of Specialized Kayaking Training for the Body Construction and Composition of Kayakers
  • Wpływ specjalistycznego kajakarski treningu na budowę i skład ciała kajakarzy
  • Mirosława Cieślicka1, Natalia Osińska1, Walery Zukow2
  • 1Kazimierz Wielki University, Bydgoszcz, Poland
  • 2University of Economy, Bydgoszcz, Poland
  • Keywords: kayaking training; body construction and composition; kayakers.
  • Słowa kluczowe: kajakarski trening; budowa i skład ciała; kajakarzy.
  • Abstract
  • The human body is constantly influenced by the external environment, which gives his word, inter alia, diversification of morfologicznym. These changes cause a considerable variety in the physique in the population. The purpose of the research was to assess the characteristics of anthropometric six players of the Polish national team and Olympic canoeing from the assessment of the impact of the variation in morphological. In addition, the test is intended to respond to the characteristics of the construction of the Central have morphological sport and which can be regarded as one of the elements that make up the final effect work coach and player is successful.
  • Material and methods
  • In the study of anthropometric characteristics measured by six players. Study on characteristics of anthropometric was held in November 2012 From players received permission to carry out research and exploitation of the results only for scientific purposes. The test was to measure the body of players for specific body composition in canoeing. Research tools were used to perform the company's Swiss GPM anthropometric Mode. It was the left part of the body of each player (either the folds of skin and fatty-upper and lower limb) to consolidate the results of the survey.
  • Survey evaluation of characteristics of anthropometric players practicing canoeing allowed analyzing the effect of construction and composition on sports performance. It was found that the construction and body composition for athletes is important in achieving significant results. Appropriate body proportions, as well as the correct contents of the body fat of athletes is crucial for the development of motor skills, and what goes with it to improve their skills in a particular sport. In a study of anthropometric characteristics of the self have valid values for players practicing canoeing.
  • Anthropometric characteristics of the examined indicate a muscular stance and physique of the average fat content. It is worth noting also the powerfully built trunk and upper limbs, which represent the main strength of the kayakers. Complex shoulder replacement Rim also affects positively the development of considerable speed in the kayak, and thus to achieve success. Study on characteristics of anthropometric demonstrated that without adequate preparation, training to build muscle mass and reducing body fat riders would have had not so meaningful athletic performance, which is to participate in the Olympics. In addition, the development of motor skills affected the development of strength, endurance and speed necessary in start at various distances in canoeing. Noteworthy is the fact that all the players evaluated exhibit 11% body fat content. It is this level of body fat, that it does not endanger the safety and health of the player, and at the same time allows you to achieve more and better results.
  • Streszczenie
  • Organizm ludzki ciągle podlega wpływom środowiska zewnętrznego, co daje swój wyraz między innymi w zróżnicowaniu morfologicznym. Zmiany te powodują znaczne urozmaicenie w budowie ciała w populacji.
  • Celem badań była ocena cech antropometrycznych sześciu zawodników kajakarstwa polskiej kadry olimpijskiej oraz ocena wpływu zróżnicowania morfologicznego. Ponadto badanie ma odpowiedzieć, które cechy budowy morfologicznej mają główne znaczenie w danej dyscyplinie sportu i które można uznać za jeden z elementów składających się na końcowy efekt pracy trenera i zawodnika – sukcesy sportowe.
  • Materiał i metody
  • W przeprowadzonym badaniu zmierzono cechy antropometryczne sześciu zawodników. Badanie cech antropometrycznych odbyło się w listopadzie 2012 r. Od zawodników otrzymano zgodę na przeprowadzenie badania i wykorzystanie wyników wyłącznie do celów naukowych. Badanie polegało na zmierzeniu ciała zawodników pod kątem specyficznej budowy ciała w kajakarstwie. Do wykonania badania wykorzystano narzędzia antropometryczne firmy GPM Swiss Mode. Zbadano lewą część ciała każdego zawodnika (zarówno fałdy skórno-tłuszczowe jak i kończynę górną i dolną) dla ujednolicenia wyników badania.
  • Przeprowadzone badanie oceny cech antropometrycznych zawodników uprawiających kajakarstwo pozwoliło przeanalizować wpływ budowy i składu ciała na osiągane wyniki sportowe. Stwierdzono, że budowa i odpowiedni skład ciała sportowców ma znaczenie w osiąganiu znaczących wyników sportowych. Odpowiednie proporcje ciała, a także prawidłowa zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie sportowców ma kluczowe znaczenie dla kształtowania zdolności motorycznych, a co się z tym wiąże doskonalenia swoich umiejętności w danej dyscyplinie sportu. W badaniu własnym cechy antropometryczne mają prawidłowe wartości w odniesieniu do zawodników uprawiających kajakarstwo.
  • Zbadane cechy antropometryczne wskazują na muskularną i budowę ciała ze średnią zawartością tkanki tłuszczowej. Warto zwrócić uwagę także na potężnie zbudowany tułów i kończyny górne, które stanowią główną siłę kajakarzy. Rozbudowana obręcz barkowa także wpływa dodatnio na rozwijanie znacznych prędkości w kajaku, a tym samym osiągnięcie sukcesów sportowych. Badanie cech antropometrycznych udowodniło, że bez odpowiedniego przygotowania treningowego, budowania masy mięśniowej i redukcji tkanki tłuszczowej zawodnicy nie osiągnęliby tak znaczących wyników sportowych, jakim jest udział w Igrzyskach Olimpijskich. Ponadto kształtowanie zdolności motorycznych wpłynęło na rozwój siły, wytrzymałości i szybkości niezbędnych w startowaniu na różnych dystansach w kajakarstwie. Na uwagę zasługuje fakt, że wszyscy zbadani zawodnicy wykazują 11% zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie. Jest to taki poziom tkanki tłuszczowej, który nie zagraża życiu i zdrowiu zawodnika, a jednocześnie pozwala osiągać coraz lepsze wyniki sportowe.
  • Introduction
  • The human organism still is subject to influences of the external environment what one's word gives among others in the morphological diversity. These changes cause considerable adding variety to the under construction body in the population. However one should point out that these are physical exercises, which they have character of the sports training, in the chief rank mold the figure of the man (Pietraszewska, 1998, Pilewska, 2002, Pilewska et al., 2008). Appropriately prepared body, both in terms of the muscle structure as well as the line-up bodies and developing motor abilities are the key to success of every competitor. The most visible resulting changes from applying the physical activity are observed in efficiency features and fitness and composed of bodies. Educating the right build and the influence on the change of the composition of the body are a purpose of the applied training cycle - curtailment of the fatty tissue. Physical exercises develop the most desirable fitness features moreover through the change of the morphological structure of the body. Even though some motor abilities are genetically conditioned it doesn't mean that through the proper training it isn't possible to develop them and to achieve significant results in world of sport (Pietraszewska, 1998, Pilewska, 2002). Structure and composition of the body are significant undoubtedly in sport. Because he predisposes for training and going in for a specific sports discipline, and what is combined with it - of achieving sports successes. However every organism has certain restrictions which simultaneously they can predispose for going in for the specific sports sport. Short persons, so will probably never achieve slight construction of successes even if in the basketball, where the appropriate height of competitors is required. Next the very tall person has predispositions to going in for this sport. In order to use one's build for achieving success in sports is important, to which training is had appropriate predispositions.
  • Purpose of research
  • An evaluation of features was a purpose of research anthropometric six competitors of the canoeing of the Polish Olympic squad and the assessment of the impact of the morphological diversity. Moreover examining is supposed to answer which features of the morphological structure have main meaning in a given sports discipline and which it is possible to regard as one of elements making the final effect of the work up of the coach and the competitor - sports successes. Performed measurements served the evaluation of parameters of the build and comparing them with parameters presented by Pietraszewska (Pietraszewska, 1998).
  • Material and methods
  • In the conducted test features were measured anthropometric six competitors. Studying trademarks anthropometric was held in November 2012. A consent to conduct research and to use results exclusively for scientific purposes was received from competitors. The test consisted in measuring the body of competitors under the angle of the peculiar build in the canoeing. Tests to do were used tools anthropometric GPM Swiss Mode companies. A left body part of every competitor was examined (both skin-fatty pleats and the upper limb and bottom) for standardizing results of the examination.
  • Results
  • Results of measurements anthropometric from the conducted test they presented in Table 1, 2 and 3.
  • Table 1. Features anthropometric of examined canoeists (own study)
  • Parameters and features anthropometric Competitors
  • S.S. D.P. G.B. PS R.M. P.M.
  • Age [flies] 20 21 19 24 24 21
  • Body weight [kg] 89.0 94.0 79.0 92.0 87.0 83.0
  • Height of the body [cm] 188.0 192.0 182.0 192.0 188.0 186.0
  • Size of the shoulder [cm] 35.0 38.0 34.0 35.5 32.3 35.2
  • The circumference will pretend [cm] 57.0 56.5 55.5 58.0 54.8 55.0
  • Size of the calf [cm] 33.0 41.3 38.2 37.0 36.0 37.2
  • Hip size [cm] 87.0 89.0 84.0 91.8 87.6 85.8
  • Size of the pelvis [cm] 96.0 97.0 89.0 99.0 95.2 92.8
  • Chest measurement in the maximum inhalation [cm] 106.0 115.0 105.5 118.0 106.2 112.3
  • Chest measurement in the maximum exhalation [cm] 101.0 111.0 101.0 111.2 103.2 104.6
  • Length of the upper limb [cm] 84.0 85.0 78.0 87.0 86.0 82.0
  • Length of a lower limb [cm] 161.0 164.0 157.0 169.0 164.5 158.7
  • Length of the torso [cm] 61.5 59.0 53.0 62.5 55.5 58.0
  • Athletes participating in the test demonstrate values moved close of measured features anthropometric. Big differences appear in measurements of the size of the calf and the length of the torso. The similar build provides competitors about proper preparing the body towards going in for the canoeing. Two-time medallist of the Olympic Games I. Jemczuk thinks that getting the significant result in sport is only possible when canoeists and rowers have a very high level of appropriate physical features, as well as psychological predispositions. A coordination, power, the endurance and data are such features anthropometric. Their level is high with crucial factor in achieving success in sports disciplines about cyclical character (Chodinow, 2010). Mainly up to the attention a body weight and a height are overcome competitors, since in trainings and starts an ability of exploiting the body weight is a very important factor influencing the effectiveness for resetting the kayak ahead (Chodinow et al., 2010).
  • Table 2. Values of creases skórno - of fatty examined canoeists (own study)
  • Pleats skin - fatty Competitors
  • S.S. D.P. G.B. PS R.M. P.M.
  • Above the triceps brachii [0.1 mm] 2.2 2.1 0.9 0.8 1.2 1.4
  • Above the biceps brachii [0.1 mm] 1.6 0.6 1.0 0.4 1.0 0.5
  • Under the bottom back of the spatula [0.1 mm] 0.8 1.3 1.2 1.2 0.9 1.7
  • Above the comb of the iliac bone [0.1 mm] 1.0 0.8 1.3 1.6 0.9 1.1
  • Between competitors differences in the build were observed. It results from individual of the proportion of the build of the man and the predisposition to the possibility of going in for a given sports discipline. The great significance plays also a geneticist. Inheriting features of the build is an element which it isn't possible to change even best with adapted individually prepared practice.
  • Table 3. Percentage content of the fatty tissue in the body of competitors participating in the test calculated based on putting Jackson and Pollock on the same level (1984) for men
  • Competitor Percentage content
  • of fatty tissue
  • S.S. 11%
  • D.P. 11%
  • G.B. 11%
  • PS 11%
  • R.M. 11%
  • P.M. 11%
  • Each of examined competitors is characterized by a similar percentage content of the fatty tissue in the body (c 11%). The appropriate content of the fatty tissue in the body enables correct molding motor abilities what is combined with the appropriate development in the specific sports sport.
  • Results of the measurement of the size of the shoulder served for calculating sizes of muscles of the shoulder of competitors. Results were moved in Table 4.
  • Table 4. Sizes of muscles of the shoulder of competitors
  • Competitor Size of muscles of the shoulder [cm]
  • S.S. 28.1
  • D.P. 31.4
  • G.B. 31.2
  • PS 33.0
  • R.M. 28.5
  • P.M. 30.8
  • Results of measurements point out to the correctly developed muscle mass and the very good state of feeding the protein organism up what is a consequence of leading the correct training cycle, diets and supplementation with protein preparations. Moreover the well-developed muscular tissue to a considerable degree contributes to develop power and the speed in oaring, and hence to reach significant speeds in the kayak.
  • Results of the examination of absolute values of features were compared anthropometric suggested by Pietraszewska with results of measurements of the own test. Results were presented in Table 5.
  • Table 5. Comparing features anthropometric chosen by Pietraszewska with results of the examination own
  • Feature Values drawn up by Pietraszewska Mean from the conducted test
  • Height of the body [cm] 179.04 188.0
  • Body weight [cm] 75.13 87.3
  • Length of the upper limb [cm] 80.22 83.7
  • Length of a lower limb [cm] 164.45 162.4
  • Length of the torso [cm] 54.12 58.25
  • Size of the shoulder [cm] 30.66 35
  • The circumference will pretend [cm] 55.79 56.1
  • Size of the calf [cm] 37.45 37.1
  • Hip size [cm] 95.04 87.5
  • Chest measurement in the maximum inhalation [cm] 104.18 110.5
  • Chest measurement in the maximum exhalation [cm] 97.63 105.3
  • Crease skin - fatty under the bottom back of the spatula [mm] 8.6 12.02
  • Crease skin - fatty above the biceps brachii [mm] 6.1 8.5
  • Crease skin - fatty above the comb of the iliac bone [mm] 8.9 11.25
  • Discussion and conclusions
  • Conducted examining the evaluation of features anthropometric let analyse competitors going in for the canoeing influence of structure and composition of the body on achieved sports results. They stated that structure and appropriate composition of the body of athletes were significant in achieving significant sports results. Appropriate proportion bodies, as well as the correct content of the fatty tissue in the body of athletes have a key importance for molding of motor abilities, and what is combined with it of improving of one's abilities at a given sports discipline. In own examining the feature anthropometric have correct values with reference to competitors going in for the canoeing. Also a content of the fatty tissue on the level c the 11% of the body weight is an optimum indicator (Malinowski et al., 1997). Sizes of muscles of the shoulder of competitors point to the correct muscle mass essential to perform effort oaring is which both in the sprint, on short as well as long distance. From tests conducted by the Ringdove and partners on competitors of the handball (juniors "SMS Gdańsk") it results that the content of the fatty tissue in individual age groups of footballers develops on the level of the 10.2% - 11.4%. At MTS competitors the content of the fatty tissue amounted to Kwidzyn 9.55%. However at examined competitors of the soccer ("Lechia Gdańsk") the content of the fatty tissue was on the level c 15.5%. Moreover examined competitors of the team Amica had a Wronki values of the fatty tissue on the level of the 11.57% (the Ringdove et al., 2004). Obtained results of the examination own and comparing them with findings earlier point at optimum correlations in the content of the fatty tissue at athletes. Only competitors of Lechia demonstrate Gdańsk larger content of the fatty tissue in the comparison to examined canoeists. Moreover it is worthwhile paying attention to requirements of the contemporary game of the soccer. They force individuals favored with special predispositions to the ballgame to seek circuit races which will let choice foot, and will also let rationally forecast direction of the development of the sports competitor. Therefore with one of circuit races which point oneself coaches during selection, information is concerning the morphology. Most popular and with available information concerning the morphology of foot footballers, as similarly as in case of other sports sports materials are concerning the height and the body weight. Many authors try to determine the model of the competitor about optimum somatic, so-called rates of features "model of the champion". They effected such an evaluation on the basis of data from the world championships and such tests showed that a model of the champion was a competitor about height of the body of 178 cm and mass of 76 kg (Jaszczanin et al., 2004). In other examining competitors of the soccer, from teams of the Polish, German and Italian league, conducted by Jaszczanin and partners they stated that an athletic build prevailed among competitors. In the German league similarly as in Polish the most appeared of competitors about the athletic structure of the 54% from 242 competitors, 44% it leptosomatycy, and about 2% it pyknicy. The same situation took place in the Italian league - in the draft two and half a season an athletic type was a dominating type of the structure - 54% from 207 appearing, 45% it leptosomatycy, and the 1% again fell to competitors about the structure picnic (Jaszczanin et al., 2004). He results from the test, that best predisposing to sport (of soccer) there are persons about athletic (mesomorphic) for build. Comparing Jaszczanin results of the examination with the build of competitors of the canoeing it is possible to state that she is similar. Canoeists also demonstrate athletic build what results from conducted measurements anthropometric and of calculations. In the next test conducted in June 2009 through Chodinowa and a physical education was overcome a participation of 70 students of the second year of direction Hangover and health. 53 men and 17 women were in a research group. In order to determine morphological determinants of the sports result two basic measurements were exploited: the body weight and the height. During the test of conducted tests (tests and tests force) clearly an influence of the level of power and the endurance, as well as measurements was noticeable anthropometric to the final sports result of canoeists. They stated that the effectiveness of effects of canoeists depended on the degree of the link between individual components of all factors (height of the body, body weight, power, endurance, smelling the rhythm, motor coordination, psychological immunity, of motivation) (Chodinow et al., 2010). Results of measurements anthropometric from the own test one should juxtapose canoeists with tests force with aim of deepening conclusions from the test. It would help to state whether indeed the appropriate body weight and the height of competitors are significant in combination with developed motor abilities. However examined canoeists have predispositions, taking the body weight and the height into consideration for achieving significant sports results. They also dealt with studying somatic trademarks Karpiński and Opyrchał. They analysed swimmers participating in the Olympic Games in Beijing in 2008 under the angle of the somatic structure and the sports level. Additionally an age of medallists and IO finalists were analysed in Beijing. Based on data arithmetic means and spans of analyzed trademarks were calculated. Conducted factor analysis of the build of finalists and finalists of the competition swimming points at meaning of peculiar somatic conditioning in achieving meaning results in swimming. They concluded that the largely conditioned level of sports results was a height of the body (one should also rank the length of lower limbs here and upper, size of feet and the hand), as well as with relations of the height to the body weight. However they aren't these are features absolutely necessary to achieve outstanding sports results, of what perhaps to be an example even if quite low for the swimmer (178 cm) Żabkarz K. Kitijama (record holder of world, got two gold medals on IO in Beijing). However the height of the body and the somatic build of Olympic winners prove swimming achievements about their strong correlation with the level (Karpiński et al., 2010). The described test pays attention to meaning of the height of the body in sport what coincides with conclusions concerning meaning of the height of the body in the canoeing. Undoubtedly the height of the body is one of main indicators of sports successes in every sport. Nevertheless exceptions to a rule happen. In sport also a Block and a Schoolboy took the test on the assessment of the impact of structural and motor determinants. They assessed the effectiveness of the game in the volleyball of women based on parameters longish bodies of 288 young competitors aged 13-26. A height of the body, a body weight, a reach of the shoulder were measured as well as a rate of the slenderness was calculated. Next individual motor particularly essential abilities were examined in the volleyball. They stated, that relatively great sizes of parameters longish bodies don't condition the high effectiveness of the game and achieving sports mastery in the volleyball of women in the adequate grade. They also concluded that the effectiveness and special most strongly determined abilities of volleyball players were a high level of high-speed abilities and the motor coordination. Diagnosing these fitnesses should be a base for further selection proceedings (the block et al., 2001). So it turns out that not always the adequate height and the body weight condition sports successes. One should take all features into consideration anthropometric and results of applied tests and tests force, since the build can be an insufficient factor guaranteeing achieving of significant sports results. It refers also to the canoeing, since without the proper preparation and training motor abilities, optimum for going in for the canoeing dimensions of the body can turn out to be insufficient for going in for this sports discipline. Moreover examining rowers was conducted, taking into consideration physical fitness and composition of the body of an Olympic champions in the rowing (double scull of the lightweight) in 6-letnim period of the training. Klusiewicz and partners examined, in periods of joint practices of rowers, the body weight and thicknesses of three creases skin - fatty and on their base an amount of the fatty tissue and the fat-free body weight of rowers was calculated. On the basis of measurements they stated, that rowers were characterized by special predispositions to starts in the category of the lightweight, since could lower body weights to required with provisions limit, through the reduction in the fatty tissue without the need to reduce the fat-free body weight. The body weight of rowers in preparatory periods developed on the level by 73.3 kg up to 79.4 kg (a limit of the body weight is 72.5 kg) by contents of the fatty tissue from the 9.0% up to the 11.5%. So examined rowers had predispositions to oaring in the category "light", considering the possibility of lowering the body weight to determined limits determined by provisions (Klusiewicz et al., 2002). By applying the appropriate training cycle it is possible so to change structure and composition of the body so that it is possible to take part in the specific event.
  • Comparing findings own with measurements drawn up statistically of the body of canoeists suggested by Pietraszewska (Pietraszewska, 1998) it is possible to notice slight differences in measured features anthropometric. To the right build six examined competitors going in for the canoeing indicate it.
  • Examined features anthropometric point on muscular and build with the average content of the fatty tissue. It is worthwhile directing canoeists' attention to the powerfully built torso and upper limbs which constitute main power also. The extended shoulder girdle also influences reaching significant speeds in the kayak, and hence achieving sports successes positively. Studying trademarks anthropometric proved that without the proper training preparation, building the muscle mass and the reduction in the fatty tissue competitors wouldn't achieve such significant sports results for which there is a participation in the Olympic Games. Moreover molding motor abilities influenced the development of power, the endurance and speeds necessary in entering a race on different distance in the canoeing. A fact that all examined competitors demonstrate the 11% is worthy of notice content of the fatty tissue in the body. It is such a level of the fatty tissue which doesn't threaten the life and the health of the competitor, and simultaneously lets achieve more and more sports good results.
  • References
  • 1. Pietraszewska J., Zróżnicowanie morfologiczne zawodników różnych dyscyplin sportowych, AWF, Wrocław, 1998, s. 6-7
  • 2. Chodinow W., Wpływ danych antropometrycznych i przygotowania fizycznego na wyniki specjalistycznych testów kajakarek, Politechnika Radomska, Young sport science of Ukraine tom I, 2010, s. 353-357
  • 3. Malinowski A., Bożiłow W., Podstawy antropometrii. Metody, techniki, normy, wyd. naukowe PWN, Warszawa - Łódź, 1997, s. 41-48
  • 4. Grzywacz T. i wsp., Analiza struktury ciała zawodników gier zespołowych różnych kategorii wiekowych oceniana na podstawie różnych metod pomiarowych, Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku, Zakład Fizjologii, Gdańsk, 2004, Annales Universitatis Mariae Curie – Skłodowska, Lublin, s. 262-163
  • 5. Jaszczanin J. i wsp., Wybrane wskaźniki somatyczne piłkarzy klubów I ligi polskiej, włoskiej i niemieckiej, Instytut Kultury Fizycznej, Uniwersytet Szczeciński, Annales Universitatis Mariae Curie – Skłodowska, Lublin, 2004
  • 6. Karpiński R., Opyrchał C., Pływanie na Igrzyskach Olimpijskich w Pekinie - analiza poziomu sportowego, wieku i budowy somatycznej pływaków, Sport wyczynowy, nr 10-12, 2008
  • 7. Klusiewicz A. i wsp., Wydolność fizyczna i skład ciała mistrzów olimpijskich w wioślarstwie (dwójka podwójna wagi lekkiej) w 6-letnim okresie szkolenia, Sport wyczynowy, nr 5-6, 2002
  • 8. Klocek T., Żak S., Strukturalne i motoryczne determinanty skuteczności gry w piłce siatkowej kobiet. Antropomotoryka, nr 22, Kraków, 2001
  • 9. Pilewska W., 2002/ Dobór pod względem budowy somatycznej oraz poziomu zdolności motorycznych par sportowego tańca towarzyskiego reprezentujących odmienne style taneczne/, [w]: Wychowanie fizyczne i sport. Kwartalnik, Tom XLVI, Suplement Nr 1, Część 1. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2002, s.12- 313.
  • 10. Pilewska W., Pilewski R., 2008 /Budowa somatyczna zawodniczek i zawodników sportowego tańca/, [w]: Sport a dobrostan, red. prof. dr hab. E. Rutkowska. Wydawnictwo Uniwersytetu M. Curie-Skłodowskiej, Lublin, rozdział XI, s.109-117.
  • 11. Pilewska W., 2002/ Zróżnicowanie motoryczne oraz somatyczne tancerzy i tancerek sportowego tańca towarzyskiego/, [w]: Rocznik Naukowy AWFiS Gdańsk, tom XI „Indywidualizacja w procesie treningu sportowego”. Wydawnictwo Uczelniane AWFiS w Gdańsku, s.217-227.
  • Wstęp
  • Organizm ludzki ciągle podlega wpływom środowiska zewnętrznego, co daje swój wyraz między innymi w zróżnicowaniu morfologicznym. Zmiany te powodują znaczne urozmaicenie w budowie ciała w populacji. Jednak należy zwrócić uwagę, że to ćwiczenia fizyczne, która mają charakter treningu sportowego, w głównym stopniu kształtują sylwetkę człowieka (Pietraszewska, 1998, Pilewska, 2002, Pilewska i wsp., 2008). Odpowiednio przygotowane ciało, zarówno pod względem budowy mięśniowej jak i składu ciała oraz rozwijanie zdolności motorycznych to klucz do sukcesu każdego zawodnika. Najbardziej widoczne zmiany wynikające z zastosowania aktywności fizycznej obserwuje się w cechach wydolnościowych i sprawnościowych oraz w składzie ciała. Celem zastosowanego cyklu treningowego jest wykształcenie odpowiedniej budowy ciała i wpływ na zmianę składu ciała - zmniejszenie ilości tkanki tłuszczowej. Ćwiczenia fizyczne rozwijają ponadto najbardziej pożądane cechy sprawnościowe poprzez zmianę budowy morfologicznej organizmu. Mimo że niektóre zdolności motoryczne są uwarunkowane genetycznie nie znaczy to, że poprzez odpowiedni trening nie można ich rozwijać i osiągać znaczące wyniki w świecie sportu (Pietraszewska, 1998, Pilewska, 2002). Budowa i skład ciała ma niewątpliwie znaczenie w sporcie. Predysponuje bowiem do trenowania i uprawiania określonej dyscypliny sportu, a co się z tym wiąże – osiągania sukcesów sportowych. Każdy organizm ma jednak pewne ograniczenia, które jednocześnie mogą predysponować do uprawiania określonej dyscypliny sportowej. Osoby niskie, drobnej budowy prawdopodobnie nigdy nie będą więc odnosić sukcesów chociażby w koszykówce, gdzie wymagany jest odpowiedni wzrost zawodników. Z kolei osoba bardzo wysoka ma predyspozycje do uprawiania tej dyscypliny. Ważne jest to, by wykorzystać swoją budowę ciała do osiągania sukcesów w sportach, do których trenowania ma się odpowiednie predyspozycje.
  • Cel badań
  • Celem badań była ocena cech antropometrycznych sześciu zawodników kajakarstwa polskiej kadry olimpijskiej oraz ocena wpływu zróżnicowania morfologicznego. Ponadto badanie ma odpowiedzieć które cechy budowy morfologicznej mają główne znaczenie w danej dyscyplinie sportu i które można uznać za jeden z elementów składających się na końcowy efekt pracy trenera i zawodnika – sukcesy sportowe. Wykonane pomiary posłużyły ocenie parametrów budowy ciała i porównanie ich z parametrami zaprezentowanymi przez Pietraszewską (Pietraszewska, 1998).
  • Materiał i metody
  • W przeprowadzonym badaniu zmierzono cechy antropometryczne sześciu zawodników. Badanie cech antropometrycznych odbyło się w listopadzie 2012 r. Od zawodników otrzymano zgodę na przeprowadzenie badania i wykorzystanie wyników wyłącznie do celów naukowych. Badanie polegało na zmierzeniu ciała zawodników pod kątem specyficznej budowy ciała w kajakarstwie. Do wykonania badania wykorzystano narzędzia antropometryczne firmy GPM Swiss Mode. Zbadano lewą część ciała każdego zawodnika (zarówno fałdy skórno-tłuszczowe jak i kończynę górną i dolną) dla ujednolicenia wyników badania.
  • Wyniki
  • Wyniki pomiarów antropometrycznych z przeprowadzonego badania przedstawiono w Tabeli 1., 2. i 3.
  • Tabela 1. Cechy antropometryczne badanych kajakarzy (opracowanie własne)
  • Parametry i cechy antropometryczne Zawodnicy
  • S.S. D.P. G.B. P.S. R.M. P.M.
  • Wiek [lata] 20 21 19 24 24 21
  • Masa ciała [kg] 89,0 94,0 79,0 92,0 87,0 83,0
  • Wysokość ciała [cm] 188,0 192,0 182,0 192,0 188,0 186,0
  • Obwód ramienia [cm] 35,0 38,0 34,0 35,5 32,3 35,2
  • Obwód uda [cm] 57,0 56,5 55,5 58,0 54,8 55,0
  • Obwód łydki [cm] 33,0 41,3 38,2 37,0 36,0 37,2
  • Obwód bioder [cm] 87,0 89,0 84,0 91,8 87,6 85,8
  • Obwód miednicy [cm] 96,0 97,0 89,0 99,0 95,2 92,8
  • Obwód klatki piersiowej w maksymalnym wdechu [cm] 106,0 115,0 105,5 118,0 106,2 112,3
  • Obwód klatki piersiowej w maksymalnym wydechu [cm] 101,0 111,0 101,0 111,2 103,2 104,6
  • Długość kończyny górnej [cm] 84,0 85,0 78,0 87,0 86,0 82,0
  • Długość kończyny dolnej [cm] 161,0 164,0 157,0 169,0 164,5 158,7
  • Długość tułowia [cm] 61,5 59,0 53,0 62,5 55,5 58,0
  • Sportowcy biorący udział w badaniu wykazują zbliżone wartości zmierzonych cech antropometrycznych. Największe różnice występują w pomiarach obwodu łydki oraz długości tułowia. Podobna budowa ciała zawodników świadczy o odpowiednim przygotowaniu ciała w kierunku uprawiania kajakarstwa. Dwukrotny medalista Igrzysk Olimpijskich I. Jemczuk uważa, że zdobycie znaczącego wyniku w sporcie jest możliwe tylko wtedy, gdy kajakarze i wioślarze posiadają bardzo wysoki poziom odpowiednich cech fizycznych, a także predyspozycji psychicznych. Takimi cechami są koordynacja, siła, wytrzymałość oraz dane antropometryczne. Wysoki ich poziom jest istotnym czynnikiem w osiągnięciu sukcesu w dyscyplinach sportu o charakterze cyklicznym (Chodinow, 2010). Głównie bierze się pod uwagę masę ciała i wzrost zawodników, ponieważ bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na skuteczność w treningach i startach jest umiejętność wykorzystania masy ciała dla przesunięcia kajaka do przodu (Chodinow i wsp., 2010).
  • Tabela 2. Wartości fałdów skórno – tłuszczowych badanych kajakarzy (opracowanie własne)
  • Fałdy skórno - tłuszczowe Zawodnicy
  • S.S. D.P. G.B. P.S. R.M. P.M.
  • Nad mięśniem trójgłowym ramienia [0,1mm] 2,2 2,1 0,9 0,8 1,2 1,4
  • Nad mięśniem dwugłowym ramienia [0,1mm] 1,6 0,6 1,0 0,4 1,0 0,5
  • Pod dolnym grzbietem łopatki [0,1mm] 0,8 1,3 1,2 1,2 0,9 1,7
  • Nad grzebieniem kości biodrowej [0,1mm] 1,0 0,8 1,3 1,6 0,9 1,1
  • Pomiędzy zawodnikami zaobserwowano różnice w budowie ciała. Wynika to
  • z indywidualnych proporcji budowy ciała człowieka i predyspozycji do możliwości uprawiania danej dyscypliny sportu. Duże znaczenie odgrywa także genetyka. Dziedziczenie cech budowy ciała to element, którego nie można zmienić nawet najlepiej dostosowanym indywidualnie przygotowanym treningiem.
  • Tabela 3. Procentowa zawartość tkanki tłuszczowej w ciele zawodników biorących udział w badaniu obliczona na podstawie równania Jacksona i Pollocka (1984 r.) dla mężczyzn
  • Zawodnik Procentowa zawartość
  • tkanki tłuszczowej
  • S.S. 11%
  • D.P. 11%
  • G.B. 11%
  • P.S. 11%
  • R.M. 11%
  • P.M. 11%
  • Każdy z badanych zawodników charakteryzuje się podobną zawartością procentową tkanki tłuszczowej w ciele (ok. 11%). Odpowiednia zawartość tkanki tłuszczowej w ciele umożliwia prawidłowe kształtowanie zdolności motorycznych, co wiąże się z właściwym rozwojem w konkretnej dyscyplinie sportowej.
  • Wyniki pomiaru obwodu ramienia posłużyły do obliczenia obwodów mięśni ramienia zawodników. Wyniki przestawiono w Tabeli 4.
  • Tabela 4. Obwody mięśni ramienia zawodników
  • Zawodnik Obwód mięśni ramienia [cm]
  • S.S. 28,1
  • D.P. 31,4
  • G.B. 31,2
  • P.S. 33,0
  • R.M. 28,5
  • P.M. 30,8
  • Wyniki pomiarów wskazują na prawidłowo rozwiniętą masę mięśniową i bardzo dobry stan odżywienia białkowego organizmu, co jest konsekwencją prowadzenia prawidłowego cyklu treningowego, diety oraz suplementacji preparatami białkowymi. Ponadto dobrze rozwinięta tkanka mięśniowa w znacznym stopniu przyczynia się do rozwijania siły i szybkości w wiosłowaniu, a tym samym osiągania znacznych prędkości w kajaku.
  • Zestawiono wyniki badania bezwzględnych wartości cech antropometrycznych zaproponowanych przez Pietraszewską z wynikami pomiarów badania własnego. Wyniki przedstawiono w Tabeli 5.
  • Tabela 5. Porównanie cech antropometrycznych wybranych przez Pietraszewską z wynikami badania własnego
  • Cecha Wartości opracowane przez Pietraszewską Średnie wartości z przeprowadzonego badania
  • Wysokość ciała [cm] 179,04 188,0
  • Masa ciała [cm] 75,13 87,3
  • Długość kończyny górnej [cm] 80,22 83,7
  • Długość kończyny dolnej [cm] 164,45 162,4
  • Długość tułowia [cm] 54,12 58,25
  • Obwód ramienia [cm] 30,66 35
  • Obwód uda [cm] 55,79 56,1
  • Obwód łydki [cm] 37,45 37,1
  • Obwód bioder [cm] 95,04 87,5
  • Obwód klatki piersiowej w maksymalnym wdechu [cm] 104,18 110,5
  • Obwód klatki piersiowej w maksymalnym wydechu [cm] 97,63 105,3
  • fałd skórno - tłuszczowy pod dolnym grzbietem łopatki [mm] 8,6 12,02
  • fałd skórno - tłuszczowy nad mięśniem dwugłowym ramienia [mm] 6,1 8,5
  • fałd skórno – tłuszczowy nad grzebieniem kości biodrowej [mm] 8,9 11,25
  • Dyskusja i wnioski
  • Przeprowadzone badanie oceny cech antropometrycznych zawodników uprawiających kajakarstwo pozwoliło przeanalizować wpływ budowy i składu ciała na osiągane wyniki sportowe. Stwierdzono, że budowa i odpowiedni skład ciała sportowców ma znaczenie w osiąganiu znaczących wyników sportowych. Odpowiednie proporcje ciała, a także prawidłowa zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie sportowców ma kluczowe znaczenie dla kształtowania zdolności motorycznych, a co się z tym wiąże doskonalenia swoich umiejętności w danej dyscyplinie sportu. W badaniu własnym cechy antropometryczne mają prawidłowe wartości w odniesieniu do zawodników uprawiających kajakarstwo. Także zawartość tkanki tłuszczowej na poziomie ok. 11% masy ciała jest wskaźnikiem optymalnym (Malinowski i wsp., 1997). Obwody mięśni ramienia zawodników wskazują na prawidłową masę mięśniową niezbędną do wykonywania wysiłku jakim jest wiosłowanie zarówno w sprincie, na krótkich jak i długich dystansach. Z badań przeprowadzonych przez Grzywacza i współpracowników na zawodnikach piłki ręcznej (juniorzy „SMS Gdańsk”) wynika, że zawartość tkanki tłuszczowej w poszczególnych grupach wiekowych piłkarzy kształtuje się na poziomie 10,2% - 11,4%. U zawodników MTS Kwidzyn zawartość tkanki tłuszczowej wynosiła 9,55%. Natomiast u przebadanych zawodników piłki nożnej („Lechia Gdańsk”) zawartość tkanki tłuszczowej była na poziomie ok. 15,5%. Ponadto zbadani zawodnicy drużyny AMICA Wronki mieli wartości tkanki tłuszczowej na poziomie 11,57% (Grzywacz i wsp., 2004). Uzyskane wyniki badania własnego i porównanie ich z wynikami badań wcześniejszych wskazują na optymalne korelacje w zawartości tkanki tłuszczowej u sportowców. Jedynie zawodnicy Lechii Gdańsk wykazują większą zawartość tkanki tłuszczowej w porównaniu z przebadanymi kajakarzami. Ponadto warto zwrócić uwagę na wymogi współczesnej gry w piłkę nożną. Zmuszają one do poszukiwania kryteriów, które pozwolą na wybór osobników obdarzonych szczególnymi predyspozycjami do gry w piłkę nożną, a także pozwolą racjonalnie prognozować kierunek rozwoju sportowego zawodnika. W związku z tym jednym z kryteriów, który kierują się trenerzy podczas selekcji, są informacje dotyczące morfologii. Najbardziej popularnymi i dostępnymi informacjami dotyczącymi morfologii piłkarzy nożnych, podobnie jak w przypadku innych dyscyplin sportowych są materiały dotyczące wysokości oraz masy ciała. Wielu autorów próbuje określić model zawodnika o optymalnych wskaźnikach cech somatycznych, tzw. „model mistrza”. Oceny takiej dokonano na podstawie danych z mistrzostw świata i badania takie wykazały, że model mistrza to zawodnik o wysokości ciała 178 cm i masie 76 kg (Jaszczanin i wsp., 2004). W innym badaniu zawodników piłki nożnej, z drużyn ligi polskiej, niemieckiej i włoskiej, przeprowadzonym przez Jaszczanina i współpracowników stwierdzono, że wśród zawodników przeważa atletyczna budowa ciała. W lidze niemieckiej podobnie jak w polskiej najwięcej występowało zawodników o budowie atletycznej 54% z 242 zawodników, 44% to leptosomatycy, a około 2% to pyknicy. Ta sama sytuacja miała miejsce w lidze włoskiej - w przeciągu dwu i pół sezonu dominującym typem budowy był typ atletyczny – 54% z 207 występujących, 45% to leptosomatycy, a 1% ponownie przypadł zawodnikom o budowie piknicznej (Jaszczanin i wsp., 2004). Z badania wynika, że najlepiej predysponującymi do sportu (piłki nożnej) są osoby o atletycznej (mezomorficznej) budowie ciała. Porównując wyniki badania Jaszczanina z budową ciała zawodników kajakarstwa można stwierdzić, że jest ona podobna. Kajakarze także wykazują atletyczną budowę ciała, co wynika z przeprowadzonych pomiarów antropometrycznych i obliczeń. W kolejnym badaniu przeprowadzonym w czerwcu 2009 roku przez Chodinowa i Kaca wzięło udział 70 studentów drugiego roku kierunku wychowanie fizyczne i zdrowotne. W grupie badawczej znalazło się 53 mężczyzn oraz 17 kobiet. W celu określenia morfologicznych determinantów wyniku sportowego wykorzystano podstawowe dwa pomiary: masę ciała i wzrost. Podczas analizy przeprowadzonych badań (testy i próby wysiłkowe) wyraźnie zaznaczył się wpływ poziomu siły i wytrzymałości, a także pomiarów antropometrycznych na końcowy sportowy wynik kajakarzy. Stwierdzono, że skuteczność działań kajakarzy zależy od stopnia związku między poszczególnymi składowymi wszystkich czynników (wysokość ciała, masa ciała, siła, wytrzymałość, czucie rytmu, koordynacja ruchowa, odporność psychiczna, motywacji) (Chodinow i wsp., 2010). Wyniki pomiarów antropometrycznych kajakarzy z badania własnego należałoby zestawić z próbami wysiłkowymi celem pogłębienia wniosków z badania. Pomogłoby to stwierdzić czy rzeczywiście odpowiednia masa ciała i wzrost zawodników ma znaczenie w połączeniu z rozwijanymi zdolnościami motorycznymi. Przebadani kajakarze mają jednak predyspozycje, biorąc pod uwagę masę ciała i wzrost do osiągania znaczących wyników sportowych. Badaniem cech somatycznych zajęli się także Karpiński i Opyrchał. Przeanalizowali oni pływaków biorących udział w Igrzyskach Olimpijskich w Pekinie w 2008 roku pod kątem budowy somatycznej i poziomu sportowego. Dodatkowo przeanalizowano wiek medalistów i finalistów IO w Pekinie. Na podstawie danych obliczono średnie arytmetyczne i rozpiętości analizowanych cech. Przeprowadzona analiza wskaźników budowy ciała finalistek i finalistów zawodów pływackim wskazuje na znaczenie specyficznych uwarunkowań somatycznych w osiąganiu znaczących rezultatów w pływaniu. Wywnioskowano, że poziom wyników sportowych w dużej mierze uwarunkowany jest wysokością ciała (również należy zaliczyć tu długość kończyn dolnych i górnych, wielkość stóp i dłoni), a także relacjami wysokości do masy ciała. Jednak nie są to cechy bezwzględnie konieczne do osiągania wybitnych wyników sportowych, czego przykładem może być chociażby dość niski jak na pływaka (178 cm) żabkarz K. Kitijama (rekordzista świata, zdobył dwa złote medale na IO w Pekinie). Jednak wysokość ciała i budowa somatyczna zwycięzców olimpijskich dowodzą o ich silnej korelacji z poziomem osiągnięć pływackich (Karpiński i wsp., 2010). Przedstawione badanie zwraca uwagę na znaczenie wysokości ciała w sporcie, co pokrywa się z wnioskami dotyczącymi znaczenia wysokości ciała w kajakarstwie. Niewątpliwie wysokość ciała jest jednym z głównych wyznaczników sukcesów sportowych w każdym sporcie. Niemniej jednak zdarzają się wyjątki od reguły. Próbę oceny wpływu strukturalnych i motorycznych determinantów w sporcie podjęli także Klocek i Żak. Ocenili oni skuteczność gry w piłce siatkowej kobiet na podstawie parametrów długościowych ciała 288 młodych zawodniczek w wieku 13-26 lat. Zmierzono wysokość ciała, masę ciała, zasięg ramienia oraz obliczono wskaźnik smukłości. Następnie zbadano poszczególne zdolności motoryczne szczególnie istotne w siatkówce. Stwierdzono, że stosunkowo duże wielkości parametrów długościowych ciała nie warunkują w dostatecznym stopniu wysokiej skuteczności gry i osiągania mistrzostwa sportowego w piłce siatkowej kobiet. Wywnioskowano także, że skuteczność oraz umiejętności specjalne siatkarek najsilniej determinowane są wysokim poziomem zdolności szybkościowych oraz koordynacji ruchowej. Diagnozowanie tych zdolności powinno być podstawą do dalszego postępowania selekcyjnego (klocek i wsp., 2001). Okazuje się więc, że nie zawsze odpowiednia wysokość i masa ciała warunkują sukcesy sportowe. Należy brać pod uwagę wszystkie cechy antropometryczne oraz wyniki zastosowanych testów i prób wysiłkowych, ponieważ budowa ciała może być niewystarczającym czynnikiem gwarantującym osiąganie znaczących wyników sportowych. Odnosi się to także do kajakarstwa, ponieważ bez odpowiedniego przygotowania i wytrenowania zdolności motorycznych, optymalne do uprawiania kajakarstwa wymiary ciała mogą okazać się niewystarczające do uprawiania tej dyscypliny sportu. Przeprowadzono ponadto badanie wioślarzy, biorąc pod uwagę wydolność fizyczną oraz skład ciała mistrzów olimpijskich w wioślarstwie (dwójka podwójna wagi lekkiej) w 6-letnim okresie szkolenia. Klusiewicz i współpracownicy zbadali, w okresach wspólnych treningów wioślarzy, masę ciała oraz grubości trzech fałdów skórno – tłuszczowych i obliczono na ich podstawie ilość tkanki tłuszczowej oraz beztłuszczowej masy ciała wioślarzy. Na podstawie pomiarów stwierdzono, że wioślarze charakteryzowali się szczególnymi predyspozycjami do startów w kategorii wagi lekkiej, ponieważ mogli obniżać masy ciała do wymaganych przepisami limitowymi, poprzez redukcję tkanki tłuszczowej bez konieczności zmniejszania beztłuszczowej masy ciała. Masa ciała wioślarzy w okresach przygotowawczych kształtowała się na poziomie od 73,3kg do 79,4kg (limit masy ciała to 72,5kg) przy zawartości tkanki tłuszczowej od 9,0% do 11,5%. Zbadani wioślarze mieli więc predyspozycje do wiosłowania w kategorii „lekkiej”, biorąc pod uwagę możliwość obniżania masy ciała do określonych limitów określonych przepisami (Klusiewicz i wsp., 2002). Poprzez zastosowanie odpowiedniego cyklu treningowego można więc zmienić budowę i skład ciała tak, by można było wystartować w konkretnej konkurencji. Porównując wyniki badań własnych z opracowanymi statystycznie pomiarami ciała kajakarzy zaproponowanymi przez Pietraszewską (Pietraszewska, 1998) można zauważyć nieznaczne różnice w zmierzonych cechach antropometrycznych. Wskazuje to na odpowiednią budowę ciała sześciu zbadanych zawodników uprawiających kajakarstwo. Zbadane cechy antropometryczne wskazują na muskularną i budowę ciała ze średnią zawartością tkanki tłuszczowej. Warto zwrócić uwagę także na potężnie zbudowany tułów i kończyny górne, które stanowią główną siłę kajakarzy. Rozbudowana obręcz barkowa także wpływa dodatnio na rozwijanie znacznych prędkości w kajaku, a tym samym osiągnięcie sukcesów sportowych. Badanie cech antropometrycznych udowodniło, że bez odpowiedniego przygotowania treningowego, budowania masy mięśniowej i redukcji tkanki tłuszczowej zawodnicy nie osiągnęliby tak znaczących wyników sportowych jakim jest udział w Igrzyskach Olimpijskich. Ponadto kształtowanie zdolności motorycznych wpłynęło na rozwój siły, wytrzymałości i szybkości niezbędnych w startowaniu na różnych dystansach w kajakarstwie. Na uwagę zasługuje fakt, że wszyscy zbadani zawodnicy wykazują 11% zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie. Jest to taki poziom tkanki tłuszczowej, który nie zagraża życiu i zdrowiu zawodnika, a jednocześnie pozwala osiągać coraz lepsze wyniki sportowe.
  • Bibliografia
  • 1. Pietraszewska J., Zróżnicowanie morfologiczne zawodników różnych dyscyplin sportowych, AWF, Wrocław, 1998, s. 6-7
  • 2. Chodinow W., Wpływ danych antropometrycznych i przygotowania fizycznego na wyniki specjalistycznych testów kajakarek, Politechnika Radomska, Young sport science of Ukraine tom I, 2010, s. 353-357
  • 3. Malinowski A., Bożiłow W., Podstawy antropometrii. Metody, techniki, normy, wyd. naukowe PWN, Warszawa - Łódź, 1997, s. 41-48
  • 4. Grzywacz T. i wsp., Analiza struktury ciała zawodników gier zespołowych różnych kategorii wiekowych oceniana na podstawie różnych metod pomiarowych, Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku, Zakład Fizjologii, Gdańsk, 2004, Annales Universitatis Mariae Curie – Skłodowska, Lublin, s. 262-163
  • 5. Jaszczanin J. i wsp., Wybrane wskaźniki somatyczne piłkarzy klubów I ligi polskiej, włoskiej i niemieckiej, Instytut Kultury Fizycznej, Uniwersytet Szczeciński, Annales Universitatis Mariae Curie – Skłodowska, Lublin, 2004
  • 6. Karpiński R., Opyrchał C., Pływanie na Igrzyskach Olimpijskich w Pekinie - analiza poziomu sportowego, wieku i budowy somatycznej pływaków, Sport wyczynowy, nr 10-12, 2008
  • 7. Klusiewicz A. i wsp., Wydolność fizyczna i skład ciała mistrzów olimpijskich w wioślarstwie (dwójka podwójna wagi lekkiej) w 6-letnim okresie szkolenia, Sport wyczynowy, nr 5-6, 2002
  • 8. Klocek T., Żak S., Strukturalne i motoryczne determinanty skuteczności gry w piłce siatkowej kobiet. Antropomotoryka, nr 22, Kraków, 2001
  • 9. Pilewska W., 2002/ Dobór pod względem budowy somatycznej oraz poziomu zdolności motorycznych par sportowego tańca towarzyskiego reprezentujących odmienne style taneczne/, [w]: Wychowanie fizyczne i sport. Kwartalnik, Tom XLVI, Suplement Nr 1, Część 1. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2002, s.12- 313.
  • 10. Pilewska W., Pilewski R., 2008 /Budowa somatyczna zawodniczek i zawodników sportowego tańca/, [w]: Sport a dobrostan, red. prof. dr hab. E. Rutkowska. Wydawnictwo Uniwersytetu M. Curie-Skłodowskiej, Lublin, rozdział XI, s.109-117.
  • 11. Pilewska W., 2002/ Zróżnicowanie motoryczne oraz somatyczne tancerzy i tancerek sportowego tańca towarzyskiego/, [w]: Rocznik Naukowy AWFiS Gdańsk, tom XI „Indywidualizacja w procesie treningu sportowego”. Wydawnictwo Uczelniane AWFiS w Gdańsku, s.217-227.
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 12.01.2013.
  • Revised: 15.06.2013.
  • Accepted: 17.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J of H Ss) 2013; 3 (5): 529-556
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • MEANING OF CYCLE IN GENERAL FUNCTIONING INHABITANT OF PROVINCE KUJAWSKO-POMORSKIE
  • Znaczenie roweru w ogólnym funkcjonowaniu mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego
  • Danuta Kubiś, Elżbieta Brandt, Agnieszka Danielewicz, Tetiana Skaliy, Aleksander Skaliy, Walery Zukow
  • Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy
  • University of Economy, Bydgoszcz, Poland
  • Słowa kluczowe: aktywność, turystyka rowerowa, wojewódstwo kujawsko-pomorskie.
  • Key words: activity, cycling tourism, kujawsko-pomorskie province.
  • Abstract
  • Background. Within a dozen or so last years we observe the distinct growth of an interest in the bicycle crunch which serves as the tool enabling the active leisure, as well as the independent means of transport. The interest results above all from propagating the wide range of virtues a bicycle crunch i.e. a lower cost of the purchase and the use have which, speed of the migration in urban agglomerations, positive effect on the environment.
  • Objective. Establishing the actual significance of the bicycle crunch for residents of the kujawsko-pomorskie province was a purpose of research.
  • Material and the methods. For the purposes of tests a questionnaire form was an exploited technique, and a standardized questionnaire was an object being used for a direct realization of the chosen technique of tests. There were sixteen questions in the set, in the form cut open and closed. In case of closed questions a cafeteria was used (set of all possible responses) closed off, where the respondent chose exclusively from the available suggestions included in the formulated set and conjunctive cafeteria. The one next, enabled choice of a few replies, what it was possible to select calculating the frequency thanks to of given reply, and as a result of to create the appropriate hierarchy.
  • The chosen method of the diagnostic survey was conducted without the presence of the researcher, via the Moje-Ankiety.pl service center, of community portals and on the road of the data exchange with electronic mail.
  • The publication of the electronic questionnaire took place 13 January 2013, but findings were collected in the range of the week from the moment of starting e- questionnaire forms. At that time replies were collected from 126 respondents.
  • Results. From the bicycle crunch a lack of having him was passed to the most frequent causes of the non-user. It chose this reply 29.6% of the group singled out of respondents. Smaller percentage examined (9.3%) a lack recognised abilities of comfortable storing the bicycle crunch as the reason in the domicile as well as what can correlate from above - great risk of the theft. Other factors, influencing for the resignation from the use of the two-wheeled device it: threat the appearance of the accident, the discomfort and the time off migration. Exchanged suggestions constituted the 7.4% of the whole of chosen proposals. From the bicycle crunch they ranked among most rarely favored reasons of the non-user: an appropriate amount lacks bicycle lanes (1.9%), as well as appearing of an exaggerated physical effort (1.9%).
  • In the answer to a question "what would induce you for using the bicycle crunch?" there was a very fact of having him. This suggestion was chosen by the 15.6% of the favored test. According to respondents, an appropriate amount and a quality of routes intended for cyclists, an improvement connected with it in the state of the current road infrastructure, as well as a fall in the risk of the theft are also crucial factors which could induce them for using the bicycle crunch. Three exchanged reasons contained replies above the 10% of everyone. To least significant, they ranked: smaller congestion of streets (4.7%) and improving the state of the environment through the reduction in the exhaust emission and the noise (3.1%). It only described the 1.6% of respondents other motivator which the inability of the cycling is.
  • Weather conditions are a significant factor conditioning undertaking the cycling. He makes his decision conditional on it as far as 40.6% of respondents. And since the most optimal conditions for the cycling act in the holiday season, chose this option 24.8% of respondents. The percentage of persons which regularly go by bike in weekends is about the 12%, but the 13% of respondents on a bike move practically every day.
  • Data obtained via tests demonstrates, that with main form of the bicycle move a group undertakes which examined it is a recreational form. It decided this way as far as 60.6% of respondents.
  • Being based on a graphical presentation of data three reasons leading the way were appointed, for which examined undertake the use bicycle. They belong to them: pleasure of the ride (20.3%), active leisure (19.5%) being connected closely with the health and keeping the good condition (18.8%). Obtained replies are so to speak confirming the earlier discussed issue concerning the favored form of bicycle move.
  • Conclusions. What fifth isn't examined with user of the bicycle crunch what is a main cause of the non-usage of the bicycle crunch in the everyday life. Moreover respondents passed, that lack of mechanical abilities of storing the bicycle crunch and anxiety of the theft stopped them before purchasing the two-wheeled vehicle. A discomfort, a threat of the accident or a time off were among other reasons migration. One should here underline the suggested earlier lack in the theme of advantages of the bicycle crunch as messing up enabling free and relatively fast defeating distances in awarenesses of residents in the municipal space.
  • To factors which could affect the rise in the use of bicycle crunches examined they ranked having a bicycle crunch, and a road aspect, i.e. increasing and the improvement in the state of bicycle routes and the widely understood road infrastructure were put on the next place.
  • At present applying the bicycle crunch in general functioning of residents of the kujawsko-pomorskie province moves in with the soil of typical serving organising the recreation.
  • Streszczenie
  • Wprowadzenie. W przeciągu ostatnich kilkunastu lat obserwujemy wyraźny wzrost zainteresowania rowerem, który służy jako narzędzie umożliwiające aktywny wypoczynek, jak również niezależny środek transportu. Zainteresowanie wynika przede wszystkim z propagowania szerokiej gamy zalet jakie posiada rower tj. niski koszt zakupu i eksploatacji, szybkość przemieszczania się w aglomeracjach miejskich, pozytywny wpływ na środowisko.
  • Cel badań. Celem badań było ustalenie faktycznego znaczenia roweru dla mieszkańców województwa kujawsko - pomorskiego.
  • Materiał i metoda. Techniką wykorzystaną dla potrzeb badań była ankieta, a przedmiotem służącym do bezpośredniej realizacji wybranej techniki badań był standaryzowany kwestionariusz. W zestawie było czternaście pytań, w formie otwartej i zamkniętej. W przypadku pytań zamkniętych zastosowano kafeterię zamkniętą (zestaw wszystkich możliwych odpowiedzi), gdzie respondent dokonywał wyboru wyłącznie z możliwych sugestii zawartych w sformułowanym zestawie oraz kafeterię koniunktywną. Ta z kolei, umożliwiła wybór kilku odpowiedzi, dzięki czemu można było dokonać obliczenia częstotliwości wyboru danej odpowiedzi, a w następstwie utworzyć właściwą hierarchię.
  • Wybrana metoda sondażu diagnostycznego została przeprowadzona bez obecności badacza, za pośrednictwem serwisu Moje-Ankiety.pl, portali społecznościowych oraz na drodze wymiany danych pocztą elektroniczną.
  • Publikacja elektronicznego kwestionariusza nastąpiła 13 stycznia 2013 roku, a wyniki badań były gromadzone w przedziale jednego tygodnia od momentu uruchomienia e- ankiety. W tym czasie zebrano odpowiedzi od 126 respondentów.
  • Wyniki. Do najczęstszych przyczyn niekorzystania z roweru podawano brak jego posiadania. Odpowiedź tę wybrało 29,6% wyróżnionej grupy respondentów. Mniejszy odsetek badanych (9,3%) za powód uznał brak możliwości wygodnego przechowania roweru w miejscu zamieszkania oraz co może mieć związek z powyższym - duże ryzyko kradzieży. Inne czynniki, wpływające na rezygnację z eksploatacji urządzenia jednośladowego to: zagrożenie wystąpienie wypadku, niewygoda oraz wolne przemieszczanie się. Wymienione sugestie stanowiły 7,4% ogółu wybieranych propozycji. Do najrzadziej wyróżnianych powodów niekorzystania z roweru zaliczano: brak odpowiedniej ilości ścieżek rowerowych (1,9%), a także występowanie nadmiernego wysiłku fizycznego (1,9%).
  • W odpowiedzi na pytanie „Co skłoniłoby Pana/Panią do korzystania z roweru?” był sam fakt jego posiadania. Sugestia ta została wybrana przez 15,6% wyróżnionej próby. Według respondentów, odpowiednia ilość i jakość tras przeznaczonych dla rowerzystów, powiązana z tym poprawa stanu obecnej infrastruktury drogowej, a także spadek ryzyka kradzieży to również istotne czynniki, które mogłyby skłonić ich do użytkowania roweru. Wymienione trzy powody zawierały powyżej 10% wszystkich odpowiedzi. Do najmniej znaczących, zaliczono: mniejsze zatłoczenie ulic (4,7%) oraz polepszenie stanu środowiska poprzez redukcję emisji spalin i hałasu (3,1%). Tylko 1,6% ankietowanych przedstawiło inny czynnik motywujący, którym jest nieumiejętność jazdy na rowerze.
  • Znaczącym czynnikiem warunkującym podejmowanie jazdy na rowerze jest stan pogody. Od tego swoją decyzję uzależnia aż 40,6% ankietowanych. W związku z tym, że najbardziej optymalne warunki do jazdy na rowerze występują w okresie wakacyjnym, opcję tę wybrało 24,8% ankietowanych. Odsetek osób, które regularnie jeżdżą na rowerze w weekendy jest około 12%, a 13% respondentów na rowerze porusza się praktycznie codziennie.
  • Uzyskane za pośrednictwem badań dane pokazują, że główną formą ruchu rowerowego jaką podejmuje się grupa badanych to forma rekreacyjna. Zadecydowało tak aż 60,6% respondentów.
  • Bazując na graficznej prezentacji danych wyłoniono trzy przodujące powody, dla których badani podejmują się użytkowania roweru. Należą do nich: przyjemność jazdy (20,3%), aktywny wypoczynek (19,5%) wiążący się ściśle ze zdrowiem i utrzymaniem dobrej kondycji (18,8%). Uzyskane odpowiedzi są niejako potwierdzeniem wcześniej omówionego zagadnienia dotyczącego preferowanej formy ruchu rowerowego.
  • Wnioski. Co piąty badany nie jest użytkownikiem roweru, co jest główną przyczyną nieużywania roweru w życiu codziennym. Ponadto respondenci podawali, że brak możliwości technicznych przechowywania roweru i obawa kradzieży wstrzymuje ich przed dokonaniem zakupu jednośladu. Wśród innych powodów znalazła się niewygoda, groźba wypadku czy wolne przemieszczanie się. Należałoby tutaj podkreślić zasugerowany wcześniej brak świadomości mieszkańców na temat zalet roweru jako urządzenia umożliwiającego swobodne i relatywnie szybkie pokonywanie odległości w przestrzeni miejskiej.
  • Do czynników, które mogłyby wpłynąć na wzrost eksploatacji rowerów badani zaliczyli posiadanie roweru, a na kolejnym miejscu stawiano aspekt drogowy, czyli zwiększenie i poprawę stanu tras rowerowych oraz szeroko rozumianej infrastruktury drogowej.
  • Obecnie zastosowanie roweru w ogólnym funkcjonowaniu mieszkańców województwa kujawsko - pomorskiego sprowadza się do roli typowego urządzenia służącego rekreacji.
  • Introduction
  • Bicycle crunch included in the Highway Code as "two-wheeled vehicle or four-wheeled driven with strength of muscles of the going person on this vehicle" (D I, Art. of 2 sec. 47, acts Law on road traffic 1997) appeared on ducts of Europe much earlier than the automobile. Using the functioning of human muscles was the fundamental assumption of his structure with aim of the migration to different road distances. At first on account of the ceiling price, was available exclusive for representatives of the upper classes. However his production quickly assumed mass character and for a lot of years basic means of transport constituted residents of Europe for the considerable part. For example in Netherlands, already in timeouts of the era of the motorization, because in 1939 2.5 million of persons used bicycle crunches, and the number of owners of automobiles in the same time amounted to 67 thousand. However as a result of the technological progress proportion the ones were defeated by turning away. For a dozen or so years it is possible to observe the renaissance of the bicycle crunch to which to a considerable degree Americans contributed implementing the row of structural novelties. Apart from the dense transport function the bicycle crunch performs other indirect roles resulting from his influence on the psychophysical side of the man. At present because of overloading ducts, incurred as a result of the badly conducted transport policy urban agglomerations go the communicative chaos through. Adverse conditions of moving affect the frame of mind, emotions and the work output of residents destructively. Referring to the transport function of the bicycle crunch it is possible to state that he contributes for the minimization of negative results of overloading ducts, by enabling the migration faster than engine vehicles all over the area of the city. On some urbanised areas the travel time is a bicycle crunch shortest of all available means of transport what definitely influences his choice as basic means of transport (Kędracki 2002). To rank among benefits which are drawn from the cycling it is also possible guarantee of the full physiological deuce. It is sign of the health function of the bicycle crunch. Keeping the homeostasis, i.e. the optimal level of different chemical elements in bodily fluids guarantees the move constituting one of important factors deciding on the health of the man and of steady-state functional of all somatic and vegetative arrangements. The bicycle crunch forces almost all muscles to work which rhythmical contractions and loosening assist functioning of the cardiovascular system. The work of relieved lower limbs streamlines the circulation counteracting coming into existence of oedema, pains, wounds or other diseases incurred simultaneously in the end of disorders of feeding, removing waste products and supplying tissues with oxygen. The ride on the bicycle crunch has an influence positively on a motor coordination and clearly molds the sense of balance. Covering routes free from atmospheric pollutants, effectively a respiratory system of the man becomes streamlined. A vital capacity rises, a respiration deepens and a respiratory rhythm slows down, enhancing possibilities in addition in maximum consuming oxygen. During the ride the torso is based on the saddle, and lightened ponds of legs stay. Therefore the bicycle crunch is recommended to also persons suffering from pains and deviations of ponds. At appropriately selected intensity of exercises, the cycling is recommended as the form to the rehabilitation at diseases and at the rehabilitation of ischaemic illness of the heart, of bronchial asthma and other. Travelling by bicycle performs also a health function by preventing neurotic absent-mindednesses, simultaneously calms, sets into the state of the relaxation and calming himself down. From a point of view of the state of mind he constitutes the factor of the peace. Neurotic states are regarded as one of the gravest causes of illnesses of all arrangements. And so the cycling is a center preventing everyone to some extent for illnesses what the social great importance has (Kędracki 2002).
  • Bicycle expeditions, being the source of the active leisure and entertainment perform the recreational function in the process. She is unusually essential in contemporary world in relation to the need of the neutralization of adverse effects of stress situations, of diseases associated with the progress of civilization whether with shortening working hours and extending the leisure time for developing. It is possible in addition to emphasize the indirect social function of the cycling tourism which results from her family character. Families, choosing this form of the activity in order to use the free time up, benefits particularly to the development and raising children take back. Shared bicycle bus trips integrate, internal families make the life rich, strengthen and emotional links between family members deepen, as well as resolve vital conflicts (Bicycle Routes 2010).
  • The bicycle crunch is also significant for an economy of the state. It isn't only a means of transport and of recreation, but also counting business. Because the bicycle market brings incomes, as well as places of employment to communes, as well as you. Factories, wholesale companies, stores, service centres, rental companies of bicycles are a row of workstations and intraty. The great potential sticks in the bicycle tourist industry, for which authorities of individual ranks should support the development. Bicycle travels which tie themselves with staying in the direct communication influence broadening their knowledge about the country thanks to that. They enable in relatively to meet tourist assets of the visited region in the short time, as well as to see popular places with the quite new prospect (of the Copt and wsp. 2000). And so the tourist function is a next advantage of the bicycle activity.
  • Province Kuyavian - Pomorskie is located on the border of central and north Poland, however forming it took place as a result of the administrative reform in 1998. The landscape of the province is diversified. To the lay of the land of the noon and eastern part provinces last freezing affected, called Baltic. Then an extensive ice-marginal valley came into existence Toruńsko - Eberswaldzka which divided the area in question in the north and noon part. About 12 thousand years ago the glacier, as a result of the regression, carved the Valley of the Lower Vistula. A lake district Noon-Pomeranian, sharing in the province, to subdivisions is located in the north-west: Brdy Valley, Wdy Valley, Wysoczyznę Secular, of Sandras of Tuchola Forest and lake district Krajeńskie. Lake districts reach the right bank of the Vistula: Chełmno, Dobrzyńskie, Brodnica, partly Iława and Valley of the Drweca. Southern side of the ice-marginal valley Toruńsko - Eberswaldzkiej spreads through the Greater Poland lake district which next is divided on: the Gniezno lake district, the Inowrocław Plain and the lake district Of the Kujawy region (Bykowski ey al. 2005).
  • The kujawsko-pomorski province similarly to an remaining administrative units of Poland has in its area attractive and valuable from a point of view of the tourist of the feature of the natural environment and monuments of the material culture, which relatively enable practising the activity-based tourism, in it bicycle (Rogalewski 1965).
  • Tourist parties are an excellent form of popularizing the cycling tourism to which the type of the activity-based tourism is treated,. Parties propagating the bicycle activity are held cyclically and attract the large number of participants every year every now and then.
  • A Bydgoszcz Rally of the Independence, organised by affiliating cyclists called Bicycle Birch is an example of events of this type. Giving the rank due to the Independence Day through the memory, the attitude and the active participation in his celebration is a general objective of the rally and reminding the young generation of National storage locations located in Communes of the Bydgoszcz District and the City of Bydgoszcz. The route had 111 km and proceeded through twelve storage locations National: Bydgoszcz - Observantine ul. (Grave of the Unknown of the Greater Poland Insurgent), Bydgoszcz Valley of the Death, Osielsko (Grave of Władysław Kieroński of the participant in the January coming into existence 1862-1864), Borówno (graveyard of victims of terror Nazi from the wartime 1939-1945), Pyszczyn (obelisk of Soldiers 8 Killed in action of infantry regiment in Pyszczynie in 1945r.), Oaken Mountain (place of executions of about 800 victims murdered by invader), Koronowo (Monument to the Glory of the Polish Weapon), Tryszczyn (storage location National associated with executing by firing squad the World War II of about 700 Poles in two first months), Osówiec (storage location National, in which in forests wheel Osówca on 18.10.1939 a few Mochle country dwellers were executed by firing squad and Osówiec), White of Mud (Monument to victims of terror Nazi 1939-1945), Birch (Monument to Greater Poland Insurgents 1918-1919), Bydgoszcz - marketplace (the Monument to the Fight and Martyrdoms of the Bydgoszcz Earth).
  • With the thought about the promotion of the bicycle crunch as the best means of transport in the city an all-Polish Cyclical Holiday is an organised subsequent event. The idea establishes holidays for rides taking place every year in the nineties, in different cities of Poland. However the traditional program of the party was broadened for accompanying attractions associated with bicycle crunches e.g. competitions, displays of movies, lectures and talks, displays of untypical bicycle activities. Main cells of the party are celebrating the freedom of moving a bicycle crunch gives which and encouraging using these means of transport usually.
  • The bicycle crunch is the most efficient means of transport in the city in the range of 10 km, both socially and individually, without taking health determinants into account. They contribute to it specific his features i.e. the speed and the flow of the adaptation to conditions of cities, rest and the tourism, a negative income is missing to environment, lack of greater restrictions of ancient users, high health advantages, not-appearing of any costs of transferring (Musolf 2008).
  • Purpose of the work
  • The fulfilled test was supposed to serve enriching the knowledge about actual perceiving the role of bicycle crunch in the life of residents of the province kujawsko - pomorskie.
  • Research hypothesis: the bicycle Activity won't matter greatly in general functioning of residents of the province kujawsko - pomorskie.
  • At the work an attempt of the reply to the following questions was made:
  •  whether residents of the province kujawsko - Pomorskie do use bicycle crunches?
  •  what causes of the lack of using bicycle crunches by residents are?
  •  what induces residents for using bicycle crunches?
  •  when recently did residents use the bicycle crunch?
  •  how often do residents travel by the two-wheeled vehicle?
  •  what months in the year most oftentimes are bicycle crunches used by residents in?
  •  what form of the bicycle move is favored by residents of the province?
  •  what reasons of using the bicycle crunch by residents are?
  •  which from the function of the bicycle crunch is most essential for residents?
  •  do residents participate in parties or attacks propagating the bicycle movement?
  •  how is the state of local bicycle lanes assessed by residents?
  •  whether residents use from appointed in the province kujawsko - pomorskie of bicycle routes?
  •  do residents feel the need to increase privileges for persons moving on bicycle crunches?
  • Material and testing methods
  • At this work a diagnostic survey which Pilch and Bauman explain was a research method as "manner of the knowledge acquisition of phenomena about attributes of communities structural and functional and about dynamics of social phenomena, opinions and views chosen, intensifying and directions of the development set, having education meaning, based on the specially selected group representing the general population, which the given phenomenon appears in" (Pilch, Bauman 2001). The diagnostic survey was conducted on the random test on persons from the general residents' association of the province kujawsko – pomorskie. For the purposes of the work a questionnaire form was an applied research technique, and with research tool, standardized questionnaire (Enc. 1).
  • In order to conduct the empirical part of this work an electronic version of the questionnaire of the questionnaire form was prepared. He clubbed together from the set of fourteen questions, in the form cut open and closed. In case of closed questions a closed cafeteria was used (set of all possible responses), where the respondent chose exclusively from the available suggestions included in the formulated set and cafeteria koniunktywną which enabled choice of a few replies, what it was possible to select calculating the frequency thanks to of given reply, and as a result of to create the appropriate hierarchy.
  • The chosen method of the diagnostic survey was conducted without the presence of the researcher, via the Moje-Ankiety.pl service center, of community portals and on the road of the data exchange with electronic mail.
  • Group examined counted 126 persons inhabiting the province altogether kujawsko - pomorskie (Fig. 1). A substantial amount of respondents is residents of the commune Bydgoszcz. Because their number took 90 persons out what constituted the 71.5% of everyone examined.
  • Next there was a sex from circuit races taken on of the survey on the structure of respondents (Graf. 1). Amongst examined persons in terms of the sex, in the little majority women dominated (52.4%).
  • In the test a group prevailed of respondents in the century from 20 up to 29 years (56.3%).
  • Drawing 1. The distribution and the number of people of respondents in taken hold
  • in surveys PROV communes kujawsko - pomorskie
  • Graph 1. Structure of respondents according to the sex [%] Graph 2. Structure of respondents according to the age [%]
  • Second there were persons as for the number of groups in period 30 - 39 years (19.8%). It is possible to explain the low interest and the participation of young people in the conducted test on the grounds of their unconcern with issues brought up (Graf. 2).
  • An education was the last circuit race of examining respondents (Enc. 2, Tbl. 1). Analyzing educating respondents they stated that persons had dominated with the higher education (69.8%).
  • Findings
  • As a result of conducted tests they stated, that residents of the kujawsko-pomorski province in c 65% they use the bicycle crunch and are his chief owner, however c the 15% of persons of respondents using the bicycle crunch doesn't own it, but shares or lends. Numerous group of respondents, were these are persons which generally speaking don't have a bicycle crunch and aren't his users (19.8%) (Graf. 3). From the bicycle crunch a very fact of the lack of having him was a main cause of the non-user (29.6%), at least c 9% examined behind the main reason recognised the lack of the possibility of comfortable storing the bicycle crunch in the domicile, as well as great risk of the theft (Graf. 4).
  • Graph 3. Do you use the bicycle crunch?
  • Remaining factors, influencing for the resignation from the use of the inspected two-wheeled device it: the appearance of the accident, the discomfort and the time off migration (Graf. 4).
  • Graph 4. Causes of the non-user from the bicycle crunch.
  • They turned to respondents with the enquiry: what would induce you for using the bicycle crunch? About 15% examined it would use the bicycle crunch, if had him, however many respondents answered that the appropriate amount and the quality of routes intended for cyclists and the improvement in the state of the current road infrastructure, as well as the fall in the risk of the theft would be crucial factors which they could induce of them for using the bicycle crunch (Enc. 3, Graf. 5).
  • The frequency of using the bicycle crunch by respondents was diversified, although the straight majority showed that she had used the bicycle crunch from the month to half a year for it. In relation to the fact that in the month of the reference a January was accepted (in this period the functions associated with the completion of the survey were conducted) collected data shows that it took place in the summer season. Close the 15% of owners bicycle, used it from half a year to the year for it. In this case an early summer and a spring were a dominating time. The similar percentage of respondents admitted that he had had a contact with the bicycle crunch up to the month for it, and so it took place already in the winter period. Probably persons which treat the bicycle crunch constituted this group as the exclusive means of transport and lighted fans of this form of the recreation (Graf. 6). Similar results were observed in the conducted survey through Adas and of partners (2010) from the academy of physical education in Poznań. Results gathered by them certify that the bicycle heavy traffic is recorded in the summer period. The relatively smaller participation of cyclists takes place in the period of the early spring.
  • For the cycling a 64% was granted by the fall examined what is explained with reducing the heat of the sun and the progressive decline of the environmental temperature. However in the winter, only a 16% of respondents already undertakes the use of the bicycle crunch (Graf. 6).
  • Graph 6. When last time use/and you from the bicycle crunch? Graph 7. Frequency of using the bicycle crunch?
  • The question concerning the frequency of using the bicycle crunch was a continuation of the previous research problem. Weather conditions are a significant factor conditioning undertaking the cycling (40.6%), and in relation to the fact that the most optimal conditions for the cycling act in the holiday season, c confirmed the 24% of respondents this time of using the bicycle crunch. C the 25% of examined persons regularly goes by bike every day or in weekends (Graf. 7).
  • In order to depict the issue in detail discussed a degree of the use of two-wheeled vehicles was determined in individual months of the year. Up to most oftentimes chosen months by cyclists, one should rank the holiday-holiday period: the June, the July and the August (17%). Not much more rarely from charms of the cycling, use examined in May (14.3%) and in September (13.9%). In remaining months a meaning fall was seen in using the bicycle crunch (Enc. 4, Graf. 8).
  • The survey next question was supposed to move closer forms of the bicycle move which the most are favored by examined persons. A recreational form was a main form of the bicycle move (60.6%). For respondents conditions are an important factor of using the bicycle crunch turystyczno - tourist what confirmed the 30% of respondents. Other forms of the bicycle ride (routes in the difficult area with obstacles and road cycling
  • Graph 9. Favored forms of the bicycle move were marginal (Graf. 9).
  • Showing main motives for taking the bicycle initiative by respondents was other important aim of the conducted test. Three main reasons were appointed, for which examined undertake to use the bicycle: pleasure of the ride (20.3%), active leisure (19.5%) being connected closely with the health and keeping the good condition (18.8%) as well as getting to know new seats (12.3%). Remaining motives suggested respondents had a lower significance for them (Enc. 5, Graf. 10).
  • The recreational function of the bicycle crunch was indicated by the 49.4% examined for the important function of the bicycle crunch. It was consistent with previous answers to questions. The health sphere played an important role in living of residents what the form of using the bicycle crunch confirms. A fact that the bicycle crunch is treated also by respondents as the means of transport is worth the underline what paid attention to about 16% of respondents (Graf. 11).
  • Graph 11. Important function of the bicycle crunch according to respondents
  • In tests they checked whether the domicile of respondents had affected the function of using the bicycle crunch. Largest group examined persons decided from the major city which showed the recreation too most essential (38.4%). , As for the size of the participation in tests, persons inhabiting country areas were the second group, this group also indicated the recreation as the main form of using the bicycle crunch. A fact that the domicile didn't constitute meaning for the form of using the bicycle crunch deserves the underline what achieved results confirm (Enc. 6, Tbl. 2).
  • Hereinafter the questionnaire of the questionnaire form was brought up issue which was supposed to reflect the level of employing respondents in organised bicycle initiatives. Received data announces about the low commitment of the society to initiatives propagating the bicycle activity. About it granted the 77% of respondents, that had never participated in events of this type. Behind the cause of the ignorance of organised bicycle events it is possible to regard ineffective promotion or lack of time and willingness of respondents to the that kind of activity (Graf. 13).
  • In part of analytical work, attempts to take the being evaluation of the current condition of the bicycle infrastructure were a crucial element in regions of the domicile of respondents. Collected data announce about good (27.8%) or for averages (27.7%) standing of bicycle lanes.
  • Results were analyzed not taking into account the group of people which didn't give its opinion as for the quality of bicycle lanes (Graf. 13, Enc. 7, Tbl. 3).
  • Specially marked out in the province kujawsko - pomorskie paths and bicycle trails are used by a small group of residents. About it indicated the 66% of respondents, that didn't use outlined areas for bicycle routes, only about 8% examined uses them regularly (Graf. 14).
  • Graph 13. Infrastructure appraisal bicycle in the closest neighborhood
  • To sum up obtained information from respondents about the significance of the bicycle crunch in general functioning of residents was underlined need for bigger privileging cyclists in the road traffic.
  • Graph 14. Level of using bicycle routes appointed on the area by respondents the PROV kujawsko - Pomorskie
  • About confirmed the 60% of respondents fact of not sufficient conveniences and conditions for free planting the bicycle activity (Graf. 15).
  • Graph 15. Greater privileges are needed for cyclists
  • Conclusions and discussion
  • Testing the bicycle initiative of residents of the province was main planning conducted tests kujawsko - . Established research hypothesis: in practice the bicycle activity doesn't play the major part in general functioning of the regional community, was confirmed. The data analysis let the work for formulating assumptions determined to the purpose.
  • What fifth isn't examined with user of the bicycle crunch. To main causes of the existing situation a fact of not-having the two-wheeled vehicle and conditions of settling which they don't give to the possibility were ranked of storing the bicycle. A discomfort, a threat of the accident or a time off were among other reasons migration. A lack of the awareness of residents deserves the underline about advantages of the bicycle crunch as the device enabling free and relatively fast defeating the distance at the municipal space.
  • To factors which could affect the rise in the use of bicycle crunches examined ranked having a bicycle crunch. A road aspect, i.e. increasing and the improvement in the state of bicycle routes and road infrastructure safe for cyclists were put on the next place.
  • At most a recreation is a form assessed by respondents of the bicycle move. Respondents when choosing the reply confined themselves mainly to the recreational function, coming down to pleasant spending the leisure time. On above a lack of the knowledge of resulting benefits from other types of applying the bicycle crunch e.g. as the center of the traction can affect (transport function) or vehicle helping get to know aesthetic advantages of the environment (tourist function).
  • Residents on average or well assessed the state of local bicycle lanes. However one should notice, that big the group of people assesses the state of tracks on weak and very weak, altogether 29.7%. In the large portion c the 66% of residents doesn't use from stretches marked out of bicycle routes, only c 8% examined regularly uses ducts intended to move by cyclists.
  • To sum up one should emphasize achieved results, that respondents can see the need to increase conveniences and privileges for persons moving on bicycle crunches. Above tests put applications implying increasing the amount of routes intended for safe cyclists at the public transport, enabling to use from the bicycle crunch as the means of transport. Having perceiving present at the account the bicycle crunch by residents which is limited to the application deprived of the greater usefulness a recreation is which, a need of showing exists of regional community of more valuable functions of the bicycle crunch and encouraging dominating currently applying the two-wheeled vehicle for the change.
  • One should popularize the bicycle activity, showing numerous virtues for her on the health, social, tourist, communications and ecological plain. Here a popularization is shown the attack e.g. bicycle from possibly with biggest using media.
  • In the face of threats with itself a current lifestyle carries which, intentional implementing issues taken at this work for the educational class at schools is revealed. Awareness of young persons about meaning of the bicycle activity, would be instilled in the early stage of raising them, what as a result of could influence more late choices of forms of the active leisure.
  • A greater promotion and a backing of events undertaken by various organisations and institutions are recommended, of which popularizing the bicycle activity is a purpose.
  • To sum up it is possible to state, that current applying the bicycle crunch in general functioning of residents of the province kujawsko - Pomorskie moves in with the soil of the device being used mainly for a recreation. For implementing changes in the current structure funkcyjności of bicycle crunch involving many persons and the institution is required, which with one's action can zaktywować society and to put on a pedestal means of transport a bicycle crunch is which.
  • References
  • Adach J., Adach O., Chodakiewicz G. (2010). Jazda na rowerze jako bezpieczna forma rekreacji dla osób w każdym wieku, [w:] Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku, red. Umiastowska D., Albatros, Szczecin.
  • Bykowski W. (2005) Kujawsko – pomorskie dla każdego: przewodnik turystyczny po najciekawszych miejscach województwa, Apeiron, Bydgoszcz.
  • Kamiński A. (1977). Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, Ossolineum, Wrocław, s.65.
  • Kędracki M. (2002) Przewodnik rowerowy po Polsce, Pascal, Bielsko Biała, s. 45.
  • Kopta T., Użdalewicz Z., Nowotka W. (2000) Transport rowerowy, Śląski Związek Gmin i Powiatów, Rowerem po Śląsku, Katowice.
  • Musolf K. (2008). Jakość infrastruktury transportowej aglomeracji bydgoskiej jako determinant aktywizacji gospodarczej regionu kujawsko – pomorskiego, [w:] Infrastruktura transportowa szansą i barierą rozwoju regionalnego, red. Łacny J, WSG, Bydgoszcz.
  • Pilch T., Bauman T., (2001) Zasady badań pedagogicznych, ŻAK, Warszawa.
  • Rogalewski O. (1965) Walory turystyczne Polski, PTE, Wrocław.
  • Ustawa Prawo o Ruchu Drogowym z dnia 20 czerwca 1997 Dział I, art. 2, ust. 47.
  • Trasy rowerowe (2010), Express Media, Bydgoszcz. http://swietocykliczne.pl/2013/archiwum-pl. http://www.rowerowabrzoza.pl/index.php/aktualnosci/811-vi-bydgoski-rajd-niepodleglosci-pamietamy.
  • Wstęp
  • Rower ujęty w Kodeksie Drogowym jako „pojazd jednośladowy lub dwuśladowy napędzany siłą mięśni osoby jadącej tym pojazdem” (Dział I, art. 2 ust. 47, ustawy Prawo o Ruchu Drogowym 1997) pojawił się na drogach Europy znacznie wcześniej niż samochód. Podstawowym założeniem jego konstrukcji było wykorzystanie pracy ludzkich mięśni celem przemieszczania się na różne odległości drogowe. Z początku ze względu na wysoką cenę, był dostępny wyłączne dla przedstawicieli wyższych sfer. Jednakże jego produkcja szybko przybrała charakter masowy i przez wiele lat stanowił podstawowy środek lokomocji dla znacznej części mieszkańców Europy. Przykładowo w Holandii, już w czasach ery motoryzacji, bo w 1939 roku z rowerów korzystało 2,5 miliona osób, a liczba właścicieli samochodów w tym samym czasie wynosiła 67 tysięcy. Jednak w wyniku postępu technicznego proporcje te uległy odwróceniu. Od kilkunastu lat można zaobserwować renesans roweru, do którego w znacznym stopniu przyczynili się Amerykanie wprowadzając szereg nowości konstrukcyjnych. Oprócz ścisłej funkcji transportowej rower pełni inne pośrednie role wynikające z jego oddziaływania na psychofizyczną stronę człowieka. Obecnie z powodu przeciążenia dróg, powstałego na skutek źle prowadzonej polityki transportowej aglomeracje miejskie przeżywają chaos komunikacyjny. Niekorzystne warunki poruszania się wpływają destrukcyjnie na samopoczucie, emocje i wydajność pracy mieszkańców. Odnosząc się do funkcji transportowej roweru można stwierdzić, że przyczynia się do minimalizacji negatywnych następstw przeciążenia dróg, poprzez umożliwienie szybszego niż pojazdy silnikowe przemieszczania się po terenie miasta. Na niektórych obszarach zurbanizowanych czas podróży rowerem jest najkrótszy spośród wszystkich dostępnych środków transportu, co zdecydowanie wpływa na jego wybór jako podstawowego środka lokomocji (Kędracki 2002). Do korzyści jakie czerpie się z jazdy na rowerze zaliczyć można również gwarancję pełnej równowagi fizjologicznej. Jest to przejaw funkcji zdrowotnej roweru. Ruch stanowiący jeden z najważniejszych czynników decydujących o zdrowiu człowieka zapewnia utrzymanie homeostazy, czyli optymalnego poziomu różnych składników chemicznych w płynach ustrojowych i stanu równowagi funkcjonalnej wszystkich układów somatycznych i wegetatywnych. Rower zmusza do pracy prawie wszystkie mięśnie, których rytmiczne skurcze i rozluźnianie wspomagają pracę układu krążenia. Praca odciążonych kończyn dolnych usprawnia krążenie przeciwdziałając jednocześnie powstawaniu obrzęków, bólów, ran czy innych schorzeń powstałych w efekcie zaburzeń w odżywianiu, usuwaniu produktów przemiany materii i zaopatrzeniu tkanek w tlen. Jazda rowerem oddziałuje pozytywnie na koordynację ruchową i wyraźnie kształtuje zmysł równowagi. Pokonując trasy wolne od zanieczyszczeń atmosferycznych, efektywnie usprawnia się układ oddechowy człowieka. Wzrasta pojemność życiowa płuc, pogłębia się oddychanie i zwalnia rytm oddechowy, zwiększając przy tym możliwości w zakresie maksymalnego pochłaniania tlenu. Podczas jazdy tułów jest oparty na siodełku, a odciążone zostają stawy nóg. Dlatego rower zaleca się także osobom cierpiącym na bóle i zwyrodnienia stawów. Przy odpowiednio dobranej intensywności ćwiczeń, jazda na rowerze bywa zalecana jako forma rehabilitacji przy schorzeniach oraz przy rehabilitacji choroby niedokrwiennej serca, astmy oskrzelowej i innych. Poruszanie się rowerem pełni także funkcję zdrowotną poprzez zapobieganie rozkojarzeniom nerwicowym, jednocześnie uspokaja, wprawia w stan relaksu i wyciszenia. Z punktu widzenia ogólnego samopoczucia stanowi czynnik spokoju. Stany nerwicowe uznaje się za jedną z najpoważniejszych przyczyn chorób wszystkich układów. Zatem jazda na rowerze jest w pewnym stopniu środkiem zapobiegającym wszystkim chorobom, co ma ogromne znaczenie społeczne (Kędracki 2002).
  • Wyprawy rowerowe, będąc źródłem aktywnego wypoczynku i rozrywki pełnią tym samym funkcję rekreacyjną. Jest ona niezwykle istotna we współczesnym świecie w związku z potrzebą neutralizacji negatywnych skutków sytuacji stresowych, chorób cywilizacyjnych czy skróceniem czasu pracy i wydłużeniem czasu wolnego do zagospodarowania. Można przy tym podkreślić pośrednią funkcję społeczną turystyki rowerowej, która wynika z jej rodzinnego charakteru. Rodziny, wybierając tę formę aktywności celem spożytkowania wolnego czasu, odnoszą korzyści szczególnie dla rozwoju i wychowania dzieci. Wspólne wycieczki rowerowe integrują, wzbogacają życie wewnętrzne rodziny, utrwalają i pogłębiają związki emocjonalne między członkami rodziny, a także łagodzą konflikty życiowe (Trasy rowerowe 2010).
  • Rower ma także znaczenie dla gospodarki państwa. To nie tylko środek transportu i rekreacji, ale również liczący się biznes. Rynek rowerowy przynosi bowiem gminom, jak i państwu dochody, a także miejsca pracy. Fabryki, hurtownie, sklepy, punkty serwisowe, wypożyczalnie rowerów to szereg stanowisk pracy i intraty. Duży potencjał tkwi w rowerowym przemyśle turystycznym, któremu rozwojowi władze poszczególnych szczebli powinny sprzyjać. Podróże rowerowe, które wiążą się z przebywaniem w bezpośrednim kontakcie z otoczeniem wpływają dzięki temu na pogłębianie wiedzy o kraju. Umożliwiają w stosunkowo krótkim czasie poznać walory turystyczne odwiedzanego regionu, jak też zobaczyć popularne miejsca z całkiem nowej perspektywy (Kopta i wsp. 2000). Funkcja krajoznawcza jest zatem kolejnym atutem rowerowej aktywności.
  • Województwo kujawsko - pomorskie położone jest na granicy centralnej i północnej Polski, natomiast jego utworzenie nastąpiło w wyniku reformy administracyjnej w 1998 roku. Krajobraz województwa jest zróżnicowany. Na ukształtowanie terenu części południowej i wschodniej województwa wpływ miało ostatnie zlodowacenie, zwane bałtyckim. Wtedy powstała rozległa Pradolina Toruńsko - Eberswaldzka, która rozdzieliła omawiany obszar na część północną i południową. Około 12 tysięcy lat temu lodowiec, w wyniku regresji, wyrzeźbił Dolinę Dolnej Wisły. Na północnym - zachodzie znajduje się Pojezierze Południowopomorskie, dzielące się na terenie województwa, na mniejsze jednostki: Dolinę Brdy, Dolinę Wdy, Wysoczyznę Świecką, Sandr Borów Tucholskich i Pojezierze Krajeńskie. Do prawego brzegu Wisły docierają pojezierza: Chełmińskie, Dobrzyńskie, Brodnickie, częściowo Iławskie oraz Dolina Drwęcy. Strona południowa Pradoliny Toruńsko - Eberswaldzkiej obejmuje Pojezierze Wielkopolskie, które z kolei dzieli się na: Pojezierze Gnieźnieńskie, Równinę Inowrocławską i Pojezierze Kujawskie (Bykowski i wsp. 2005).
  • Województwo kujawsko-pomorskie podobnie jak pozostałe jednostki administracyjne Polski posiada na swoim obszarze atrakcyjne i cenne z punktu widzenia turysty cechy środowiska przyrodniczego oraz zabytki kultury materialnej, które relatywnie umożliwiają uprawianie turystyki aktywnej, w tym rowerowej (Rogalewski 1965).
  • Doskonałą formą popularyzowania turystyki rowerowej, którą traktuje się jako rodzaj turystyki aktywnej, są imprezy turystyczne. Imprezy propagujące aktywność rowerową odbywają się cyklicznie i przyciągają co roku coraz to większą liczbę uczestników.
  • Przykładem tego typu wydarzeń jest Bydgoski Rajd Niepodległości, organizowany przez stowarzyszenie rowerzystów pn. Rowerowa Brzoza. Celem nadrzędnym rajdu jest nadanie Świętu Niepodległości należnej rangi poprzez pamięć, postawę i aktywny udział w jego obchodach oraz przypomnienie młodemu pokoleniu o Miejscach Pamięci Narodowych zlokalizowanych na terenie Gmin Powiatu Bydgoskiego i Miasta Bydgoszczy. Trasa liczyła 111 km i przebiegała przez dwanaście miejsc Pamięci Narodowej: Bydgoszcz - ul. Bernardyńska (Grób Nieznanego Powstańca Wielkopolskiego), Bydgoska Dolina Śmierci, Osielsko (Mogiła Władysława Kierońskiego uczestnika powstania styczniowego 1862-1864), Borówno (cmentarz ofiar terroru hitlerowskiego z okresu wojny 1939-1945), Pyszczyn (obelisk Poległych Żołnierzy 8 Pułku Piechoty w Pyszczynie w 1945r.), Dębowa Góra (miejsce straceń około 800 ofiar zamordowanych przez okupanta), Koronowo (Pomnik Chwały Oręża Polskiego), Tryszczyn (Miejsce Pamięci Narodowej związane z rozstrzelaniem w pierwszych dwóch miesiącach II wojny światowej około 700 Polaków), Osówiec (Miejsce Pamięci Narodowej, w którym w lasach koło Osówca rozstrzelano w dniu 18.10.1939r. kilku mieszkańców wsi Mochle i Osówiec), Białe Błota (Pomnik Ofiar Terroru Hitlerowskiego 1939-1945), Brzoza (Pomnik Powstańców Wielkopolskich 1918-1919), Bydgoszcz - Stary Rynek (Pomnik Walki i Męczeństwa Ziemi Bydgoskiej).
  • Kolejnym wydarzeniem organizowanym z myślą o promocji roweru jako najlepszego środka transportu w mieście jest ogólnopolskie Święto Cykliczne. Idea święta nawiązuje do odbywających się corocznie w latach dziewięćdziesiątych przejazdów, w różnych miastach Polski. Tradycyjny program imprezy został jednak wzbogacony o atrakcje towarzyszące związane z rowerami np. konkursy, pokazy filmów, wykłady i prelekcje, pokazy nietypowych aktywności rowerowych. Główne cele imprezy to świętowanie wolności poruszania się, jaką daje rower i zachęcanie do korzystania na co dzień z tego środka lokomocji.
  • Rower jest najbardziej efektywnym środkiem transportu w mieście w zasięgu 10 km, zarówno społecznie jak i indywidualnie, bez uwzględniania czynników zdrowotnych. Przyczyniają się do tego konkretne jego cechy tj. prędkość i płynność dostosowania do warunków miasta, wypoczynku i turystyki, brak negatywnego wpływu na środowisko, brak większych ograniczeń wiekowych użytkowników, wysokie walory zdrowotne, niewystępowanie jakichkolwiek kosztów przemieszczania (Musolf 2008).
  • Cel pracy
  • Zrealizowane badanie miało służyć wzbogaceniu wiedzy na temat faktycznego postrzegania roli roweru w życiu mieszkańców województwa kujawsko - pomorskiego.
  • Hipoteza badawcza: Aktywność rowerowa nie odgrywa istotnej roli w ogólnym funkcjonowaniu mieszkańców województwa kujawsko – pomorskiego.
  • W pracy podjęto próbę odpowiedzi na następujące pytania:
  •  czy mieszkańcy województwa kujawsko - pomorskiego korzystają z rowerów?
  •  jakie są przyczyny braku użytkowania rowerów przez mieszkańców?
  •  co skłania mieszkańców do korzystania z rowerów?
  •  kiedy ostatnio mieszkańcy korzystali z roweru?
  •  jak często mieszkańcy poruszają się pojazdem jednośladowym?
  •  w jakich miesiącach w roku rowery są najczęściej użytkowane przez mieszkańców?
  •  jaka forma ruchu rowerowego jest preferowana przez mieszkańców województwa?
  •  jakie są powody korzystania z roweru przez mieszkańców?
  •  która z funkcji roweru jest dla mieszkańców najistotniejsza?
  •  czy mieszkańcy uczestniczą w imprezach lub akcjach propagujących ruch rowerowy?
  •  jak oceniany jest przez mieszkańców stan lokalnych ścieżek rowerowych?
  •  czy mieszkańcy korzystają z wyznaczonych w województwie kujawsko - pomorskim tras rowerowych?
  •  czy mieszkańcy odczuwają potrzebę zwiększenia uprzywilejowań dla osób poruszających się na rowerach?
  • Materiał i metody badań
  • W niniejszej pracy metodą badawczą był sondaż diagnostyczny, który Pilch i Bauman tłumaczą jako „sposób gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz o dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk, posiadających znaczenie wychowawcze, w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której dane zjawisko występuje” (Pilch, Bauman 2001). Sondaż diagnostyczny został przeprowadzony na losowej próbie osób z generalnej wspólnoty mieszkańców województwa kujawsko - pomorskiego. Zastosowaną techniką badawczą dla potrzeb pracy była ankieta, a narzędziem badawczym, standaryzowany kwestionariusz (Zał. 1).
  • W celu przeprowadzenia empirycznej części niniejszej pracy przygotowano elektroniczną wersję kwestionariusza ankiety. Składał się on z zestawu czternastu pytań, w formie otwartej i zamkniętej. W przypadku pytań zamkniętych zastosowano kafeterię zamkniętą (zestaw wszystkich możliwych odpowiedzi), gdzie respondent dokonywał wyboru wyłącznie z możliwych sugestii zawartych w sformułowanym zestawie oraz kafeterię koniunktywną, która umożliwiła wybór kilku odpowiedzi, dzięki czemu można było dokonać obliczenia częstotliwości wyboru danej odpowiedzi, a w następstwie utworzyć właściwą hierarchię.
  • Wybrana metoda sondażu diagnostycznego została przeprowadzona bez obecności badacza, za pośrednictwem serwisu Moje-Ankiety.pl, portali społecznościowych oraz na drodze wymiany danych pocztą elektroniczną.
  • Grupa badanych liczyła łącznie 126 osób zamieszkujących województwo kujawsko – pomorskie (Ryc. 1). Największa liczba respondentów to mieszkańcy gminy Bydgoszcz. Ich liczba wynosiła bowiem 90 osób, co stanowiło 71,5% wszystkich badanych.
  • Kolejnym z przyjętych kryteriów badania struktury respondentów była płeć (Graf. 1). Wśród osób badanych pod względem płci, w niewielkiej przewadze dominowały kobiety (52,4%).
  • W badaniu przeważała grupa respondentów w wieku od 20 do 29 lat (56,3%).
  • Rycina 1. Rozmieszczenie i liczba osób ankietowanych w ujętych
  • w sondażach gminach woj. kujawsko - pomorskiego
  • Wykres 1. Struktura respondentów wg płci [%] Wykres 2. Struktura respondentów wg wieku [%]
  • Drugą co do liczebności grup były osoby w przedziale 30 - 39 lat (19,8%). Małe zainteresowanie i udział młodzieży w przeprowadzonym badaniu można argumentować ich brakiem zainteresowania poruszaną problematyką (Graf. 2).
  • Ostatnim kryterium badania ankietowanych było wykształcenie (Zał. 2, Tab. 1). Analizując wykształcenie respondentów stwierdzono, iż dominowały osoby z wykształceniem wyższym (69,8%).
  • Wyniki badań
  • W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że mieszkańcy województwa kujawsko-pomorskiego w ok. 65% korzystają z roweru i są jego głównym posiadaczem, natomiast ok. 15% osób ankietowanych korzystających z roweru nie posiada go na własność, lecz współdzieli lub pożycza. Liczna grupa respondentów, były to osoby, które w ogóle nie posiadają roweru i nie są jego użytkownikami (19,8%) (Graf. 3). Główną przyczyną niekorzystania z roweru był sam fakt braku jego posiadania (29,6%), chociaż ok. 9% badanych za główny powód uznało brak możliwości wygodnego przechowania roweru w miejscu zamieszkania, a także duże ryzyko kradzieży (Graf.4).
  • Wykres 3. Czy korzysta Pan/Pani z roweru?
  • Pozostałe czynniki, wpływające na rezygnację z eksploatacji badanego urządzenia jednośladowego to: wystąpienie wypadku, niewygoda oraz wolne przemieszczanie się (Graf.4).
  • Wykres 4. Przyczyny niekorzystania z roweru.
  • Zwrócono się do ankietowanych z zapytaniem: Co skłoniłoby Pana/Panią do korzystania z roweru? Około 15% badanych korzystałoby z roweru, gdyby go posiadało, natomiast wielu respondentów odpowiadało, że odpowiednia ilość i jakość tras przeznaczonych dla rowerzystów oraz poprawa stanu obecnej infrastruktury drogowej, a także spadek ryzyka kradzieży byłyby istotnymi czynnikami, które mogłyby skłonić ich do użytkowania roweru (Zał. 3, Graf. 5).
  • Częstotliwość korzystania z roweru przez ankietowanych była zróżnicowana, chociaż zdecydowana większość wskazała, że korzystała z roweru od miesiąca do pół roku temu. W związku z tym, że za miesiąc odniesienia przyjęto styczeń (w tym okresie przeprowadzono czynności związane z realizacją badania sondażowego) zebrane dane wskazują, iż miało to miejsce w sezonie letnim. Blisko 15% posiadaczy bicyklu, korzystało z niego od pół roku do roku temu. W tym przypadku dominującą porą było wczesne lato oraz wiosna. Podobny odsetek respondentów przyznał, że styczność z rowerem miał do miesiąca temu, zatem nastąpiło to już w okresie zimowym. Grupę tą stanowiły zapewne osoby, które traktują rower jako wyłączny środek transportu oraz zapaleni pasjonaci niniejszej formy rekreacji (Graf. 6). Podobne wyniki zostały zaobserwowane w sondażu przeprowadzonym przez Adach i współpracowników (2010) z Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu. Zgromadzone przez nich wyniki poświadczają, iż największy ruch rowerowy odnotowuje się w okresie letnim. Relatywnie mniejszy udział rowerzystów ma miejsce w okresie wczesnej wiosny.
  • Jesienią do jazdy na rowerze przyznało się 64% badanych, co tłumaczy się zmniejszeniem nasłonecznienia oraz postępującym spadkiem temperatury otoczenia. Natomiast zimą, eksploatacji roweru podejmuje się już tylko 16% respondentów (Graf. 6).
  • Wykres 6. Kiedy ostatnim razem korzystał/a Pan/Pani z roweru? Wykres 7. Częstotliwość użytkowania roweru?
  • Kontynuacją poprzedniego problemu badawczego było pytanie dotyczące częstotliwości użytkowania roweru. Znaczącym czynnikiem warunkującym podejmowanie jazdy na rowerze jest stan pogody (40,6%), a w związku z tym, że najbardziej optymalne warunki do jazdy na rowerze występują w okresie wakacyjnym, ok. 24% ankietowanych potwierdziło ten czas użytkowania roweru. Ok. 25% badanych osób regularnie jeździ na rowerze codziennie lub w weekendy (Graf. 7).
  • W celu zobrazowania szczegółowo omawianego zagadnienia określono stopień eksploatacji jednośladów w poszczególnych miesiącach roku. Do najczęściej wybieranych miesięcy przez rowerzystów, należy zaliczyć okres wakacyjno-urlopowy: czerwiec, lipiec i sierpień (17%). Niewiele rzadziej z uroków jazdy na rowerze, korzystają badani w maju (14,3%) i we wrześniu (13,9%). W pozostałych miesiącach odnotowano znaczący spadek w użytkowaniu roweru (Zał. 4, Graf. 8).
  • Kolejne pytanie sondażowe miało przybliżyć formy ruchu rowerowego, które są najbardziej preferowane przez osoby badane. Główną formą ruchu rowerowego była forma rekreacyjna (60,6%). Ważnym czynnikiem użytkowania roweru dla respondentów są warunki turystyczno – krajoznawcze co potwierdziło 30% ankietowanych. Pozostałe formy jazdy rowerowej (trasy w trudnym terenie z przeszkodami oraz kolarstwo szosowe
  • Wykres 9. Preferowane formy ruchu rowerowego były marginalne (Graf. 9).
  • Innym ważnym celem przeprowadzonego badania było wskazanie głównych motywów podejmowania aktywności rowerowej przez respondentów. Wyłoniono trzy główne powody, dla których badani podejmują się użytkowania roweru: przyjemność jazdy (20,3%), aktywny wypoczynek (19,5%) wiążący się ściśle ze zdrowiem i utrzymaniem dobrej kondycji (18,8%) a także poznawanie nowych miejsc (12,3%). Pozostałe motywy zasugerowane respondentom miały dla nich mniejsze znaczenie (Zał. 5, Graf. 10).
  • Funkcja rekreacyjna roweru była wskazana przez 49,4% badanych za najważniejszą funkcję roweru. Było to spójne z poprzednimi odpowiedziami na pytania. Sfera zdrowotna odgrywała ważną rolę w życiu mieszkańców, co potwierdza forma wykorzystania roweru. Wartym podkreślenia jest fakt, iż rower traktowany jest także przez respondentów jako środek transportu na co zwróciło uwagę około 16% respondentów (Graf. 11).
  • Wykres 11. Najważniejsza funkcja roweru wg respondentów
  • W badaniach sprawdzono czy miejsce zamieszkania respondentów miało wpływ na funkcję wykorzystania roweru. Największą grupę badanych stanowiły osoby z dużego miasta, które rekreację wskazały za najistotniejszą (38,4%). Drugą grupą, co do wielkości udziału w badaniach, były osoby zamieszkujące obszary wiejskie, ta grupa także wskazała rekreację jako główną formę wykorzystania roweru. Na podkreślenie zasługuje fakt, że miejsce zamieszkania nie stanowiło znaczenia dla formy wykorzystania roweru, co potwierdzają uzyskane wyniki (Zał. 6, Tab. 2).
  • W dalszej części kwestionariusza ankiety poruszono zagadnienie, które miało odzwierciedlić poziom zaangażowania respondentów w organizowanych inicjatywach rowerowych. Otrzymane dane informują o małym zaangażowaniu społeczeństwa w inicjatywy propagujące aktywność rowerową. Około 77% respondentów przyznało, że nigdy nie brało udziału w tego typu wydarzeniach. Za przyczynę niewiedzy o organizowanych wydarzeniach rowerowych można uznać nieskuteczną promocję lub też brak czasu i chęci respondentów do tego rodzaju aktywności (Graf. 12).
  • W części analitycznej pracy, istotnym elementem były próby podjęcia oceny aktualnego stanu infrastruktury rowerowej znajdującej się w okolicach miejsca zamieszkania respondentów. Uzyskane dane informują o dobrym (27,8%) lub przeciętnym (27,7%) stanie ścieżek rowerowych.
  • Wyniki analizowano nie uwzględniając grupy osób, która nie wypowiedziała się co do jakości ścieżek rowerowych (Graf. 13, Zał. 7, Tab. 3).
  • Wykres 12. Uczestnictwo respondentów w imprezach rowerowych
  • Specjalnie wytyczone w województwie kujawsko - pomorskim ścieżki i szlaki rowerowe wykorzystywane są przez niewielką grupę mieszkańców. Około 66% ankietowanych wskazało, że nie korzysta z wyznaczonych terenów dla tras rowerowych, tylko około 8% badanych użytkuje je regularnie (Graf. 14).
  • Wykres 13. Ocena infrastruktury rowerowej w najbliższym otoczeniu
  • Reasumując uzyskane informacje od respondentów na temat znaczenia roweru w ogólnym funkcjonowaniu mieszkańców podkreślono konieczność większego uprzywilejowania rowerzystów w ruchu drogowym.
  • Wykres 14. Poziom wykorzystania przez respondentów tras rowerowych wyznaczonych na terenie woj. kujawsko – pomorskiego
  • Około 60% respondentów potwierdziła fakt nie wystarczających udogodnień i warunków do swobodnego uprawiania aktywności rowerowej (Graf. 16).
  • Wykres 16. Potrzeba większego uprzywilejowania dla rowerzystów
  • Wnioski i dyskusja
  • Głównym zamierzeniem przeprowadzonych badań było sprawdzenie aktywności rowerowej mieszkańców województwa kujawsko – pomorskiego. Założona hipoteza badawcza: w praktyce aktywność rowerowa nie odgrywa znaczącej roli w ogólnym funkcjonowaniu społeczności regionalnej, została potwierdzona. Analiza danych pozwoliła na sformułowanie założeń określonych w celu pracy.
  • Co piąty badany nie jest użytkownikiem roweru. Do głównych przyczyn zaistniałej sytuacji zaliczano fakt nieposiadania jednośladu oraz warunki zamieszkania, które nie dają możliwości przechowania roweru. Wśród innych powodów znalazła się niewygoda, groźba wypadku lub wolne przemieszczanie się. Na podkreślenie zasługuje brak świadomości mieszkańców na temat zalet roweru jako urządzenia umożliwiającego swobodne i relatywnie szybkie pokonywanie odległości w przestrzeni miejskiej.
  • Do czynników, które mogłyby wpłynąć na wzrost eksploatacji rowerów badani zaliczyli posiadanie roweru. Na kolejnym miejscu stawiano aspekt drogowy, tj. zwiększenie i poprawę stanu tras rowerowych oraz infrastruktury drogowej bezpiecznej dla rowerzystów.
  • Najwyżej ocenianą przez respondentów formą ruchu rowerowego jest rekreacja. Respondenci przy wyborze odpowiedzi ograniczali się głównie do funkcji rekreacyjnej, sprowadzającej się do przyjemnego spędzania czasu wolnego. Na powyższe może mieć wpływ brak znajomości korzyści wynikających z innych rodzajów zastosowania roweru np. jako środek transportu miejskiego (funkcja transportowa) lub pojazd pomagający w poznaniu walorów estetycznych środowiska (funkcja krajoznawcza).
  • Mieszkańcy średnio lub dobrze ocenili stan lokalnych ścieżek rowerowych. Jednak należy zauważyć, że dużą grupa osób ocenia stan ścieżek na słaby i bardzo słaby, łącznie 29,7%. W dużej części ok. 66% mieszkańców nie korzysta z wytyczonych odcinków tras rowerowych, tylko ok. 8% badanych regularnie wykorzystuje drogi przeznaczone do poruszania się przez rowerzystów.
  • Podsumowując uzyskane wyniki należy podkreślić, że ankietowani widzą konieczność zwiększenia udogodnień oraz przywilejów dla osób poruszających się na rowerach. Powyższe badania nasuwają wnioski sugerujące zwiększenie ilości tras przeznaczonych dla rowerzystów bezpiecznych w komunikacji miejskiej, umożliwiających korzystanie z roweru jako środka transportu. Mając na względzie obecne postrzeganie roweru przez mieszkańców, które ogranicza się do pozbawionego większej użyteczności zastosowania jakim jest rekreacja, istnieje potrzeba ukazania regionalnej społeczności bardziej wartościowych funkcji roweru i zachęcenia do zmiany dominującego aktualnie zastosowania pojazdu jednośladowego.
  • Należy spopularyzować aktywność rowerową, ukazując jej liczne zalety na płaszczyźnie zdrowotnej, społecznej, krajoznawczej, komunikacyjnej i ekologicznej. Wskazana jest tutaj popularyzacja np. akcji rowerowych z możliwie największym wykorzystaniem środków masowego przekazu.
  • W obliczu zagrożeń jakie niesie ze sobą obecny tryb życia, celowym wydaje się wprowadzenie problematyki podjętej w niniejszej pracy do zajęć edukacyjnych w szkołach. Świadomość młodych osób na temat znaczenia aktywności rowerowej, byłaby zaszczepiana we wczesnym etapie ich wychowania, co w następstwie mogłoby wpłynąć na późniejsze wybory form aktywnego wypoczynku.
  • Wskazana jest większa promocja oraz wsparcie finansowe imprez podejmowanych przez różne organizacje i instytucje, których celem jest upowszechnianie aktywności rowerowej.
  • Podsumowując można stwierdzić, że obecne zastosowanie roweru w ogólnym funkcjonowaniu mieszkańców województwa kujawsko - pomorskiego sprowadza się do roli urządzenia służącego głównie rekreacji. Do wprowadzenia zmian w dotychczasowej strukturze funkcyjności roweru wymagane jest zaangażowanie wielu osób i instytucji, które swoimi działaniami mogą zaktywować społeczeństwo i wynieść na piedestał środek lokomocji jakim jest rower.
  • Piśmiennictwo
  • Adach J., Adach O., Chodakiewicz G. (2010). Jazda na rowerze jako bezpieczna forma rekreacji dla osób w każdym wieku, [w:] Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku, red. Umiastowska D., Albatros, Szczecin.
  • Bykowski W. (2005) Kujawsko – pomorskie dla każdego: przewodnik turystyczny po najciekawszych miejscach województwa, Apeiron, Bydgoszcz.
  • Kamiński A. (1977). Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, Ossolineum, Wrocław, s.65.
  • Kędracki M. (2002) Przewodnik rowerowy po Polsce, Pascal, Bielsko Biała, s. 45.
  • Kopta T., Użdalewicz Z., Nowotka W. (2000) Transport rowerowy, Śląski Związek Gmin i Powiatów, Rowerem po Śląsku, Katowice.
  • Musolf K. (2008). Jakość infrastruktury transportowej aglomeracji bydgoskiej jako determinant aktywizacji gospodarczej regionu kujawsko – pomorskiego, [w:] Infrastruktura transportowa szansą i barierą rozwoju regionalnego, red. Łacny J, WSG, Bydgoszcz.
  • Pilch T., Bauman T., (2001) Zasady badań pedagogicznych, ŻAK, Warszawa.
  • Rogalewski O. (1965) Walory turystyczne Polski, PTE, Wrocław.
  • Ustawa Prawo o Ruchu Drogowym z dnia 20 czerwca 1997 Dział I, art. 2, ust. 47.
  • Trasy rowerowe (2010), Express Media, Bydgoszcz. http://swietocykliczne.pl/2013/archiwum-pl. http://www.rowerowabrzoza.pl/index.php/aktualnosci/811-vi-bydgoski-rajd-niepodleglosci-pamietamy.
  • Enclosure 1
  • Questionnaire of the questionnaire form used in order to examine the opinion of respondents about the significance of the bicycle crunch for residents of the province kujawsko - Pomeranian.
  • BICYCLE CRUNCH IN THE OPINION OF RESIDENTS OF THE KUJAWSKO PROVINCE - OF POMORSKI
  • Obtaining information showing the significance of the bicycle crunch in the life is a purpose of the survey of residents of the province kujawsko - Pomeranian. The questionnaire of the questionnaire form has anonymous character.
  • 1. Do you use the bicycle crunch?
  • (when choosing the closing suggestion please still to grant No. 2 the answer to a question and 3 in other cases please to go to the question of No. 4)
  • a) Yes, I am his chief owner
  • b) Yes, but I share or sometimes I lend
  • c) Not
  • 2. Why you don't go by bike (it is possible to choose a few replies)?
  •  a bicycle is missing
  •  an appropriate amount lacks bicycle lanes
  •  poor condition of the road infrastructure
  •  parking spaces are missing for bicycle crunches
  •  a possibility lacks comfortable storing the bicycle crunch in the domicile
  •  great risk of the theft
  •  danger of the accident
  •  exaggerated physical effort
  •  discomfort
  •  time off migration
  •  too great distance to travel destinations
  •  lack of the condition, health
  •  other
  • 3. What would induce you for using the bicycle crunch? (it is possible to choose a few replies)
  •  fact of having a bicycle crunch
  •  the appropriate amount and the state of paths and bicycle trails
  •  bicycle parking lots
  •  possibility of storing in the comfortable place ("to hand")
  •  soundness of the road infrastructure
  •  integration of the bicycle transportation with the public transport
  •  short distance to travel destinations
  •  possibility of lending bicycle crunches (bicycle stations)
  •  improvement in the road safety
  •  fall in the risk of the theft of bicycle crunches
  •  smaller congestion of streets
  •  improving the state of the environment (reducing the exhaust emission and the noise)
  •  other
  • 4. When last time use/and you from the bicycle crunch?
  • a) up to the month
  • b) from the month to half a year
  • c) from 6 months to 12 months
  • d) 1-3 flies
  • e) I don't remember
  • 5. How often do you go by bike?
  • a) every day
  • b) in weekends
  • c) only, when the weather best possible conditions are
  • d) during leave/ of the vacation
  • e) other
  • 6. What months in the year most oftentimes do you use the bicycle crunch in?
  • (please underline appropriate)
  • Both the January and the February and the March and the April and the May and the June and the July and the August and the September and the October and the November
  • 7. What form favored by you of the bicycle move is?
  • a) recreational
  • b) tourist, tourist
  • c) competitive (routes in the difficult area with obstacles)
  • d) road cycling
  • 8. Which are of you reasons of the ride on bicycle? (it is possible to emphasize a few replies)
  •  pleasure of the ride
  •  getting to know new seats, the sightseeing
  •  gain in time
  •  active leisure
  •  frugality of money
  •  health, keeping fit
  •  fashion
  •  environment-friendly action
  •  need
  •  convenience
  •  low distance towards travel destinations
  •  other
  • 9. Which is in of you of opinion important function of the bicycle crunch? (please choose one reply)
  • a) transport
  • b) health
  • c) recreational
  • d) rehabilitation
  • e) tourist
  • f) integration
  • 10. Whether at any time take/and you participation in the party or the bicycle attack?
  • a) yes
  • b) not
  • 11. Which is of you with sentence, general state of bicycle lanes in closest for you for neighborhood?
  • a) very good
  • b) good
  • c) average
  • d) weak
  • e) very weak
  • 12. Whether you use from appointed in the province kujawsko - Pomeranian of bicycle routes?
  • a) yes
  • b) with timeouts
  • c) not
  • 13. Whether you think, that increasing the amount of bicycle lanes and specially outlined lanes for cyclists in streets, does influence for increasing the bicycle rush?
  • a) yes
  • b) rather this way
  • c) in the average rank
  • d) rather not
  • e) not
  • f) lack of the sentence
  • 14. Whether you think, that in cities of the province kujawsko - Pomeranian does a need of greater privileges exist for persons moving on a bike?
  • a) yes
  • b) not
  • c) lack of the sentence
  • Certificate
  • 1. Zip code
  • 2. Sex: and | woman and | man
  • 3. Age:
  •  10 - 19 AND 20 -29
  •  30 - 39 AND 40 - 49
  •  50 - 59 AND 60 - 69
  •  70 years and more
  • 4. Domicile:
  •  country area
  •  small town (up to 20 thousand)
  •  city of average size (20 - 100 thousand)
  •  major city (100 - 500 thousand)
  •  urbanized area (area of 500 thousand)
  • 5. Education:
  •  basic
  •  secondary school
  •  fundamental professional
  •  averages
  •  higher
  • Attachment 2
  • Table 1. Structure of respondents according to the education
  • Education Frequency of readings %
  • basic 0 0
  • fundamental professional 2 1.6
  • secondary school 0 0
  • averages 36 28.6
  • higher 88 69.8
  • With the whole 126 100
  • Attachment 3
  • Graph 5. Factors affecting for undertaking the use of the two-wheeled vehicle
  • Attachment 4
  • Graph 8. Using the bicycle crunch in individual months of the year
  • Attachment 5.
  • Graph 10. Motives for taking the bicycle initiative through examined
  • Attachment 6
  • Table 2. Important function of the bicycle crunch according to the domicile of respondents
  • Domicile
  • area
  • country small town (up to 20 thousand) city of average size (20 - 100 thousand) major city (100 - 500 thousand) urbanized area (area of 500 thousand) With the whole
  • Number 2 0 1 13 0 16
  • Which is in of you of opinion
  • most important
  • function
  • of bicycle crunch? transport % in the question 12.5% 0.0% 6.3% 81.3% 0.0% 100.0%
  • % from the whole 2.0% 0.0% 1.0% 13.1% 0.0% 16.2%
  • Number 3 2 2 16 0 23
  • health % in the question 13.0% 8.7% 8.7% 69.6% 0.0% 100.0%
  • % from the whole 3.0% 2.0% 2.0% 16.2% 0.0% 23.2%
  • Number 4 2 2 38 3 49
  • recreational % in the question 8.2% 4.1% 4.1% 77.6% 6.1% 100.0%
  • % from the whole 4.0% 2.0% 2.0% 38.4% 3.0% 49.5%
  • Number 0 0 0 2 0 2
  • rehabilitation % in the question 0.0% 0.0% 0.0% 100.0% 0.0% 100.0%
  • % from the whole 0.0% 0.0% 0.0% 2.0% 0.0% 2.0%
  • Number 1 0 0 5 1 7
  • tourist % in the question 14.3% 0.0% 0.0% 71.4% 14.3% 100.0%
  • % from the whole 1.0% 0.0% 0.0% 5.1% 1.0% 7.1%
  • Number 0 0 0 2 0 2
  • integration % in the question 0.0% 0.0% 0.0% 100.0% 0.0% 100.0%
  • % from the whole 0.0% 0.0% 0.0% 2.0% 0.0% 2.0%
  • With the whole Number 10 4 5 76 4 99
  • % from the whole 10.1% 4.0% 5.1% 76.8% 4.0% 100.0%
  • Attachment 7.
  • Table 3. Evaluation of the state of the bicycle infrastructure in the closest neighborhood examined
  • Frequency of readings %
  • Which is of you with sentence general state of bicycle lanes in closest for you for neighborhood? very good 1 0.8
  • good 35 27.8
  • average 35 27.8
  • weak 22 17.5
  • very weak 8 6.3
  • I don't have a sentence 25 19.8
  • With the whole 126 100.0
  • Załącznik nr 1
  • Kwestionariusz ankiety wykorzystany w celu zbadania opinii respondentów na temat znaczenia roweru dla mieszkańców województwa kujawsko - pomorskiego.
  • ROWER W OPINII MIESZKAŃCÓW WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO – POMORSKIEGO
  • Celem ankiety jest pozyskanie informacji ukazujących znaczenie roweru w życiu mieszkańców województwa kujawsko - pomorskiego. Kwestionariusz ankiety ma charakter anonimowy.
  • 15. Czy korzysta Pan/Pani z roweru?
  • (przy wyborze ostatniej sugestii proszę jeszcze udzielić odpowiedzi na pytanie nr 2 i 3 w pozostałych przypadkach proszę przejść do pytania nr 4)
  • d) Tak, jestem jego głównym posiadaczem
  • e) Tak, ale współużytkuję lub czasem pożyczam
  • f) Nie
  • 16. Dlaczego nie jeździ Pan/Pani rowerem (można wybrać kilka odpowiedzi)?
  •  brak roweru
  •  brak odpowiedniej ilości ścieżek rowerowych
  •  zły stan infrastruktury drogowej
  •  brak miejsc postojowych dla rowerów
  •  brak możliwości wygodnego przechowania roweru w miejscu zamieszkania
  •  duże ryzyko kradzieży
  •  niebezpieczeństwo wypadku
  •  nadmierny wysiłek fizyczny
  •  niewygoda
  •  wolne przemieszczanie się
  •  zbyt duża odległość do celów podróży
  •  brak kondycji, zdrowia
  •  inne
  • 17. Co skłoniłoby Pana/Panią do korzystania z roweru? (można wybrać kilka odpowiedzi)
  •  fakt posiadania roweru
  •  odpowiednia ilość i stan ścieżek i szlaków rowerowych
  •  parkingi rowerowe
  •  możliwość przechowywania w wygodnym miejscu („pod ręką”)
  •  lepszy stan infrastruktury drogowej
  •  integracja transportu rowerowego z komunikacją publiczną
  •  mniejsza odległość do celów podróży
  •  możliwość wypożyczania rowerów (stacje rowerowe)
  •  poprawa bezpieczeństwa na drogach
  •  spadek ryzyka kradzieży rowerów
  •  mniejsze zatłoczenie ulic
  •  polepszenie stanu środowiska (zmniejszenie emisji spalin i hałasu)
  •  inne
  • 18. Kiedy ostatnim razem korzystał/a Pan/Pani z roweru?
  • f) do miesiąca
  • g) od miesiąca do pół roku
  • h) od 6 miesięcy do 12 miesięcy
  • i) 1-3 lata
  • j) nie pamiętam
  • 19. Jak często jeździ Pan/Pani na rowerze?
  • f) codziennie
  • g) w weekendy
  • h) tylko, gdy są dobre warunki pogodowe
  • i) podczas urlopu/ wakacji
  • j) inne
  • 20. W jakich miesiącach w roku najczęściej korzysta Pan/Pani z roweru?
  • (proszę podkreślić właściwe)
  • I Styczeń I Luty I Marzec I Kwiecień I Maj I Czerwiec I Lipiec I Sierpień I Wrzesień I Październik I Listopad I Grudzień
  • 21. Jaka jest preferowana przez Pana/Panią forma ruchu rowerowego?
  • e) rekreacyjna
  • f) turystyczna, krajoznawcza
  • g) wyczynowa (trasy w trudnym terenie z przeszkodami)
  • h) kolarstwo szosowe
  • 22. Jakie są Pana/Pani powody jazdy rowerem? (można zaznaczyć kilka odpowiedzi)
  •  przyjemność jazdy
  •  poznawanie nowych miejsc, krajoznawstwo
  •  oszczędność czasu
  •  aktywny wypoczynek
  •  oszczędność pieniędzy
  •  zdrowie, utrzymanie kondycji
  •  moda
  •  działanie proekologiczne
  •  konieczność
  •  wygoda
  •  niewielki dystans do celów podróży
  •  inne
  • 23. Jaka jest w Pana/Pani opinii najważniejsza funkcja roweru? (proszę o wybranie jednej odpowiedzi)
  • g) transportowa
  • h) zdrowotna
  • i) rekreacyjna
  • j) rehabilitacyjna
  • k) krajoznawcza
  • l) integracyjna
  • 24. Czy kiedykolwiek brał/a Pan/Pani udział w imprezie lub akcji rowerowej?
  • c) tak
  • d) nie
  • 25. Jaki jest Pana/Pani zdaniem, ogólny stan ścieżek rowerowych w najbliższym Panu/Pani otoczeniu?
  • f) bardzo dobry
  • g) dobry
  • h) przeciętny
  • i) słaby
  • j) bardzo słaby
  • 26. Czy korzysta Pan/Pani z wyznaczonych w województwie kujawsko - pomorskim tras rowerowych?
  • d) tak
  • e) czasami
  • f) nie
  • 27. Czy uważa Pan/Pani, że zwiększenie ilości ścieżek rowerowych oraz specjalnie wyznaczonych pasów dla rowerzystów na ulicach, wpływa na zwiększenie ruchu rowerowego?
  • g) tak
  • h) raczej tak
  • i) w średnim stopniu
  • j) raczej nie
  • k) nie
  • l) brak zdania
  • 28. Czy uważa Pan/Pani, że w miastach województwa kujawsko - pomorskiego istnieje potrzeba większego uprzywilejowania dla osób poruszających się na rowerze?
  • d) tak
  • e) nie
  • f) brak zdania
  • Metryczka
  • 6. Kod pocztowy
  • 7. Płeć: I | kobieta I | mężczyzna
  • 8. Wiek:
  •  10 - 19 I 20 -29
  •  30 - 39 I 40 - 49
  •  50 - 59 I 60 - 69
  •  70 lat i więcej
  • 9. Miejsce zamieszkania:
  •  obszar wiejski
  •  małe miasteczko (do 20 tys.)
  •  miasto średniej wielkości (20 - 100 tys.)
  •  duże miasto (100 - 500 tys.)
  •  aglomeracja (pow. 500 tys.)
  • 10. Wykształcenie:
  •  podstawowe
  •  gimnazjalne
  •  zasadnicze zawodowe
  •  średnie
  •  wyższe
  • Załącznik 2
  • Tabela 1. Struktura respondentów wg wykształcenia
  • Wykształcenie Częstość wskazań %
  • podstawowe 0 0
  • zasadnicze zawodowe 2 1,6
  • gimnazjalne 0 0
  • średnie 36 28,6
  • wyższe 88 69,8
  • Ogółem 126 100
  • Załącznik 3
  • Wykres 5. Czynniki wpływające na podjęcie eksploatacji jednośladu
  • Załącznik 4
  • Wykres 8. Użytkowanie roweru w poszczególnych miesiącach roku
  • Załącznik 5.
  • Wykres 10. Motywy podejmowania aktywności rowerowej przez badanych
  • Załącznik 6
  • Tabela 2. Najważniejsza funkcja roweru wg miejsca zamieszkania respondentów
  • Miejsce zamieszkania
  • obszar
  • wiejski małe miasteczko (do 20 tys.) miasto średniej wielkości (20 - 100 tys.) duże miasto (100 - 500 tys.) aglomeracja (pow. 500 tys.) Ogółem
  • Liczebność 2 0 1 13 0 16
  • Jaka jest w Pana/Pani opinii
  • najważniejsza
  • funkcja
  • roweru? transportowa % w pytaniu 12,5% 0,0% 6,3% 81,3% 0,0% 100,0%
  • % z ogółu 2,0% 0,0% 1,0% 13,1% 0,0% 16,2%
  • Liczebność 3 2 2 16 0 23
  • zdrowotna % w pytaniu 13,0% 8,7% 8,7% 69,6% 0,0% 100,0%
  • % z ogółu 3,0% 2,0% 2,0% 16,2% 0,0% 23,2%
  • Liczebność 4 2 2 38 3 49
  • rekreacyjna % w pytaniu 8,2% 4,1% 4,1% 77,6% 6,1% 100,0%
  • % z ogółu 4,0% 2,0% 2,0% 38,4% 3,0% 49,5%
  • Liczebność 0 0 0 2 0 2
  • rehabilitacyjna % w pytaniu 0,0% 0,0% 0,0% 100,0% 0,0% 100,0%
  • % z ogółu 0,0% 0,0% 0,0% 2,0% 0,0% 2,0%
  • Liczebność 1 0 0 5 1 7
  • krajoznawcza % w pytaniu 14,3% 0,0% 0,0% 71,4% 14,3% 100,0%
  • % z ogółu 1,0% 0,0% 0,0% 5,1% 1,0% 7,1%
  • Liczebność 0 0 0 2 0 2
  • integracyjna % w pytaniu 0,0% 0,0% 0,0% 100,0% 0,0% 100,0%
  • % z ogółu 0,0% 0,0% 0,0% 2,0% 0,0% 2,0%
  • Ogółem Liczebność 10 4 5 76 4 99
  • % z ogółu 10,1% 4,0% 5,1% 76,8% 4,0% 100,0%
  • Załącznik 7.
  • Tabela 3. Ocena stanu infrastruktury rowerowej w najbliższym otoczeniu badanych
  • Częstość wskazań %
  • Jaki jest Pana/Pani zdaniem ogólny stan ścieżek rowerowych w najbliższym Panu/Pani otoczeniu? bardzo dobry 1 0,8
  • dobry 35 27,8
  • przeciętny 35 27,8
  • słaby 22 17,5
  • bardzo słaby 8 6,3
  • Nie mam zdania 25 19,8
  • Ogółem 126 100,0
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 12.02.2013.
  • Revised: 15.06.2013.
  • Accepted: 17.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J of H Ss) 2013; 3 (5): 557-578
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • Physical Fitness of Persons Engaged in Team Sports Games for Wheelchairs
  • Sprawność fizyczna osób uprawiających zespołowe gry sportowe na wózkach
  • 1Zuzanna Piekorz, 2Andrzej Lewandowski, 2Kamila Polewany, 1Irena Bułatowicz, 1Agnieszka Radzimińska, 2Tomasz Kowalik, 3Monika Ciesielska, 4Walery Zukow
  • 1Cathedral and Plant of Kinesoitherapy and Therapeutic Massage, UMK in Torun, Collegium Medicum im. L. Rydygier in Bydgoszcz
  • acting responsibilities of the Manager: dr Irena Bułatowicz
  • 2Cathedral and Plant of Basics of Physical Culture UMK in Torun, Collegium Medicum im. L. Rydygier in Bydgoszcz, acting responsibilities of the Manager: dr Andrzej Lewandowski
  • 3University Hospital No. 1. dr Anthony Jurasz in Bydgoszcz
  • 4Faculty of Health Sciences Radom University in Radom
  • Keywords: strength, locomotion in wheelchairs, disability, environmental conditions, rehabilitation.
  • Słowa kluczowe: siła, lokomocja na wózkach, niepełnosprawność, uwarunkowania środowiskowe, rehabilitacja.
  • Abstract
  • Introduction: Sport enables people with disabilities to return the lost fitness. It is also one of the areas of comprehensive rehabilitation, which allows you to find self-confidence and is also an important factor in integration. Of particular importance is the practice of team sports because it allows you to restore a sense of belonging and solidarity, allows competition, a chance to win despite the dysfunction.
  • The main objective of the research was made an attempt to compare the selected components of physical fitness and environmental conditions of persons engaged in team sports games in wheelchairs, and understanding their awareness of the needs and opportunities for active participation in sport and active rehabilitation program. The aim is to promote the continued operation of sports such as basketball and rugby in wheelchairs amongst disabled people and a healthy part of society.
  • Material and methods: The tests involved 16 male players ranging in ages from 18 to 42 years, representing the Polish League team Wheelchair Rugby team and basketball team players in wheelchairs. The study also used an original questionnaire consists. Players' physical fitness test was determined by travel time on the trolley route. Crush strength of the right and left hand were examined using a sample test of the static force of European Eurofit physical fitness.
  • Conclusions: It was found a clear correlation between the strength of hands and crush in a wheelchair locomotion capabilities and significant differences in the determinants examined physical disabilities team sports players in wheelchairs. It has been shown positive effects of regular participation in sports training to help further develop and assist in achieving self-reliance and independent living. The results show that the basketball and wheelchair rugby can be treated as a continuation of the streamlining, as a positive influence on improving the quality of life for people with disabilities.
  • Streszczenie
  • Wstęp: Sport daje możliwość osobom niepełnosprawnym powrotu utraconej sprawności fizycznej. Jest także jedną z dziedzin kompleksowej rehabilitacji, która umożliwia odnalezienia wiary we własne siły i stanowi również istotny czynnik integracyjny. Szczególne znaczenie ma uprawianie gier zespołowych, ponieważ pozwala na odbudowanie poczucia przynależności do grupy i solidarności, umożliwia współzawodnictwo, daje szansę na wygraną pomimo dysfunkcji. Głównym celem podjętych badań uczyniono próbę porównania wybranych komponentów sprawności fizycznej oraz uwarunkowań środowiskowych osób uprawiających zespołowe gry sportowe na wózkach, a także poznanie ich świadomości dotyczącej potrzeby i możliwości czynnego udziału w sporcie oraz w programie aktywnej rehabilitacji. Celem dalszym pracy jest propagowanie dyscyplin sportowych takich jak koszykówka i rugby na wózkach wśród osób niepełnosprawnych oraz zdrowej części społeczeństwa.
  • Materiał i metody: W badaniach wzięło udział 16 zawodników płci męskiej w przedziale wieku od 18 do 42 lat, reprezentujących drużynę Polskiej Ligi Rugby na Wózkach i zespół zawodników drużyny koszykówki na wózkach. W badaniu wykorzystano autorską ankietę, a sprawność fizyczną badanych zawodników określono za pomocą czasu przejazdu na wózku wyznaczonej trasy. Siłę ścisku prawej i lewej ręki zbadano wykorzystując próbę europejskiego testu sprawności fizycznej Eurofit.
  • Wyniki badań: Stwierdzono wyraźne zależności pomiędzy siłą ścisku rąk i możliwościami lokomocji na wózku oraz znaczne różnice w poziomie badanych wyznaczników sprawności fizycznej niepełnosprawnych zawodników gier zespołowych na wózkach. Wykazano pozytywne oddziaływanie regularnego uczestnictwa w treningach sportowych, które ułatwiają dalszy rozwój, a także pomagają w osiągnięciu samodzielności i niezależności życiowej. Wyniki badań wskazują, że koszykówka i rugby na wózkach mogą być traktowane jako kontynuacja procesu usprawniania, ponieważ pozytywnie wpływają na poprawę możliwości lokomocyjne i jakości życia osób niepełnosprawnych.
  • INTRODUCTION
  • Demographers worldwide in harmony claim that the number of disabled persons rises continually. In 2002 in our country she already amounted to the over 5000 thousand what the 14% of the whole of society constitutes. It is caused by the height of falling ill for reasons for the inherited, inborn and wrong living conditions. Also a number of an accidents increases, of injuries during the work and communicative cases. All exchanged causes result for lack possibilities of adapting to constant civilization-industry changes, urbanization, of growing contaminating the environment, straining the noise and the stress [1, 2]. Apart from kinesipathy, massage and physiotherapy, one should rank the physical activity and sport among crucial methods applied in the rehabilitation of disabled persons [1, 3, 4, 5].
  • The practicing sport in its assumptions brings favorable effects with itself among others anatomical-biological, healing, hygienic, health and hedonistic. The basic task of the physical activity of disabled persons starts fundamentally upon completion of the hospital treatment. The commitment to motor exercises influences for slowing the ageing processes down, hastens effects of curing thanks to increasing the endurance and the body's resistances. Therefore sport is not only a method thanks to which the physical fitness will return, but also one of fields of the comprehensive rehabilitation which gives the possibility of finding the self-confidence and drawing joy from the life. Practising team games is of special importance, since lets rebuilding feeling the membership in the group and solidarities, enables the competition, gives the chance of the win in spite of the dysfunction. The regular sports activity helps also with faster achieving the independence and the practical self-reliance [6, 7, 8]. However the fact that disabled persons very much late begin sports practices is alarming [9, 8, 11, 12]. It can be one of causes, that persons affecting for taking the practicing sport by disabled persons mainly they don't come from the medical environment, and for the worker health cares including physiotherapists, oftentimes don't treat sport as the comprehensive rehabilitation process or from the lack of time don't encourage patients for the active rehabilitation [7, 11]. With purpose of this work in the process a test on the evaluation of chosen components of the physical fitness of disabled competitors was made and the attempt to spread sports sports so as the basketball and the rugby on baby carriages both amongst persons with disability as well as of healthy part of the society.
  • They established, that the physical fitness, determined by the transfer time on the baby carriage and by force press of the right and left hand, competitors going in for the basketball and the rugby on baby carriages he is different, and characterizes competitors practicing the basketball higher her level than of persons with disability undertaking practices rugby on baby carriages. They also caught, that abilities of the locomotion on the baby carriage of persons with disability practising team sports games are on the high level of the technical progress, than displayed amongst fully fit persons, in spite of the earlier learning of moving on active baby carriages, as well as the participation in the programme of the active based rehabilitation for the sports activity, positively influences both to the physical and psychological sphere of disabled persons.
  • MATERIAL AND METHODS
  • Competitors representing the team of the Polish League were provided with tests Rugby on baby carriages and team of competitors of the team of the basketball on baby carriages. In tests 8 men participated from every team in the period of the age from 18 up to 42 years, which as a result of unfortunate accidents, illnesses, be from birth there were disabled persons. Competitors constituted the most numerous group at the age of 20. Competitors of the basketball were older than provided with observation of persons playing the rugby.
  • Largely examined persons had with a secondary education (56.25%), and higher, both on the master's as well as undergraduate level (31.25%). Competitors which completed their education on the basic and professional level constituted the lowest percentage (12.5%). Half examined these are wage-earning persons, and students also constituted the considerable percentage (25%). Students and persons not taking the learning or the work up decided more than a dozen interest rate interest.
  • Majority examined (75%) settled big the same percentage inhabited both average-sized towns, smaller than for 20 thousand residents and country areas (12.5%). Financial circumstances of the large portion examined (62.5%) was good. Remaining competitors judged the rugby her as rather good, and equal interest of basketball players both as very good, almost good and rather bad.
  • With the most frequent cause of disability of competitors rugby (75%) there were effects of communications accidents which amongst basketball players constituted the much smaller percentage (37.5%). Former disabled persons stayed from birth. Everyone were embraced with program of the active rehabilitation in the time not shorter than one year and usually moved on active wheelchairs. The period of disability of individual participants in the test was different and was located in a period from 2 up to 42 years.
  • Large portion of competitors rugby (75%) has undertaken practices once during the week, and everyone going in for the basketball more rarely. For the half of rugby players and the little percentage of basketball players (12.5%) trainings lasted longer than two hours, but the considerable part of both teams (37.5%) shortened them to hour and a half. Large portion of competitors rugby (62.5%) and the half of basketball players underwent trainings in the domicile. Identical interest didn't entertain them regularly, and of difficulty with the journey (55%) and financial problems (22%) were of it with the most frequent cause. Half examined additionally she went in for other sports discipline, amongst basketball players an athletics enjoyed the greatest recognition (60%), table tennis and earth and shooting, and amongst competitors rugby handbike (50%) and swimming and diving.
  • The physical fitness of examined competitors was determined with the transfer time of the route on the baby carriage fixed. Author's test constructed based on information entered into at the work Molik and Kosmol [12] consisted in defeating the course of the slalom, taking into account the need for the rapid change of directions of the ride in marked places at appointed directions (fig. 1). The test was performed in a gymnasium in the same conditions for everyone studied. Time possibly of the fastest ride on the baby carriage of the fixed route served the evaluation of the efficiency of the locomotion of disabled persons. Power of the press of the right and left hand was examined using the trial of the static strength of the European test of the Eurofit physical fitness [13]. Achieved results were compared with results of research of 10 chosen students of direction of physiotherapy which underwent the learning of moving on the active baby carriage.
  • In the test an also author's questionnaire form which contained closed questions, was used with the set number of closely formulated replies both of single or many time choice. The questionnaire of the questionnaire form also contained opened questions, in which the respondent had a freedom of the statement, and replies weren't suggested. Participants in the test answered 17 questions, of which gathering information about causes of disability was a purpose, of details referring to the program of the active rehabilitation and questions concerning vital statistics about the examined person.
  • Material of tests was drawn up based on the descriptive statistics of arithmetic means and supplements and magnitudes of percentage findings survey. A division into groups of accepted diversities was included in such collected material. A test of Fisher was used for the evaluation of the gravity of differences between arithmetic means of studied trademarks for independent smaller groups, and to determining the relation of the level of strength of hands and the effectiveness of living in a wheelchair Pearson coefficient of correlation [14].
  • FINDINGS
  • Obtained material on the road of the questionnaire survey allowed for identifying sources of information about the program of the active rehabilitation which examined athletes used. For the straight majority of basketball players (87.5%) and of rugby players (75%) were it is other disabled person. The half of basketball players appointed also fully fit acquaintances, and competitors’ rugby in the smaller participation (25%) mentioned acquaintances or the doctor and media (12.5%).
  • Practising team sports games on baby carriages in all rugby players and the large percentage of basketball players view (87.5%) improved their locomotive efficiency, especially defeating curbs (57.1% - 87.5%), the ride on the front and the ramp uphill (± of the 55%), and amongst rugby players ride on the back (50%) and downhill race from above (25%). Shares of basketball players also showed more than a dozen interest rate the ride on the back and the downhill race from above, as well as the exit from stairs and the possibility of obtaining the high rate of speed.
  • Participation in the programme of the active rehabilitation and in the process also an involvement in sports trainings affected the improvement in functioning in the everyday life of the majority of examined basketball players (75%) and of all competitors rugby, from which large percentage (87.5%) indicated the greater efficiency of washing and the bath. Large stakes of examined teams players also showed the ability of moving from the baby carriage the improvement (± of the 55%), using the restroom, getting dressed (± of the 35%) and of cleaning (± of the 30%). In the process also a majority of basketball players (87.5%) and all competitors confirmed the favorable influence of the achievement of the programme of the active rehabilitation on the comfort of their life the rugby. Large stakes of indications of basketball players concerned the improvement in the medical condition (71.4%) and of interpersonal contacts (57.1%) and of increasing the possibility of obtaining of the work (42.9%) and of greater self-reliance (42.9%), which the largest percentage appointed rugby players with (87.5%). Examined competitors of this sport in a large stake also confirmed the possibility of finding new ways of the self-realization (37.5%), improvement in the medical condition (37.5%) and of interpersonal contacts (25%). Smallest, percentage of every subpage shares examined pointed at approval of own disability, public approval.
  • In the table I. was put together conclusions of studied motor trademarks and their comparative characteristics.
  • (tab. I.)
  • I. results from the table, that the shortest average of the transfer time, meaning the good result characterised competitors of the basketball on baby carriages. The difference with results get by remaining teams was statistically substantial. The transfer time of the team of students was only slightly shorter than the rugby get by competitors.
  • Greatest power of the press of the right-hand man characterised the team of students, slightly the smaller average was characteristic of a team of basketball players, and competitors got the rugby considerably the smallest average of the result. All stated differences were statistically substantial, however between the average of competitors of the basketball and students the gravity was stated on the level 0.05. Students got the largest average of the result of power of the press of the left hand, slightly smaller of result of the test, basketball players on baby carriages, and competitors achieved the rugby considerably poor results. Differences between compared results get by examined teams were statistically substantial. The difference of results among the group of basketball players and the group of students was determined on the level 0.05.
  • In the II table. characterizations of the relation of studied motor trademarks were compared, and results were depicted on the below put drawing.
  • (tab. II and fig. 2)
  • The correlation analysis of the transfer time and the checked strength of hands shows that in most cases strength of the association was distinct but low. Only at competitors of the basketball which in tests got good results, very high correlation of the transfer time was observed with power of the press of the right-hand man and this relation was very certain.
  • DISCUSSION
  • How they already recalled earlier, with main aim of made tests an attempt to compare chosen components of the physical fitness and conditioning of environmental persons practising team sports games on baby carriages, as well as a cognition were made their awarenesses of the active rehabilitation concerning the need and the possibility of the practicing participation in sport or the program. Propagating these sports amongst disabled persons was recognised as the further purpose of the work and of the healthy part of the society.
  • The physical activity and sport of disabled persons are an effective form of the comprehensive rehabilitation. Motor streamlining apart from the improvement in very physical fitness, he influences approval of own restrictions as well as increases the activity in interpersonal contacts [15]. Sport allows for the contact and integration of the disabled person with the society as well as positively molds the attitude towards own disability, complexes and fears [16].
  • In the process of the rehabilitation sport fulfills three basic tasks: acts tonizująco to the psyche, he facilitates approval of disabilities and a habit of planting the motor activity produces, and the competition leads for freeing substitutes of the organism which in traditional rehabilitation proceedings aren't encouraged. It is worthwhile keeping an eye on it, that sport only has at its disposal such an attractive form of streamlining which lets many time repeating of determined rush for a lot of years [17].
  • The test of gathered research material enables to consider substantial matters, adding results up and making comparing get results with findings of other authors. The inspection of the available references in the context of research problems brought up at the work allows to notice, that the subject matter taken at the work oftentimes and in the sufficing scope isn't taken. J. Sobiecka and E. Bola [18.19] they describe special tests for the evaluation of the physical fitness of disabled persons, and A. Kosmol notices that researchers worldwide aspire for drawing up relevant tests assessing the fitness in individual sports sports. Also special observation is conducted in the area of physiology and biomechanics, of which possibly best getting to know the possibility and abilities of motor disabled persons are a purpose [11]. In the process the route of the ride used in the test was also selected to the possibility of functional persons of both groups and arising from the alteration of three solid tests: rides on the stretch of 20 m, rides on the slalom without the ball and the ride around the envelope [12]. Achieved results and them compared with results of students demonstrated, marked differences. The shortest average of the time of basketball players and slightly the rugby provides the shorter time of students than get by competitors about big meaning of the technique and purchased abilities, molded through frequent repeating them what fully fit persons were deprived of. In this respect achieved results match views of many authors [21, 22]
  • In the assessment of the level of power, as similarly as in tests B. Molik and A. Kosmol an Eurofit test was modified and a force of the hold was assessed left and of right-hand man, since left and right-hand man have the same participation in driving the baby carriage [12, 23]. Findings showed that greatest average power of the press of both hands had characterised healthy persons, and considerably competitors got least favorable results rugby. With it it is possible to file, that to the level of examined components efficiency physical a kind of disability of examined persons, a level of spinal cord injuries and functional possibilities resulting from it of competitors affect, but also a time and effort devoted for improving the ability also outweigh of living in a wheelchair. A test of rates confirms such a statement relations of the transfer time on the baby carriage from the checked strength of hands which in most cases was distinct but short. Only at competitors of the basketball which in tests got good results, very high correlation of the transfer time was observed with power of the press of the right-hand man, and this relation was very certain. It is possible also to petition for usefulnesses of power in the assessment of the possibilities of moving on the baby carriage of disabled persons. Fulfilled tests confirmed also findings K. Fidelus et al. of hold in the connection of moving on the baby carriage but by force of disabled persons. Authors stated essential statistically correlation between the force of the hold of hands and the driving moment on the baby carriage [23]. In this respect we got similar results of tests letting one of constructed hypotheses the also positive verification. Progress report get by competitors of the basketball and the rugby, confirmed that he characterised basketball players much higher level of examined components of the physical fitness than competitors rugby. In the process from constructed hypotheses she wasn't second fully confirmed, since only abilities of the locomotion on the baby carriage of basketball players were turn out to be good from results achieved by fully fit persons.
  • Respondents as the primary source of information about possibilities of the participation in the programme gave the other disabled to the active rehabilitation, and nobody from respondents was informed about this form of rehabilitations by physiotherapists or physiotherapists. However J. Sobiecka in her tests showed that the large impact for taking the sports initiative by disabled persons had an environment of working coaches in sections and sports clubs consisting of competitors of disabled persons [7]. Only as next sources other disabled persons and the close family were passed. In these tests also in every the bottom stair a rehabilitation staff affected examined competitors. In this respect described tests delivered a little bit of other information. In conducted tests in Netherlands and the Czech Republic he results, those physiotherapists and the rehabilitation staff working at rehabilitation centres, were a basic source of pointing future competitors to means of streamlining by sport. Comparing conducted findings in Poland and in other European countries demonstrates a lot he must still change in our country so that disabled persons have a full access for the rehabilitation through sport. In the process it is possible to conclude that the rehabilitation staff should be better instructed in the knowledge about the possibility of taking the physical initiative by patients, but next obligated for encouraging disabled persons for the involvement in sports classes. To provide it perhaps also about the low role of sport in frameworks of the programme of studies on direction physiotherapy.
  • Information from the questionnaire survey also allows for the evaluation of the average time participations in the program of the active rehabilitation of examined groups of competitors which was comparable and relatively short. However the largest group of examined competitors undertook practices from 1 up to 5 years. They got similar results at their work E. Bola et al. [24], of trainings also in the frequency of both other conditioning of their realization associated with the need for the journey and financial obstacles. It is possible so to file, about the participation of motivation in taking the sports initiative and slight increasing oneself interests in sport in the environment of disabled persons [24, 25, 26].
  • Almost all respondents acknowledged that the participation in the programme of the active rehabilitation had had a positive effect on their efficiency locomotive on the baby carriage what findings confirm R. Plinta which noticed that the sports activity much corrected the locomotion on the baby carriage, but sport constitute the significant form of streamlining in the rehabilitation process [27].
  • The straight majority of respondents positively assessed the influence of the active rehabilitation on functioning in the everyday life. Examined competitors observed the high-order positive change both in the improvement in the medical condition as well as the self-reliance. Many of them positively judge the change in interpersonal contacts, noticing also a greater possibility of the placement. At their work E. Frydlewicz-Bartman and J. Rykała got similar results [1]. Results of these tests confirm that the regular physical activity helps achieve the independence and the practical self-reliance.
  • Achieved results from the questionnaire survey let the accuracy of the third hypothesis the positive verification. The participation in the programme of the active based rehabilitation on the sports activity, positively influences both to the physical and psychological sphere of disabled persons provided with observation.
  • Get results of research have a relative value due to the small number of the group and her specificity but backed up with statements of quoted authors confirm the legitimacy of encouraging patients of the rehabilitation process for the continuation commenced through the active and systematic participation in the chosen sports sport.
  • CONCLUSIONS
  • 1. Stated differences in the level of studied indicators of the physical fitness of disabled competitors of team games on baby carriages, they show the realization them to motor conditioning of the success and the kind as well as confirm the possibility of taking the sports training by persons about considerably different degree of functional grading.
  • 2. Stated distinct relations of the level of power of the press of hands and the transfer time on the baby carriage, powers of upper limbs attest to a large stake in the locomotive fitness of persons moving on baby carriages as well as show that she can be one of evaluation criteria or of forecasting the possibility of disabled persons this way moving. Powers of upper limbs and the time of disability, devoted to sports practices also show the greater role in the effectiveness of the locomotion on the baby carriage.
  • 3. The influence portrayed in the questionnaire survey, positive of team games on integration of disabled persons with the rest part of the society, as well as breaking own guard railes, approval of disability and intensifies self-esteems he proves that the regular involvement in sports trainings facilitates the subsequent development as well as helps achieve the self-reliance and the practical independence of persons with disability.
  • 4. Stated favorable changes in many spheres of living of examined competitors in the period of undertaking sports practices, let treat going in for the basketball and the rugby on baby carriages as the continuation of the process of motor streamlining and the comprehensive rehabilitation, justifying the need all at the same time wider of propagating them amongst disabled persons, as well as the healthy part of the society.
  • REFERENCES
  • 1. Frydlewicz- Bartman E., Rykała J.: Rola regularnego uprawiania sportu w życiu osób po urazie rdzenia kręgowego. Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, 4, 399-401, Rzeszów 2009.
  • 2. Migasiewicz J., Bolach E., Paliga Z.: Sport wyczynowy (kwalifikowany) w rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Aktywność ruchowa osób niepełnosprawnych. AWF Wrocław, 2004.
  • 3. Kujawa J. i wsp.: Sport w rehabilitacji osób niepełnosprawnych jako forma wspomagania procesów regeneracji, adaptacji i kompensacji zaburzonych funkcji. Kwartalnik Ortopedyczny, 2004, 1, 14-17
  • 4. Szeliga Ł.M.: Rola sportu osób niepełnosprawnych w procesie rehabilitacji i integracji społecznej. Sport niepełnosprawnych, 2004, 4, 29-32
  • 5. Rucińska M.: Rehabilitacja poprzez sport. Valetudinaria – Postępy Medycyny Klinicznej i Wojskowej, 2008 (13) 2
  • 6. Dega W.: Koncepcja rehabilitacji. Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej. 1995,1,16
  • 7. Lewicki R., Wybraniec-Lewicka B.: Sport osób niepełnosprawnych. Medycyna sportowa pod redakcją A. Jagier, K. Nazar, A. Dziaka, Warszawa 2005.
  • 8. Tasiemski T.: Sport w życiu osób z para- i tertraplegią. Medycyna Sportowa, 1999, 12, 101, 9-14
  • 9. Sobiecka J.: Środowisko osób inspirujących niepełnosprawnych do podjęcia aktywności sportowej. Postępy Rehabilitacji 2007, (1), 23-28.
  • 10. Biniakiewicz B.: Olimpizm jako źródło tworzenia nowych wartości w życiu osób niepełnosprawnych. Logos i etos polskiego olimpizmu. Kraków. Wydawnictwo Naukowe Fall. 1994, 355-360.
  • 11. Zembaty A.: Sport ludzi niepełnosprawnych- jedna z wielu straconych szans polskiej rehabilitacji leczniczej. Postępy rehabilitacji 1992, 3(6), 51-59.
  • 12. Molik B., Kosmol A.: Przegląd stosowanych testów sprawności fizycznej w koszykówce na wózkach. Postępy rehabilitacji 2008, (1), 21-30.
  • 13. Committee of experts as sports research. Eurofit - European test of physical fitness. Rome; 1988.
  • 14. Stanisz A.: Przystępny kurs statystyki z zastosowaniem Statistica PL na przykładach z medycyny. Tom 1. Statystyki podstawowe. Kraków: StartSoft Polska; 2006.
  • 15. Wybraniec-Lewicka B., Dromlewska D.: Wybrane zagadnienia sportu osób niepełnosprawnych w Polsce. Medycyna aktywności fizycznej z elementami psychologii i pedagogiki, AWF Warszawa, 2010.
  • 16. Prokopiuk M.: Sport w rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Postępy Rehabilitacji 2001, 15 (2), 95-98.
  • 17. Bolach E.: Motywacja zawodników pełnosprawnych i niepełnosprawnych uprawiających sportowo piłkę siatkową. Fizjoterapia 1999, 7 (2), 43-49.
  • 18. Sobiecka J.: Próby sprawności technicznej w koszykówce na wózkach. Sport osób niepełnosprawnych w różnych grupach wiekowych, AWF Warszawa, 1985.
  • 19. Bolach E.: Sprawność specjalna zawodników uprawiających piłkę koszykową na wózkach. Fizjoterapia 1995, 3, 62-7.
  • 20. Kosmol A., Morgulec-Adamowicz N., Molik B.: Sport niepełnosprawnych – od rehabilitacji do sportu wyczynowego. Postępy Rehabilitacji 2009,(3), 53-60.
  • 21. Plinta R., Zdechlikiewicz A.: Technika jazdy i sprawność specjalna w piłce koszykowej na wózkach. Fizjoterapia, 4 (1-2), 98-99, 1996.
  • 22. Morgulec N., Skrzypczyk R.: Rozwój rugby na wózkach i jego wpływ na możliwości funkcjonalne tetraplegików. Wychowanie fizyczne i sport, 47, 535-544, 2003
  • 23. Fidelus K., Ostrowska E., Urbaniak Cz., Wychowański M.: Związek między poruszaniem się inwalidów a siłą chwytu. Postępy rehabilitacji 1992, tom IV, z.4
  • 24. Bolach E., Bolach B., Sieroń P.: Urazy i zespoły przeciążeniowe w polskiej lidze piłki koszykowej na wózkach. pod red. J. Migasiewicz, E. Bolach: Aktywność ruchowa osób niepełnosprawnych. Monografia, Typoskript i Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem, Wrocław 2008, 3, 111-128.
  • 25. Molik B., Zubala T., Kucharczyk B., Gryglewicz A.: Motywacja osób niepełnosprawnych do uprawiania koszykówki na wózkach. Postępy rehabilitacji (2), 53-61, 2010.
  • 26. Tarnowski A.: Psychologiczne problemy osób niepełnosprawnych. Postępy medycyny lotniczej, 2004, 1(9), 153-155
  • 27. Plinta R., Saulicz E., Sobiecka J., Knapik A., Myśliwiec A.: Uprawianie sportu na wózkach jako czynnik poprawiający zdolności lokomocyjne osób niepełnosprawnych. UMCS Sect D 2005. LX, XVI, 420.
  • TABLES
  • Table I. Characteristics comparative of fitness findings.
  • Category Competitors
  • basketballs
  • (1) n = 8 Competitors
  • rugby
  • (2) n = 8 Students
  • of physiotherapy
  • (3) n = 10
  • D
  • t
  • mean ± SD mean ± SD mean ± SD
  • Transfer time of the route
  • (s)
  • 28.41 ± 3.21
  • 37.24 ± 7.29
  • 33.34 ± 2.81 (1-2) 9.34 3.09 * *
  • (1-3) 4.94 3.25 * *
  • (2-3) 4.40 1.65
  • Power of tightening the hand
  • laws (kG)
  • 41.00 ± 25.75
  • 15.25 ± 11.12
  • 45.8 ± 4.49 (1-2) 25.75 5.86 * *
  • (1-3) 3.38 2.36 *
  • (2-3) 30.55 7.47 * *
  • Power of tightening the hand
  • left (kG)
  • 38.25 ± 2.12
  • 7.25 ± 10.447
  • 42.60 ± 4.38 (1-2) 31.00 7.68 * *
  • (1-3) 4.35 2.43 *
  • (2-3) 35.35 9.12 * *
  • * substantial difference statistically for p < 0.05
  • * * substantial difference statistically for p < 0.01
  • For 16 persons the value of the test amounts to the t: for alpha 0.05 = 2.15, and for alpha 0.01 = 2.98
  • For 18 persons the value of the test amounts to the t: for alpha 0.05 = 2.12, and for alpha 0.01 = 2.92
  • Table II. Findings of the relation of the transfer time of the route and powers of tightening hands.
  • Category/time of the ride of the route Power of tightening the right hand Power of tightening the left hand
  • Competitors of the basketball 0.93 0.28
  • Competitors rugby 0.57 0.55
  • Students of physiotherapy 0.65 0.51
  • DRAWINGS
  • Drawing 1. Graphical image of the route of the ride.
  • Drawing 2. The graphic characterization of the relation of the transfer time of the route and powers of tightening hands.
  • WSTĘP
  • Demografowie na całym świecie zgodnie twierdzą, że liczba osób niepełnosprawnych nieustannie rośnie. Już w 2002 roku w naszym kraju wynosiła ona ponad 5000 tys., co stanowi 14% ogółu społeczeństwa. Jest to spowodowane wzrostem zachorowań z przyczyn dziedzicznych, wrodzonych oraz nieprawidłowych warunków życia. Rośnie także liczba wypadków losowych, urazów podczas pracy oraz wypadków komunikacyjnych. Wszystkie wymienione przyczyny wynikają z braku możliwości przystosowania się do ciągłych zmian cywilizacyjno-przemysłowych, urbanizacyjnych, rosnącego skażenia środowiska, natężenia hałasu oraz stresu [1, 2]. Do kluczowych metod stosowanych w rehabilitacji osób niepełnosprawnych, oprócz kinezyterapii, masażu i fizykoterapii, należy zaliczyć aktywność fizyczną i sport [1, 3, 4, 5].
  • Uprawianie sportu w swoich założeniach niesie ze sobą korzystne efekty m.in. anatomiczno-biologiczne, lecznicze, higieniczne, zdrowotne oraz hedonistyczne. Podstawowe zadanie aktywności fizycznej osób niepełnosprawnych rozpoczyna się zasadniczo po zakończeniu leczenia szpitalnego. Zaangażowanie w ćwiczenia ruchowe wpływa na spowolnienie procesów starzenia, przyspiesza efekty leczenia dzięki zwiększeniu wytrzymałości i odporności organizmu. Dlatego też sport to nie tylko metoda dzięki której powróci sprawność fizyczna, ale jedna z dziedzin kompleksowej rehabilitacji, która daje możliwość odnalezienia wiary we własne siły i czerpania radości z życia. Szczególne znaczenie ma uprawianie gier zespołowych, ponieważ pozwala na odbudowanie poczucia przynależności do grupy i solidarności, umożliwia współzawodnictwo, daje szansę na wygraną pomimo dysfunkcji. Regularna aktywność sportowa pomaga także w szybszym osiągnięciu niezależności i samodzielności życiowej [6, 7, 8]. Niepokojące jest jednak to, że osoby niepełnosprawne bardzo późno rozpoczynają treningi sportowe [9, 8, 11, 12]. Jedną z przyczyn może być to, że osoby mające wpływ na podjęcie uprawiania sportu przez osoby niepełnosprawne przeważnie nie pochodzą ze środowiska medycznego, a pracownicy ochrony zdrowia w tym fizjoterapeuci, często nie traktują sportu jako kompleksowego procesu rehabilitacyjnego lub też z braku czasu nie zachęcają pacjentów do aktywnej rehabilitacji [7, 11]. Celem niniejszej pracy uczyniono tym samym próbę oceny wybranych komponentów sprawności fizycznej niepełnosprawnych zawodników i próba rozpowszechniania dyscyplin sportowych takich jak koszykówka i rugby na wózkach zarówno wśród osób z niepełnosprawnością jak i zdrowej części społeczeństwa.
  • Założono, że sprawność fizyczna, określona czasem przejazdu na wózku oraz siłą ścisku ręki prawej i lewej, zawodników uprawiających koszykówkę i rugby na wózkach jest różna, a zawodników trenujących koszykówkę cechuje wyższy jej poziom niż osób z niepełnosprawnością podejmujących treningi rugby na wózkach. Przyjęto także, że umiejętności lokomocji na wózku osób z niepełnosprawnością uprawiających zespołowe gry sportowe są na wyższym poziomie zaawansowania technicznego, niż przejawiane wśród osób pełnosprawnych, mimo wcześniejszej nauki poruszania się na wózkach aktywnych, a także, że udział w programie aktywnej rehabilitacji opartej o aktywność sportową, pozytywnie wpływa zarówno na sferę fizyczną i psychiczną osób niepełnosprawnych.
  • MATERIAŁ I METODY
  • Badaniami objęto zawodników reprezentujących drużynę Polskiej Ligi Rugby na Wózkach i zespół zawodników drużyny koszykówki na wózkach. W badaniach uczestniczyło 8 mężczyzn z każdego zespołu w przedziale wieku od 18 do 42 lat, którzy w wyniku nieszczęśliwego wypadku, choroby, bądź od urodzenia byli niepełnosprawni. Najliczniejszą grupę stanowili zawodnicy w wieku 20 lat. Zawodnicy koszykówki byli starsi od objętych obserwacją osób grających w rugby.
  • W większości badane osoby legitymowały się wykształceniem średnim (56,25%), oraz wyższym, zarówno na poziomie magisterskim jak i licencjackim (31,25%). Zawodnicy, którzy zakończyli swoją edukację na poziomie podstawowym i zawodowym stanowili najniższy odsetek (12,5%). Połowa badanych to osoby pracujące zawodowo, a znaczny odsetek stanowili również studenci (25%). Uczniowie oraz osoby nie podejmujące nauki lub pracy stanowili kilkunastoprocentowe odsetki.
  • Większość badanych (75%) zamieszkiwała duże i średniej wielkości miasta, mniejsze niż 20 tys. mieszkańców i obszary wiejskie zamieszkiwał ten sam odsetek (12,5%). Sytuacja materialna większej części badanych (62,5%) była dobra. Pozostali zawodnicy rugby oceniali ją jako raczej dobrą, a równe odsetki koszykarzy zarówno jako bardzo dobrą, niemal dobrą i raczej złą.
  • Najczęstszą przyczyną niepełnosprawności zawodników rugby (75%) były skutki wypadków komunikacyjnych, które wśród koszykarzy stanowiły znacznie mniejszy odsetek (37,5%). Pozostali byli niepełnosprawni od urodzenia. Wszyscy byli objęci programem aktywnej rehabilitacji w czasie nie krótszym niż jeden rok i poruszali się na co dzień na aktywnych wózkach inwalidzkich. Okres niepełnosprawności poszczególnych uczestników badania był różny i mieścił się w przedziale od 2 do 42 lat.
  • Duża część zawodników rugby (75%) podejmowała treningi raz w tygodniu, a wszyscy uprawiający koszykówkę rzadziej. Dla połowy rugbistów i niewielkiego odsetka koszykarzy (12,5%) treningi trwały dłużej niż dwie godziny, a znaczna część obu zespołów (37,5%) skracała je do półtorej godziny. Duża części zawodników rugby (62,5%) i połowa koszykarzy odbywała treningi w miejscu stałego zamieszkania. Tożsame odsetki nie podejmowały ich regularnie, a trudności z dojazdem (55%) i problemy finansowe (22%) były tego najczęstszą przyczyną. Połowa badanych dodatkowo uprawiała inną dyscyplinę sportu, Wśród koszykarzy największym uznaniem cieszyła się lekkoatletyka (60%), tenis stołowy i ziemny oraz strzelectwo, a wśród zawodników rugby handbike (50%) oraz pływanie i nurkowanie.
  • Sprawność fizyczną badanych zawodników określono za pomocą czasu przejazdu na wózku wyznaczonej trasy. Autorski test skonstruowany w oparciu o informacje zawartej w pracy B. Molika i A, Kosmola [12] polegał na pokonaniu w wyznaczonych kierunkach trasy slalomu, uwzględniającej konieczność szybkiej zmiany kierunków jazdy w oznaczonych miejscach (ryc. 1). Próba została wykonana w Sali gimnastycznej w tych samych dla wszystkich badanych warunkach. Czas możliwie najszybszego przejazdu wózkiem wyznaczonej trasy posłużył ocenie sprawności lokomocji osób niepełnosprawnych. Siłę ścisku prawej i lewej ręki zbadano wykorzystując próbę siły statycznej europejskiego testu sprawności fizycznej Eurofit [13]. Uzyskane wyniki zostały porównane z rezultatami badań 10 wybranych studentów kierunku fizjoterapii, którzy odbyli naukę poruszania się na wózku aktywnym.
  • W badaniu wykorzystano również autorską ankietę, która zawierała pytania zamknięte, z ustaloną liczbą ściśle sformułowanych odpowiedzi zarówno jednokrotnego lub wielokrotnego wyboru. Kwestionariusz ankiety zawierał również pytania otwarte, w których respondent miał swobodę wypowiedzi, a odpowiedzi nie były sugerowane. Uczestnicy badania udzielili odpowiedzi na 17 pytań, których celem było zebranie informacji na temat przyczyn niepełnosprawności, szczegółów odnoszących się do programu aktywnej rehabilitacji oraz pytań dotyczących podstawowych informacji o badanej osobie.
  • Materiał badań opracowano w oparciu o statystykę opisową średnich arytmetycznych i uzupełnień oraz wielkości procentowych wyników badań ankietowych. W tak zebranym materiale uwzględniono podział na grupy przyjętych zróżnicowań. Do oceny istotności różnic między średnimi arytmetycznymi badanych cech wykorzystano test Fishera dla małych grup niezależnych, a do określenia zależności poziomu siły rąk i skuteczności poruszania się na wózku współczynnik korelacji Pearsona [14].
  • WYNIKI BADAŃ
  • Materiał uzyskany na drodze badań ankietowych pozwolił na zidentyfikowanie źródeł informacji o programie aktywnej rehabilitacji z którego skorzystali badani sportowcy. Dla zdecydowanej większości koszykarzy (87,5%) i rugbistów (75%) była to inna niepełnosprawna osoba. Połowa koszykarzy wskazała również pełnosprawnych znajomych, a zawodnicy rugby w mniejszym udziale (25%) wymienili znajomych lub lekarza oraz media (12,5%).
  • Uprawianie zespołowych gier sportowych na wózkach zdaniem wszystkich rugbistów i dużego odsetka koszykarzy (87,5%) poprawiło ich sprawność lokomocyjną, zwłaszcza pokonywanie krawężników (57,1% - 87,5%), jazdę przodem i wjazd pod górę (±55%), a wśród rugbistów jazdę tyłem (50%) i zjazd z góry (25%). Kilkunastoprocentowe udziały koszykarzy wskazały również jazdę tyłem i zjazd z góry, a także zjazd ze schodów oraz możliwość uzyskiwania większej prędkości.
  • Udział w programie aktywnej rehabilitacji i tym samym też uczestnictwo w treningach sportowych wpłynął na poprawę funkcjonowania w życiu codziennym większości badanych koszykarzy (75%) i wszystkich zawodników rugby, z których duży odsetek (87,5%) wskazał większą sprawność mycia i kąpieli. Duże udziały badanych zespołów zawodniczych wskazywały również poprawę umiejętności przesiadania z wózka (±55%), korzystania z toalety, ubierania się (±35%) i sprzątania (±30%). Tym samym też większość koszykarzy (87,5%) i wszyscy zawodnicy rugby potwierdzili korzystny wpływ realizacji programu aktywnej rehabilitacji na komfort ich życia. Duże udziały wskazań koszykarzy dotyczyły poprawy stanu zdrowia (71,4%) i kontaktów międzyludzkich (57,1%) oraz zwiększenia możliwości uzyskania pracy (42,9%) i większej samodzielności (42,9%), którą wskazywał największy odsetek rugbistów (87,5%). Zbadani zawodnicy tej dyscypliny w dużym udziale potwierdzali również możliwość znalezienia nowych dróg samorealizacji (37,5%), poprawę stanu zdrowia (37,5%) i kontaktów międzyludzkich (25%). Najmniejsze, kilkunastoprocentowe udziały badanych wskazywały na akceptację własnej niepełnosprawności, akceptację społeczną.
  • W tabeli I. zestawiono wyniki badanych cech motorycznych i ich charakterystykę porównawczą.
  • (tab.I.)
  • Z tabeli I. wynika, że najkrótsza średnia czasu przejazdu, oznaczająca najlepszy wynik cechowała zawodników koszykówki na wózkach. Różnica z rezultatami uzyskiwanymi przez pozostałe zespoły była statystycznie istotna. Czas przejazdu zespołu studentów był jedynie nieznacznie krótszy od uzyskanego przez zawodników rugby.
  • Największa siła ścisku prawej ręki cechowała zespół studentów, nieznacznie mniejsza przeciętna charakteryzowała zespół koszykarzy, a zawodnicy rugby uzyskali znacząco najmniejszą średnią wyniku. Wszystkie stwierdzone różnice były statystycznie istotne, jednakże pomiędzy przeciętną zawodników koszykówki i studentów istotność stwierdzono na poziomie 0,05. Największą przeciętną wyniku siły ścisku lewej ręki uzyskali studenci, nieznacznie mniejszą rezultatu próby, koszykarze na wózkach, a zawodnicy rugby osiągnęli znacząco najsłabszy wynik. Różnice pomiędzy porównywanymi rezultatami uzyskiwanymi przez badane zespoły były statystycznie istotne. Różnica wyników pomiędzy grupą koszykarzy a grupą studentów została określona na poziomie 0,05.
  • W tabeli II. zestawiono charakterystyki zależności badanych cech motorycznych, a wyniki zobrazowano na poniżej umieszczonej rycinie.
  • (tab.II i ryc. 2)
  • Analiza korelacji czasu przejazdu i badanej siły rąk wskazuje, że w większości przypadków siła związku była wyraźna lecz mała. Jedynie u zawodników piłki koszykowej, którzy w badaniach uzyskali najlepsze rezultaty, zaobserwowano bardzo wysoką korelację czasu przejazdu z siłą ścisku prawej ręki i zależność ta była bardzo pewna.
  • DYSKUSJA
  • Jak już wspomniano wcześniej, głównym celem podjętych badań uczyniono próbę porównania wybranych komponentów sprawności fizycznej oraz uwarunkowań środowiskowych osób uprawiających zespołowe gry sportowe na wózkach, a także poznanie ich świadomości dotyczącej potrzeby i możliwości czynnego udziału w sporcie lub programie aktywnej rehabilitacji. Za cel dalszy pracy uznano propagowanie tych dyscyplin sportowych wśród osób niepełnosprawnych oraz zdrowej części społeczeństwa.
  • Aktywność fizyczna i sport osób niepełnosprawnych jest skuteczną formą kompleksowej rehabilitacji. Usprawnianie ruchowe oprócz poprawy samej sprawności fizycznej, wpływa na akceptacje własnych ograniczeń oraz wzmaga aktywność w kontaktach interpersonalnych [15]. Sport pozwala na kontakt i integrację niepełnosprawnego ze społeczeństwem oraz pozytywnie kształtuje postawę wobec własnej niepełnosprawności, kompleksów i lęków [16].
  • W procesie rehabilitacji sport spełnia trzy podstawowe zadania: działa tonizująco na psychikę, ułatwia akceptację niepełnosprawności oraz wytwarza nawyk uprawiania aktywności ruchowej, a współzawodnictwo doprowadza do wyzwolenia rezerw organizmu, które w tradycyjnym postępowaniu rehabilitacyjnym nie są mobilizowane. Warto zwrócić uwagę na to, że tylko sport dysponuje tak atrakcyjną formą usprawniania, która pozwala na wielokrotne powtarzanie określonego ruchu przez wiele lat [17].
  • Analiza zebranego materiału badawczego umożliwia rozpatrzenie istotnych kwestii, podsumowanie wyników oraz dokonanie porównania uzyskanych rezultatów z wynikami badań innych autorów. Przegląd dostępnego piśmiennictwa w kontekście problemów badawczych poruszonych w pracy pozwala zauważyć, że podjęta w pracy tematyka nie jest często i w wystarczającym zakresie podejmowana. J. Sobiecka i E. Bolach [18,19] opisują specjalne próby do oceny sprawności fizycznej osób niepełnosprawnych, a A. Kosmol zauważa, że badacze na całym świecie dążą do opracowania właściwych testów oceniających sprawność w poszczególnych dyscyplinach sportowych. Prowadzone są również specjalne obserwacje w obszarze fizjologii i biomechaniki, których celem jest możliwie najlepsze poznanie możliwości i umiejętności motorycznych osób niepełnosprawnych [11]. Tym samym też trasa przejazdu wykorzystana w badaniu została dobrana do możliwości funkcjonalnych osób obu grup i powstała z modyfikacji trzech rzetelnych testów: jazdy na odcinku 20 m, jazdy slalomem bez piłki oraz jazdy po kopercie [12]. Uzyskane wyniki i ich porównane z rezultatami studentów wykazały, wyraźne różnice. Najkrótsza średnia czasu koszykarzy i nieznacznie krótszy czas studentów od uzyskanego przez zawodników rugby świadczą o dużym znaczeniu techniki oraz nabytych umiejętności, ukształtowanych przez częste ich powtarzanie, czego pozbawione były osoby pełnosprawne. W tym zakresie uzyskane wyniki są zgodne z poglądami wielu autorów [21,22]
  • W ocenie poziomu siły, podobnie jak w badaniach B. Molika i A. Kosmola zmodyfikowano test Eurofit i oceniono siłę chwytu lewej i prawej ręki, ponieważ lewa i prawa ręka mają taki sam udział w napędzaniu wózka [12,23]. Wyniki badań wykazały, że największa przeciętna siła ścisku obu rąk cechowała osoby zdrowe, a znacząco najmniej korzystne rezultaty uzyskali zawodnicy rugby. Tym można wnioskować, że na poziom badanych komponentów sprawność fizycznej ma wpływ rodzaj niepełnosprawności badanych osób, poziom uszkodzenia rdzenia kręgowego i wynikające z tego możliwości funkcjonalne zawodników, ale także duże znaczenie ma również czas i wysiłek poświęcony na doskonalenie umiejętności poruszania się na wózku. Takie stwierdzenie potwierdza analiza współczynników zależności czasu przejazdu na wózku od badanej siły rąk, która w większości przypadków była wyraźna lecz mała. Jedynie u zawodników piłki koszykowej, którzy w badaniach uzyskali najlepsze rezultaty, zaobserwowano bardzo wysoką korelację czasu przejazdu z siłą ścisku prawej ręki, a zależność ta była bardzo pewna. Można także wnioskować o przydatności siły w ocenie możliwości poruszania się na wózku osób niepełnosprawnych. Zrealizowane badania potwierdziły także wyniki badań K. Fidelusa i wsp. w zakresie związku poruszania się na wózku a siłą chwytu osób niepełnosprawnych. Autorzy stwierdzili istotną statystycznie korelację pomiędzy siłą chwytu rąk i momentem napędowym na wózku [23]. W tym zakresie uzyskaliśmy podobne rezultaty badań pozwalające też na pozytywną weryfikację jednej z postawionych hipotez. Ocena wyników uzyskanych przez zawodników koszykówki i rugby, potwierdziła, że koszykarzy cechuje znacznie wyższym poziom badanych komponentów sprawności fizycznej aniżeli zawodników rugby. Tym samym druga z postawionych hipotez nie została w pełni potwierdzona, ponieważ jedynie umiejętności lokomocji na wózku koszykarzy okazały się lepsze od wyników uzyskanych przez osoby pełnosprawne.
  • Respondenci jako główne źródło informacji na temat możliwości udziału w programie aktywnej rehabilitacji podali inną osobę niepełnosprawną, a nikt z ankietowanych nie został poinformowany o tej formie rehabilitacji przez fizjoterapeutów bądź rehabilitantów. Natomiast J. Sobiecka w swoich badaniach wykazała, że największy wpływ na podjęcie aktywności sportowej przez osoby niepełnosprawne posiada środowisko trenerów pracujących w sekcjach i klubach sportowych zrzeszających zawodników niepełnosprawnych [7]. Dopiero jako kolejne źródła podane zostały inne osoby niepełnosprawne oraz najbliższa rodzina. W tych badaniach również w bardzo niskim stopniu wpływ na badanych zawodników miał personel rehabilitacyjny. W tym zakresie przedstawione badania dostarczyły nieco innych informacji. W badaniach przeprowadzonych w Holandii i Czechach wynika, że fizjoterapeuci i personel rehabilitacyjny pracujący w ośrodkach rehabilitacyjnych, byli podstawowym źródłem kierowania przyszłych zawodników na drogę usprawniania przez sport. Porównanie wyników badań przeprowadzonych w Polsce i w innych krajach europejskich pokazuje jak wiele jeszcze musi się zmienić w naszym kraju, by osoby niepełnosprawne miały pełny dostęp do rehabilitacji poprzez sport. Tym samym można wnioskować, że personel rehabilitacyjny powinien być lepiej przeszkolony w zakresie wiedzy o możliwości podjęcia aktywności fizycznej przez pacjentów, a następnie zobligowany do mobilizowania niepełnosprawnych do uczestnictwa w zajęciach sportowych. Świadczyć to może również o niskiej roli sportu w ramach programu studiów na kierunku fizjoterapia.
  • Informacje z badań ankietowych pozwalają również na ocenę średniego czasu uczestnictwa w programie aktywnej rehabilitacji badanych grup zawodników, który był porównywalny i stosunkowo krótki. Największa grupa zbadanych zawodników podejmowała jednak treningi od 1 do 5 lat. Podobne wyniki uzyskali w swojej pracy E. Bolach i wsp. [24], również w zakresie częstotliwości treningów i innych uwarunkowań ich realizacji związanych z koniecznością dojazdu i przeszkód finansowych. Można więc wnioskować, o udziale motywacji w podejmowaniu aktywności sportowej i nieznacznym zwiększaniu się zainteresowania sportem w środowisku osób niepełnosprawnych [24,25,26].
  • Prawie wszyscy ankietowani uznali, że udział w programie aktywnej rehabilitacji miał pozytywny wpływ na ich sprawności lokomocyjne na wózku, co potwierdzają wyniki badań R. Plinty, który zauważył, że aktywność sportowa znacznie poprawia lokomocję na wózku, a sport stanowi istotną formę usprawniania w procesie rehabilitacyjnym [27].
  • Zdecydowana większość respondentów pozytywnie oceniła wpływ aktywnej rehabilitacji na funkcjonowanie w życiu codziennym. Najbardziej znaczącą pozytywną zmianę badani zawodnicy zaobserwowali zarówno w poprawie stanu zdrowia jak i samodzielności. Wielu z nich pozytywnie ocenia zmianę w kontaktach międzyludzkich, zauważając także większą możliwość znalezienia pracy. Podobne wyniki uzyskały w swojej pracy E. Frydlewicz-Bartman oraz J. Rykała [1]. Rezultaty tych badań potwierdzają, że regularna aktywność fizyczna pomaga w osiągnięciu niezależności i samodzielności życiowej.
  • Wyniki uzyskane z badań ankietowych pozwoliły na pozytywną weryfikację trafności trzeciej hipotezy. Udział w programie aktywnej rehabilitacji opartej na aktywności sportowej, pozytywnie wpływa zarówno na sferę fizyczną i psychiczną osób niepełnosprawnych objętych obserwacją.
  • Uzyskane rezultaty badań mają wartość względną z uwagi na małą liczebność grupy i jej specyfikę lecz poparte stwierdzeniami cytowanych autorów potwierdzają zasadność zachęcania pacjentów do kontynuacji rozpoczętego procesu rehabilitacyjnego przez aktywny i systematyczny udział w wybranej dyscyplinie sportowej.
  • WNIOSKI
  • 1. Stwierdzone różnice w poziomie badanych wyznaczników sprawności fizycznej niepełnosprawnych zawodników gier zespołowych na wózkach, wskazują na motoryczne uwarunkowania powodzenia i rodzaju ich realizacji oraz potwierdzają możliwość podjęcia treningu sportowego przez osoby o znacząco różnym stopniu funkcjonalnego sklasyfikowania.
  • 2. Stwierdzone wyraźne zależności poziomu siły ścisku rąk i czasu przejazdu na wózku, świadczą o dużym udziale siły kończyn górnych w sprawności lokomocyjnej osób poruszających się na wózkach oraz wskazują, że może być ona jednym z kryteriów oceny lub prognozowania możliwości tak poruszających się inwalidów. Ukazują również dużą rolę siły kończyn górnych oraz czasu niepełnosprawności, poświęconego treningom sportowym w skuteczności lokomocji na wózku.
  • 3. Ukazane w badaniach ankietowych, pozytywne oddziaływanie gier zespołowych na integrację osób niepełnosprawnych z pozostałą częścią społeczeństwa, a także przełamywanie własnych barier, akceptację niepełnosprawności i wzmacnia poczucia własnej wartości świadczy, że regularne uczestnictwo w treningach sportowych ułatwia dalszy rozwój oraz pomaga w osiągnięciu samodzielności i niezależności życiowej osób z niepełnosprawnością.
  • 4. Stwierdzone korzystne zmiany w wielu sferach życia badanych zawodników w okresie podejmowania treningów sportowych, pozwalają traktować uprawianie koszykówki i rugby na wózkach jako kontynuację procesu usprawniania ruchowego oraz kompleksową rehabilitację, uzasadniając zarazem potrzebę szerszego ich propagowania wśród osób niepełnosprawnych, a także zdrowej części społeczeństwa.
  • PIŚMIENNICTWO
  • 1. Frydlewicz- Bartman E., Rykała J.: Rola regularnego uprawiania sportu w życiu osób po urazie rdzenia kręgowego. Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, 4, 399-401, Rzeszów 2009.
  • 2. Migasiewicz J., Bolach E., Paliga Z.: Sport wyczynowy (kwalifikowany) w rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Aktywność ruchowa osób niepełnosprawnych. AWF Wrocław, 2004.
  • 3. Kujawa J. i wsp.: Sport w rehabilitacji osób niepełnosprawnych jako forma wspomagania procesów regeneracji, adaptacji i kompensacji zaburzonych funkcji. Kwartalnik Ortopedyczny, 2004, 1, 14-17
  • 4. Szeliga Ł.M.: Rola sportu osób niepełnosprawnych w procesie rehabilitacji i integracji społecznej. Sport niepełnosprawnych, 2004, 4, 29-32
  • 5. Rucińska M.: Rehabilitacja poprzez sport. Valetudinaria – Postępy Medycyny Klinicznej i Wojskowej, 2008 (13) 2
  • 6. Dega W.: Koncepcja rehabilitacji. Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej. 1995,1,16
  • 7. Lewicki R., Wybraniec-Lewicka B.: Sport osób niepełnosprawnych. Medycyna sportowa pod redakcją A. Jagier, K. Nazar, A. Dziaka, Warszawa 2005.
  • 8. Tasiemski T.: Sport w życiu osób z para- i tertraplegią. Medycyna Sportowa, 1999, 12, 101, 9-14
  • 9. Sobiecka J.: Środowisko osób inspirujących niepełnosprawnych do podjęcia aktywności sportowej. Postępy Rehabilitacji 2007, (1), 23-28.
  • 10. Biniakiewicz B.: Olimpizm jako źródło tworzenia nowych wartości w życiu osób niepełnosprawnych. Logos i etos polskiego olimpizmu. Kraków. Wydawnictwo Naukowe Fall. 1994, 355-360.
  • 11. Zembaty A.: Sport ludzi niepełnosprawnych- jedna z wielu straconych szans polskiej rehabilitacji leczniczej. Postępy rehabilitacji 1992, 3(6), 51-59.
  • 12. Molik B., Kosmol A.: Przegląd stosowanych testów sprawności fizycznej w koszykówce na wózkach. Postępy rehabilitacji 2008, (1), 21-30.
  • 13. Committee of experts as sports research. Eurofit - European test of physical fitness. Rome; 1988.
  • 14. Stanisz A.: Przystępny kurs statystyki z zastosowaniem Statistica PL na przykładach z medycyny. Tom 1. Statystyki podstawowe. Kraków: StartSoft Polska; 2006.
  • 15. Wybraniec-Lewicka B., Dromlewska D.: Wybrane zagadnienia sportu osób niepełnosprawnych w Polsce. Medycyna aktywności fizycznej z elementami psychologii i pedagogiki, AWF Warszawa, 2010.
  • 16. Prokopiuk M.: Sport w rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Postępy Rehabilitacji 2001, 15 (2), 95-98.
  • 17. Bolach E.: Motywacja zawodników pełnosprawnych i niepełnosprawnych uprawiających sportowo piłkę siatkową. Fizjoterapia 1999, 7 (2), 43-49.
  • 18. Sobiecka J.: Próby sprawności technicznej w koszykówce na wózkach. Sport osób niepełnosprawnych w różnych grupach wiekowych, AWF Warszawa, 1985.
  • 19. Bolach E.: Sprawność specjalna zawodników uprawiających piłkę koszykową na wózkach. Fizjoterapia 1995, 3, 62-7.
  • 20. Kosmol A., Morgulec-Adamowicz N., Molik B.: Sport niepełnosprawnych – od rehabilitacji do sportu wyczynowego. Postępy Rehabilitacji 2009,(3), 53-60.
  • 21. Plinta R., Zdechlikiewicz A.: Technika jazdy i sprawność specjalna w piłce koszykowej na wózkach. Fizjoterapia, 4 (1-2), 98-99, 1996.
  • 22. Morgulec N., Skrzypczyk R.: Rozwój rugby na wózkach i jego wpływ na możliwości funkcjonalne tetraplegików. Wychowanie fizyczne i sport, 47, 535-544, 2003
  • 23. Fidelus K., Ostrowska E., Urbaniak Cz., Wychowański M.: Związek między poruszaniem się inwalidów a siłą chwytu. Postępy rehabilitacji 1992, tom IV, z.4
  • 24. Bolach E., Bolach B., Sieroń P.: Urazy i zespoły przeciążeniowe w polskiej lidze piłki koszykowej na wózkach. pod red. J. Migasiewicz, E. Bolach: Aktywność ruchowa osób niepełnosprawnych. Monografia, Typoskript i Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem, Wrocław 2008, 3, 111-128.
  • 25. Molik B., Zubala T., Kucharczyk B., Gryglewicz A.: Motywacja osób niepełnosprawnych do uprawiania koszykówki na wózkach. Postępy rehabilitacji (2), 53-61, 2010.
  • 26. Tarnowski A.: Psychologiczne problemy osób niepełnosprawnych. Postępy medycyny lotniczej, 2004, 1(9), 153-155
  • 27. Plinta R., Saulicz E., Sobiecka J., Knapik A., Myśliwiec A.: Uprawianie sportu na wózkach jako czynnik poprawiający zdolności lokomocyjne osób niepełnosprawnych. UMCS Sect D 2005. LX, XVI, 420.
  • TABELE
  • Tabela I. Charakterystyka porównawcza wyników badań sprawnościowych.
  • Kategoria Zawodnicy
  • koszykówki
  • (1) n = 8 Zawodnicy
  • rugby
  • (2) n = 8 Studenci
  • fizjoterapii
  • (3) n = 10
  • D
  • t
  • mean ± SD mean ± SD mean ± SD
  • Czas przejazdu trasy
  • (s)
  • 28,41±3,21
  • 37,24±7,29
  • 33,34±2,81 (1-2) 9,34 3,09**
  • (1-3) 4,94 3,25**
  • (2-3) 4,40 1,65
  • Siła zaciskania ręki
  • prawa (kG)
  • 41,00±25,75
  • 15,25±11,12
  • 45,8±4,49 (1-2) 25,75 5,86**
  • (1-3) 3,38 2,36*
  • (2-3) 30,55 7,47**
  • Siła zaciskania ręki
  • lewa (kG)
  • 38,25±2,12
  • 7,25±10,447
  • 42,60±4,38 (1-2) 31,00 7,68**
  • (1-3) 4,35 2,43*
  • (2-3) 35,35 9,12**
  • * różnica istotna statystycznie dla p<0,05
  • ** różnica istotna statystycznie dla p<0,01
  • Dla 16 osób wartość testu t wynosi: dla alfa 0,05 = 2,15, a dla alfa 0,01 = 2,98
  • Dla 18 osób wartość testu t wynosi: dla alfa 0,05 = 2,12, a dla alfa 0,01 = 2,92
  • Tabela II. Wyniki badań zależności czasu przejazdu trasy i siły zaciskania rąk.
  • Kategoria/czas przejazdu trasy Siła zaciskania ręki prawej Siła zaciskania ręki lewej
  • Zawodnicy koszykówki - 0,93 - 0,28
  • Zawodnicy rugby - 0,57 - 0,55
  • Studenci fizjoterapii - 0,65 - 0,51
  • RYCINY
  • Rycina 1. Graficzny obraz trasy przejazdu.
  • Rycina 2. Graficzna charakterystyka zależności czasu przejazdu trasy i siły zaciskania rąk.
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 12.03.2013.
  • Revised: 15.06.2013.
  • Accepted: 18.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J of H Ss) 2013; 3 (5): 579-596
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • Diversification of Motor Skills of Girls and Boys Aged 14 16 Years with Secondary Schools in Bydgoszcz
  • Zróżnicowanie zdolności motorycznych dziewcząt i chłopców w wieku
  • 14-16 lat z gimnazjów w Bydgoszczy
  • Mirosława Szark-Eckardt1, Marek Napierała1, Michalina Kuska1, Hanna Żukowska1, Walery Zukow2
  • 1Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz
  • 2University of Economy in Bydgoszcz
  • Słowa kluczowe: dymorfizm, młodzież gimnazjalna, zdolności motoryczne
  • Key words: dimorphism, youth gymnasium, motor skills
  • Abstract
  • The purpose of this article is to demonstrate the size of pellets in motor capacity measured MTSF Bydgoszcz age secondary students. Fieldwork among both male and female students in secondary schools Bydgoszcz 1115 at the age of 14-16 years. Dimorphism differences referred to a student's T-test, Mollison indicators and point scale. Results of the research were presented in tables.
  • Streszczenie
  • Celem artykułu jest wykazanie wielkości dymorfizmu płciowego w zdolnościach motorycznych mierzonych MTSF uczniów bydgoskich gimnazjów z uwzględnieniem wieku kalendarzowego.
  • Badania prowadzono wśród 1115 uczniów obu płci bydgoskich gimnazjów w wieku 14-16 lat. Różnice dymorficzne określono testem T-Studenta, wskaźnikami Mollisona oraz skali punktowej T.
  • Wyniki badań zostały przedstawione tabelarycznie.
  • Institute of physical culture the University of Casimir the great in Bydgoszcz, Poland participates in the implementation of the tasks of the policy Board of the Urban project "health paths" in the framework of the strategy for the development of education of the city of Bydgoszcz in the period 2013-2020. The tasks of the Council should develop a comprehensive development of children and youth, prevention and health promotion. Municipal project under the name of "health paths" refers to such areas as implementation: physical health, mental health, social health. If you want to determine the appropriate and correct directions of changes in the development of children and adolescents in Bydgoszcz, Poland undertook the VHF IKF attempts to assess the current state of the construction of a somatic cell, efficiency of children and adolescents, its involvement in physical activity. This article is the yield of the studies related to the measurements of body composition Bydgoszcz middle school students.
  • Introduction
  • The purpose of this article is to demonstrate the size of pellets in motor capacity measured MTSF Bydgoszcz age secondary students.
  • Changes in the development of the morfologicznym after the expiration of the time is the process of with a larger body dimensions. This is the result of ontogenetycznych processes such as differentiation and maturation (Cieślik, 1994). Otherwise run these processes on boys and girls, what defines the term dwupostaciowości by organisms diversity morfologicznym and physiological and mental for men and women. Międzypłciowe Differences and, in particular, the volatility of individual characteristics associated with each advancement in population development stages and observed in this respect diversification, may impinge on functional capabilities of children and adolescents, and thus the level obtained by non-motor effects (Wolański, Pařizkowa, 1976, 1985, 1988, Shed Przewęda Żak, 1991).
  • Increase efficiency in the following age categories of motor is, according to h. Milicer (1964)-a direct proof that the development of the efficiency of the biological organism ageing is. The phenomenon accompanied by significant differences in the development of motor skills dymorficzne, arising from the different biological characteristics of their girls and boys, as well as various periods of sexual maturation and interests of children (Milicer, 1964, Przewęda, 1985). Międzypłciowe differences clearly worsen during puberty (Wolański, Pařizkowa, 1976).
  • The phenomenon of pellets in physical education classes and especially in competitive sports and recreation has a very great importance. Differences in the size of the somatic characteristics and subsequently the performance between men and women provide the basis for diversification exercise potential representatives of both sexes. Within the meaning of the population study, conditioned Cyclops drones men receive better results in attempts to exercise than the trained women. This is primarily for men's superiority to women in such ingredients as: body length and body weight, the length of the upper and lower extremities, shoulder width, size, lean body mass (LBM). While male to female is characterized by, inter alia, lower contents of body fat (BF). The diversity in the construction of male and female is the result of genetic diversity, neurohormonalnej, mental attitudes, and finally, the varied lifestyle including diet and behavior. It is worth noting that the size of the pellets is not uniform throughout the ontogenesis and varies at different times of life. Studies suggest (Wolański, 2006) that the biggest occurs during early adulthood and least during prenatal life and old age.
  • With the size of the fat are related to some of the exponents of health in particular injury in terms of efficiency respiratory systems. The issue presented was in numerous studies (Wolański 2006, Parkin, 2002, Szymelfejnik et al 2007, Napierala, Eksterowicz 2007). Especially valuable are the studies on school children and students, on the basis of the construct and development could not be forecast referred to health of the population. Rapidly changing the living conditions of people in our country have an impact on the dynamics of changes in the size of the ageing and generations of somatic. This process is not exactly finally recognized and requires further research.
  • Material and method research
  • The measurements were carried out among both male and female students in secondary schools Bydgoszcz 1115 at the age of 14-16 years old: 548 boys (203 at the age of 14 years, 173-at the age of 15 years and 172 at the age of 16 years) and 567 girls (178 at the age of 14 years, at the age of 15 years and 209 at the age of 16 years).
  • With the measurements calculated average values of the source and standard deviations. Statistical significance differences between the sexes was established with the help of the Student t-test, 5% and 1%. The size of the dymorficznego Mollisona indicator diversity also specified (Wanner 2002). Test results presented in tables and graphics (with descriptions). In carrying out research studies and students attended the problem given the direction of physical education VHF in Bydgoszcz.
  • To determine the size of motor skills uses the International physical fitness Test consisting of eight trials (Drabik, 1992).
  • Test results and their discussion
  • By comparing the results on the run over a distance of 50 m girls you will find that the best results were the girls at the age of 15 years (8,96s), then at the age of 14 years (9,37s) and weakest were 16-year-olds (9,64s). The average scores of boys indicate systematic improvements in subsequent years. For best results, have the boys at the age of 16 years (8.53), then at the age of 15 years (8,68) and weakest at the age of 14 years (8,74s) (table 1).
  • Better results in time have the boys in all age groups. For the medium-sized biggest differences in sexual dymorfizmie are between 16-year olds (1 m 11s) and 14-year olds (63s). The differences between the results were statistically significant at the 1% level. Also differences referred to the Mollisona are the largest and up amounted to 0.8 and 0.54.
  • Table 1. Numerical characteristics of the race over a distance of 50 yards 14-16-year-old high school students from Bydgoszcz (s)
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S (D) u WM
  • 14 years old GIRLS 178 won 9.37 6.9 14.3 1.68 763 4.19 **
  • 0.54
  • BOYS 203 8,74 5.6 12 1.17
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S (D) u WM
  • 15 years GIRLS 180 8,96 6 14.3 1.43
  • 0,28
  • 1.86
  • 0,20
  • BOYS 173 8,68 5.8 16,26 1,39
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S (D) u WM
  • 16 years old GIRLS 209 9,64 6.9 19,42 $ 1.99
  • 1.11
  • 6,35 **
  • 0.78
  • BOYS 172 8.53 5.71 12.2 1.41
  • (p = 0.05) ** (p = 0.01) WM = index Mollisona, u = the significance of differences
  • In an attempt to agility as measured over the hook 4 x 10 best results were the girls at the age of 15 years (11, 80), 16-years (12 m 18s) and weakest 14 years (12, 59s). Days the boys are improving in subsequent years: 14 years-EUR 11,98 15-11, and 16-year-old 78s – 11, 28s.
  • As in the run over a distance of 50 m the greatest differences occur dymorficzne at the age of 16 years and 14 years (table 2). The differences are statistically significant at the 1% level. Also the size of the other was termed ' Gracile referred to the Mollisona are the largest (0.54) among students at the age of 16 years and 14 years (.38).
  • Table 2. Numerical characteristics of the shuttle race 4 x 10 ft 14-16-year-old high school students from Bydgoszcz (s)
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S (D) u WM
  • 14 years old GIRLS 178 12,59 8.7 17,29 1.92 0.61 3.33 ** .38
  • BOYS 203 EUR 11,98 7.0 16.3 1.61
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S (D) u WM
  • 15 years GIRLS 180 11,80 8,73 14.6 1.17 0.02 0.11 0,01
  • BOYS 173 11,78 7.5 20.9 2,11
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S (D) u WM
  • 16 years old GIRLS 209 12,18 8.86 15: 28 1.25 0,90 5,85 **
  • 0.54
  • BOYS 172 11,28 7.5 16.7 1.67
  • In the long jump from the girls were getting better results in subsequent age groups. The best received 16-year-olds (171, 57 cm), a 15-year-olds (166, 71cm) and 14-year-olds (153, 93cm). The boys the best results obtained at the age of 15 years (198, 65cm), 16 year old (189, 23 cm) and the weakest at the age of 14 years (183, 90 cm).
  • The greatest sex differentiation in the long jump provided the crucial importance of statistical and indicator of Mollisona occurred at the age of 14 and 15 years old. Among all groups of the differences were statistically significant at the 1% level. Detailed figures are shown in table 3.
  • Table 3. Numeric characteristics in the long jump from 14-16-year-old high school students from Bydgoszcz (inches)
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S (D) u WM
  • 14 years old GIRLS 178 153,93 100 244 25,98 29.97 10,62 **
  • 1.03
  • BOYS 203 183,90 109 265 29,11
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S (D) u
  • 15 years GIRLS 180 166,71 110 245 23,94
  • 31,94 10,15 (*) 0.94
  • BOYS 172 198,65 117 295 34,06
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S (D) u
  • 16 years old GIRLS 209 171,57 108 240 25,13
  • 17,66 5.48 ** 0,49
  • BOYS 172 189,23 113 291 35,53
  • (p = 0.05) ** (p = 0.01)
  • The strength of hand flexor muscles measured dynamometer ściskaniem turned out to be more and more in different age groups in both girls and boys. Examined the girls are given the average results of getting better in the following age groups: 25, 74kG, 25, and 93kG 27, 20 kg; Boys: 34, 33kG, 38, and 42 63kG, 85kG.
  • The differences between the compared groups of girls and boys has been increasing steadily in favour of boys (respectively: 8, 59kG, 12, I 70kg.like, 15, 65 kg). Dymorfism differences in all age groups were statistically significant at the 1% level. The differences referred to the Mollison are the biggest at the age of 16 years (table 4).
  • Table 4. Numerical characteristics of the dynamometer compression 14-16-year-old high school students from Bydgoszcz (kG)
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S (D) u WM
  • 14 years old GIRLS 178 23 3 47 22,98 8,59 3.91 **
  • 0,45
  • BOYS 203 34,33 6 64 19,35
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S (D) u WM
  • 15 years GIRLS 180 25,93 2 45 16,13
  • 12.70
  • 10,36 **
  • 0,75
  • BOYS 173 38,63 21 67 16,89
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S (D) u WM
  • 16 years old GIRLS 209 27,20 5 49 John 19: 26
  • 15,65
  • 12.55 **
  • .62
  • BOYS 172 42.85 18 75 25,01
  • (p = 0.05) ** (p = 0.01)
  • Girls in subsequent years studied in obtaining more and better results in the sample from the rear of the berth siadów. Number of performed cycles of increased: 22,70 in girls 14-15-year-old summer 24,71, and u-16 25,04. The boys the best average results achieved at the age of 15 years (28,65 cycles), then at the age of 16 years (26,68 cycles) and the weakest at the age of 14 years (22,70 cycles).
  • Among all age groups the differences dymorficzne are statistically significant at the 1% level, but in the older age groups regularly decreases. The biggest differences are referred to the Mollisona there are 14 years of age. The results presented in table 5.
  • Table 5. Numeric characteristics of rear berth siadów 14-16-year-high school students from Bydgoszcz (number of cycles)
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S (D) u WM
  • 14 years old GIRLS 178 22,70 13 33 4.16 5.43 11,79 *
  • 1.12
  • BOYS 203 28,13 13 40 4.83
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S (D) u WM
  • 15 years GIRLS 180 24,71 13 35,12 4,21 3,94 7.19 **
  • 0.66
  • BOYS 173 28,65 2 42 5,91
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S (D) u WM
  • 16 years old GIRLS 209 25,04 13 37 5,17 1,64 3.10 **
  • 0,32
  • BOYS 172 26,68 17 39 5.10
  • (p = 0.05) ** (p = 0.01)
  • Table 6 presents numerical characteristics of the attempt to slope in front. The largest gibkością of the trunk show girls in the 15-year-old (27, 34 cm), then 14-year-old (20, 22 cm) and then 16-year-old (8, 81cm). The boys in this trial, however, the best results have realised at the age of 14 years (12, 87cm), 16 years of age (10, 27 cm) and the weakest at the age of 15 years (6, 12).
  • By comparing the diversity of dymorficzne in this sample you will notice that the better results were girls ages 14 and 15 years old, and these differences are statistically significant at the 1% level. At the age of 16 years better proved to be boys. Mollisona indicator has the biggest sex differentiation at the age of 15 years (am).
  • Table 6. Numerical characteristics of the slope of the trunk in front 14-year-old high school students from Bydgoszcz (inches)
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S (D) u WM
  • 14 years old GIRLS 178 20.22 -2 68 20,49 7,35 3.82 **
  • .44
  • BOYS 203 loan claims were transferred 71 -9 16,54
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S (D) u WM
  • 15 years GIRLS 180 27,34 -7 73 24,35 21,22 11,47 **
  • (am)
  • BOYS 173 6,12 -15 21 4,76
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S (D) u WM
  • 16 years old GIRLS 209 8,81 -9 74 11,40 1.46 1.43
  • 0.17
  • BOYS 172 10,27 -8 36 8,48
  • Hanging on the stick of bended arms girls 14 and 15 years have been the same (best) results (10, 72s). The weakest have been girls 16-year-old (9, 30s). Boys 16-year-old podciągnęli to the greatest number of times (5,46), then a 15-year-old (4.83) and 14-year-old (3.53).
  • In the measurement of the strength of the rim shoulder belt are different, so you can't sex differences determined by statistical significance and the Mollisona. The results were compared to convert them to score points according to the scale of t. in groups 14 and 15 girls in the summer exceed their points, but his peers at the age of 16 years is dominated by boys. Detailed figures are set out in table 7.
  • Table 7. Numerical characteristics of the overhang on the shoulders and knees bent tightening on the stick 14-16-year-old high school students from Bydgoszcz (overhang time in seconds)
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S Point according to
  • T scale
  • 14 years old GIRLS 178 10,72 0 57 16,68 52
  • BOYS 203 3.53 0 22 15,05 48
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S
  • 15 years GIRLS 180 10,72 0 57 16,48 51
  • BOYS 173 4.83 0 23 19,40 49
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S
  • 16 years old GIRLS 209 9.30 0 54.2 11.00 49
  • BOYS 172 5,46 0 22 28 50
  • By comparing the results of girls in strength-speed (distance 800 m) best times achieved average girls at the age of 15 years (224, 03s), then 16 years old (226, 49s) and weakest were 14-year-olds (226, 49s). Boys (1000 m) im older age that made better results: 14 years-273, 0s, 15 years-227, 0s, 16 years-213, m 58s.
  • Like the previous attempt, due to a different distance could not compare the results of the statistical relevance. The results were converted to points according to the scale of t. Girls turned out to be better than boys at the age of 14 years, at the age of 15 years, the results are the same in 16 years woeku more points have been investigated.
  • Table 8. Numerical characteristics of the race over a distance of 800 meters and 1000 meters boys from secondary schools in Bydgoszcz (s)
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S Point according to
  • T scale
  • 14 years old GIRLS 178 226,82 158 358 36,95 54
  • BOYS 203 273,00 151 517 84,48 46
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S
  • 15 years GIRLS 180 224,03 141 440 40,67 55
  • BOYS 173 227,15 151 367 44,23 55
  • Age Sex (N)
  • Min. Max. S
  • 16 years old GIRLS 209 226,49 144 390 44,41 54
  • BOYS 172 213,58 149 338 35.56 58
  • Discussion and conclusions
  • Interest in the human body stood in different ways. Initially, the main domain of research anthropologists were only bone material, it was found that understanding the intricacies of building a somatic cell is not possible without knowing the composition of the body and the findings of the various components, mutual dependencies and their circumstances. Despite a large interest in these issues, it is in many episodes, acting open search box (Carlton 2007 Wolański 2006, Parkin, 1972, 2002, Szymelfejnik et al., 2007, 2007, Napierala Eksterowicz Roy Shephard, 1987). Sex Differentiation is its rich references in the Biosciences, medical, but also in physical education and sport. physical exercise and, in particular, sports training have impact on shaping a variety of somatic traits. Parkin (2002, p. 134) says that (...) an overview of the construction of women seems to be less mature, though kept more infantile.
  • The phenomenon of pellets is especially important in physical education and sport. For a number of different ways are used other was termed ' Gracile assessment, but attention is those which seek to replace the subjective assessments of accounting processes. To them, it should be a pointer and a. Skibińskiej (1967), with character: = pointer (the circumference of the chest + waist): 2 x the circumference of the hips. This indicator, according to Skibińskiej, an average for men, for women 961,7 735,1. Raccoon (1989) and Simpson (1991) found that sexual dimorphism in terms of physical ability, flexibility and performance is more closely associated with the development of somatycznym and structural body properties subject than within the coordination capacity. Their diversity must be rather psychoneurologicznych phenomena sphere.
  • Sex differentiation in motoryczności children and young people in the region kujawsko-plane of the interests of the Institute staff became Bydgoszcz physical culture Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz (Napierała 2000, 2005, 2008). The result of these interests are numerous. Studies have shown that in the race over a distance of 50 m in all age groups boys have achieved better results than their peers (differences statistically significant). With the age of respondents, followed by an increase in diversification of dymorficznego, and the biggest difference measured indicator of standard values can be recorded in the age of 17.5 years Girls have reached earlier than boys top opportunities for development. Similar results have already reported many researchers (Figwer et al. 1993, Raccoon, Royal, Zak and others 2000). In girls marked the earlier period of relative stability, which decided about the progression of coverage results.
  • By comparing the average results at a distance of 600 meters (distance common for pupils aged 7 to 11 years), it can be concluded that in all age groups boys obtained better results, and the difference between the results is statistically significant (with the exception of a group of 10.5 years). Normalized values indicate that the greatest differences between examinees boys and their rówieśniczkami in the age of 11.5 years (około12 s). The best results have reached the boys under the age of 18 years and this is the age that these results stabilizes. While girls have achieved the best results in the age of 11.5 years (600 m) and 12.5 years (800 m), later they achieved results are getting worse. Progressive coverage of the outcome of this development is to dymorficznie.
  • Similar test results noted Raczek and Żak (Raczek, 1986, Raccoon, Royal, Żak 2000, p. 84), stating that the results of the boys from the girls and 18.5 stabilize from 12.5 years, Some researchers believe that girls develop this period trying to only lasts for up to 9 years of age. Decline in results may be due to the reluctance of girls for long-term physical exercise after puberty and fewer operational experience. Variation in the level of development of the endurance capacity of międzypłciowe in the early years of research increases with age to the benefit of boys as a result of a previous stabilisation, or even regression results in girls. As Milk (Raccoon, Royal, Żak, 2000), better performance of boys is directly in proportion to height and weight, while in girls there are similar relationships. The reason for this may be impaired due to too much fat share of weight after a period of spring pokwitaniowego (this is confirmed by the results of the research contained in this work).
  • In the hook 4 x 10 m better average results have the boys from their peers in all age groups. In most age groups the differences are statistically significant (the exception is the Group at the age of 11.5 years). Differences in the results of the measured values of the standard increased from 11.5 years old and were highest in the age of 18.5 years. results of Stabilization occurs in boys and girls under the age of 13 years.
  • Differences in the level of development of agility in the early years of research to grow with age in favor of boys, which is the result of a previous stabilisation and regression results in girls. Stabilizing performance after 13.5 years old has a relationship with the progressive at the time increment of body. Similar results noted in studies in Poznań. Osiński and j. Biernacki (1993).
  • The results of the trials of time rest siadów averages 30 s boys and girls suggests that boys in all age groups are achieving better results than their peers. The differences are statistically significant in all age groups. Despite the fluctuations, the upward trend is dimorphism differences with age, and the highest values measured difference standard applied in investigational 19.5 year-olds. Progressive development of the results of tests on the boys to 15.5 years period runs and later period of stabilisation observed, while in girls progression is to a period of 11.5 years, later followed by the 5-year period of stabilization and regression results. As a result of these changes, the differences dymorficzne increase.
  • Attempt to overhang on the stick boys and girls performed until the age of 11.5 years. In all age groups boys proved to be better (statistically significantly). In comparable age groups the differences are very close, but in the age of 9.5 years normalized value differences of the results is the highest. At the age of 11.5 years ends in girls increasing development results, later followed by a 3-year period of stabilization and regression results. May have to do with a large participation of body fat in weight after a period of spring pokwitaniowego. The results of the boys enhances patient on the stick until the end of the period under consideration are increased regularly, IE. 19.5 years (as a result of the stabilization period).
  • In the compression test has Researched dynamometer in all age groups for boys better (statistically significant). From 12.5 years difference between the age groups is increasing, and at the age of 18 years, reaches the highest value. Process of progressive improvement of results, as well as the stabilization of this test depends on physical development. This is confirmed by the results Shed (1988) to the effect that the static force is strongly correlated with body weight. From 13.5 years (this is the end of the period the females stage of accelerated somatic development), differences increase in favor of the boys to achieve the best results by age (in this case, to 19.5 years).
  • In the measurement of slope in front of the girls in all age groups achieved statistically significant results than academic peers. The highest value of the standardized differences results occurs at the age of 15.5 years of age groups girls occurs, and flexibility increase systematic groups of boys after ankle joint between the growth of 7.5 and 8.5 years there was a 6-year period of relative stabilisation and gibkość again began to grow. From the period of 14.5 years the results of the slope are getting better, however, is increasing differentiation of dymorficzne as a result of larger increases flexibility.
  • It should be added that this test is a test of flexibility of the spine, and the result determines the properties of anatomical, and body structure (diversity in camera articulated-wiązadłowym).
  • The results of the men's long jump with the spots are larger in boys in all age ranges (difference in all age groups is statistically significant). From the period of 12.5 years normalized value differences in results is increasing and is highest in the age of 19.5 years. an attempt in the long jump with space is fair and accurate assessment of the strength of the lower limbs (rebound). On the test process stabilized results development of progressive young girls at the age of 11.5 years, while in the shed, Mleczko and Zaka (2000) this period occurred at the age of 14 years later, followed by the 5-year period of relative stability. The boys show an increase of results up to 18,5 years old (to achieve the best results), and in the same time there is a stabilization of the results.
  • Presented results of trials testing shows a higher level of performance in male groups. According to raccoons, Mleczko and Zaka (2000) the higher the age group, the more there is a diversity of dymorficzne. The results of these tests confirmed that the girls more than the boys reached peak capacity (end stage of progression of results), starred them previously for the relative stability of results. In some test trials in girls follows the results of regression, which causes increase in other was termed ' Gracile. Sexual dimorphism in the case of motor skills is varied depending on the age of the (State physical development) and the type of test.
  • Stabilization for the majority of the results of individual trials test (course over a distance of 50 m, 600, 800 m, 4 x 10 m, on the overhang of the swinging stick, Seda from lying down, jump) in girls fashions from the age of 12-13 years occurs in the differentiation of the investigational motility characteristics, and the extent and direction of the pellets is a diverse age and type of features. In an attempt to the compression of the dynamometer and slope in front has not occurred to the final stabilization the age of exploration. to 19.5 years for boys at the age most commonly tested 15.5 years there was a period of stabilisation of the results. In an attempt to the compression of the dynamometer, a tightening on the stick and the slope in front of the stabilization has not occurred to the final age research, IE. to 19.5 years.
  • With the development of somatycznym followed by changes in the level of motoryczności. This relationship is particularly evident at an earlier period of children (7.5-10.5 years). Very similar results in their study observed the other was termed ' Gracile j. Migasiewicz (1999). Exploring high school students found that Wroclaw 2670 for 11-12 years of age, the nature of the changes to the results obtained in tests of motor is similar in both sexes. In the following age groups followed by progressively increasing differences in favour of boys in the overall level of efficiency. The author noted that the lowest level occurred in the other was termed ' Gracile coordination capacity of the biggest differences in the results between girls and boys in static strength and the values of the characteristics of the product which helps. A marked increase in the other was termed ' Gracile indicator came at the age of 13.5 years. measurement of motor skills are typical for somatic development stages: progression, stability and recourse.
  • The results of high school students have been converted to points according to the scale of T (Pilicz et al., 2003), which gives a picture of the motor skills to the population nationwide.
  • Table 9. T scale points 14-year-old boys and girls
  • An Attempt To Boys Girls
  • points
  • points
  • Run over a distance of 50 m 8,74 43 won 9.37 44
  • The long jump 183,90 48 153,93 45
  • Men's 800 m, 1000 m 273,00 46 226,82 54
  • Overhang on the stick and Rhytidectomy 3.53 48 10,72 52
  • Swinging gear 4 x 10 m EUR 11,98 47 12,59 50
  • Seda with lying (30s) 28,13 55 22,70 50
  • The slope in front of the loan claims were transferred 63 20.22 70
  • Compression of the dynamometer 34,33 51 23 51
  • Σ 401 416
  • (Source: own elaboration)
  • Table 10. T scale points 15-year-old boys and girls
  • An Attempt To Boys Girls
  • points
  • points
  • Run over a distance of 50 m 8,68 36 8,96 48
  • The long jump 198,65 48 166,71 50
  • Men's 800 m, 1000 m 227,15 55 224,03 55
  • Overhang on the stick and Rhytidectomy 4.83 49 10,72 51
  • Swinging gear 4 x 10 m 11,78 45 11,80 58
  • Seda with lying (30s) 28,65 55 24,71 56
  • The slope in front of the 6,12 50 27,34 90
  • Compression of the dynamometer 38,63 50 25,93 50
  • Σ 388 458
  • (Source: own elaboration)
  • Table 11. Points according to the scale T 16-year-old boys and girls
  • An Attempt To Boys Girls
  • points
  • points
  • Run over a distance of 50 m 8.53 36 9,64 40
  • The long jump 189,23 40 171,57 52
  • Men's 800 m, 1000 m 213,58 58 226,49 54
  • Overhang on the stick and Rhytidectomy 5,46 50 9.30 49
  • Swinging gear 4 x 10 m 11,28 49 12,18 53
  • Seda with lying (30s) 26,68 52 25,04 57
  • The slope in front of the 10,27 54 8,81 48
  • Compression of the dynamometer 42.85 50 27,20 51
  • Σ 389 404
  • (Source: own elaboration)
  • This study on pellets in motor abilities in middle school youth empower to draw the following conclusions:
  • 1. Boys achieved getting better results with age in attempts to run over a distance of 50 m, the hook 4 x 10 m, compression and dynamometer 1000 m, girls in long jump with space, compression of the dynamometer and siadach with bed rest. The remaining results are diverse in terms of age surveyed.
  • 2. Boys achieved better results in all trials and compared age groups with the exception of flexibility. Almost all attempts to observe statistical significance at the 1% level.
  • 3. The biggest differences are referred to the Mollisona in motor abilities are present in a slope in front of the ((am)) at the age of 15 years.
  • 4. The results of high school students surveyed after the terms of points according to the scale of T have indicated that the larger motor skills show girls in all age groups being compared in relation to their peers.
  • References
  • Carlton T., (2007) FCS Teacher Takes on Obesity Epidemic, Journal of Family and Consumer Sciences, v 99 n1 p. 23-24.
  • Cieślik J., Kaczmarek M., Kaliszewska-Drozdowska M. (1994). Dziecko Poznańskie 90. Wydawnictwo Naukowe PWN, Poznań.
  • Drabik J. (1992). Sprawność fizyczna i jej testowanie u młodzieży szkolnej, AWF, Gdańsk
  • Drozdowski Z. (1972). Antropologia sportowa, Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa – Poznań, Seria: Podręczniki nr 12.
  • Drozdowski Z. (2002). Antropologia dla nauczycieli wychowania fizycznego, AWF, Poznań.
  • Eksterowicz J., Napierała M. (2007). Zmiany morfologiczne studentów z kierunku wychowania fizycznego w trakcie letniego obozu sportowego, Medical and Biological Sciences, Tom21/3, Bydgoszcz, s. 49-52.
  • Migasiewicz J. (1999). Wybrane przejawy sprawności motorycznej dziewcząt i chłopców w wieku 7 – 18 lat na tle ich rozwoju morfologicznego, AWF, Wrocław
  • Milicerowa H. (1964). Rozwój somatyczny i motoryczny chłopców w okresie pokwitania , Wych. Fiz . i Sport , t VIII .
  • Napierała M. (2000). Dziecko z regionu kujawsko – pomorskiego. Rozwój fizyczny i motoryczny dzieci z klas początkowych. Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz
  • Napierała M. (2005). Ważniejsze uwarunkowania rozwoju somatycznego i motorycznego dzieci i młodzieży z województwa kujawsko – pomorskiego, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz s.s. 250
  • Napierała M. (2008). Środowiskowe uwarunkowania somatyczne i motoryczne a wiek rozwojowy dzieci i młodzieży (na przykładzie województwa kujawsko – pomorskiego), Bydgoszcz Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, s.s. 211
  • Osiński W. (1996). Zarys teorii wychowania fizycznego, Podręczniki nr 47, AWF, Poznań
  • Pilicz S., Przewęda R., Dobosz J., Nowacja-Dobosz S. (2003). Punktacja sprawności fizycznej młodzieży polskiej, Studia i Monografie, AWF Warszawa
  • Przewęda R. (1985). Uwarunkowania poziomu sprawności fizycznej polskiej młodzieży szkolnej . Z Warsztatów Badawczych AWF, Warszawa.
  • Roy J., Shephard M.D. (1987). Exercise physiology, B.C. Decker INC, Toronto Philadelphia.
  • Skibińska A. (1967). Dymorfizm cech somatycznych młodzieży dojrzałej, Materiały i Prace Antropologiczne, nr 65, s. 19-90, Wrocław.
  • Szymelfejnik J., Jarząbek J., Eksterowicz J., Cichoń R. (2007). Parametry antropometryczne studentów a aktywność fizyczna, [w]: Interdyscyplinarny wymiar nauki o zdrowiu, (red.) Z. Bartuzi Z., Wydawnictwo Collegium Medicum w Bydgoszczy, Bydgoszcz, s. 424-431.
  • Szopa J. (1988). W poszukiwaniu struktury motoryczności : Analiza czynnikowa cech somatycznych , funkcjonalnych i prób sprawności fizycznej u dziewcząt i chłopców w wieku 8-19 lat . Wydawnictwo Monograficzne , AWF , Kraków nr 35 .
  • Szopa J., Mleczko E. , Żak S. (2000). Podstawy antropomotoryki . Wydawnictwo Naukowe PWN , Warszawa - Kraków .
  • Wolański N . , Pařizkova J . (1976). Sprawność fizyczna a rozwój człowieka. SiT, Warszawa .
  • Wolański N. (2006). Rozwój biologiczny człowieka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  • Żak S.1991: Zdolności kondycyjne i koordynacyjne dzieci i młodzieży w populacji wielkomiejskiej na tle wybranych uwarunkowań somatycznych i aktywności ruchowej . Wydawnictwo Monograficzne Nr 43 . AWF , Kraków.
  • Instytut Kultury Fizycznej Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy bierze udział w realizacji zadań Rady Programowej Miejskiego Projektu „Na ścieżkach zdrowia” w ramach Strategii Rozwoju Edukacji Miasta Bydgoszczy na lata 2013-2020. Do zadań Rady należy opracowanie warunków wszechstronnego rozwoju dzieci i młodzieży, profilaktyka i promocja zdrowia. Miejski projekt pod nazwą „Na ścieżkach zdrowia” wskazuje na takie obszary realizacji jak: zdrowie fizyczne, zdrowie psychiczne, zdrowie społeczne. Chcąc wyznaczyć właściwe i prawidłowe kierunki zmian w rozwoju dzieci i młodzieży IKF UKW w Bydgoszczy podjął się próby oceny aktualnego stanu budowy somatycznej, sprawności dzieci i młodzieży, jej zaangażowaniem w aktywność fizyczną. Niniejszy artykuł to plon badań związanych z pomiarami budowy ciała bydgoskich gimnazjalistów.
  • Wstęp
  • Celem artykułu jest wykazanie wielkości dymorfizmu płciowego w zdolnościach motorycznych mierzonych MTSF uczniów bydgoskich gimnazjów z uwzględnieniem wieku kalendarzowego.
  • Zmiany w rozwoju morfologicznym po upływie czasu to proces polegający na powiększeniu się wymiarów ciała. Jest to efektem procesów ontogenetycznych, takich jak różnicowanie i dojrzewanie (Cieślik 1994). Inaczej przebiegają te procesy u chłopców i dziewcząt, co określa się terminem dwupostaciowości organizmów przejawiającą się zróżnicowaniem morfologicznym oraz fizjologicznym i psychicznym mężczyzn i kobiet. Różnice międzypłciowe, a szczególnie zmienność poszczególnych cech związana z kolejnymi etapami zaawansowania w rozwoju badanej populacji oraz obserwowanym w tym względzie zróżnicowaniem , mogą rzutować na funkcjonalne możliwości dzieci i młodzieży, a więc na poziom uzyskiwanych przez nie efektów motorycznych (Wolański, Pařizkowa 1976, Przewęda 1985, Szopa 1988, Żak 1991).
  • Wzrost sprawności motorycznej w kolejnych kategoriach wieku stanowi - zdaniem H. Milicer (1964) - bezpośredni dowód, że podstawą rozwoju sprawności jest biologiczne dojrzewanie organizmu. Zjawisku temu towarzyszą znamienne różnice dymorficzne w rozwoju sprawności motorycznej, wynikające z odmiennych biologicznych cech ustroju dziewcząt i chłopców, a także różnych okresów dojrzewania płciowego i zainteresowań dzieci (Milicer 1964, Przewęda 1985) . Różnice międzypłciowe nasilają się wyraźnie w okresie pokwitania (Wolański, Pařizkowa 1976).
  • Zjawisko dymorfizmu płciowego w lekcjach wychowania fizycznego a szczególnie w sporcie wyczynowym i rekreacyjnym posiada bardzo duże znaczenie. Różnice wielkości cech somatycznych a w dalszej kolejności cech funkcjonalnych między mężczyznami a kobietami stwarzają podstawę do zróżnicowania możliwości wysiłkowych przedstawicieli obydwu płci. W rozumieniu populacyjnym, wytrenowani mężczyźni uzyskują lepsze rezultaty, w próbach wysiłkowych niż wyćwiczone kobiety. Wynika to przede wszystkim z przewagi mężczyzn w stosunku do kobiet w wielkościach takich składników ciała jak: długość i masa ciała, długość kończyn dolnych i górnych, szerokość barków, wielkość beztłuszczowej masy ciała (LBM). Natomiast płeć męska wobec żeńskiej charakteryzuje się miedzy innymi mniejszą zawartością tkanki tłuszczowej (BF). Różnorodność w budowie osobników męskich i żeńskich jest efektem odmienności genetycznej, neurohormonalnej, nastawienia psychicznego, a wreszcie zróżnicowanego trybu życia w tym odżywiania i zachowania. Warto podkreślić, że wielkość dymorfizmu płciowego nie jest jednakowa w całej ontogenezie i zmienia się w różnych okresach życia. Z badań wynika (Wolański 2006), iż największy występuje w okresie wczesnego wieku dojrzałego a najmniejszy w czasie życia prenatalnego i późnej starości.
  • Z wielkością tkanki tłuszczowej związane są niektóre wykładniki zdrowia szczególnie przejawiające się sprawnością układów: krążeniowego i oddechowego. Przedstawiona problematyka doczekała się w Polsce licznych opracowań (Wolański 2006, Drozdowski, 2002, Szymelfejnik i wsp. 2007, Eksterowicz, Napierała 2007). Szczególnie cenne są badania dotyczące młodzieży szkolnej i studenckiej, gdyż w oparciu o nie można konstruować prognozę rozwojową i zdrowotną określonej populacji. Szybko zmieniające się warunki życia ludzi w naszym kraju mają wpływ na dynamikę zmian wielkości somatycznych dojrzewających pokoleń, a. proces ten nie jest dokładnie, ostatecznie rozpoznany i wymaga dalszych badań.
  • Materiał i metoda badań
  • Pomiary przeprowadzono wśród 1115 uczniów obu płci bydgoskich gimnazjów w wieku 14-16 lat: 548 chłopców (203 w wieku 14 lat, 173 – w wieku 15 lat i 172 w wieku 16 lat) i 567 dziewcząt (178 w wieku 14 lat, 180 w wieku 15 lat i 209 w wieku 16 lat).
  • Z przeprowadzonych pomiarów źródłowych wyliczono wartości średnie oraz odchylenia standardowe. Istotność statystyczną różnic między płciami ustalono przy pomocy testu t - Studenta, na poziomie 5% i 1%. Określono również wielkości zróżnicowania dymorficznego wskaźnikiem Mollisona (Drozdowski 2002). Wyniki badań przedstawiono tabelarycznie i graficznie (wraz z opisami). W realizacji problemu badawczego uczestniczyli studenci studiów dziennych i zaocznych kierunku wychowania fizycznego UKW w Bydgoszczy.
  • Do określenia wielkości zdolności motorycznych wykorzystano Międzynarodowy Test Sprawności Fizycznej składający się z ośmiu prób (Drabik 1992).
  • Wyniki badań i ich omówienie
  • Porównując wyniki w biegu na dystansie 50m dziewcząt można zauważyć, że najlepsze wyniki uzyskały dziewczęta w wieku 15lat (8,96s), następnie w wieku 14 lat (9,37s) i najsłabsze okazały się 16-latki (9,64s). Średnie wyniki chłopców wskazują na systematyczną poprawę w kolejnych latach. Najlepsze wyniki uzyskali chłopcy w wieku 16 lat (8,53), następnie w wieku 15 lat (8,68) a najsłabsze w wieku 14 lat (8,74s) (tabela 1).
  • Lepsze rezultaty czasowe uzyskali chłopcy we wszystkich grupach wiekowych. Dla w/w średnich największe różnice w dymorfizmie płciowym występują pomiędzy 16-latkami (1,11s) i 14-latkami (0,63s). Różnice pomiędzy tymi wynikami okazały się statystycznie istotne na poziomie 1%. Również różnice określone wskaźnikiem Mollisona są największe i odpowiednio wyniosły 0,78 i 0,54.
  • Tabela 1. Charakterystyka liczbowa biegu na dystansie 50 metrów 14-16-letnich gimnazjalistów z Bydgoszczy (s)
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S D u WM
  • 14 lat DZIEWCZĘTA 178 9,37 6,9 14,3 1,68 0,63 4,19**
  • 0,54
  • CHŁOPCY 203 8,74 5,6 12 1,17
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S D u WM
  • 15 lat DZIEWCZĘTA 180 8,96 6 14,3 1,43
  • 0,28
  • 1,86
  • 0,20
  • CHŁOPCY 173 8,68 5,8 16,26 1,39
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S D u WM
  • 16 lat DZIEWCZĘTA 209 9,64 6,9 19,42 1,99
  • 1,11
  • 6,35**
  • 0,78
  • CHŁOPCY 172 8,53 5,71 12,2 1,41
  • *(p=0,05) **(p= 0,01) WM= wskaźnik Mollisona, u= istotność różnic
  • W próbie zwinności mierzonej biegiem wahadłowym 4 x 10m najlepsze rezultaty uzyskały dziewczęta w wieku 15 lat (11,80s), 16 – letnie (12,18s) a najsłabsze 14-letnie (12,59s). Czasy chłopców w kolejnych latach ulegają poprawie: 14 lat – 11,98, 15 lat – 11,78s i 16 lat – 11,28s.
  • Podobnie jak w biegu na dystansie 50m największe różnice dymorficzne występują w wieku 16 lat i 14 lat (tabela 2). Są to różnice statystycznie istotne na poziomie 1%. Również wielkości dymorfizmu określone wskaźnikiem Mollisona występują największe (0,54) pomiędzy uczniami w wieku 16 lat oraz 14 lat (0,38).
  • Tabela 2. Charakterystyka liczbowa biegu wahadłowego 4 x 10 metrów 14-16-letnich gimnazjalistów z Bydgoszczy (s)
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S D u WM
  • 14 lat DZIEWCZĘTA 178 12,59 8,7 17,29 1,92 0,61 3,33** 0,38
  • CHŁOPCY 203 11,98 7,0 16,3 1,61
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S D u WM
  • 15 lat DZIEWCZĘTA 180 11,80 8,73 14,6 1,17 0,02 0,11 0,01
  • CHŁOPCY 173 11,78 7,5 20,9 2,11
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S D u WM
  • 16 lat DZIEWCZĘTA 209 12,18 8,86 15,28 1,25 0,90 5,85**
  • 0,54
  • CHŁOPCY 172 11,28 7,5 16,7 1,67
  • W skoku w dal z miejsca dziewczęta osiągały coraz lepsze wyniki w kolejnych grupach wiekowych. Najlepsze uzyskały 16-latki (171,57cm), 15-latki (166,71cm) i 14-latki (153,93cm). Chłopcy najlepsze wyniki uzyskali w wieku 15 lat (198,65cm), 16 letni (189,23cm) i najsłabsze w wieku 14 lat (183, 90cm).
  • Największe zróżnicowanie płciowe w skoku w dal określone istotnością statystyczną i wskaźnikiem Mollisona wystąpiło w wieku 14 i 15 lat. Pomiędzy wszystkimi grupami różnice okazały się statystycznie istotna na poziomie 1%. Szczegółowe dane liczbowe przedstawiono w tabeli 3.
  • Tabela 3. Charakterystyka liczbowa skoku w dal z miejsca 14-16-letnich gimnazjalistów z Bydgoszczy (cm)
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S D u WM
  • 14 lat DZIEWCZĘTA 178 153,93 100 244 25,98 29,97 10,62**
  • 1,03
  • CHŁOPCY 203 183,90 109 265 29,11
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S D u
  • 15 lat DZIEWCZĘTA 180 166,71 110 245 23,94
  • 31,94 10,15** 0,94
  • CHŁOPCY 172 198,65 117 295 34,06
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S D u
  • 16 lat DZIEWCZĘTA 209 171,57 108 240 25,13
  • 17,66 5,48** 0,49
  • CHŁOPCY 172 189,23 113 291 35,53
  • *(p=0,05) **(p= 0,01)
  • Siła mięśni zginaczy dłoni mierzona ściskaniem dynamometru okazała się coraz większa w poszczególnych grupach wiekowych zarówno u dziewcząt jak i chłopców. Badane dziewczęta uzyskiwały średnie wyniki coraz lepsze w kolejnych grupach wiekowych: 25,74kG, 25,93kG i 27,20kG; chłopcy: 34,33kG, 38,63kG i 42,85kG.
  • Różnice pomiędzy porównywanymi grupami dziewcząt i chłopców systematycznie wzrastała na korzyść chłopców (odpowiednio: 8,59kG, 12,70kG, 15,65kG). Różnice dymorficzne we wszystkich grupach wiekowych okazały się statystycznie istotne na poziomie 1%. Różnice określone wskaźnikiem Mollisona są największe w wieku 16 lat (tabela 4).
  • Tabela 4. Charakterystyka liczbowa ściskania dynamometru 14-16-letnich gimnazjalistów z Bydgoszczy (kG)
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S D u WM
  • 14 lat DZIEWCZĘTA 178 25,74 3 47 22,98 8,59 3,91**
  • 0,45
  • CHŁOPCY 203 34,33 6 64 19,35
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S D u WM
  • 15 lat DZIEWCZĘTA 180 25,93 2 45 16,13
  • 12,70
  • 10,36**
  • 0,75
  • CHŁOPCY 173 38,63 21 67 16,89
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S D u WM
  • 16 lat DZIEWCZĘTA 209 27,20 5 49 19,26
  • 15,65
  • 12,55**
  • 0,62
  • CHŁOPCY 172 42,85 18 75 25,01
  • *(p=0,05) **(p= 0,01)
  • Dziewczęta w kolejnych badanych latach uzyskiwały coraz lepsze rezultaty w próbie siadów z leżenia tyłem. Ilość wykonywanych cykli wzrastała: 22,70 u dziewcząt 14-letnich, 24,71 – 15-letnich i 25,04 u 16-letnich. Chłopcy najlepsze średnie wyniki osiągnęli w wieku 15 lat (28,65 cykli), następnie w wieku 16 lat (26,68 cykli) i najsłabsze w wieku 14 lat (22,70 cykli).
  • Pomiędzy wszystkimi grupami wiekowymi różnice dymorficzne są statystycznie istotne na poziomie 1%, lecz u grup starszych wiekowo systematycznie maleją. Największe różnice określone wskaźnikiem Mollisona występują w wieku 14 lat. Wyniki przedstawiono w tabeli 5.
  • Tabela 5. Charakterystyka liczbowa siadów z leżenia tyłem 14-16-letnich gimnazjalistów z Bydgoszczy (liczba cykli)
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S D u WM
  • 14 lat DZIEWCZĘTA 178 22,70 13 33 4,16 5,43 11,79**
  • 1,12
  • CHŁOPCY 203 28,13 13 40 4,83
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S D u WM
  • 15 lat DZIEWCZĘTA 180 24,71 13 35,12 4,21 3,94 7,19**
  • 0,66
  • CHŁOPCY 173 28,65 2 42 5,91
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S D u WM
  • 16 lat DZIEWCZĘTA 209 25,04 13 37 5,17 1,64 3,10**
  • 0,32
  • CHŁOPCY 172 26,68 17 39 5,10
  • *(p=0,05) **(p= 0,01)
  • Tabela 6 przedstawia charakterystyki liczbowe próby skłonu w przód. Największą gibkością tułowia wykazały się dziewczęta w grupie 15-latek (27,34cm), potem 14-latek (20,22cm) a następnie 16-latek (8,81cm). Chłopcy w tej próbie natomiast najlepsze rezultaty osiągali w wieku 14 lat (12,87cm), 16 lat (10,27cm) a najsłabsze w wieku 15 lat (6,12cm).
  • Porównując zróżnicowanie dymorficzne w tej próbie można zauważyć, że lepsze rezultaty uzyskały dziewczęta w grupach wiekowych 14 i 15 lat i te różnice są istotne statystycznie na poziomie 1%. W wieku 16 lat lepsi okazali się chłopcy. Wskaźnik Mollisona określił największe zróżnicowanie płciowe w wieku 15 lat (4,46).
  • Tabela 6. Charakterystyka liczbowa skłonu tułowia w przód 14-letnich gimnazjalistów z Bydgoszczy (cm)
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S D u WM
  • 14 lat DZIEWCZĘTA 178 20,22 -2 68 20,49 7,35 3,82**
  • 0,44
  • CHŁOPCY 203 12,87 71 -9 16,54
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S D u WM
  • 15 lat DZIEWCZĘTA 180 27,34 -7 73 24,35 21,22 11,47**
  • 4,46
  • CHŁOPCY 173 6,12 -15 21 4,76
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S D u WM
  • 16 lat DZIEWCZĘTA 209 8,81 -9 74 11,40 1,46 1,43
  • 0,17
  • CHŁOPCY 172 10,27 -8 36 8,48
  • W zwisie na drążku o ramionach ugiętych dziewczęta 14 i 15 letnie uzyskały te same (najlepsze) wyniki (10,72s). Najsłabsze okazały się dziewczęta 16-letnie (9,30s). Chłopcy 16-letni podciągnęli się największą ilość razy (5,46), następnie 15-letni (4,83) i 14-letni (3,53).
  • W pomiarach siły obręczy pasa barkowego są inne próby, więc nie można różnic płciowych określić poprzez istotność statystyczną i wskaźnik Mollisona. Wyniki porównano przeliczając je na punkty według skali T. W grupach 14 i 15 letnich dziewczęta przewyższają swych rówieśników w ilości punktów, lecz w wieku 16 lat górują chłopcy. Szczegółowe dane liczbowe zawarte są w tabeli 7.
  • Tabela 7. Charakterystyka liczbowa zwisu na ramionach ugiętych i podciągania na drążku 14-16-letnich gimnazjalistów z Bydgoszczy (czas zwisu w sekundach)
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S Pkt wg
  • skali T
  • 14 lat DZIEWCZĘTA 178 10,72 0 57 16,68 52
  • CHŁOPCY 203 3,53 0 22 15,05 48
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S
  • 15 lat DZIEWCZĘTA 180 10,72 0 57 16,48 51
  • CHŁOPCY 173 4,83 0 23 19,40 49
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S
  • 16 lat DZIEWCZĘTA 209 9,30 0 54,2 10,30 49
  • CHŁOPCY 172 5,46 0 22 28,29 50
  • Porównując wyniki dziewcząt w wytrzymałości biegowej (dystans 800m) najlepsze czasy średnie osiągnęły dziewczęta w wieku 15 lat (224,03s), następnie 16 lat (226,49s) a najsłabsze okazały się 14-latki (226,49s). Chłopcy (1000m) im starsi wiekowo tym osiągali lepsze wyniki: 14 lat – 273,0s, 15 lat – 227,0s, 16 lat – 213,58s.
  • Podobnie jak poprzednia próba, ze względu na inny dystans nie można porównać wyników statystyczną istotnością. Wyniki zostały przeliczone na punkty wg skali T. Dziewczęta okazały się lepsze od chłopców w wieku 14 lat, w wieku 15 lat wyniki są takie same a w woeku 16 lat więcej punktów uzyskali badani chłopcy.
  • Tabela 8. Charakterystyka liczbowa biegu na dystansie 800 metrów dziewcząt i 1000 metrów chłopców z gimnazjów w Bydgoszczy (s)
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S Pkt wg
  • skali T
  • 14 lat DZIEWCZĘTA 178 226,82 158 358 36,95 54
  • CHŁOPCY 203 273,00 151 517 84,48 46
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S
  • 15 lat DZIEWCZĘTA 180 224,03 141 440 40,67 55
  • CHŁOPCY 173 227,15 151 367 44,23 55
  • Wiek Płeć N
  • Min. Max. S
  • 16 lat DZIEWCZĘTA 209 226,49 144 390 44,41 54
  • CHŁOPCY 172 213,58 149 338 35,56 58
  • Dyskusja i wnioski
  • Zainteresowanie ciałem ludzkim kształtowało się w zróżnicowany sposób. Początkowo główną domeną poszukiwań antropologów były wyłącznie materiały kostne, obecnie stwierdzono, że poznanie tajników budowy somatycznej nie jest możliwe bez poznania składu ciała i ustaleń wielkości różnych składowych, wzajemnej ich zależności i uwarunkowań. Mimo dużego zainteresowania tą problematyką zostaje ona w wielu odcinkach otwarta, stanowiąc pole poszukiwań (Carlton 2007, Wolański 2006, Drozdowski 1972, 2002, Szymelfejnik i wsp. 2007, Eksterowicz, Napierała 2007, Roy, Shephard 1987). Zróżnicowanie płciowe ma swe bogate piśmiennictwo w naukach biologicznych, medycznych, ale i również w wychowaniu fizycznym i sporcie. Ćwiczenia fizyczne, a szczególnie trening sportowy wywierają kształtujący wpływ na szereg cech somatycznych. Drozdowski (2002, s. 134) twierdzi, że (…) w ogólnych zarysach budowa kobiety wydaje się być mniej dojrzała, jakby zachowała bardziej infantylny charakter.
  • Zjawisko dymorfizmu płciowego szczególnie ważne jest w wychowaniu fizycznym i sporcie. Dla liczbowej oceny stopnia dymorfizmu stosowane są różne sposoby, lecz na uwagę zasługują te, które zmierzają do zastąpienia subiektywnych ocen procesami rachunkowymi. Do nich należy wskaźnik A. Skibińskiej (1967), mający postać: wskaźnik = (obwód klatki piersiowej + obwód pasa): 2 x obwód bioder. Wskaźnik ten, wg Skibińskiej, dla mężczyzn wynosi średnio 961,7, dla kobiet 735,1. Szopa (1989) i Żak (1991) stwierdzili, że dymorfizm płciowy w zakresie zdolności kondycyjnych , gibkości i cech funkcjonalnych jest w większym stopniu powiązany z rozwojem somatycznym i uwarunkowany strukturalnymi właściwościami organizmu niż w obrębie zdolności koordynacyjnych. Ich zróżnicowanie warunkuje raczej sfera zjawisk psychoneurologicznych.
  • Zróżnicowanie płciowe w motoryczności dzieci i młodzieży w regionie kujawsko –bydgoskim stało się płaszczyzną zainteresowań pracowników Instytutu Kultury Fizycznej Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy (Napierała 2000, 2005, 2008). Plonem tych zainteresowań są liczne opracowania. Badania wykazały, że w biegu na dystansie 50 m we wszystkich grupach wiekowych chłopcy osiągnęli lepsze wyniki od swych rówieśniczek (różnice statystycznie istotne). Z wiekiem badanych następuje wzrost zróżnicowania dymorficznego, a największą różnicę mierzoną wskaźnikiem wartości znormalizowanych można odnotować w wieku 17,5 lat. Dziewczęta osiągnęły wcześniej niż chłopcy szczyt możliwości rozwojowych. Podobne wyniki zaobserwowało wielu badaczy (Figwer i wsp. 1993, Szopa, Mleczko, Żak 2000 i in.). U dziewcząt zaznaczył się wcześniej okres względnej stabilizacji, co zdecydowało o zasięgu progresji wyników.
  • Porównując średnie wyniki biegu na dystansie 600 m (dystans wspólny dla uczniów wieku 7,5 do 11,5 lat) można stwierdzić, że we wszystkich grupach wiekowych chłopcy uzyskali lepsze wyniki, a różnica pomiędzy wynikami jest statystycznie istotna (z wyjątkiem grupy 10,5 lat). Wartości znormalizowane wskazują, że największe różnice występują pomiędzy badanymi chłopcami a ich rówieśniczkami w wieku 11,5 lat (około12 s). Najlepsze wyniki osiągnęli chłopcy w wieku 18,5 lat i jest to wiek, który te wyniki stabilizuje. Natomiast dziewczęta osiągnęły najlepsze wyniki w wieku 11,5 lat (600 m) i 12,5 lat (800 m), później ich osiągane wyniki są coraz gorsze. Zasięg progresywnego rozwoju wyników tej próby jest zróżnicowany dymorficznie.
  • Podobne wyniki badań odnotowali Raczek i Żak (Raczek 1986, Szopa, Mleczko, Żak 2000, s. 84), stwierdzając, że wyniki chłopców stabilizują się od 18,5 lat a dziewcząt od 12,5 lat. Niektórzy badacze uważają, że u dziewcząt okres rozwoju tej próby trwa tylko do 9 roku życia. Spadek wyników może być spowodowany niechęcią dziewcząt do długotrwałego wysiłku fizycznego po okresie dojrzewania oraz mniejszymi doświadczeniami ruchowymi. Zróżnicowanie międzypłciowe poziomu rozwoju zdolności wytrzymałościowych w początkowych latach badań rośnie wraz z wiekiem na korzyść chłopców w wyniku wcześniejszej stabilizacji, a nawet regresji wyników u dziewcząt. Jak zauważa Mleczko (Szopa, Mleczko, Żak 2000), lepsze wyniki badanych chłopców kształtują się wprost proporcjonalnie do wysokości i masy ciała, natomiast u dziewcząt nie występują podobne relacje. Przyczyną tego mogą być zaburzenia wynikające ze zbyt dużego udziału tkanki tłuszczowej w masie ciała po okresie skoku pokwitaniowego (potwierdza to wyniki badań zawarte w niniejszej pracy).
  • W biegu wahadłowym 4 x 10 m lepsze średnie wyniki uzyskali chłopcy od swych rówieśniczek we wszystkich grupach wiekowych. W większości grup wiekowych różnice są statystycznie istotne (wyjątek stanowi grupa w wieku 11,5 lat). Różnice w wynikach mierzone wartościami znormalizowanymi wzrastały od 11,5 lat i były najwyższe w wieku 18,5 lat. Stabilizacja wyników wystąpiła u chłopców i dziewcząt w wieku 13 lat.
  • Różnice poziomu rozwoju zwinności w początkowych latach badań rosną wraz z wiekiem na korzyść chłopców, co jest wynikiem wcześniejszej stabilizacji i regresji wyników u dziewcząt. Stabilizowanie się wyników po 13,5 roku życia ma związek z postępującym w tym czasie przyrostem wysokości ciała. Podobne wyniki odnotował w badaniach poznańskich W. Osiński i J. Biernacki (1993).
  • Wyniki średnie prób siadów z leżenia w czasie 30 s chłopców i dziewcząt wskazują, że chłopcy we wszystkich grupach wiekowych osiągają lepsze wyniki od swych rówieśniczek. Różnice są statystycznie istotne we wszystkich grupach wiekowych. Mimo wahań różnic, dymorfizm ulega tendencji wzrostowej wraz z wiekiem badanych, a najwyższa różnica mierzona wartościami znormalizowanymi wystąpiła u badanych 19,5-latków. Progresywny rozwój wyników próby u chłopców przebiega do okresu 15,5 lat a później zauważyć można okres stabilizacji, natomiast u dziewcząt progresja przebiega do okresu 11,5 lat, później następuje 5-letni okres stabilizacji wyników i regresja. Na skutek tych zmian różnice dymorficzne zwiększają się.
  • Próbę zwisu na drążku chłopcy i dziewczęta wykonywali do wieku 11,5 lat. We wszystkich grupach wiekowych chłopcy okazali się lepsi (statystycznie istotnie). W porównywanych grupach wiekowych różnice są bardzo zbliżone, lecz w wieku 9,5 lat wartość znormalizowana różnic wyników jest najwyższa. W wieku 11,5 lat kończy się u dziewcząt progresywny rozwój wyników, później następuje 3-letni okres stabilizacji i regresja wyników. Może mieć to związek z dużym udziałem tkanki tłuszczowej w masie ciała po okresie skoku pokwitaniowego. Wyniki chłopców w podciąganiu na drążku systematycznie wzrastają do końca badanego okresu tzn. 19,5 lat (brak okresu stabilizacji wyniku).
  • W ściskaniu dynamometru Collina próba okazała się we wszystkich grupach wiekowych korzystniejsza dla chłopców (statystycznie istotna). Od 12,5 lat różnica pomiędzy grupami wiekowymi wzrasta, a w wieku 18,5 lat osiąga najwyższą wartość . Przebieg progresywnego polepszania wyników, jak i stabilizacji tej próby uzależniony jest od rozwoju somatycznego. Potwierdzają to również wyniki Szopy (1988) stwierdzające, że siła statyczna jest mocno skorelowana z masą ciała. Od 13,5 lat (jest to okres zakończenia przez dziewczęta etapu przyspieszonego rozwoju somatycznego), różnice wzrastają na korzyść chłopców do wieku osiągania przez nich najlepszych wyników (w tym przypadku do 19,5 lat).
  • W pomiarach skłonu w przód dziewczęta we wszystkich grupach wiekowych osiągnęły statystycznie istotne lepsze rezultaty niż badani rówieśnicy. Najwyższa wartość znormalizowanych różnic wyników występuje w wieku 15,5 lat. W badanych grupach wiekowych dziewcząt występuje systematyczny wzrost gibkości, natomiast w grupach chłopców po skokowym przyroście pomiędzy 7,5 i 8,5 lat wystąpił 6-letni okres względnej stabilizacji i ponownie gibkość zaczęła wzrastać. Od okresu 14,5 lat wyniki skłonu są coraz lepsze, jednak wzrasta zróżnicowanie dymorficzne na skutek większych przyrostów gibkości dziewcząt.
  • Należy dodać, że próba ta jest sprawdzianem gibkości kręgosłupa, a o wyniku decydują właściwości anatomiczne, jak i budowa ciała (odmienność w aparacie stawowo-wiązadłowym).
  • Wyniki skoku w dal z miejsca są większe u chłopców we wszystkich przedziałach wiekowych (różnica we wszystkich grupach wiekowych jest statystycznie istotna). Od okresu 12,5 lat wartość znormalizowana różnic wyników wzrasta i jest najwyższa w wieku 19,5 lat. Próba skoku w dal z miejsca jest rzetelną i trafną oceną siły kończyn dolnych (siła odbicia). U badanych dziewcząt proces progresywnego rozwoju wyników ustabilizował się w wieku 11,5 lat, natomiast w badaniach Szopy, Mleczki i Żaka (2000) okres ten wystąpił w wieku 14 lat. Później następuje 5-letni okres względnej stabilizacji. Chłopcy wykazują wzrost wyników aż do 18,5 roku życia (osiągają najlepsze wyniki) i w tym też czasie występuje stabilizacja wyników.
  • Przedstawione wyniki prób testów pokazują wyższy poziom wyników w grupach płci męskiej. Zdaniem Szopy, Mleczki i Żaka (2000) im wyższa grupa wiekowa, tym większe występuje zróżnicowanie dymorficzne. Wyniki tych badań potwierdziły, że dziewczęta wcześniej niż chłopcy osiągnęły szczyt możliwości rozwojowych (zakończenie etapu progresji wyników), wystąpił u nich wcześniej okres stabilizacji względnej wyników. W niektórych badanych próbach u dziewcząt następuje regresja wyników, co powoduje zwiększenie się dymorfizmu. Dymorfizm płciowy w przypadku zdolności motorycznych jest zróżnicowany w zależności od wieku (stan rozwoju somatycznego) i rodzaju badanej cechy.
  • Stabilizacja dla większości wyników poszczególnych prób testu (bieg na dystansie 50 m, 600, 800 m, bieg wahadłowy 4 x 10m, zwis na drążku, siady z leżenia, skok) u dziewcząt kształtuje się od wieku 12 – 13 lat. Występuje wtedy zróżnicowanie w kształtowaniu się badanych cech motoryki, a zasięg i kierunek dymorfizmu płciowego zróżnicowany jest wiekiem i rodzajem cechy. W próbie ściskania dynamometru i skłonu w przód nie wystąpiła stabilizacja do końcowego wieku badań, tzn. do 19,5 lat. Dla badanych chłopców najczęściej w wieku 15,5 lat wystąpił okres stabilizacji wyników. W próbie ściskania dynamometru, podciągania na drążku i skłonu w przód stabilizacja nie wystąpiła do końcowego wieku badań, tzn. do 19,5 lat.
  • Wraz z rozwojem somatycznym następują zmiany w poziomie motoryczności. Ta zależność widoczna jest szczególnie w młodszym okresie szkolnym (7,5 – 10,5 lat). Bardzo podobne wyniki dymorfizmu zaobserwował w swych badaniach J. Migasiewicz (1999). Badając 2670 uczniów szkół wrocławskich stwierdził, że do 11 – 12 roku życia charakter zmian wyników uzyskanych w próbach motorycznych jest zbliżony u obu płci. W następnych grupach wiekowych następuje stopniowe zwiększanie się różnic na korzyść chłopców w poziomie ogólnej sprawności. Autor zauważył, że najniższy poziom dymorfizmu wystąpił w zdolnościach koordynacyjnych, największe różnice w wynikach między dziewczętami a chłopcami wystąpiły w sile statycznej oraz w wartościach cech szybkościowo-siłowych. Wyraźny wzrost wskaźnika dymorfizmu nastąpił w wieku 13,5 lat. Pomiary zdolności motorycznych wykazują typowe dla rozwoju somatycznego etapy: progresji, stabilizacji i regresu.
  • Wyniki badanych gimnazjalistów zostały przeliczone na punkty wg skali T (Pilicz i wsp. 2003), co daje obraz zdolności motorycznych w stosunku do populacji ogólnopolskiej.
  • Tabela 9. Punkty według skali T 14-letnich chłopców i dziewcząt
  • Próba Chłopcy Dziewczęta
  • punkty
  • punkty
  • Bieg na dystansie 50m 8,74 43 9,37 44
  • Skok w dal z miejsca 183,90 48 153,93 45
  • Bieg na 800m, 1000m 273,00 46 226,82 54
  • Zwis na drążku, podciąganie 3,53 48 10,72 52
  • Bieg wahadłowy 4 x 10m 11,98 47 12,59 50
  • Siady z leżenia (30s) 28,13 55 22,70 50
  • Skłon w przód 12,87 63 20,22 70
  • Ściskanie dynamometru 34,33 51 25,74 51
  • Σ 401 416
  • (Źródło: opracowanie własne)
  • Tabela 10. Punkty według skali T 15-letnich chłopców i dziewcząt
  • Próba Chłopcy Dziewczęta
  • punkty
  • punkty
  • Bieg na dystansie 50m 8,68 36 8,96 48
  • Skok w dal z miejsca 198,65 48 166,71 50
  • Bieg na 800m, 1000m 227,15 55 224,03 55
  • Zwis na drążku, podciąganie 4,83 49 10,72 51
  • Bieg wahadłowy 4 x 10m 11,78 45 11,80 58
  • Siady z leżenia (30s) 28,65 55 24,71 56
  • Skłon w przód 6,12 50 27,34 90
  • Ściskanie dynamometru 38,63 50 25,93 50
  • Σ 388 458
  • (Źródło: opracowanie własne)
  • Tabela 11. Punkty według skali T 16-letnich chłopców i dziewcząt
  • Próba Chłopcy Dziewczęta
  • punkty
  • punkty
  • Bieg na dystansie 50m 8,53 36 9,64 40
  • Skok w dal z miejsca 189,23 40 171,57 52
  • Bieg na 800m, 1000m 213,58 58 226,49 54
  • Zwis na drążku, podciąganie 5,46 50 9,30 49
  • Bieg wahadłowy 4 x 10m 11,28 49 12,18 53
  • Siady z leżenia (30s) 26,68 52 25,04 57
  • Skłon w przód 10,27 54 8,81 48
  • Ściskanie dynamometru 42,85 50 27,20 51
  • Σ 389 404
  • (Źródło: opracowanie własne)
  • Niniejsze badania dotyczące dymorfizmu płciowego w zdolnościach motorycznych młodzieży gimnazjalnej w Bydgoszczy upoważniają do wyciągnięcia następujących wniosków:
  • 1. Chłopcy uzyskiwali coraz lepsze wyniki wraz z wiekiem w próbach biegu na dystansie 50m, biegu wahadłowym 4 x 10m, ściskaniu dynamometru i biegu na 1000m, dziewczęta natomiast w skoku w dal z miejsca, ściskaniu dynamometru i siadach z leżenia. Pozostałe wyniki są zróżnicowane pod względem wieku badanych.
  • 2. Chłopcy uzyskiwali lepsze wyniki we wszystkich porównywanych próbach i grupach wiekowych z wyjątkiem gibkości. Niemal we wszystkich próbach można zaobserwować statystyczną istotność na poziomie 1%.
  • 3. Największe różnice określone wskaźnikiem Mollisona w zdolnościach motorycznych występują w skłonie w przód (4,46) w wieku 15 lat.
  • 4. Wyniki badanych gimnazjalistów po przeliczeniu na punkty wg skali T wskazały, że większe zdolności motoryczne wykazują dziewczęta we wszystkich porównywanych grupach wiekowych w stosunku do swych rówieśników.
  • Piśmiennictwo
  • Carlton T., (2007) FCS Teacher Takes on Obesity Epidemic, Journal of Family and Consumer Sciences, v 99 n1 p. 23-24.
  • Cieślik J., Kaczmarek M., Kaliszewska-Drozdowska M. (1994). Dziecko Poznańskie 90. Wydawnictwo Naukowe PWN, Poznań.
  • Drabik J. (1992). Sprawność fizyczna i jej testowanie u młodzieży szkolnej, AWF, Gdańsk
  • Drozdowski Z. (1972). Antropologia sportowa, Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa – Poznań, Seria: Podręczniki nr 12.
  • Drozdowski Z. (2002). Antropologia dla nauczycieli wychowania fizycznego, AWF, Poznań.
  • Eksterowicz J., Napierała M. (2007). Zmiany morfologiczne studentów z kierunku wychowania fizycznego w trakcie letniego obozu sportowego, Medical and Biological Sciences, Tom21/3, Bydgoszcz, s. 49-52.
  • Migasiewicz J. (1999). Wybrane przejawy sprawności motorycznej dziewcząt i chłopców w wieku 7 – 18 lat na tle ich rozwoju morfologicznego, AWF, Wrocław
  • Milicerowa H. (1964). Rozwój somatyczny i motoryczny chłopców w okresie pokwitania , Wych. Fiz . i Sport , t VIII .
  • Napierała M. (2000). Dziecko z regionu kujawsko – pomorskiego. Rozwój fizyczny i motoryczny dzieci z klas początkowych. Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz
  • Napierała M. (2005). Ważniejsze uwarunkowania rozwoju somatycznego i motorycznego dzieci i młodzieży z województwa kujawsko – pomorskiego, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz s.s. 250
  • Napierała M. (2008). Środowiskowe uwarunkowania somatyczne i motoryczne a wiek rozwojowy dzieci i młodzieży (na przykładzie województwa kujawsko – pomorskiego), Bydgoszcz Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, s.s. 211
  • Osiński W. (1996). Zarys teorii wychowania fizycznego, Podręczniki nr 47, AWF, Poznań
  • Pilicz S., Przewęda R., Dobosz J., Nowacja-Dobosz S. (2003). Punktacja sprawności fizycznej młodzieży polskiej, Studia i Monografie, AWF Warszawa
  • Przewęda R. (1985). Uwarunkowania poziomu sprawności fizycznej polskiej młodzieży szkolnej . Z Warsztatów Badawczych AWF, Warszawa.
  • Roy J., Shephard M.D. (1987). Exercise physiology, B.C. Decker INC, Toronto Philadelphia.
  • Skibińska A. (1967). Dymorfizm cech somatycznych młodzieży dojrzałej, Materiały i Prace Antropologiczne, nr 65, s. 19-90, Wrocław.
  • Szymelfejnik J., Jarząbek J., Eksterowicz J., Cichoń R. (2007). Parametry antropometryczne studentów a aktywność fizyczna, [w]: Interdyscyplinarny wymiar nauki o zdrowiu, (red.) Z. Bartuzi Z., Wydawnictwo Collegium Medicum w Bydgoszczy, Bydgoszcz, s. 424-431.
  • Szopa J. (1988). W poszukiwaniu struktury motoryczności : Analiza czynnikowa cech somatycznych , funkcjonalnych i prób sprawności fizycznej u dziewcząt i chłopców w wieku 8-19 lat . Wydawnictwo Monograficzne , AWF , Kraków nr 35 .
  • Szopa J., Mleczko E. , Żak S. (2000). Podstawy antropomotoryki . Wydawnictwo Naukowe PWN , Warszawa - Kraków .
  • Wolański N . , Pařizkova J . (1976). Sprawność fizyczna a rozwój człowieka. SiT, Warszawa .
  • Wolański N. (2006). Rozwój biologiczny człowieka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  • Żak S.1991: Zdolności kondycyjne i koordynacyjne dzieci i młodzieży w populacji wielkomiejskiej na tle wybranych uwarunkowań somatycznych i aktywności ruchowej . Wydawnictwo Monograficzne Nr 43. AWF , Kraków.
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 12.03.2013.
  • Revised: 15.05.2013.
  • Accepted: 18.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J of H Ss) 2013; 3 (5): 597-620
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • Developmental Tendencies of Results in Female Heptathlon in the World Championships during the Years 1983-2009
  • Tendencje rozwojowe wyników w siedmioboju kobiet uzyskanych
  • podczas mistrzostw świata rozgrywanych w latach 1983-2009
  • Maria Kamrowska-Nowak1, Katarzyna Majchrzak1, Krzysztof Byzdra1, Robert Stępniak2, Walery Zukow3
  • 1Academy of Physical Education and Sport, Gdańsk, Poland
  • 2Institute of the Physical Culture, Kazimierz Wielki Uniwersytet, Bydgoszcz, Poland
  • 2University of Economy, Bydgoszcz, Poland
  • Keywords: World Championships, track and field, heptathlon, women.
  • Słowa kluczowe: Mistrzostwa Świata, siedmiobój, lekkoatletyka.
  • Abstract
  • Purpose
  • The aim of this study is to assess a change tendency of the results in heptathlon and in particular events of the this discipline.
  • Methods
  • In the research the authors used results achieved in heptathlon in the World Championships during the years 1983-2009. Top female athletes of general standing were taken into consideration. MS Excel 2007 spreadsheet program and a method of document analysis were used to analyze and assess a change tendency.
  • Results
  • Mean values achieved in particular events showed that the highest results, which were above the average in each World Championships, occurred in Osaka 2007. The level of all mean values and final results in heptathlon were higher than average values described in the above mentioned years. Mean values showed developing tendencies in the World Championships in final result in heptathlon and also in single events except 200 m run. A correlation analysis showed that 100 m hurdles, 200 m run and long jump had the biggest influence on the final result in heptathlon.
  • Conclusion
  • The best results achieved in different events show a high sport level of these results which are close to results in individual competitions. Long jump demonstrated the highest increasing tendency of results 5,42 % and javelin throw 1,90 %. The smallest changes in the sport level were noticed in 200 m run 0,69 % and in high jump 0,91 %. Mean values showed developing tendencies in the World Championships in final result in heptathlon and also in single events except 200 m run.
  • Introduction
  • 1983 of you and beginning of happening changes in the world athletics. Just then in Helsinki the first world championships were organised. This Driven was the first global initiative of the year appointed in 1981 of the president IAAF Primo Nebiolo. At first the competition of you played every four years, later this time of you shortened and from 1991 undergo MŚ oneself every two years. The heptathlon inaugurated its presence at stadiums in 1981. Ace the young event without the tradition, from the beginning she developed very dynamically. The result in the heptathlon expressed is and number of scored points in individual events entering B sharp line-up. Such and situation created possibilities for the prospecting of the research problem. In this direction Finnish scientists initiated tests [1] and many other [2,3,4,5,6,7].
  • Issues of the pentathlon were considered in various aspects. Edouard and co-authors [16] described percentage sizes of storage events of the pentathlon which are crucial events taking the competitor for the resignation from rivalry in the competition. Arguments confirming that scoring tables don't judge all events objectively were also presented multibattles [17]. The alone author in other publication [18] proposes shortening the time of some events of the pentathlon what should contribute it the increase in dynamics of the competition and reduce the financial outlays of organisers. Authors dealto with the interesting subject matter [19.20] which described kinds of injury bridge oftentimes harassing decathletes and heptathletes. The research he the action of the heart during the played decathlon showed that the HR of creases increase had taken squares in racing competitions and jumping particularly in the vault field [21]. Hey described the bold position in Bechthold B sharp publication [22] which suggested implementing the decathlon for women. Amongst Polish authors she dealto with issues of the pentathlon among others A. Walaszczyk. Research problems of the heptathlon showed the changeability of results in the menstrual period of sports mastery [23], ace well ace projecting results he various stages of the professional career [24]. In described preliminary research and tendency lacks the description developmental of heptathlon of the competition over and distance area of analyzed of the masterly rank the Olympic Games and the world championships are which. They decided, and so it is explore this issue and it determine both direction of changes and the influenzas of individual components of the pentathlon he the increase in the sports level.
  • Purpose of research is
  •  assessment of the tendency of changes of results in the heptathlon ace well ace in individual of scags components get during the world championships,
  •  portraying events, having and significant influenzas he the level of the heptathlon in the analyzed menstrual period of time.
  • Material and methods
  • For tests results of the heptathlon achieved in order to competitors played world championships constituted material in years 1983 - 2009. In the test 20 first results of competitors were taken into account from the general ranking in individual years. Spreadsheet of you used for the test and the assessment of the tendency of changes of results MS Excel 2007. An analysis method of records of you applied. At the work they used simple statistical methods. Arithmetic means of date were set (x) and the span of results. In the purpose of assessing of the changeability of results two measures of the dispersion were exploited: coefficient of variation (V) and stretch mark (R). Evaluations of the link between the changeability of the final result in the heptathlon and with diversifying results achieved in individual events they made the Pearson straight with the correlation analysis. Values were assumed in the scope from -1 (negative correlation) it is +1 (positive correlation). The interdependence of examined variables is bigger, when the size is closer it correlation -1 or +1.
  • Results
  • 240 achieved results were analysed through Female Heptathlonists during the world championships in the course of years 1983 - 2009. Averages of end results of the heptathlon and individual events were described in table 1 and 1b.
  • Table 1a. Average sizes and the span of results achieved in individual events of the heptathlon of the world championships over and distance area of analyzed (1983-1997).
  • Events Helsinki 1983 Rome
  • 1987 Tokyo
  • 1991 Stuttgart
  • 1993 Goeteborg 1995 Athens
  • 1997
  • Run 100 m hurdles
  • (s) X 14.22 13.66 13.62 13.69 13.87 13.67
  • min-max 13.11 -17.96 12.91 - 14.48 13.02 - 14.08 12.85 - 14.53 13.48 -14.49 13.16 - 14.53
  • The high jump (cm) X 175 178 178 177 179 181
  • min-max 141 - 186 166 - 190 167 - 191 160 - 190 168 - 189 172 - 190
  • The shot put
  • (m) X 12.81 13.66 13.63 13.79 13.42 13.80
  • min-max 8.23 - 15.67 11.78 - 16.30 12.05 - 15.40 11.82 - 15.46 11.43 - 15.16 12.04 - 15.41
  • Run 200 m
  • (s) X 24.93 24.43 24.53 24.64 24.52 24.79
  • min-max 23.27 - 26.18 22.95 - 25.67 23.85 - 25.64 23.19 - 25.87 23.51 - 25.76 23.92 - 25.84
  • The long jump (m) X 5.94 6.24 6.18 5.86 6.28 5.85
  • min-max 4.10 - 6.68 5.77 - 7.14 5.71 - 6.67 5.64 - 7.04 5.56 - 6.70 5.71 -6.47
  • Javelin throw (m) X 38.46 39.59 42.96 44.71 45.13 45.62
  • min-max 19.86 - 46.22 33.76 - 55.24 35.62 - 55.30 36.84 - 53.44 37.76 - 56.04 40.30 - 52.82
  • Run 800 m
  • (s) X 02:15,3 02.16, 83 02: 14.76 02: 16.80 02: 17.93 02:14,69
  • min-max 02:05,64 - 02:31,55 02:05,17 - 02:27,45 02:05,20 - 02:28,30 02: 09.80 - 02:37,10 02:10,00 - 02:30,13 02:09,59 - 02:23,62
  • Deliverables (of pt) X 5 978 6145 6 223 6 152 6203 6 287
  • min-max 4 759 - 6770 5 608 -7 128 5 909 - 6 672 5 246 - 6 837 5613 - 6651 5 631 - 6 739
  • Table 1b. Average sizes and the span of results achieved in individual events of the heptathlon of the world championships over and distance area of analyzed (1999-2009).
  • Events Sewilla
  • 1999 Edmonton
  • 2001 Paris
  • 2003 Helsinki
  • 2005 Osaka
  • 2007 Berlin
  • 2009
  • Run 100 m hurdles
  • (s) X 13.80 13.92 13.87 13.76 13.68 13.72
  • min-max 12.89 -14.48 13.05 - 14.60 13.05 - 14.44 12.94 - 14.32 12.97 - 14.34 12.93 - 14.40
  • The high jump (cm) X 178 177 178 178 179 177
  • min-max 163 - 193 167 - 188 164 - 194 170 - 191 165 - 195 168 - 192
  • The shot put
  • (m) X 13.93 13.66 13.83 13.41 13.71 13.34
  • min-max 12.19 - 16.12 11.14 - 16.06 12.05 - 16.81 11.03 - 16.61 11.93 - 17.03 11.07 - 15.82
  • Run 200 m
  • (s) X 24.50 24.90 24.62 25.02 24.53 24.71
  • min-max 23.52 - 25.71 23.41 - 26.54 22.98 - 25.76 23.70 - 25.96 23.15 - 25.49 23.25 - 26.07
  • The long jump (m) X 6.03 6.02 6.10 6.32 6.15
  • min-max 5.61 - 6.86 5.57 - 6.61 5.62 - 6.68 5.70 - 6.87 5.90 - 6.88 5.69 - 6.55
  • Javelin throw (m) X 45.65 45.03 45.02 43.27 43.59 43.50
  • min-max 37.28 - 54.82 34.60 - 50.76 37.83 - 50.17 33.09 - 56.36 31.90 - 54.44 33.82 - 53.01
  • Run 800 m
  • (s) X 02:14,56 02:17,54 02:15,48 02; 14.58 02: 14.91 02:14,57
  • min-max 02:08,09 - 02: 20.94 02:07,44 - 02:24,54 02:08,31 - 02:29,60 02: 08.89 -motoricity 02: 22.98 02:08,27 -motoricity 02:23,64 02:09,11 -motoricity
  • 02:18,58
  • Deliverables (of pt) X 6223 6076 6185 6149 6281 6156
  • min-max 5 730 - 6 861 5 492 - 6 694 5 723 - 7 001 5 735 - 6 887 5 995 - 7 032 5 704 - 6 731
  • The average of results of all played pentathlons during the analyzed world championships amounted to 6 172 points (table 2) and was included in the range from 4 759 of points reached in 1983 to 7 128 get in Rome in 1987.
  • Table 2. Putting together of chosen indicators of years in individual events of the heptathlon for the world championships played over a distance area of 1983 - 2009.
  • The world championships 1983 - 2009 average standard deviation coefficient of correlation coefficient of variation
  • Run on 100 m hurdles 13.79 0.21 -0.685 1.55
  • The high jump 178 1.61 0.626 0.91
  • The shot put 13.58 0.22 0.486 1.62
  • Run on 200 m 24.68 0.17 -0.664 0.69
  • The long jump 6.10 0.33 0.788 5.42
  • Javelin throw 43.54 0.83 0.434 1.90
  • Run on 800 m 02:15,7 1.72 -0.231 1.21
  • 7-Boju result 6172 74.86 x 1.21
  • The lowest average of results was written down in the heptathlon during first MŚ played in Helsinki, where the get result took out. 5 978 points, whereas the highest magnitude of the average was observed in the Athens as far as 6 287 of points. Planes the high level of the average of 6 281 points was written down in Osaca in 2007.
  • Achieved averages in individual events showed sizes, that high level of achieved results in the heptathlon developing above the average in all world championships acted during the competition in Osaca. Average values of the deliverables in the pentathlon were higher than the average of all analyzed championships (Table 1 and 1 b). Averages achieved on first mastery in Helsinki presented the rock bottom (1983) and in Edmonton (2001). In these years fewest events, in which the average result was better than the achieved average were written down in everyone analyzed MŚ. Higher averages were taken note in Helsinki (1983) only on the run on 800 m however in Edmonton (2001) in the javelin throw and the shot put. Only during mastery in Osaca (2007) all magnitudes of averages both in individual events as well as of deliverables were higher than the average of Championships.
  • Out of events being included in a heptathlon values get in the high jump have most rarely exceeded the level of the average. However most oftentimes they were ahead of averages of achieved results in the shot put, of run on 800 m, the javelin throw and the run on 200m. Get good results in individual events in the course of the heptathlon indicate the sports very high level in examined years. It regarding the event mainly jumping-speeding. Heptathletes got the high level in the long jump.
  • Diversifying results was determined with the coefficient of variation (V) Biggest the size was written down in the long jump (5.42%). Much the smaller participation was observed in projective events: in the javelin throw (1.90%) and for the shot put (1.62%) and on the run on 100 m through hurdles (hurdles) (1.55%). The smallest changes of level sports took place on the run on 200 m (0.69%) and in the high jump (0.91%).
  • In table 3 a coefficient of variation was described for individual events of the heptathlon, in which the world championships were played. It results from the test of the table that great changes of the sports level took place in projective events. Biggest from them they observed in the javelin throw in 1983, 2007 and 1987 what appropriately the 17.63% of the 13.63% and the 13.26% constitute. As similarly as in the javelin throw this way and in the shot put the greatest change of level which amounted to the 13.74% was written down in 1983.
  • Table 3. Size of the coefficient of variation (V) in individual events of the heptathlon of the world championships over a distance area of analyzed 1983-2009.
  • Events Helsinki 1983 Rome
  • 1987 Tokyo
  • 1991 Stuttgart 1993 Goeteborg 1995 Athens
  • 1997 Sewilla
  • 1999 Edmonton 2001 Paris
  • 2003 Helsinki 2005 Osaka
  • 2007 Berlin
  • 2009
  • Run on
  • 100 m hurdles 7.67 3.15 2.42 3.65 2.02 2.78 2.75 3.16 2.96 2.69 2.63 2.19
  • The high jump 6.21 3.22 4.22 4.01 3.15 2.77 4.42 3.28 4.14 3.12 4.47 4.38
  • Push
  • they hunch 13.74 9.08 6.75 7.76 8.02 7.75 8.26 10.91 9.11 9.32 9.48 9.00
  • Run on
  • 200 m 3.73 2.74 2.20 3.61 2.09 2.62 2.41 4.18 2.52 2.84 2.69 2.79
  • The long jump 9.43 5.45 4.21 4.23 4.20 3.93 5.31 5.15 4.59 5.01 4.43 4.55
  • Throw
  • with javelin 17.63 13.26 11.45 10.94 12.13 8.97 9.86 9.35 8.82 12.41 13.63 10.30
  • Run on
  • 800 m 5.75 5.47 5.05 5.53 3.53 2.90 2.77 4.65 4.22 3.05 3.01 2.20
  • Result
  • final 7.92 6.06 3.37 6.83 3.74 4.40 4.88 5.53 5.07 4.86 4.46 4.66
  • The smallest changes of the coefficient of variation concerned sprint events: of run on 100 m hurdles and on 200m. A little bit the different arrangement was observed in individual Championships. In all years maximum values of the coefficient of variation concerned projective events. About the great level of changes the long jump was a next event. In years 1987, 1991 and the arrangement of the event was defeated by 1993 for change, where instead of the long jump the gear appeared on 800m.
  • Provided sports results in individual events of the heptathlon get by competitors of the first twenty differed table 4 shows. Average progress of results was significant in the javelin throw above 18.83 m, in the shot put of the over 4.59 m and the long jump passed 1.68 flat.
  • Two years after the extension of the pentathlon for the heptathlon in 1983, big differences of the level of results were noticed both in individual events and in the deliverables. The exception amongst the event constituted the run on 200 m and 800 m, where biggest from them amounted by analogy to 3.13 sec. (2001) and 27.3 sec. (1993). On the run on 100 the divergence between the best but weakest result amounted to m hurdles until, in the high jump of 45 cm, the competitor best at the shot put achieved 4.85 sec. result for 7.44 m better, in the long jump more for 2.58 m, and in the javelin throw the difference reached the as many as 26.36 flat In the deliverables of the heptathlon a big difference was also observed in 1983 which amounted to 2 011 of points. This way a big difference of the level more wasn't written down. In years 1987 and 1991 was made a note the smallest disproportions of scored points, by analogy 956 and 584. The difference of points fluctuated from 1995 within the limits of from 1 023 to 1 278. 1993 was an exception, where to notice it is possible increasing disproportion of the level of the deliverables which was caused with lack of scored points in the long jump of one competitor graded completely on the spot 19.
  • Table 4. Size of the difference between minimum values and maximum (stretch mark - R) of achieved results in individual events of the heptathlon in the analyzed world championships 1983-2009.
  • Events Helsinki 1983 Rome
  • 1987 Tokyo
  • 1991 Stuttgart 1993 Goeteborg 1995 Athens
  • 1997 Sewilla
  • 1999 Edmonton 2001 Paris
  • 2003 Helsinki 2005 Osaka
  • 2007 Berlin
  • 2009
  • Run on 100 m hurdles. (s) 4.85 1.57 1.06 1.68 1.01 1.37 1.59 1.55 1.39 1.38 1.37 1.47
  • The high jump (cm) 45 24 24 30 21 18 30 21 30 19 30 24
  • The shot put (m) 7.44 4.52 3.35 3.64 3.73 3.37 3.93 4.92 4.76 5.58 5.1 4.75
  • Run on 200 m (s) 2.91 2.72 1.79 2.68 2.25 1.92 2.19 3.13 2.78 2.26 2.34 2.82
  • The long jump (m) 2.58 1.37 0.96 1.40 1.14 0.76 1.25 1.04 1.06 1.17 0.98 0.86
  • Javelin throw (m) 26.36 21.48 19.68 16.6 18.28 12.52 17.54 16.16 12.34 23.27 22.54 19.19
  • Run on 800 m (s) 25.91 22.28 23.1 27.3 19.65 14.03 12.85 17.1 21.29 14.09 15.37 9.47
  • Deliverables (of pt) 2 011 1 520 763 1 591 1 038 1 108 1 131 1 202 1 278 1 152 1 037 1 027
  • The correlation analysis showed that to the level of the global result progress of results in events had enjoyed considerable influence in the heptathlon in record time - motoricity jumping (table 5). Maximum values were observed in the long jump, on the run on 100 m hurdles, on the run on 200 m and in the high jump. Analyzing years in which they were held one by one MŚ, the highest materiality level of results of all events of the heptathlon they made a note in Helsinki (1983), and apart from the run on 800 m also in Rome (1987) and in Sewilli (1997).
  • However the smallest materiality level amongst analyzed components of the heptathlon was observed in Tokyo (1991). The statistical gravity in 1983-2009 years was observed in events about high-speed character: of run on 100 m hurdles and 200 m and in the long jump and up. A run showed the statistical gravity smallest of all events on 800m.
  • Table 5. Pearson correlation of individual events with the deliverables in the heptathlon, 1983-2009 flies.
  • Events Helsinki 1983 Rome
  • 1987 Tokyo
  • 1991 Stuttgart 1993 Goeteborg 1995 Athens
  • 1997 Sewilla
  • 1999 Edmonton 2001 Paris
  • 2003 Helsinki 2005 Osaka
  • 2007 Berlin
  • 2009
  • Run on 100 m hurdles -0.860 -0.729 -0.602 -0.763 -0.525 0.790 -0.693 -0.726 -0.714 -0.668 -0.609 -0.535
  • The high jump 0.790 0.758 0.404 0.417 0.701 0.506 0.791 0.168 0.677 0.711 0.841 0.745
  • The shot put 0.741 0.718 0.188 0.740 0.543 0.564 0.240 0.453 0.239 0.469 0.344 0.595
  • Run on 200 m -0.806 -0.810 -0.541 -0.703 -0.446 -0.688 -0.586 -0.762 -0.796 -0.602 -0.508 -0.720
  • The long jump 0.894 0.855 0.647 0.589 0.669 0.871 0.916 0.857 0.932 0.752 0.751 0.721
  • Javelin throw 0.630 0.527 0.300 0.126 0.376 0.529 0.652 0.532 0.560 0.370 0.205 0.407
  • Run on 800 m -0.653 -0.177 -0.296 -0.505 -0.219 0.071 0.277 -0.466 -0.235 -0.373 -0.146 -0.054
  • Disproportions in the number of reached points were written down in the final ranking. Getting in Tokyo (1991) 6 493 and 6 448 of points let get by analogy silver and bronze medal. However both in the Athens (1997) as well as in Sewilli (1999) such a number of points let seize only a fifth deposit. Getting a bronze medal in Helsinki (2005) with the total number 375 years over a distance area of analyzed nowhere guaranteed the medal-winning position points 6. From a point of view of scored points in the total ranking they observed that the level of the sports class of competitors had been defeated by a great change. 1983 flies and turned out to be 2001 with the weakest seasons of sports classes in the event of the heptathlon of women under the account had. By analogy only 13 and 11 international master classes. The greatest level was written down amongst making a start in Tokyo (1991) and in Osaca (2007), where all Female Heptathlonists captured the international master class. Of only the world championships three times in history played in years 1987, 2003 and 2007 Female Heptathlonists crossed border of 7 000 points. Analysis of averages showed tendencies growth in the global result get in the heptathlon what drawing 1 attests to.
  • Drawing 1. Line of the trend of the deliverables of the heptathlon of the world championships over a distance area of analyzed in 1983-2009 years.
  • In events being included in a pentathlon on the run on 200 m a degeneration of results of championships over a distance area of discussed was only stated (drawing 2).
  • Drawing 2. Line of the trend of results of the race of the world championships on 200 m over a distance area of analyzed in 1983-2009 years.
  • In other events the line of the trend has upturns what proves the increase in the level of sports results (3,4,5 drawings, 6,7,8).
  • Drawing. 3. Line of the trend of results of the race on 100 m hurdles of the world championships over a distance area of analyzed in 1983-2009 years.
  • Drawing. 4. Line of the trend of results of the high jump of the world championships over a distance area of analyzed in 1983-2009 years.
  • Drawing. 5. Line of the trend of results of the shot put of the world championships over a distance area of analyzed in 1983-2009 years.
  • Drawing 6. Line of the trend of results of the long jump of the world championships over a distance area of analyzed in 1983-2009 years.
  • Drawing 7. Line of the trend of results of the javelin throw of the world championships over a distance area of analyzed in 1983-2009 years.
  • Drawing 8. Line of the trend of results of the race of the world championships on 800 m over a distance area of analyzed in 1983-2009 years.
  • Discussion
  • The deliverables of the entire heptathlon contains a wide range of information very much. It is possible to treat seven events, as the specific test assessing versatile abilities from the fitness and mechanical scope of the preparation. Analysis of the information included both in achieved sports results Female Heptathlonists as well as scored points is a source of knowledge on many occurrences appearing in this set event [8]. The structure of sporting achievements in individual events of the heptathlon changes. First years of the sports success are a dominance of high-speed predispositions and in record time - weight. The time of the inquiry for record-breaking achievements in these events is also shortest. However in the consecutive preparation stage weight predispositions play a main role and in projective events achieving the high result requires the longer time of preparations [8,9,10, 11]. Authors showed that also a time of the inquiry for record-breaking achievements was longer in difficult technically events undoubtedly a hurdle race is which.
  • Sports results in the heptathlon, and peculiarly their components contain a lot of information which can serve for the research on direction of development of this versatile and unusually difficult event. The problem for her results from the ability of assimilating and improving diverse techniques of event and simultaneously requires competent molding the appropriate level of power, the speed and the endurance.
  • Analyzing results achieved in individual events they noticed that some competitors had presented the sports very high level. He gave the possibility of competing in individual events. Results achieved in the long jump merit attention 7.14 m in Rome (1987) and 7.04 m in Stuttgarcie (1993), they gave a silver medal individually in this event. To mention belongs, that Joyner - Kersee from the USA in Rome made a start apart from the heptathlon in the long jump, where with result got 7.36 m gold medal. Result 12.85 sec. achieved on the run on 100 m hurdles in Stuttgarcie (1993) and 194 cm in the high jump from Paris (2003), let reach the ceiling of the world lead comparing results of individual events, getting the sixth and fifth place by analogy. Substantial amount of results above the average out of the examined world championships (1983-2009) in individual events they observed in 2007 in Osaca.
  • The correlation analysis confirms that the large impact to the deliverables in the heptathlon had: the long jump, the run on 100 m hurdles, the run on 200m. Such results match tests of other scientists, because the very conditioned events are an area of the same function [12,13,14,15]. Simultaneously we observe great progress of results in projective events, what to observe it is possible based on the correlation analysis and the maximum individual results. In the shot put the good result was 17.03 m and in the javelin throw we observed results above 56 m in 1995 and of 2005 (table 1 and 1 b). Comparing the average of the result get in the heptathlon during the analyzed world championships to the average of the Olympic Games played in 1984-2008 years [12] it results that she is shorter by 45 points. Average values individual were also IO higher compared with average values get on the world championships. Simultaneously the twentieth result on the Olympic Games was better than the twentieth result get on the world championships. The maximum achieved result in the heptathlon was also larger on IO in Seoul (1988) - 7 291 [12] in comparing to MŚ in Rome (1987) - 7 128, the difference amounted to 163 points. Comparing the level of average results showed get good results in individual events the Olympic Games than on the world championships. The increase in the level was observed on the run on 100 m hurdles for 0.12 sec., on the run on 200 m about 0.13 sec. and in the long jump against 0.09 flat On the run on 800 m and in the high jump averages were identical. One should however mention that the difference between the greatest but smallest average of the result in the high jump was 21 cm on the Olympic Games and 27 cm on the world championships. It attests to the higher and more balanced level of competitors in this event on the Olympics. In projective events achieved results only on the world championships turned out slightly to be better at the shot put about 0.03 m and in the javelin throw against 0.15 flat Based on these tests it is possible to state that on the Olympic Games heptathletes presented the sports high level.
  • Conclusions
  • 1. Results of the conducted test constitute sources of information of the results concerning the tendency of the height both in the heptathlon as well as the tendency of changes in individual his storage events.
  • 2. How they demonstrated the test the average of the result of everyone amounted to MŚ 6172 of pt and was lower about 45 of pt from the IO average.
  • 3. The detailed discussions concerning the event of components of the heptathlon show that heptathletes during starts on MŚ in 1983-2009 years reached the very high level of results, peculiarly it concerned the long jump, the high jump and the run on 100 hurdles m.
  • 4. Based on the factor of the changeability it is possible to state that the greatest tendencies of the increase in results in the heptathlon concerned the long jump (5.42%) and of javelin throw (1.90%), however the smallest increases were stated on the run on 200 m (0.69%) and in the high jump (0.91%).
  • 5. Results of correlation showed that to the deliverables similarly for IO events had had a large impact: the long jump, the run on 100 m hurdles and the run on 200m.
  • 6. Averages of global get results during MŚ showed the upturn in 1983-2009 years. Also individual events being included in a pentathlon, but especially a javelin throw showed the increase in the sports level. The exception constituted the run on 200 m, of which results deteriorated.
  • 7. For the first time a start of the heptathlete was observed both in the heptathlon and in the individual event the long jump was which.
  • 8. The test of achieved results in the heptathlon showed that competitors on the Olympic Games more oftentimes had performed above 7 000 of points, by analogy the 57% and the 25%.
  • References
  • [1] Karvonen M., Niemi M., Factor analysis of performance in track and field events. Arbeitphysiologie, 1953, 15(2), 127-133.
  • [2] Gierutto W., Marszewski S., Multi-events [in Polish], GKFF, Warszawa 1952.
  • [3] Korobkov G.,Track-and-field multi-events [in Russian]. FiS, Moskva 1955.
  • [4] Aptekman B., Ruckich A., Stages of an multi-sport athlete’s training [in Russian]. Liegkaja Atletika, 1974 (8), 17-18.
  • [5] Cekiera T, Haleczko A., An analysis of the sports achievements of the world top petathlonists in 1968-1977[in Polish]. Proceedings of the IIth Polish Symposium on Track-and-field multi-events, AWF, Katowice 1981.
  • [6] Furdal S., An optimization of the achievements in track-and-field multi-events. Decathlon [in Polish]. Instytut Sportu, Warszawa 1986.
  • [7] Nowak L., An optimization of the achievements in decathlon in subsequent years of an athlete’s development [in Polish]. PhD dissertation, AWF, Krakow 1989.
  • [8] Mikołajczyk J., An analysis of factors determining the improvement of sports results in heptathlon [in Polish]. PhD dissertation, AWF, Gdansk 1998.
  • [9] Socha T. Socha St., A modelling as a device in optimization of training in track-and-field multi-events [in Polish]. Trening, 1994 (1), 185-191.
  • [10] Walaszczyk A., Forecasting the heptathlon scores on the basis of the results in particular events at various stages of a sports career [in Polish]. AWF, Katowice 1997.
  • [11] Kamrowska-Nowak M., Alternation of training loads and sports score on a top sports championship level [in Polish]. Rocznik Naukowy, AWFiS, Gdansk 2008 (18), 9-22.
  • [12] Majchrzak K., Kamrowska-Nowak M., Byzdra K., Developmental Tendencies of Resultants in Female Heptathlon in the Olympic Games during the Years 1984-2008. Baltic Journal of Health And Physical Activity. AWFiS Gdańsk, 2010 (2), 158-163, DOI: 10.2478/v10131-0017-6.
  • [13] Żurek K., Socha St., An assessment of physical features in female multi-events [in Russian]. Teoriya i Praktika Fizicheskoy Kultury, 1981 (11), 23-26.
  • [14] Haleczko A., Socha T., Somatic structure of athletes in terms of functional requirements in heptathlon [in Polish]. Antropomotoryka, 1993 (9), 87-105.
  • [15] Zalewska M., Factors determining top sports results in heptathlon from the point of view of functional demands [in Polish]. PhD dissertation, AWF, Warszawa 1991.
  • [16] Edouard, P.,Kerspen A., Pruvost J., Morin J.B., Four-year injury survey in heptathlon and decathlon athletes. Science & Sports Dec2012, Vol. 27 Issue 6, p 345 6p.
  • [17] Fatieiev A., The Evolution of the Combined Events: Is a One-Day Decathlon, New Studies in Athletics 2011, Vol. 26 Issue 1/2, p 145.
  • [18] Fatieiev A., The 1st European Decathlon Conference. New Studies in Athletics Epro, Gaspar 2011, Issue 3/4, p 106.
  • [19] Edouard P.; Kerspern A.; Pruvost J., Morin J.B., Four-year injury survey in heptathlon and decathlon athletes., Science & Sports Dec2012, obj. 27 Issue 6, p 345.
  • [20] Edouard P.; Pruvost J.; Edouard J-L; Morin J-B., A pilot study about causes of dropouts in high-level decathlon competitions., British Journal of Sports Medicine Apr2011, Vol. 45 Issue 4, p 347.
  • [21] Durand S.; Beaune B., Heart rate variation throughout the decathlon. Science & Sports fevr 2006: Vol. 21 Issue 1. p. 32-35.
  • [22] Bechthold I., The development of tests in the feminine athletic program and the future of apreuves COMBINED. New Studies in Athletics June 1995: Vol. 10 Issue 2. p. 7-8.
  • [23] Walaszczyk A., Zmienność rezultatów lekkoatletycznego siedmioboju kobiet w okresie mistrzostwa sportowego. Zeszyty Metodyczno- Naukowe AWF Katowice 151-158, 2001.
  • [24] Walaszczyk A., Prognozowanie rezultatów w lekkoatletycznym 7-boju na podstawie wyników w składowych konkurencjach na różnych etapach kariery sportowej „Problemy badawcze w lekkoatletyce” AWF Wrocław 1997, s. 117-121.
  • Wstęp
  • Początkiem zmian zachodzących w światowej lekkoatletyce był rok 1983. Właśnie wtedy zorganizowano w Helsinkach pierwsze Mistrzostwa Świata. Impreza ta była pierwszą globalną inicjatywą powołanego w 1981 roku prezydenta IAAF Primo Nebiolo. Początkowo zawody rozgrywano co cztery lata, później czas ten skrócono i od 1991 roku MŚ odbywają się co dwa lata. Siedmiobój zainaugurował swoją obecność na stadionach w 1981 roku. Jako młoda konkurencja bez tradycji, od początku rozwijała się bardzo dynamicznie. Wynik w siedmioboju wyrażony jest liczbą zdobytych punktów w poszczególnych konkurencjach wchodzących w jego skład. Taka sytuacja stworzyła możliwości do poszukiwań problemu badawczego. Badania w tym kierunku zapoczątkowali fińscy naukowcy [1] oraz wielu innych [2,3,4,5,6,7].
  • Problematykę wieloboju rozpatrywano w różnych aspektach. Edouard i współautorzy [16] przedstawili procentowe wielkości składowych konkurencji wieloboju, które są kluczowymi zdarzeniami doprowadzającymi zawodnika do rezygnacji z rywalizacji w zawodach. Przedstawiono również argumenty potwierdzające, iż tabele punktowe nie oceniają obiektywnie wszystkich konkurencji wielobojowych [17]. Ten sam autor w innej publikacji [18] proponuje skrócenie czasu niektórych konkurencji wieloboju, co powinno przyczynić się do wzrostu dynamiki konkursu oraz zmniejszyć nakład finansowy organizatorów. Ciekawą tematyką zajęli się autorzy [19,20], którzy przedstawili rodzaje kontuzji najczęściej nękające wieloboistów i wieloboistki. Badania pracy serca podczas rozgrywanego dziesięcioboju wykazały, iż największy wzrost HR następował w konkurencjach biegowych oraz skocznościowych a szczególnie w skoku o tyczce [21]. Śmiałe stanowisko przedstawił w swojej publikacji Bechthold [22], który zaproponował wprowadzenie dziesięcioboju dla kobiet. Wśród polskich autorów problematyką wieloboju zajęła się między innymi A. Walaszczyk. Problemy badawcze siedmioboju ukazywały zmienność rezultatów w okresie mistrzostwa sportowego [23], a także prognozowanie wyników na różnych etapach kariery zawodniczej [24]. W przedstawionej kwerendzie brak jest opisu tendencji rozwojowych siedmioboju na przestrzeni analizowanych zawodów rangi mistrzowskiej, jakimi są Igrzyska Olimpijskie i Mistrzostwa Świata. Postanowiono, zatem zgłębić to zagadnienie i określić zarówno kierunek zmian oraz wpływ poszczególnych składowych wieloboju na wzrost poziomu sportowego.
  • Celem badań jest
  •  ocena tendencji zmian wyników w siedmioboju a także w poszczególnych jej składowych uzyskanych podczas Mistrzostw Świata,
  •  ukazanie konkurencji, posiadających istotny wpływ na poziom siedmioboju w analizowanym okresie czasu.
  • Materiał i metody
  • Materiał do badań stanowiły wyniki siedmioboju uzyskane przez zawodniczki na mistrzostwach świata rozgrywanych w latach 1983 – 2009. W analizie uwzględniono 20 pierwszych wyników zawodniczek z ogólnej klasyfikacji w poszczególnych latach. Do analizy i oceny tendencji zmian wyników wykorzystano arkusz kalkulacyjny MS Excel 2007. Zastosowano metodę analizy dokumentów. W pracy posłużono się prostymi metodami statystycznymi. Wyznaczono średnie arytmetyczne danych (x) oraz rozpiętość wyników. W celu oceny zmienności wyników wykorzystano dwie miary dyspersji: współczynnik zmienności (V) oraz rozstęp (R). Oceny związku między zmiennością końcowego wyniku w siedmioboju a zróżnicowaniem rezultatów osiąganych w poszczególnych konkurencjach dokonano za pomocą analizy korelacji prostej Pearsona. Przyjęto wartości w zakresie od –1 (korelacja ujemna) do +1 (korelacja dodatnia). Współzależność badanych zmiennych jest większa, gdy wielkość korelacji bliższa jest –1 lub +1.
  • Wyniki
  • Przeanalizowano 240 wyników uzyskanych przez siedmioboistki podczas mistrzostw świata na przestrzeni lat 1983 – 2009. Średnie rezultatów końcowych siedmioboju oraz poszczególnych konkurencji przedstawiono w tabeli 1a i 1b.
  • Tabela 1a. Średnie wielkości oraz rozpiętość wyników uzyskanych w poszczególnych konkurencjach siedmioboju na przestrzeni analizowanych Mistrzostw Świata (1983-1997).
  • Konkurencje Helsinki 1983 Rzym
  • 1987 Tokio
  • 1991 Stuttgart
  • 1993 Goeteborg 1995 Ateny
  • 1997
  • Bieg na 100mppł
  • (s) X 14,22 13,66 13,62 13,69 13,87 13,67
  • min-max 13,11 -17,96 12,91 - 14,48 13,02 - 14,08 12,85 - 14,53 13,48 -14,49 13,16 - 14,53
  • Skok wzwyż (cm) X 175 178 178 177 179 181
  • min-max 141 - 186 166 - 190 167 - 191 160 - 190 168 - 189 172 - 190
  • Pchnięcie kulą
  • (m) X 12,81 13,66 13,63 13,79 13,42 13,80
  • min-max 8,23 - 15,67 11,78 - 16,30 12,05 - 15,40 11,82 - 15,46 11,43 - 15,16 12,04 - 15,41
  • Bieg na 200m
  • (s) X 24,93 24,43 24,53 24,64 24,52 24,79
  • min-max 23,27 - 26,18 22,95 - 25,67 23,85 - 25,64 23,19 - 25,87 23,51 - 25,76 23,92 - 25,84
  • Skok w dal (m) X 5,94 6,24 6,18 5,86 6,28 5,85
  • min-max 4,10 - 6,68 5,77 - 7,14 5,71 - 6,67 5,64 - 7,04 5,56 - 6,70 5,71 -6,47
  • Rzut oszczepem (m) X 38,46 39,59 42,96 44,71 45,13 45,62
  • min-max 19,86 - 46,22 33,76 - 55,24 35,62 - 55,30 36,84 - 53,44 37,76 - 56,04 40,30 - 52,82
  • Bieg na 800m
  • (s) X 02:15,3 02,16,83 02:14,76 02:16,80 02:17,93 02:14,69
  • min-max 02:05,64 - 02:31,55 02:05,17 - 02:27,45 02:05,20 - 02:28,30 02:09,80 - 02:37,10 02:10,00 - 02:30,13 02:09,59 - 02:23,62
  • Wynik końcowy (pkt.) X 5 978 6145 6 223 6 152 6203 6 287
  • min-max 4 759 - 6770 5 608 -7 128 5 909 – 6 672 5 246 – 6 837 5613 - 6651 5 631 – 6 739
  • Tabela 1b. Średnie wielkości oraz rozpiętość wyników uzyskanych w poszczególnych konkurencjach siedmioboju na przestrzeni analizowanych Mistrzostw Świata (1999-2009).
  • Konkurencje Sewilla
  • 1999 Edmonton
  • 2001 Paryż
  • 2003 Helsinki
  • 2005 Osaka
  • 2007 Berlin
  • 2009
  • Bieg na 100mppł
  • (s) X 13,80 13,92 13,87 13,76 13,68 13,72
  • min-max 12,89 -14,48 13,05 - 14,60 13,05- 14,44 12,94 - 14,32 12,97 - 14,34 12,93 - 14,40
  • Skok wzwyż (cm) X 178 177 178 178 179 177
  • min-max 163 - 193 167 - 188 164 - 194 170 – 191 165 - 195 168 - 192
  • Pchnięcie kulą
  • (m) X 13,93 13,66 13,83 13,41 13,71 13,34
  • min-max 12,19 - 16,12 11,14 - 16,06 12,05 - 16,81 11,03 - 16,61 11,93 - 17,03 11,07 - 15,82
  • Bieg na 200m
  • (s) X 24,50 24,90 24,62 25,02 24,53 24,71
  • min-max 23,52 - 25,71 23,41 - 26,54 22,98 - 25,76 23,70 – 25,96 23,15 - 25,49 23,25 - 26,07
  • Skok w dal (m) X 6,03 6,02 6,10 6,19 6,32 6,15
  • min-max 5,61 - 6,86 5,57 - 6,61 5,62 - 6,68 5,70 - 6,87 5,90 - 6,88 5,69 - 6,55
  • Rzut oszczepem (m) X 45,65 45,03 45,02 43,27 43,59 43,50
  • min-max 37,28 - 54,82 34,60 - 50,76 37,83 - 50,17 33,09 - 56,36 31,90 - 54,44 33,82 - 53,01
  • Bieg na 800m
  • (s) X 02:14,56 02:17,54 02:15,48 02;14,58 02:14,91 02:14,57
  • min-max 02:08,09 - 02:20,94 02:07,44 - 02:24,54 02:08,31 - 02:29,60 02:08,89- 02:22,98 02:08,27- 02:23,64 02:09,11-
  • 02:18,58
  • Wynik końcowy (pkt.) X 6223 6076 6185 6149 6281 6156
  • min-max 5 730 - 6 861 5 492 - 6 694 5 723 - 7 001 5 735 - 6 887 5 995 - 7 032 5 704 - 6 731
  • Średnia wyników wszystkich wielobojów rozegranych podczas analizowanych mistrzostw świata wyniosła 6 172 punkty (tabela 2) i zawierała się w przedziale od 4 759 osiągniętych w roku 1983 do 7 128 punktów uzyskanych w Rzymie w 1987 roku.
  • Tabela 2. Zestawienie wybranych wskaźników w poszczególnych konkurencjach siedmioboju dla Mistrzostw Świata rozgrywanych na przestrzeni lat 1983 – 2009.
  • Mistrzostwa Świata 1983 - 2009 średnia odchylenie standardowe współczynnik korelacji współczynnik zmienności
  • Bieg na 100mppł 13,79 0,21 -0,685 1,55
  • Skok wzwyż 178 1,61 0,626 0,91
  • Pchnięcie kulą 13,58 0,22 0,486 1,62
  • Bieg na 200m 24,68 0,17 -0,664 0,69
  • Skok w dal 6,10 0,33 0,788 5,42
  • Rzut oszczepem 43,54 0,83 0,434 1,90
  • Bieg na 800m 02:15,7 1,72 -0,231 1,21
  • Wynik 7-boju 6172 74,86 x 1,21
  • Najniższą średnią wyników w siedmioboju zanotowano podczas pierwszych MŚ rozgrywanych w Helsinkach, gdzie uzyskany rezultat wynosił. 5 978 punktów, zaś najwyższą wielkość średniej zaobserwowano w Atenach aż 6 287 punktów. Równie wysoki poziom średniej 6 281 punktów zanotowano w Osace w 2007 roku.
  • Wielkości średnie osiągnięte w poszczególnych konkurencjach ukazały, iż najwyższy poziom uzyskanych wyników w siedmioboju kształtujący się powyżej średniej we wszystkich mistrzostwach świata wystąpił podczas zawodów w Osace. Wartości średnie wyniku końcowego w wieloboju były wyższe od średniej wszystkich analizowanych mistrzostw (Tabela 1a, 1b). Najniższy poziom prezentowały średnie osiągnięte na pierwszych mistrzostwach w Helsinkach (1983) oraz w Edmonton (2001). W latach tych zanotowano najmniej konkurencji, w których średni wynik był lepszy od średniej osiągniętej we wszystkich analizowanych MŚ. Wyższe średnie odnotowano w Helsinkach (1983) tylko w biegu na 800m natomiast w Edmonton (2001) w rzucie oszczepem i pchnięciu kulą. Tylko podczas mistrzostw w Osace (2007) wszystkie wielkości średnich zarówno w poszczególnych konkurencjach jak i wyniku końcowego były wyższe od średniej Mistrzostw.
  • Spośród konkurencji wchodzących w skład siedmioboju najrzadziej poziom średniej przekraczały wartości uzyskane w skoku wzwyż. Natomiast najczęściej przewyższały średnie wyników uzyskanych w pchnięciu kulą, biegu na 800m, rzucie oszczepem oraz biegu na 200m. Najlepsze rezultaty uzyskane w poszczególnych konkurencjach w trakcie siedmioboju w badanych latach wskazują bardzo wysoki poziom sportowy. Dotyczy to głównie konkurencji skocznościowo-szybkościowych. Najwyższy poziom wieloboistki uzyskiwały w skoku w dal.
  • Zróżnicowanie wyników określono za pomocą współczynnika zmienności (V) Największe wielkość zanotowano w skoku w dal (5,42%). Znacznie mniejszy udział zaobserwowano w konkurencjach rzutowych: w rzucie oszczepem (1,90%) i pchnięciu kulą (1,62%) oraz w biegu na 100m przez płotki (ppł) (1,55%). Najmniejsze zmiany poziomu sportowego miały miejsce w biegu na 200m (0,69%) oraz w skoku wzwyż (0,91%).
  • W tabeli 3 przedstawiono współczynnik zmienności dla poszczególnych konkurencji siedmioboju, w których rozgrywano mistrzostwa świata. Z analizy tabeli wynika, że największe zmiany poziomu sportowego miały miejsce w konkurencjach rzutowych. Największą z nich zaobserwowano w rzucie oszczepem w roku 1983, 2007 i 1987 co stanowi odpowiednio 17,63% 13,63% oraz 13,26%. Podobnie jak w rzucie oszczepem tak i w pchnięciu kulą w roku 1983 zanotowano największą zmianę poziomu, która wynosiła 13,74%.
  • Tabela 3. Wielkość współczynnika zmienności (V) w poszczególnych konkurencjach siedmioboju na przestrzeni analizowanych Mistrzostw Świata 1983-2009.
  • Konkurencje Helsinki 1983 Rzym
  • 1987 Tokio
  • 1991 Stuttgart 1993 Goeteborg 1995 Ateny
  • 1997 Sewilla
  • 1999 Edmonton 2001 Paryż
  • 2003 Helsinki 2005 Osaka
  • 2007 Berlin
  • 2009
  • Bieg na
  • 100mppł 7,67 3,15 2,42 3,65 2,02 2,78 2,75 3,16 2,96 2,69 2,63 2,19
  • Skok wzwyż 6,21 3,22 4,22 4,01 3,15 2,77 4,42 3,28 4,14 3,12 4,47 4,38
  • Pchnięcie
  • kulą 13,74 9,08 6,75 7,76 8,02 7,75 8,26 10,91 9,11 9,32 9,48 9,00
  • Bieg na
  • 200m 3,73 2,74 2,20 3,61 2,09 2,62 2,41 4,18 2,52 2,84 2,69 2,79
  • Skok w dal 9,43 5,45 4,21 4,23 4,20 3,93 5,31 5,15 4,59 5,01 4,43 4,55
  • Rzut
  • oszczepem 17,63 13,26 11,45 10,94 12,13 8,97 9,86 9,35 8,82 12,41 13,63 10,30
  • Bieg na
  • 800m 5,75 5,47 5,05 5,53 3,53 2,90 2,77 4,65 4,22 3,05 3,01 2,20
  • Wynik
  • końcowy 7,92 6,06 3,37 6,83 3,74 4,40 4,88 5,53 5,07 4,86 4,46 4,66
  • Najmniejsze zmiany współczynnika zmienności dotyczyły konkurencji sprinterskich: biegu na 100mppł oraz na 200m. Nieco odmienny układ zaobserwowano w poszczególnych Mistrzostwach. We wszystkich latach najwyższe wartości współczynnika zmienności dotyczyły konkurencji rzutowych. Kolejną konkurencją o dużym poziomie zmian był skok w dal. W latach 1987, 1991 i 1993 układ konkurencji uległ zmianie, gdzie zamiast skoku w dal pojawił się bieg na 800m.
  • O ile różniły się wyniki sportowe w poszczególnych konkurencjach siedmioboju uzyskane przez zawodniczki pierwszej dwudziestki przedstawia tabela 4. Średni postęp rezultatów był znaczący w rzucie oszczepem powyżej 18,83m, w pchnięciu kulą ponad 4,59m i skoku w dal przeszło 1,68m.
  • Dwa lata po rozszerzeniu pięcioboju do siedmioboju w 1983 roku, zauważono największe różnice poziomu wyników zarówno w poszczególnych konkurencjach jak i w wyniku końcowym. Wyjątek wśród konkurencji stanowił bieg na 200m i 800m, gdzie największa z nich wynosiła analogicznie 3,13s (2001) oraz 27,3s (1993). W biegu na 100mppł rozbieżność między najlepszym a najsłabszym rezultatem wyniosła aż 4,85s, w skoku wzwyż 45cm, w pchnięciu kulą najlepsza zawodniczka osiągnęła wynik o 7,44m lepszy, w skoku w dal więcej o 2,58m, a w rzucie oszczepem różnica osiągnęła aż 26,36m. W wyniku końcowym siedmioboju największą różnicę zaobserwowano również w 1983 roku, która wyniosła 2 011 punktów. Tak dużej różnicy poziomu więcej nie zanotowano. W latach 1987 i 1991 odnotowano najmniejsze dysproporcje zdobytych punktów, analogicznie 956 i 584. Od 1995 roku różnica punktów wahała się w granicach od 1 023 do 1 278. Wyjątkiem był rok 1993, gdzie zauważyć można zwiększenie dysproporcji poziomu wyniku końcowego, które spowodowane było brakiem zdobytych punktów w skoku w dal jednej zawodniczki sklasyfikowanej ostatecznie na miejscu 19.
  • Tabela 4. Wielkość różnicy między wartościami minimalnymi a maksymalnymi (rozstęp - R) uzyskanych wyników w poszczególnych konkurencjach siedmioboju w analizowanych Mistrzostwach Świata 1983-2009.
  • Konkurencje Helsinki 1983 Rzym
  • 1987 Tokio
  • 1991 Stuttgart 1993 Goeteborg 1995 Ateny
  • 1997 Sewilla
  • 1999 Edmonton 2001 Paryż
  • 2003 Helsinki 2005 Osaka
  • 2007 Berlin
  • 2009
  • Bieg na 100mppł. (s) 4,85 1,57 1,06 1,68 1,01 1,37 1,59 1,55 1,39 1,38 1,37 1,47
  • Skok wzwyż (cm) 45 24 24 30 21 18 30 21 30 19 30 24
  • Pchnięcie kulą (m) 7,44 4,52 3,35 3,64 3,73 3,37 3,93 4,92 4,76 5,58 5,1 4,75
  • Bieg na 200m (s) 2,91 2,72 1,79 2,68 2,25 1,92 2,19 3,13 2,78 2,26 2,34 2,82
  • Skok w dal (m) 2,58 1,37 0,96 1,40 1,14 0,76 1,25 1,04 1,06 1,17 0,98 0,86
  • Rzut oszczepem (m) 26,36 21,48 19,68 16,6 18,28 12,52 17,54 16,16 12,34 23,27 22,54 19,19
  • Bieg na 800m (s) 25,91 22,28 23,1 27,3 19,65 14,03 12,85 17,1 21,29 14,09 15,37 9,47
  • Wynik końcowy (pkt.) 2 011 1 520 763 1 591 1 038 1 108 1 131 1 202 1 278 1 152 1 037 1 027
  • Analiza korelacji wykazała, iż największy wpływ na poziom wyniku globalnego w siedmioboju miał postęp rezultatów w konkurencjach szybkościowo -skocznościowych (tabela 5). Najwyższe wartości zaobserwowano w skoku w dal, w biegu na 100mppł, w biegu na 200m oraz w skoku wzwyż. Analizując kolejno lata, w których odbywały się MŚ, najwyższy poziom istotności wyników wszystkich konkurencji siedmioboju odnotowano w Helsinkach (1983), a poza biegiem na 800 m również w Rzymie (1987) i w Sewilli (1997).
  • Natomiast najmniejszy poziom istotności wśród analizowanych składowych siedmioboju zaobserwowano w Tokio (1991). Istotność statystyczną w latach 1983-2009 zaobserwowano w konkurencjach o charakterze szybkościowym: biegu na 100mppł i 200m oraz w skoku w dal i wzwyż. Najmniejszą istotność statystyczną spośród wszystkich konkurencji wykazał bieg na 800m.
  • Tabela 5. Korelacja Pearsona poszczególnych konkurencji z wynikiem końcowym w siedmioboju, lata 1983-2009.
  • Konkurencje Helsinki 1983 Rzym
  • 1987 Tokio
  • 1991 Stuttgart 1993 Goeteborg 1995 Ateny
  • 1997 Sewilla
  • 1999 Edmonton 2001 Paryż
  • 2003 Helsinki 2005 Osaka
  • 2007 Berlin
  • 2009
  • Bieg na 100m ppł -0,860 -0,729 -0,602 -0,763 -0,525 0,790 -0,693 -0,726 -0,714 -0,668 -0,609 -0,535
  • Skok wzwyż 0,790 0,758 0,404 0,417 0,701 0,506 0,791 0,168 0,677 0,711 0,841 0,745
  • Pchnięcie kulą 0,741 0,718 0,188 0,740 0,543 0,564 0,240 0,453 0,239 0,469 0,344 0,595
  • Bieg na 200m -0,806 -0,810 -0,541 -0,703 -0,446 -0,688 -0,586 -0,762 -0,796 -0,602 -0,508 -0,720
  • Skok w dal 0,894 0,855 0,647 0,589 0,669 0,871 0,916 0,857 0,932 0,752 0,751 0,721
  • Rzut oszczepem 0,630 0,527 0,300 0,126 0,376 0,529 0,652 0,532 0,560 0,370 0,205 0,407
  • Bieg na 800m -0,653 -0,177 -0,296 -0,505 -0,219 0,071 0,277 -0,466 -0,235 -0,373 -0,146 -0,054
  • Zanotowano dysproporcje w liczbie osiągniętych punktów w klasyfikacji końcowej. Uzyskanie w Tokio (1991) 6 493 i 6 448 punktów pozwalało zdobyć analogicznie srebrny i brązowy medal. Natomiast zarówno w Atenach (1997) jak i w Sewilli (1999) taka liczba punktów pozwalała zająć dopiero piątą lokatę. Zdobycie brązowego medalu w Helsinkach (2005) z łączną liczbą punktów 6 375 na przestrzeni analizowanych lat nigdzie nie gwarantowało pozycji medalowej. Z punktu widzenia zdobytych punktów w klasyfikacji łącznej zaobserwowano, iż poziom klasy sportowej zawodniczek uległ dużej zmianie. Lata 1983 i 2001 okazały się najsłabszymi sezonami w konkurencji siedmioboju kobiet pod względem posiadanych klas sportowych. Analogicznie tylko 13 i 11 klas mistrzowskich międzynarodowych. Największy poziom zanotowano wśród startujących w Tokio (1991) i w Osace (2007), gdzie wszystkie siedmioboistki zdobyły klasę mistrzowską międzynarodową. Tylko trzy razy w historii rozgrywanych Mistrzostw Świata w latach 1987, 2003 i 2007 siedmioboistki przekroczyły granicę 7 000 punktów. Analiza średnich wykazała tendencje wzrostową w globalnym wyniku uzyskanym w siedmioboju o czym świadczy rycina 1.
  • Rycina 1. Linia trendu wyniku końcowego siedmioboju na przestrzeni analizowanych Mistrzostw Świata w latach 1983-2009.
  • W konkurencjach wchodzących w skład wieloboju tylko w biegu na 200m stwierdzono pogorszenie się wyników na przestrzeni omawianych mistrzostw (rycina 2).
  • Rycina 2. Linia trendu wyników biegu na 200m na przestrzeni analizowanych Mistrzostw Świata w latach 1983-2009.
  • W pozostałych konkurencjach linia trendu posiada tendencje wzrostowe, co dowodzi wzrostu poziomu wyników sportowych (ryciny 3,4,5,6,7,8).
  • Rycina. 3. Linia trendu wyników biegu na 100mppł na przestrzeni analizowanych Mistrzostw Świata w latach 1983-2009.
  • Rycina. 4. Linia trendu wyników skoku wzwyż na przestrzeni analizowanych Mistrzostw Świata w latach 1983-2009.
  • Rycina. 5. Linia trendu wyników pchnięcia kulą na przestrzeni analizowanych Mistrzostw Świata w latach 1983-2009.
  • Rycina 6. Linia trendu wyników skoku w dal na przestrzeni analizowanych Mistrzostw Świata w latach 1983-2009.
  • Rycina 7. Linia trendu wyników rzutu oszczepem na przestrzeni analizowanych Mistrzostw Świata w latach 1983-2009.
  • Rycina 8. Linia trendu wyników biegu na 800 m na przestrzeni analizowanych Mistrzostw Świata w latach 1983-2009.
  • Dyskusja
  • Wynik końcowy całego siedmioboju zawiera bardzo szeroki zakres informacji. Siedem konkurencji można traktować, jako swoisty test oceniający wszechstronne możliwości z zakresu przygotowania sprawnościowego i technicznego. Analiza informacji zawartych zarówno w uzyskanych wynikach sportowych siedmioboistek jak i zdobytych punktach jest źródłem wiedzy o wielu zjawiskach występujących w tej złożonej konkurencji [8]. Struktura osiągnięć sportowych w poszczególnych konkurencjach siedmioboju ulega zmianie. Pierwsze lata kariery sportowej to dominacja predyspozycji szybkościowych i szybkościowo – siłowych. Również czas dochodzenia do rekordowych osiągnięć w tych konkurencjach jest najkrótszy. Natomiast w kolejnym etapie przygotowań główną rolę odgrywają predyspozycje siłowe i w konkurencjach rzutowych uzyskanie wysokiego wyniku wymaga dłuższego czasu przygotowań [8,9,10,11]. Autorzy wykazali, że dłuższy jest także czas dochodzenia do rekordowych osiągnięć w trudnych technicznie konkurencjach, jaką jest niewątpliwie bieg przez płotki.
  • Wyniki sportowe w siedmioboju, a szczególnie ich składowe zawierają wiele informacji, które mogą posłużyć do badań nad kierunkiem rozwoju tej wszechstronnej i niezwykle trudnej konkurencji. Trudność jej wynika z umiejętności przyswajania i doskonalenia technik różnorodnych konkurencji a jednocześnie wymaga umiejętnego kształtowania odpowiedniego poziomu siły, szybkości oraz wytrzymałości.
  • Analizując rezultaty osiągane w poszczególnych konkurencjach zauważono, że niektóre zawodniczki prezentowały bardzo wysoki poziom sportowy. Dawał on możliwość współzawodniczenia w konkurencjach indywidualnych. Na uwagę zasługują wyniki uzyskane w skoku w dal 7,14m w Rzymie (1987) i 7,04m w Stuttgarcie (1993), dawały one srebrny medal indywidualnie w tej konkurencji. Nadmienić należy, iż Joyner – Kersee z USA w Rzymie startowała oprócz siedmioboju w skoku w dal, gdzie wynikiem 7,36m zdobyła złoty medal. Rezultat 12,85s osiągnięty w biegu na 100mppł w Stuttgarcie (1993) oraz 194cm w skoku wzwyż z Paryża (2003), pozwalały osiągnąć pułap czołówki światowej porównując wyniki konkurencji indywidualnych, zdobywając analogicznie szóste i piąte miejsce. Największą liczbę wyników powyżej średniej spośród badanych Mistrzostw Świata (1983-2009) w poszczególnych konkurencjach zaobserwowano w 2007 roku w Osace.
  • Analiza korelacji potwierdza, iż największy wpływ na wynik końcowy w siedmioboju posiadał: skok w dal, bieg na 100mppł, bieg na 200m. Wyniki takie są zgodne z badaniami innych naukowców, gdyż te właśnie konkurencje uwarunkowane są obszarem tej samej funkcji [12,13,14,15]. Jednocześnie obserwujemy duży postęp wyników w konkurencjach rzutowych, co zaobserwować można na podstawie analizy korelacji oraz maksymalnych wyników indywidualnych. W pchnięciu kulą najlepszy rezultat wynosił 17,03m a w rzucie oszczepem obserwowaliśmy wyniki powyżej 56m w 1995 i 2005 roku (tabela 1a i 1b). Porównując średnią wyniku uzyskaną w siedmioboju podczas analizowanych Mistrzostw Świata do średniej Igrzysk Olimpijskich rozgrywanych w latach 1984-2008 [12] wynika, iż jest ona mniejsza o 45 punktów. Wartości średnie poszczególnych IO były również wyższe w porównaniu z wartościami średnimi uzyskanymi na Mistrzostwach Świata. Jednocześnie dwudziesty rezultat na Igrzyskach Olimpijskich był lepszy od dwudziestego wyniku uzyskanego na Mistrzostwach Świata. Maksymalny wynik osiągnięty w siedmioboju był również większy na IO w Seulu (1988) – 7 291 [12] w porównaniu do MŚ w Rzymie (1987) - 7 128, różnica wynosiła 163 punkty. Porównanie poziomu średnich rezultatów w poszczególnych konkurencjach wykazało lepsze wyniki uzyskane Igrzyskach Olimpijskich niż na Mistrzostwach Świata. Wzrost poziomu zaobserwowano w biegu na 100mppł o 0,12s, w biegu na 200m o 0,13s oraz w skoku w dal o 0,09m. W biegu na 800m oraz w skoku wzwyż średnie były identyczne. Należy jednak nadmienić, iż różnica między największą a najmniejszą średnią wyniku w skoku wzwyż wynosiła 21cm na Igrzyskach Olimpijskich i 27cm na Mistrzostwach Świata. Świadczy to o wyższym i bardziej wyrównanym poziomie zawodniczek w tej konkurencji na Igrzyskach. Tylko w konkurencjach rzutowych wyniki uzyskane na Mistrzostwach Świata okazały się nieznacznie lepsze w pchnięciu kulą o 0,03m oraz w rzucie oszczepem o 0,15m. Na podstawie tych analiz można stwierdzić, iż na Igrzyskach Olimpijskich wieloboistki prezentowały wyższy poziom sportowy.
  • Wnioski
  • 1. Wyniki przeprowadzonej analizy stanowią źródło informacji dotyczących tendencji wzrostu wyników zarówno w siedmioboju jak i tendencji zmian w poszczególnych jego składowych konkurencjach.
  • 2. Jak wykazały badania średnia wyniku wszystkich MŚ wyniosła 6172 pkt. i była niższa o 45 pkt. od średniej IO.
  • 3. Szczegółowe rozważania dotyczące konkurencji składowych siedmioboju dowodzą, iż wieloboistki podczas startów na MŚ w latach 1983-2009 osiągały bardzo wysoki poziom rezultatów, szczególnie dotyczyło to skoku w dal, skoku wzwyż oraz biegu na 100m ppł.
  • 4. Na podstawie czynnika zmienności można stwierdzić, iż największe tendencje wzrostu wyników w siedmioboju dotyczyły skoku w dal (5,42%) i rzutu oszczepem (1,90%), natomiast najmniejsze przyrosty stwierdzono w biegu na 200m (0,69%) i w skoku wzwyż (0,91%).
  • 5. Wyniki korelacji wykazały, iż największy wpływ na wynik końcowy podobnie jak na IO posiadały konkurencje: skok w dal, bieg na 100mppł oraz bieg na 200m.
  • 6. Średnie globalnych wyników uzyskanych podczas MŚ w latach 1983-2009 wykazały tendencję wzrostową. Wzrost poziomu sportowego wykazały również poszczególne konkurencje wchodzące w skład wieloboju, a zwłaszcza rzut oszczepem. Wyjątek stanowił bieg na 200m, którego rezultaty się pogorszyły.
  • 7. Po raz pierwszy zaobserwowano start wieloboistki zarówno w siedmioboju jak i w konkurencji indywidualnej, jaką był skok w dal.
  • 8. Analiza osiągniętych wyników w siedmioboju wykazała, iż zawodniczki na Igrzyskach Olimpijskich częściej osiągały wyniki powyżej 7 000 punktów, analogicznie 57% i 25%.
  • Literatura
  • [1] Karvonen M., Niemi M., Factor analysis of performance in track and field events. Arbeitphysiologie, 1953, 15(2), 127-133.
  • [2] Gierutto W., Marszewski S., Multi-events [in Polish], GKFF, Warszawa 1952.
  • [3] Korobkov G.,Track-and-field multi-events [in Russian]. FiS, Moskva 1955.
  • [4] Aptekman B., Ruckich A., Stages of an multi-sport athlete’s training [in Russian]. Liegkaja Atletika, 1974 (8), 17-18.
  • [5] Cekiera T, Haleczko A., An analysis of the sports achievements of the world top petathlonists in 1968-1977[in Polish]. Proceedings of the IIth Polish Symposium on Track-and-field multi-events, AWF, Katowice 1981.
  • [6] Furdal S., An optimization of the achievements in track-and-field multi-events. Decathlon [in Polish]. Instytut Sportu, Warszawa 1986.
  • [7] Nowak L., An optimization of the achievements in decathlon in subsequent years of an athlete’s development [in Polish]. PhD dissertation, AWF, Krakow 1989.
  • [8] Mikołajczyk J., An analysis of factors determining the improvement of sports results in heptathlon [in Polish]. PhD dissertation, AWF, Gdansk 1998.
  • [9] Socha T. Socha St., A modelling as a device in optimization of training in track-and-field multi-events [in Polish]. Trening, 1994 (1), 185-191.
  • [10] Walaszczyk A., Forecasting the heptathlon scores on the basis of the results in particular events at various stages of a sports career [in Polish]. AWF, Katowice 1997.
  • [11] Kamrowska-Nowak M., Alternation of training loads and sports score on a top sports championship level [in Polish]. Rocznik Naukowy, AWFiS, Gdansk 2008 (18), 9-22.
  • [12] Majchrzak K., Kamrowska-Nowak M., Byzdra K., Developmental Tendencies of Resultants in Female Heptathlon in the Olympic Games during the Years 1984-2008. Baltic Journal of Health And Physical Activity. AWFiS Gdańsk, 2010 (2), 158-163, DOI: 10.2478/v10131-0017-6
  • [13] Żurek K., Socha St., An assessment of physical features in female multi-events [in Russian]. Teoriya i Praktika Fizicheskoy Kultury, 1981 (11), 23-26.
  • [14] Haleczko A., Socha T., Somatic structure of athletes in terms of functional requirements in heptathlon [in Polish]. Antropomotoryka, 1993 (9), 87-105.
  • [15] Zalewska M., Factors determining top sports results in heptathlon from the point of view of functional demands [in Polish]. PhD dissertation, AWF, Warszawa 1991.
  • [16] Edouard, P.,Kerspen A., Pruvost J., Morin J.B., Four-year injury survey in heptathlon and decathlon athletes. Science & Sports Dec2012, Vol. 27 Issue 6, p345 6p.
  • [17] Fatieiev A., The Evolution of the Combined Events: Is a One-Day Decathlon, New Studies in Athletics 2011, Vol. 26 Issue 1/2, p145
  • [18] Fatieiev A., The 1st European Decathlon Conference. New Studies in Athletics Epro, Gaspar 2011, Issue 3/4, p106
  • [19] Edouard P.; Kerspern A.; Pruvost J., Morin J.B., Four-year injury survey in heptathlon and decathlon athletes., Science & Sports Dec2012, obj. 27 Issue 6, p345
  • [20] Edouard P.; Pruvost J.; Edouard J-L; Morin J-B., A pilot study about causes of dropouts in high-level decathlon competitions., British Journal of Sports Medicine Apr2011, Vol. 45 Issue 4, p347
  • [21] Durand S.; Beaune B., Heart rate variation throughout the decathlon. Science & Sports fevr 2006: Vol. 21 Issue 1. p. 32-35
  • [22] Bechthold I., The development of tests in the feminine athletic program and the future of apreuves COMBINED. New Studies in Athletics June 1995: Vol. 10 Issue 2. p. 7-8.
  • [23] Walaszczyk A., Zmienność rezultatów lekkoatletycznego siedmioboju kobiet w okresie mistrzostwa sportowego. Zeszyty Metodyczno- Naukowe AWF Katowice 151-158, 2001
  • [24] Walaszczyk A., Prognozowanie rezultatów w lekkoatletycznym 7-boju na podstawie wyników w składowych konkurencjach na różnych etapach kariery sportowej „Problemy badawcze w lekkoatletyce” AWF Wrocław 1997, s.117-121.
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 12.04.2013.
  • Revised: 15.05.2013.
  • Accepted: 27.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J of H Ss) 2013; 3 (5): 621-636
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • УДК: 351
  • Some Issues of Ukrainian Disaster Medicine Service
  • Некоторые вопросы функционирования службы медицины катастроф Украины
  • Shostak L.I.
  • Шостак Л.И.
  • Graduate Student Academy of municipal management
  • аспирант Академии муниципального управления
  • Key words: issues; Ukraine; Disaster Medicine Service.
  • Ключевые слова: вопросы функционирования; службы медицины катастроф; Украина.
  • Abstract
  • Die annually due to emergencies - emergency situations (natural calamities, accidents, fires, accidents in the home and at work) for about 2 million man; more than 200 million people get injuries of various kinds, of which about 10 million people are maimed. The material damage is 3-5% of the gross industrial product in the world economy.
  • Today Ukrainian disaster medicine service in conditions of reforming the law on emergency medical assistance and civil protection Code of Ukraine.
  • The law of Ukraine "on emergency medical assistance" regulates the establishment in Ukraine of the unified emergency medical services, which, since January 1, 2013, includes emergency medical services, air ambulance and territorial level disaster medicine service.
  • In order to ensure a unified modern State policy response of emergency situations of natural and man-made disasters, you must establish a system of medical response in case of emergencies, which will operate the mobile medical units in the service of Medicine of catastrophes. Today Ukraine has created a common, legally regulated management system medical response in emergency situations. The existing system is governed by many regulations, often conflicting. Given this, upon entry into force of the code of civil protection should clearly identify the basic approaches to the management of the system of health protection within the framework of a unified State system of civil protection in case of emergency.
  • The need to improve governance of health protection of the population as an important component of the unified State system of civil protection of the population and territories due to significant technological and human-induced loads on the territory of Ukraine, rising risks of emergency situations. Due to real health care reform and growth effects of environmental, technological, social and military factors in the field of civil protection of the population and territories from emergency situations there was intensification of the legislative work of the Verkhovna Rada of Ukraine in this regard, the adoption of new, qualitatively other legislation that has led to some changes in the legal framework of the structure and functioning of the Ukrainian disaster medicine.
  • The analysis of these changes suggests that, despite the improvement in the level of terrorism, there is the need for their further development, taking into account all identified during the implementation of the legislative framework the practical drawbacks.
  • Following a comprehensive analysis of the scientific sources of information found that the main causative factors that lead to inefficient and inadequate functioning of the EMF as under normal conditions and in emergency situations, is:
  • - the lack of a clear (normative and legal regulation of structural units and formations of the disaster medicine service, especially at the regional (territorial) level;
  • - (the lack of certainty of functional and administrative subordination and interacting forces of regional (territorial) level.
  • Резюме
  • Ежегодно в мире умирает вследствие чрезвычайных ситуаций - ЧС (стихийные бедствия, аварии, пожары, несчастные случаи в быту и на производстве) около 2 млн. человек; больше 200 млн. человек получают повреждения различного характера, из них около 10 млн. человек становятся инвалидами. Материальный ущерб при этом достигает 3-5 % валового производственного продукта мировой экономики.
  • Сегодня служба медицины катастроф Украины пребывает в условиях реформирования в связи с принятием Закона Украины «Об экстренной медицинской помощи» и Кодекса гражданской защиты Украины.
  • Закон Украины «Об экстренной медицинской помощи» регламентирует создание в Украине единой службы экстренной медицинской помощи, в состав которой, начиная с 1 января 2013г., входят служба скорой медицинской помощи, санитарная авиация и территориальный уровень службы медицины катастроф.
  • С целью проведения единой современной государственной политики реагирования на возникновение ЧС природного и техногенного характера необходимо создать систему медицинского реагирования на случай возникновения ЧС, в рамках которой будут функционировать мобильные медицинские формирования в составе службы медицины катастроф. Сегодня в Украине не создано общей, законодательно урегулированной системы управления медицинским реагированием в условиях ЧС. Существующая система регулируется большим количеством нормативно-правовых актов, зачастую противоречивых. Учитывая это, после вступления в силу Кодекса гражданской защиты необходимо четко обозначить основные подходы к управлению системой медицинской защиты в рамках единой государственной системы гражданской защиты на случай возникновения ЧС.
  • Необходимость совершенствования государственного управления медицинской защитой населения как важной составляющей единой государственной системы гражданской защиты населения и территорий обусловлено значительными антропогенными и техногенными нагрузками на территорию Украины, ростом рисков возникновения чрезвычайных ситуаций.
  • Вследствие реального реформирования здравоохранения и роста влияния экологических, техногенных, социальных и военных факторов на сферу гражданской защиты населения и территорий от ЧС наблюдается интенсификация законотворческой деятельности Верховной Рады Украины в этом направлении, принятие новых, качественно иных законодательных актов, что привело к определенному изменению правовых основ структуры и функционирования медицины катастроф Украины.
  • Проведенный анализ этих изменений свидетельствует, что, несмотря на улучшение уровня принимаемых актов, существуют необходимость их доработки с учетом всех выявленных в процессе реализации наработанной законодательной базы недостатков.
  • По итогам комплексного анализа научных источников информации установлено, что основными причинными факторами, которые приводят к неэффективному и неадекватному функционированию системы ЭМП как в обычных условиях, так и в условиях ЧС, является
  •  отсутствие четкой нормативной и законодательной регламентации деятельности структурных подразделений и формирований служб медицины катастроф, особенно на региональном (территориальном) уровне;
  •  недостаточная определенность функционального и административного подчинения и взаимодействия формирований регионального (территориального) уровня.
  • Ежегодно в мире умирает вследствие чрезвычайных ситуаций - ЧС (стихийные бедствия, аварии, пожары, несчастные случаи в быту и на производстве) около 2 млн. человек; больше 200 млн. человек получают повреждения различного характера, из них около 10 млн. человек становятся инвалидами. Материальный ущерб при этом достигает 3-5 % валового производственного продукта мировой экономики.
  • Каждые 2 минуты на дорогах мира гибнет 1 человек, каждые 5 секунд – 1 человек становится инвалидом из-за травмы. Только от отравлений ежегодно погибает 300 тыс. человек, от самоубийств – 600 тыс. В странах СНГ в течение года от несчастных случаев погибает 250-300 тыс. человек.
  • На Украине ежегодно от несчастных случаев погибает около 70 тыс. человек. Как количество, так и структура погибших на Украине ежегодно практически не меняется. Вследствие транспортных катастроф погибает 7-8 тысяч человек; пожаров – около 2 тысяч, отравлений – около 14 тысяч.
  • Всего на Украине пострадало вследствие катастрофы на ЧАЭС 1 млн. 200 тыс. человек: 125 тыс. – эвакуированных; 350 тыс. ликвидаторов; 700 тыс. проживает на радиационно-загрязненной территории.
  • Значительный рост числа природных, техногенных катастроф, террористических актов привел к увеличению числа пострадавших, нуждающихся в оказании неотложной медицинской помощи.
  • Важной особенностью развития общества и цивилизации во второй половине ХХ и в начале XXI века является повышение риска последствий неожиданных стихийных, техногенных катастроф, социальных конфликтов, локальных военных конфликтов и террористических актов для континентов, стран, регионов и каждого человека. В мире стали привычными термины "Защита населения и территорий от ЧС природного, техногенного и социального характера" и его составляющая "Медицинская защита населения", что включает экстренную медицинскую помощь пострадавшему населению и спасателям, которая становится основной задачей нового направления деятельности отрасли здравоохранения "медицины катастроф".
  • Согласно проведенному нами анализу состояния реформирования здравоохранения Украины, на фоне роста влияния экологических, техногенных, социальных и военных факторов на сферу гражданской защиты населения и территорий от ЧС в последние годы наблюдается интенсификация законотворческой деятельности Верховной Рады Украины, что привело к кардинальному изменению правовых основ функционирования медицины катастроф Украины.
  • К наиболее важным правовым актам в этом направлении, принятых в последние годы, следует отнести:
  • Законы Украины «О порядке проведения реформирования системы здравоохранения в Винницкой, Днепропетровской, Донецкой областях и городе Киеве» от 07.07.2011 г. № 3612-VI;
  • «О внесении изменений в основы законодательства Украины о здравоохранении относительно усовершенствования оказания медицинской помощи» от 07.07.2011 г. № 3611-VI;
  • «О системе экстренной помощи населению по единому телефонному номеру 112» от 13.03.2012 г. № 4499;
  • «Об экстренной медицинской помощи» от 05.07.2012 г. № 5081-VІ;
  • «О внесении изменений в некоторые законодательные акты Украины относительно деятельности Министерства внутренних дел Украины, Министерства чрезвычайных ситуаций Украины, Министерства регионального развития, строительства и жилищно-коммунального хозяйства Украины, других центральных органов исполнительной власти, деятельность которых направляется и координируется через соответствующих министров» от 16.10.2012 г. № 5459-17;
  • Кодекс гражданской защиты Украины, от 02.10.2012р. № 5403-VІ;
  • Указы Президента Украины № 402/2011 от 06.04.2011 г. № 402/2011« О Положении о Министерстве чрезвычайных ситуаций Украины», от 13.04.2011г. № 467/2011 «Об утверждении Положения о Министерстве здравоохранения Украины".
  • Указ Президента Украины от 24.12.2012 г. № 726/2012 «О некоторых мерах по оптимизации системы центральных органов исполнительной власти», согласно которому было образовано Государственную службу Украины по чрезвычайным ситуациям (ГСЧС Украины) путем реорганизации Министерства чрезвычайных ситуаций Украины и Государственной инспекции техногенной безопасности Украины.
  • По поручению Президента Украины от 07.10.1996г. № 462/2471-1 как составляющая сил защиты населения и территорий от ЧС согласно постановлению Кабинета Министров Украины от 14.04.1997 г. № 343 "О создании Государственной службы медицины катастроф" для оказания бесплатной медицинской помощи пострадавшим от ЧС техногенного и природного характера гражданам, спасателям и лицам, участвующим в ликвидации ЧС техногенного и природного характера, была создана Государственная служба медицины катастроф (ГСМК) как особый вид государственных аварийно-спасательных служб, в состав которой вошли медицинские силы и средства, лечебные заведения центрального и территориального уровня независимо от вида деятельности и отраслевой принадлежности, а организационно-методическое руководство было возложено на Минздрав Украины. Этим же Постановлением были утверждены «Положение о координационных комиссии» и «Положение о Государственной службе медицины катастроф».
  • В 2012 г. был принят Закон Украины «Об экстренной медицинской помощи». Положениями ст. 16 п. 8 и п. 9 Закона фактически ликвидировано центральный уровень ГСМК и понятие ГСМК вообще, вместо этого соответственно введено понятие «Службы медицины катастроф территориальных центров экстренной медицинской помощи и медицины катастроф».
  • Верховной Радой в октябре 2012г. был принят Кодекс гражданской защиты Украины, положениями ст. 22 и ст. 36 которого введено понятие служб медицины катастроф, причем в ст. 22 Кодекса говорится о «службах медицины катастроф, действующих в составе центров экстренной медицинской помощи и медицины катастроф системы экстренной медицинской помощи, созданных органами власти Автономной Республики Крым, областей, городов Киева и Севастополя". В ст. 36 Кодекса идет речь о «службе медицины катастроф, руководство которой осуществляет центральный орган исполнительной власти, который обеспечивает формирование и реализует государственную политику в сфере здравоохранения» -Минздрав Украины. К сожалению, официальная концепция таких изменений в правовом поле существования медицины катастроф и их причин специалистами медицины катастроф и научным сообществом Украины широко не обсуждалась.
  • Все чрезвычайные ситуации природного и техногенного характера представляют значительную проблему для системы здравоохранения, так как они создают одновременный массовый поток пострадавших, превосходящий возможности системы. В связи с этим в последние десятилетия во всем мире медицина катастроф особенно интенсивно развивается и совершенствуется. Отличительной особенностью деятельности медицины катастроф является возможность концентрации в зоне чрезвычайной ситуации сил и средств, достаточных для эффективного проведения комплекса медицинских мероприятий пострадавшему населению.
  • Основными заданиями СМК является:
  • предоставление экстренной медицинской помощи (ЭМП) пострадавшим и больным во время ликвидации медико-санитарных последствий ЧС, на путях эвакуации и на территориях, которые используются для размещения населения из зоны ЧС;
  • создание оперативных запасов медицинских, материальных и технических средств для ликвидации медико-санитарных последствий ЧС;
  • прогнозирование медико-санитарной обстановки, которая может сложиться при ЧС природного и техногенного характера на административных территориях Украины, анализ опыта ликвидации их последствий;
  • подготовка и поддержание оперативной готовности сил и средств, необходимых для ликвидации медико-санитарных последствий ЧС;
  • подготовка кадров для СМК;
  • проведение научных исследований по проблемам медицины катастроф и внедрение их результатов в практику охраны здоровья.
  • СМК создает штатные и внештатные мобильные медицинские формирования, основным заданием которых является организация и предоставление экстренной медицинской помощи (ЭМП) пострадавшим и населению в зоне ЧС. Санитарно-гигиеническое и противоэпидемическое обеспечение населения в условиях ликвидации медико-санитарных последствий ЧС полагается на силы и средства санитарно-эпидемической службы государства.
  • Согласно действующего законодательства, управление организацией оказания ЭМП при ликвидации медико-санитарных последствий ЧС возлагается: на государственном уровне - на Минздрав Украины, как центральный орган исполнительной власти, уполномоченный по вопросам здравоохранения; на территориальном уровне - на Минздрав Автономной Республики Крым, областные и городские (гг. Киева и Севастополя) управления здравоохранения госадминистраций.
  • В связи с тем, что в состав СМК входят медицинские учреждения разного подчинения и форм собственности, координацию деятельности на случай возникновения ЧС осуществляют: на центральном уровне - центральная координационная комиссия, которая создается Кабинетом Министров Украины; на территориальном уровне - территориальные координационные комиссии, которые создаются соответственно Советом министров Автономной Республики Крым, областными, Киевской и Севастопольской городскими государственными администрациями. Координационные комиссии СМК - постоянно действующие совещательные внештатные органы, созданные с целью согласования состава и порядка использования на случай ЧС медицинских сил и средств Минздрава, ГСЧС, Министерства обороны, МВД, Министерства инфраструктуры.
  • Главными штабными и оперативными заведениями СМК являются: на центральном уровне – Украинский научно-практический центр ЭМП и медицины катастроф; на территориальном уровне - территориальные центры ЭМП и медицины катастроф.
  • В зависимости от обстановки, наличия возможности возникновения ЧС или в случае ее возникновения по соответствующему решению Кабинета Министров Украины, Совета Министров Автономной Республики Крым, областных, Киевской и Севастопольской городских государственных администраций в пределах конкретной территории устанавливается один из следующих режимов функционирования СМК:
  • режим повседневного функционирования (в условиях нормальной ситуации);
  • режим повышенной готовности (в случае существенного ухудшения производственно-промышленной, радиационной, химической, биологической (бактериологической), сейсмической, гидрогеологии и гидрометеорологической ситуации, наличия возможности возникновения ЧС техногенного и природного характера);
  • режим ЧС (в случае возникновения и во время ликвидации последствий ЧС).
  • Для получения своевременной и полной информации об угрозе возникновения и медико-санитарных последствиях ЧС, их ликвидации, а также для оперативного проведения соответствующих мероприятий в пределах Правительственной информационно-аналитической системы по вопросам ЧС (ПИАС ЧС) создается функциональная информационно-аналитическая подсистема Минздрава Украины, деятельность которой осуществляется органами управления здравоохранения по каналам СМК. Функции узлов информационно-аналитической системы возлагаются соответственно на Украинский научно-практический центр экстренной медицинской помощи и медицины катастроф (УНПЦ ЭМП и МК) и территориальный центр экстренной медицинской помощи и медицины катастроф (ТЦ ЭМП и МК).
  • Согласно п. 8 действующего Положения о Службе "СМК проводит свою деятельность согласно планов медико-санитарного обеспечения населения на случай возникновения ЧС”.
  • План медико-санитарного обеспечения населения административной территории (Автономной Республики Крым, областей, городов Киева и Севастополя) при ЧС отображает содержание и объем мероприятий по ликвидации медико-санитарных последствий прогнозируемых ЧС в масштабе всей территории, отдельных городов и районов, является исходным документом для определения потребностей финансирования, медицинского снабжения, материально-технического и транспортного обеспечения планируемых мероприятий.
  • Основной целью планирования медико-санитарного обеспечения населения на случай ЧС является:
  • анализ реального состояния всех звеньев системы здравоохранения административной территории и их готовности к функционированию при ЧС:
  • состояние обеспечения и уровня подготовки медицинских кадров и возможности привлечения к работе в зоне ЧС и на этапах медицинской эвакуации;
  • состояние коечного фонда лечебных учреждений и возможность его перепрофилирования и развертывания дополнительного коечного фонда;
  • состояние материально-технического обеспечения лечебных учреждений, созданных на их базе мобильных медицинских формирований;
  • наличие резервов санитарно-гигиенического, медицинского и специального имущества на случай ЧС;
  • наличие и состояние санитарного и вспомогательного автотранспорта и других видов транспорта для развертывания сил СМК и эвакуации пострадавших, населения и лечебных учреждений, состояние системы оперативной связи;
  • расчеты возможных санитарных потерь среди населения, вероятность выхода из строя лечебных учреждений и медицинского персонала при ЧС;
  • расчеты необходимого количества мобильных медицинских формирований, медицинских кадров, дополнительного коечного фонда, запасов санитарно-гигиенического, медицинского и специального имущества, транспорта и других материально-технических средств для ликвидации медико-санитарных последствий ЧС;
  • на основании сравнения имеющегося потенциала системы здравоохранения и рассчитанных потребностей определение количества формирований, медицинских кадров, материально-технических средств, санитарно-гигиенического, медицинского и специального имущества, которые необходимо привлечь к СМК при ЧС от других ведомств, предприятий разной формы собственности, общественных организаций. Учитывая существующую правовую базу рыночных отношений, привлечение материально-технических средств юридических лиц всех форм собственности нуждается в предварительном согласовании с владельцем, решение вопросов финансирования и государственного заказа;
  • планирования накопления и поддержки в готовности оперативных резервов формирований и заведений СМК;
  • планирование подготовки кадров и формирований к участию в преодолении медико-санитарных последствий ЧС, их сертификации и лицензирования.
  • В связи с нормативной нерегулируемостью организации работы СМК Украины, при оказании помощи пострадавшим при ЧС возникают проблемы в качестве оказываемой помощи и порядке ее оказания.
  • К сожалению, на сегодняшний день наиболее характерными недостатками в организации оказания медицинской помощи при ЧС является организация и проведение медицинской сортировки и эвакуации пострадавших в неполном объеме, без оказания им медицинской помощи, в том числе, экстренной.
  • Помощь оказывается в порядке очередности без предшествующей медицинской сортировки или она носит формальный характер, что не обеспечивает своевременного лечения раненых с тяжелыми травмами и рационального использования сил и средств медицинской службы.
  • Медицинские пункты, бригады скорой медицинской помощи и специализированные лечебные учреждения не всегда располагают необходимым материально-техническим оснащением, особенно, обезболивающими препаратами, шовным материалом, аппаратами искусственной вентиляции легких, современными лабораторными комплексами.
  • Виду того, что в момент наступления ЧС происходит негативное влияние на систему управления здравоохранением пострадавшей территории, особое значение приобретает достоверность и полнота информации о месте, характере и последствиях ЧС, которая возникла на пострадавшей территории.
  • Информация о том, что случилась ЧС (Срочное сообщение о ЧС с медико-санитарными последствиями) по каналам связи ПИАС ЧС передается от ТЦ ЭМП и МК к резервному узлу связи Минздрава Украины (УНПЦ ЭМП и МК). В этом сообщении содержаться данные о характере ЧС, масштабе, месте и времени наступления события, а также данные о погибших и пострадавших. При формировании данного срочного сообщения иногда возникают расхождения в подаче ведомостей о пострадавших и погибших в связи с несовершенством самой формы срочного сообщения, где четко не указано, что количество погибших прописывается отдельной строкой в тексте сообщения.
  • Кроме того, недостаточное внимание уделяется проблеме идентификации пострадавших в ЧС. В связи с этим, при ЧС с масштабными санитарными потерями остро встает вопрос о процедуре идентификации пострадавших, возможности получения сведений о пострадавших их родственниками и близкими. Возникает необходимость создания Реестра пострадавших в ЧС, накопления максимального объема информации о пострадавшем, этапности лечения, сведения о передвижении на этапах эвакуации. В реестре должны быть отображены данные об отдаленных медицинских последствиях, а именно – возникновение хронического заболевания, связанного с воздействием поражающих факторов ЧС, установление инвалидности, смерть как следствие действия поражающих факторов ЧС.
  • Выводы.
  • Сегодня служба медицины катастроф Украины пребывает в условиях реформирования в связи с принятием Закона Украины «Об экстренной медицинской помощи» и Кодекса гражданской защиты Украины.
  • Закон Украины «Об экстренной медицинской помощи» регламентирует создание в Украине единой службы экстренной медицинской помощи, в состав которой, начиная с 1 января 2013г., входят служба скорой медицинской помощи, санитарная авиация и территориальный уровень службы медицины катастроф.
  • С целью проведения единой современной государственной политики реагирования на возникновение ЧС природного и техногенного характера необходимо создать систему медицинского реагирования на случай возникновения ЧС, в рамках которой будут функционировать мобильные медицинские формирования в составе службы медицины катастроф. Сегодня в Украине не создано общей, законодательно урегулированной системы управления медицинским реагированием в условиях ЧС. Существующая система регулируется большим количеством нормативно-правовых актов, зачастую противоречивых. Учитывая это, после вступления в силу Кодекса гражданской защиты необходимо четко обозначить основные подходы к управлению системой медицинской защиты в рамках единой государственной системы гражданской защиты на случай возникновения ЧС.
  • Необходимость совершенствования государственного управления медицинской защитой населения как важной составляющей единой государственной системы гражданской защиты населения и территорий обусловлено значительными антропогенными и техногенными нагрузками на территорию Украины, ростом рисков возникновения чрезвычайных ситуаций.
  • Вследствие реального реформирования здравоохранения и роста влияния экологических, техногенных, социальных и военных факторов на сферу гражданской защиты населения и территорий от ЧС наблюдается интенсификация законотворческой деятельности Верховной Рады Украины в этом направлении, принятие новых, качественно иных законодательных актов, что привело к определенному изменению правовых основ структуры и функционирования медицины катастроф Украины.
  • Проведенный анализ этих изменений свидетельствует, что, несмотря на улучшение уровня принимаемых актов, существуют необходимость их доработки с учетом всех выявленных в процессе реализации наработанной законодательной базы недостатков.
  • По итогам комплексного анализа научных источников информации установлено, что основными причинными факторами, которые приводят к неэффективному и неадекватному функционированию системы ЭМП как в обычных условиях, так и в условиях ЧС, является
  •  отсутствие четкой нормативной и законодательной регламентации деятельности структурных подразделений и формирований служб медицины катастроф, особенно на региональном (территориальном) уровне;
  •  недостаточная определенность функционального и административного подчинения и взаимодействия формирований регионального (территориального) уровня.
  • References
  • 1. Crisis and Emergency Management: A Guide for Managers of the Public Service of Canada. / P. Boisvert and R. Moore. – Canadian Center for Management Development, 2003.
  • 2. Disaster relief. [ Електронний ресурс] Офииальный сайт. - 2007. - сайт: http://esw.w3.org/topic/disaster_relief
  • 3. Emergency Management Guide for Business & Industry. [Електронний ресурс] // Офииальный сайт. - 2008. сайт: http://www.fema.gov/business/guide/index.shtm
  • 4. Аварии и катастрофы: Предупреждение и ликвидация последствий: Учеб.пособие для студ. спец. “Пром. и гражд. стр-во” - М.: Изд-во Ассоциации стр. вузов, 1995. – 300 с.
  • 5. Анализ опыта работы мобильного госпиталя при ликвидации медико-санитарных последствий катастрофических землетрясений в центрально- азиатскому регионе / Я.С. Кукуруз, С.О. Гурьев, А.В. Терентьева / А.В. Терент’ева // Материалы научно - практичной конференции. “Актуальные вопросы теории и практики медицины катастроф и медицинского обеспечения Вооруженных сил Украины на современном этапе”.––Тернополь.––2006.–– С. 29 - 30.
  • 6. Гаврилюк Д.С. Проблематика управления в чрезвычайных ситуациях в условиях особенного периода // Материалы 10-й международной научно - практичной конференции. «Организация управления в чрезвычайных ситуациях». – К., 2008. – С. 138 – 143.
  • 7. Гриневич Е.Г., Олексенко И.И., Крилюк В.О. Социальнопсихологические особенности характеристик личности медиков и спасателей, которые принимают участие в ликвидации последствий катастроф // Мат. симп. “Проблемные вопросы медицины безотлагательных состояний”. - К., 2007. – С. 33 - 35.
  • 8. Гурьев С.О., Терентьева А.В. Организационные принципы и управление государственной службой медицины катастроф Украины // Cб. научн. работ Укр. Воен.-мед. академии.–Киев, 2008. – Вип. 22. –Инв. № 809. - С. 105 - 114.
  • 9. Государственная служба медицины катастроф Украины. Правовые и нормативные акты. - К.: МОЗ Украины, УНПЦ ЭМП и МК, 1998. - 136 с.
  • 10. Державна служба медицини катастроф України. Правові та норма-тивні акти. - К.: МОЗ України, УНПЦ ЭМП та МК, 1998. - 136 с.
  • 11. Доклад о глобальных катастрофах: роль информации при бедствиях // Междунар. Федерация Кр. Креста и Кр. Полумесяца. – Женева, 2008. – 40 с.
  • 12. Сборник нормативно-правовых актов по вопросам чрезвычайных ситуаций и техногенной безопасности: норматив. док. / Львов. гос. ун-т безопасности жизнедеятельности; [упоряд.: Сукач Ю.Г. и др.] — Львов: Полиграф. центр Изд-ва Нац. ун-ту «Львов. политехника», 2007– Ч. 2: — 2007. — 411 с.
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 12.03.2013.
  • Revised: 15.05.2013.
  • Accepted: 27.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J of H Ss) 2013; 3 (5): 637-648
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • MECHANISMS OF THE PLATELET-LEUKOCYTE AGGREGATES FORMATION IN THE PERIPHERAL BLOOD OF PATIENTS WITH ISCHEMIC STROKE
  • Механизмы формирования тромбоцитарно-лейкоцитарных агрегатов у пациентов с ишемическим инсультом
  • E. F. Barinov, I. A. Prilutskaya, O. L. Maksymenko, O. N. Sulaieva
  • Баринов Э.Ф., Прилуцкая И.А., Максименко О.Л., Сулаева О.Н.
  • M. Gorky Donetsk National Medical University
  • Донецкий национальный медицинский университет им. М. Горького
  • Abstract
  • We investigated 20 patients within 24 h after acute ischemic stroke and 10 healthy age- and sex-matched control subjects. The samples were incubated with epinephrine, ADP, serotonin, thrombin and angiotensin II to determine their effects to binding of platelets to blood cells. Here, we show that adhesion of activated platelets to neutrophils, lymphocytes and monocytes in ischemic stroke were increased and led to platelet-leukocyte aggregates (PLA) formation in blood. Epinephrine, ADP, serotonin, thrombin and angiotensin II caused an increase in the number and size of aggregates. Present data demonstrate maximal thrombin effect to form heterogeneous PLA. Serotonin and angiotensin II effect less to PLA formation, while epinephrine stimulated platelet aggregation. These findings suggest that study of the receptor and signaling mechanisms of agonists effects via PLA will personalize targeted correction of homeostasis.
  • Key words: ischemic stroke, platelet-leukocyte aggregates.
  • Резюме
  • В работе проведен анализ состава тромбоцитарно-лейкоцитарных агрегатов (ТЛА) в крови 20 пациентов с ишемическим инсультом (ИИ) и влияние на их формирование гуморальных факторов. Показано, что при ИИ отмечается усиление формирования спонтанных ТЛА в периферической крови. Добавление адреналина, АДФ, серотонина, тромбина и ангиотензина II вызывало увеличение количества и размера агрегатов. Максимальным был эффект тромбина, вызывающего формирование гетерогенных ТЛА. Менее выраженное влияние на формирование ТЛА оказывали серотонин и ангиотензин II, тогда как адреналин вызывал образование гомогенных комплексов. Изучение рецепторных и сигнальных механизмов эффектов системных регуляторов через ТЛА позволит индивидуализировать таргетную коррекцию гомеостаза.
  • Ключевые слова: ишемический инсульт, тромбоцитарно-лейкоцитарные агрегаты.
  • Ведущим патогенетическим механизмом развития ишемических инсультов (ИИ) считается тромбоз церебральных сосудов. При этом инициация тромбогенеза сопровождается индукцией каскада провоспалительной активации лейкоцитов. Одним из известных механизмов такого каскада является экспозиция молекул адгезии и формирование коопераций между тромбоцитами и лейкоцитами. Последний феномен известен, как тромбоцитарно-лейкоцитарная агрегация, и наблюдается не только в зоне ишемического поражения мозга, но и в периферической крови [11]. Наличие таких агрегатов отражает взаимодействие тромбоцитов и лейкоцитов в процессах индукции и реализации воспалительной реакции. С диагностической точки зрения появление таких агрегатов в периферической крови может рассматриваться как информативный показатель воспаления, лежащего в основе развития осложнений и неблагоприятного исхода ишемического инсульта. Тем не менее, использование данного критерия на практике ограничено. Причины этого, во многом, кроются в многофакторности механизмов регуляции взаимодействия тромбоцитов и лейкоцитов, как в зоне поражения мозга, так и в периферической крови при ИИ. В связи с этим заманчивым представляется моделирование процессов образования тромбоцитарно-лейкоцитарных агрегатов (ТЛА) in vitro с использованием цельной крови и основных индукторов тромбогенеза. Такой подход базируется на концепции триггерной роли тромбоцитов в индукции воспаления, и модуляции тромбогенеза и воспаления нейрогуморальными факторами.
  • Цель исследования: изучить влияние гуморальных регуляторов тромбогенеза на формирование ТЛА в периферической крови пациентов с ишемическим инсультом.
  • Материалы и методы. В исследование были включены 20 больных (мужчины, средний возраст 66±2 года) с диагнозом ишемический инсульт, подтвержденным данными компьютерной томографии. На момент госпитализации у обследованных пациентов выполняли венопункцию, периферическую кровь использовали для биохимических исследований in vitro и морфометрического анализа мазков крови. Окраску мазков выполняли по Паппенгейму (модификация окраски по Романовскому-Гимзе). Морфометрический анализ ТЛА выполняли при увеличении 630. Используя окуляр-микрометр оценивали размер и количество агрегатов в поле зрения, а также их клеточный состав. Для анализа выраженности провоспалительной активации форменных элементов крови учитывали процент свободных и вовлеченных в формирование ТЛА лейкоцитов. Для анализа влияния гуморальных, коагуляционных и паракринных факторов на формирование ТЛА in vitro инкубировали кровь с агонистами в концентрации, соответствующей ЕС50. Для адреналина эта концентрация составила 2,5 мкМ, АДФ - 5 мкМ, серотонина - 10 мкМ, тромбина - 1,5 NIH, ангиотензина II - 1мкМ [1, 2]. Группу контроля составили 10 волонтеров, проходивших диагностическое обследование (мужчины без патологии церебральных сосудов, средний возраст 57±2 года). Статистический анализ данных проводили в пакете MedStat [3].
  • Результаты исследования и их обсуждение.
  • В мазках крови индивидуумов контрольной группы превалировали свободные форменные элементы, и только 3±0,2% лейкоцитов вовлекалось в образование мелких ТЛА. Инкубация крови с агонистами сопровождалась формированием разных по размеру и составу клеточных ассоциаций. При этом выявлено образование гомогенных тромбоцит-тромбоцитарных (ТТК) и лейкоцит-лейкоцитарных комплексов (ЛЛК), а также гетерогенных тромбоцитарно-лейкоцитарных агрегатов. При инкубации крови с адреналином выявлено образование преимущественно гомогенных ТТК (66,7±1,3%; (95% ДИ 63,1-70,6%). В отличие от этого, эффект паракринного фактора - АДФ проявлялся формированием гетерогенных ТЛА, удельный вес которых среди общего количества агрегатов достигал - 68±2,1% (95% ДИ 54-71%). При инкубации крови in vitro с серотонином, тромбином и ангиотензином II имело место образование как гомогенных ТТК, так и гетерогенных ТЛА в сходной пропорции. Характерно, что при действии разных факторов тромбогенеза существенно различалось количество лейкоцитов, участвующих в формировании ТЛА. Максимальным данный показатель был при инкубации клеток крови с тромбином (21,8±5%). Значимый эффект на вовлечение лейкоцитов в формирование ТЛА оказывал также ангиотензин ІІ - 18,1±6% (95% ДИ 12-23%), тогда как эффекты других гуморальных факторов были менее значимыми.
  • В периферической крови пациентов с ИИ на момент госпитализации количество агрегатов превышало численность таких по сравнению с контрольной группой (p<0,001). Причем 324,6% (95% ДИ 27-38%) лейкоцитов были вовлечены в формирование ТЛА и ЛЛК, что отражает высокий исходный провоспалительный и проагрегантный потенциал форменных элементов крови. Выраженность влияния основных патогенетических факторов, индуцирующих формирование межклеточных коопераций в периферической крови, можно представить следующей закономерностью: Тромбин>Cеротонин>Ангиотензин ІІ>Адреналин =АДФ.
  • Таким образом, максимальное образование агрегатов формировалось при действии тромбина, добавление которого к крови в 40% случаев сопровождалось образованием стабильного макротромба. При морфологическом анализе состава агрегатов отмечалось преимущественное образование гетерогенных межклеточных коопераций (602,4%; 95% ДИ 58-62%), тогда как гомогенными ТТК были представлены в 401,1% случаев (95% ДИ 39-42%). В формирование ТЛА вовлекалось 462,5% лейкоцитов (ДИ 30-56%), в составе которых определялись лимфоциты и нейтрофилы. Следовательно, тромбин индуцирует не только тромбообразование, но и провоспалительную активацию лейкоцитов.
  • При действии 5-НТ in vitro количество агрегатов достоверно превышало таковое в случае инкубации крови с ангиотензином II (p<0,05), адреналином (p<0,01) и АДФ (p<0,01). При этом анализ состава агрегатов выявил преимущественное формирование ТТК. Реже регистрировались ЛЛК, в состав которых входили моноциты и лимфоциты. Действие ангиотензина II, как и в контроле, вызывало формирование ТТК и ТЛА в сходной пропорции. Иной была картина периферической крови при инкубации с адреналином. Как и в контроле, данный гуморальный регулятор вызывал преимущественное формирование гомогенных ТТК (91%) и ЛЛК (9%) агрегатов. При добавлении к крови АДФ наблюдалось преимущественное формирование ТЛА с образованием ассоциаций тромбоцит-нейтрофил.
  • Обсуждение. Формирование межклеточных коопераций клеток крови наблюдается при различных заболеваниях, и острые нарушения кровотока не являются исключением [11]. Как показали результаты данной работы, развитие ИИ сопровождается существенным усилением формирования ТЛА в периферической крови. Это диктует необходимость изучения механизмов активации тромбоцитов и лейкоцитов, а также выяснения факторов, предопределяющих специфику коопераций между форменными элементами крови. Ранее проведенное изучение ТЛА периферической крови при ИИ выявило ряд интересных фактов [Marquardt L. et al.]. Оказалось, что в течение первых 10 суток после ИИ происходит повышение количества гранулоцитов и образование гранулоцитарно-тромбоцитарных агрегатов. Увеличение численности таких агрегатов интерпретируется авторами, с одной стороны, как результат активации гранулоцитов, а с другой – как усиление их адгезивной активности и рекрутирования в зону ишемического поражения мозга [8]. Не отрицая диагностическую значимость количества гранулоцитарно-тромбоцитарных агрегатов, хотелось бы привлечь внимание к возможности формирования других вариантов тромбоцитарно-лейкоцитарных коопераций, количество и состав которых может варьировать у пациентов с ИИ. Безусловно, это может быть связано с наличием коморбидной патологии, длительностью периода между началом ишемических событий и сроками госпитализации, а также индивидуальными параметрами реактивности организма. Последняя определяется действием различных системных регуляторов, экспрессией и сенситивностью рецепторов на клетках мишенях.
  • Проведенный анализ эффектов системных нейрогуморальных регуляторов (адреналин, 5-НТ и ангиотензин II), фактора системы коагуляции крови (тромбин) и паракринного стимулятора (АДФ) выявил особенности влияния на формирование кооперации между форменными элементами крови. Вероятно, это связано с экспрессией различных рецепторов на плазмолемме тромбоцитов и различных лейкоцитов [1, 2]. Так, классический агонист – АДФ, способен не только активировать тромбоциты за счет связи с P2Y12 и P2Y1 рецепторами, но также стимулировать нейтрофилы посредством P2Y6 рецепторов и модулировать статус моноцитов и лимфоцитов через P2Y1 и P2Y6а рецепторы [5]. Обсуждая механизмы формирования ТЛА при действии АДФ, можно предположить, что это связано с активацией P2Y1 рецепторов, присутствующих на поверхности тромбоцитов и лейкоцитов. Запуск соответствующего сигнального каскада (включая фосфолипазу С, диацилглицерол, инозитол-3-фосфат, подъем уровня Са2+ и стимуляция протеинкиназы С) в конечном итоге ведет к синхронному изменению функционального статуса клеток, сопровождающегося экспозицией и последующим взаимодействием взаимодействием интегринов, Р-селектина и Р-селектин-гликопротеин-лиганда-1 [6].
  • Известно, что адреналин, считающийся классическим маркером активации симпато-адреналовой системы, потенцирует действие других агонистов посредством α2А-адренорецепторов, ассоциированных с Gi-белком [11]. Если на тромбоцитах адренорецепторы представлены, в основном, типом - α2А и β2, то лейкоциты имеют более широкий спектр данных рецепторов. Так, моноциты экспрессируют на своей поверхности β1-, β2- и α1В-адренорецепторы, а нейтрофилы и лимфоциты - β2-адренорецепторы [10]. Причем β1- и β2-адренорецепторы связаны с Gs белком, активирующим внутриклеточную сигнальную систему аденилатциклаза-цАМФ-протеинкиназа А, которая ограничивает агрегацию тромбоцитов и воспалительную реакцию [2]. Противоположный эффект воспроизводит α1В-адренорецептор, ассоциированный с Gαq-белком, стимулирующим фосфолипазу С с образованием диацилглицерола (ДАГ) и инозитол-3-фосфата. Обе down-stream сигнальные цепи стимулируют секрецию плотных гранул и экспозицию адгезивных молекул, реализующих формирование агрегатов. Зафиксированный в работе вариант формирования гомогенных агрегатов при действии адреналина, отражает не только различия спектра адренорецепторов на тромбоцитах и лейкоцитах, но и специфику состояния рецепторно-трнасдукторного звена в сигнальных системах форменных элементов крови при ИИ.
  • Как и многие другие нейрогуморальные регуляторы, серотонин может модулировать активность не только тромбоцитов, но лейкоцитов, включая нейтрофилы, B- и T-лимфоциты, NK-клетки, моноциты/макрофаги [12]. Рецепторы к серотонину, в том числе 5-HT1A и 5-НТ3, обнаружены на лимфоцитах. На моноцитах присутствуют 5HTR1 и/или 5-HTR7, 5-HTR2, 5-HTR3, 5-HTR4 [12]. Общим для тромбоцитов, нейтрофилов и моноцитов является подтип 5-НТ2А. рецепторов. Данный рецептор ассоциирован с Gq-белком, вызывающим активацию фосфолипазы С и повышение уровня внутриклеточного Са2+. Активация данного типа рецепторов, как показали наши исследования, обеспечивает формирование гетерогенных ТЛА, как в контроле, так и при ИИ. Сходный эффект - с формированием гетерогенных ТЛА, - оказывал и ангиотензин II, считающийся эффекторной молекулой ренин-ангиотензиновой системы. Ангиотензин II действует через высоко-аффинные мембранные рецепторы (АТ1 и АТ2), которые связаны с Gq/11, Gi, G12 и G13 белками, и экспрессируются на тромбоцитах, нейтрофилах и моноцитах крови [9]. Однако при этом стоит подчеркнуть, что проагрегантное действие обеспечивает активация исключительно АТ1 типа рецепторов к ангиотензину II. Сходство эффектов серотонина и ангиотензина II, вероятно связано с общими элементами внутриклеточной сигнализации, запускаемой при связи лигандов с АТ1 и 5НТ2А рецепторами. Последнее ведет к запуску каскада событий, сопровождающихся активацией p38MAPK, ERK1/2, и JNK1/2 киназ, мобилизацией Са2+ из внутриклеточных депо и активацией провоспалительных событий через NF-κB. Это предопределяет не только стимуляцию адгезионной и миграционной способности клеток, но и активацию кислород-зависимого метаболизма, сопровождаемого продукцией активных форм кислорода и медиаторов воспаления.
  • Наиболее выраженное влияние на взаимодействие между тромбоцитами и лейкоцитами в контроле и при ИИ оказывал тромбин. Синтез тромбина запускается контактом тканевого фактора и плазменных факторов коагуляции после разрушения сосудистого эндотелия, и происходит на плазмолемме, в т.ч. на активированных тромбоцитах [4, 7]. PAR1 присутствует на плазмолемме тромбоцитов, моноцитов, лимфоцитов, эозинофилов, и даже нейтрофилов, хотя для последних функционально ведущим является PAR2, активируемый трипсином и триптазой тучных клеток. Активация PAR1 индуцирует широкий спектр событий в тромбоцитах и лейкоцитах, включая активацию прокоагулянтной, агрегационной и провоспалительной активности, продукцию цитокинов и хемокинов, активацию цитоскелета, секрецию гранул и пр. Максимальное формирование ТЛА при действии тромбина обусловлено, вероятно, наличием именно PAR1 на тромбоцитах и лейкоцитах. Данный рецептор связан с широким спектром белков - Gq и G12/13 и с Gi, индуцирующих огромное количество разнообразных внутриклеточных мессенджеров, каждый из которых вносит свой вклад в суммацию эффекта активации клеток и формирования ТЛА. Выявленный эффект тромбина представляется тем более важным, что являясь фактором коагуляции, он непосредственно участвует в патогенезе ишемического инсульта, и может экспонироваться на поверхности циркулирующих форменных элементов крови.
  • Подводя итог в анализе эффектов различных агонистов на взаимодействие клеток периферической крови при ИИ, можно констатировать, что выраженность и специфика тромбоцитарно-лейкоцитарных взаимодействий определяется спектром рецепторов на поверхности клеток-мишеней, инициирующих разнообразные внутриклеточные сигнальные пути. Эффекты последних реализуют специфику ответа форменных элементов крови на основные факторы патогенеза ИИ, в т.ч. выраженность воспалительной реакции. Данный факт обосновывает возможность использования модели in vitro с цельной периферической кровью для прогнозирования течения и исхода ИИ, а также индивидуализации таргетной коррекции нарушений гомеостаза.
  • References
  • 1. Баринов Э. Ф., Сулаева О. Н. Молекулярные механизмы тромбогенеза // Кардиология. – 2012. - № 12. - С. 45-56.
  • 2. Баринов Э. Ф., Сулаева О. Н., Гнилорыбов А. М. Тромбоциты: монография. – Типография «Новый мир», 2012. – 316 с.
  • 3. Лях Ю. Е., Гурьянов Г. В., Хоменко В. Н. Основы компьютерной биостатистики: анализ информации в биологии, медицине и фармации статистическим пакетом Medstat – Донецк. : Папакица Е. К., 2006. – 214 с.
  • 4. Angiolillo D. J., Capodanno D., Goto S. Platelet thrombin receptor antagonism and atherothrombosis // Eur Heart J. – 2010 – Vol. 31, Suppl. 1. – P. 17-28.
  • 5. Communi D., Parmentier M., Boeynaems J. M. Cloning, functional expression and tissue distribution of the human P2Y6 receptor // Biochem Biophys Res Commun. – 1996. – Vol. 152. – Suppl. 222(2). – P. 303-8.
  • 6. Franks Z. G., Campbell R. A., Weyrich A. S., Rondina M. T. Platelet-leukocyte interactions link inflammatory and thromboembolic events in ischemic stroke // Ann N Y Acad Sci. – 2010. – Vol. 1207. P. 11-7.
  • 7. Hirano K., Hirano M. Current Perspective on the Role of the Thrombin Receptor in Cerebral Vasospasm After Subarachnoid Hemorrhage // J Pharmacol Sci. – 2010. – Vol. 114. – P. 127 – 133.
  • 8. Jin R., Yang G., Li G. Inflammatory mechanisms in ischemic stroke: role of inflammatory cells // Journal of Leukocyte Biology. – 2010. - Vol. 87. – Р. 779-789.
  • 9. Kim M. P. Angiotensin II increases human monocyte matrix metalloproteinase-1 through the AT2 receptor and prostaglandin E2: implications for atherosclerotic plaque rupture // Journal of Leukocyte Biology. – 2005. – Vol. 78(1). – P. 195-201.
  • 10. Kobilka B. K. Structural insights into adrenergic receptor function and pharmacology // Trends Pharmacol Sci. – 2011. – Vol. 32(4). – P. 213-8.
  • 11. Marquardt L., Anders C., Buggle F., Palm F., Hellstern P., Grau A. J. Leukocyte-Platelet Aggregates in Acute and Subacute Ischemic Stroke // Cerebrovasc Dis. – 2009. – Vol. 28. – Р. 276–282.
  • 12. Soga F., Katoh N., Inoue T., Kishimoto S. Serotonin activates human monocytes and prevents apoptosis // J Invest Dermatol. – 2007. – Vol. 127(8). – P. 1947-55.
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 12.03.2013.
  • Revised: 15.05.2013.
  • Accepted: 27.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J of H Ss) 2013; 3 (5): 649-656
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • IMPROVE THE FUNCTIONAL STATUS OF STUDENTS USING THE PROPOSED METHOD RECOVERY
  • Wpływ ruchowej aktywności na stan zdrowia studentów
  • Igor Grygus, Natalia Mykhaylova
  • National University of water management and use of natural resources
  • Państwowy Uniwersytet Gospodarki Wodnej i Wykorzystania Zasobów Naturalnych
  • Abstract. Purpose – to improve the organizational and methodological foundations of physical education for the improvement of high school students in training. The study involved 152 students of the second year of the International Economics and Humanities University named after Stepan Demyanchuk. Students were divided into a control (n = 76) and primary (n = 76) groups, which were similar in age and physical development. At the end of the study, through the application of the proposed technique improvement in students the core group, was able to restore the function of the respiratory and cardiovascular systems to the possibilities of healthy untrained people. A similar increase in the functionality of the core group of students registered with the definition of the index Skibinski – held a combined evaluation of functions of the respiratory and cardiovascular systems of students and determine its growth with satisfactory to good level.
  • Keywords: students, physical education, functional status, improvement.
  • Kluczowe słowa: studenci, fizyczna edukacja, funkcjonalny stan, uzdrowienie.
  • Wstęp. Wyniki licznych badań świadczą o niskim poziomie fizycznego przygotowania młodzieży akademickiej, o negatywnej dynamice wskaźników funkcjonalnych możliwości, stan których odbija rezerwy fizycznej zdolności do pracy przyszłego fachowca dla realizacji własnego twórczego potencjału. Stan zdrowia i problem uzdrowienia trwożyły wielu badaczy, to wywołano corocznym wzrostem ilości młodzieży akademickiej z pogorszeniem zdrowia. Głównymi przyczynami danej sytuacji jest pogorszenie jakości i przyśpieszenie tempa życia, zwiększenia częstości stresowych sytuacji obok obniżenia ruchowej aktywności, nieobecność normalnych warunków dla samodzielnej odbudowy zdrowia [3, 8, 9].
  • Analiza naukowo-metodycznej i specjalistycznej literatury pokazała, że na dzień dzisiejszy przeprowadzona charakterystyka wskaźników fizycznej zdolności do pracy studentek medycznego uniwersytetu; oświetlono drogi odnowy fizycznej kultury i rozpatrzono strukturę motywów zajęć w celu ich aktualizowania; podano informację o organizacji i formach pracy z fizycznej edukacji młodzieży akademickiej [4, 5, 7].
  • Na dzień dzisiejszy pytanie treści, organizacji fizycznej edukacji, sportowo-zdrowotnej działalności i ich fachowego ukierunkowania dla uzdrowienia studentów w uczelniach zbadane za mało. Czynny na dzisiaj system organizacji wychowania fizycznego w uczelniach nie może skutecznie zapewnić podwyżki poziomu fizycznego przygotowania, zdrowia, motywacji studentów do zajęć fizycznymi ćwiczeniami i sportem, sformować fachowo ważne psychiczne i psychofizjologiczne jakości. Liczne badania ujawniły znaczące pogorszenie stanu zdrowia abiturientów i studentów. Rośnie ilość studentów z pogorszeniem zdrowia, konstatuje się niski poziom ruchowej aktywności, fizycznego przygotowania, zainteresowania wychowaniem fizycznym. U większości studentów nie sformowana potrzeba do systematycznych zajęć fizycznymi ćwiczeniami i sportem [1, 2, 6, 10].
  • Cel pracy – udoskonalić organizacyjne i metodyczne podstawy wychowania fizycznego dla uzdrowienia studentów wyższej uczelni w trakcie fachowego przygotowania.
  • Zadanie: sprawdzić skuteczność zaproponowanego programu wychowania fizycznego dla polepszania zdrowia studentów wyższej uczelni.
  • Metody badania. Do rozstrzygnięcia postawionych zadań wykorzystano następne metody badania: analiza i generalizowanie danych naukowo-metodycznej i specjalistycznej literatury, pedagogiczne obserwacje, pedagogiczny eksperyment, metody wyznaczenia funkcjonalnego stanu organizmu i poziomu fizycznej zdolności do pracy.
  • Wyniki badania.
  • W badaniu uczestniczyli 152 studentów drugiego roku studiów Międzynarodowego Ekonomiczno-Humanistycznego Uniwersytetu imienia akademika Stepana Demjanczuka. Studenci byli rozdzieleni na kontrolne (n=76) i główne (n=76) grupy, które były identyczne za wiekiem i fizycznym rozwojem (rys. 1).
  • Rys. 1. Podział studentów po grupach, w %
  • Studenci głównej grupy ćwiczyli za kompleksowym programem wychowania fizycznego i uzdrowienia z obowiązkowymi samodzielnymi zajęciami, odwiedzinami zajęc ze sportowym skierowywaniem, pracą na trenażerach. Wychowanie fizyczne ze studentami głównej grupy przeprowadzano w ciągu całego okresu nauczania w reżimie edukacyjnej działalności i w formie samodzielnych zajęć. Określającymi liniami zaproponowanego programu było to, że zajęcia przeprowadzano z fizycznie zdrowymi studentami II roku wyższej uczelni, wychowanie fizyczne było skierowane na opanowanie nawyków samodzielnego stosowania środków fizycznej edukacji, świadomego rozumienia ich dodatniego wpływu na cały organizm, umiejętność samodzielnie organizować zajęcie z fizycznej edukacji i skierowywanie tego na wszechstronny rozwój, podwyżkę fizycznej zdolności do pracy i uzdrowienie organizmu.
  • Stan zdrowia studentów w znacznej mierze zależy od funkcjonalnego stanu oddechowego systemu. Wynikiem przeprowadzenia próbek Sztange i Gencza na początku badania przeciętnie czas zwłoki oddechu na wdechu u studentów (chłopców i dziewczyn) głównej grupy był 38,88±0,93 sek.; u studentów kontrolnej grupy – 38,76±0,87 sek. (tablica. 1).
  • Pod koniec badania wskaźniki według wyników próbek Sztange stały się u studentów głównej grupy 60,80±0,72 sek.; u studentów kontrolnej grupy – 42,12±1,10 sek.
  • Wskaźniki czasu zwłoki oddechu na wydechu u studentów głównej grupy na początku badania składały 18,34±0,44 sek.; u studentów kontrolnej grupy – 18,41±0,39 sek., czyli były w obu grupach prawie jednakowe.
  • Tablica 1
  • Wyniki próbek Sztange i Gencza u studentów obu grup na początku i pod koniec badania
  • Grupa Etap badania Próbka Sztange Próbka Gencza
  • Główna grupa Na początku 38,88±0,93 18,34±0,44
  • Pod koniec 60,80±0,72 29,08±0,39
  • Kontrolna grupa Na początku 38,76±0,87 18,41±0,39
  • Pod koniec 42,12±1,10 19,45±0,46
  • Pod koniec badania wskaźniki według wyników próbek Gencza u studentów głównej grupy dorównały 29,08±0,39 sek. (p< 0,05) i u studentów kontrolnej grupy – 19,45±0,46 sek.
  • Widzimy znaczne polepszanie próbek u studentów głównej grupy, co świadczy o znaczącej podwyżce funkcjonalnych możliwości kardiorespiratornego systemu. Tak, czas zwłoki oddechu podczas wdechu powiększył się na 21,92 sek., a podczas wydechu – na 10,74 sek. i odpowiadał możliwościom zdrowych niewysportowanych ludzi. Czyli, dzięki stosowaniu zaproponowanej metodyki uzdrowienia u studentów głównej grupy udało się odnowić funkcję oddechowych i sercowo-naczyniowych systemów. U studentów kontrolnej grupy widzimy tylko nieznaczny wzrost wskaźników próbki Sztange (na 3,36 sek.) i wskaźników próbki Gencza (na 1,04 sek.).
  • Poziom zdrowia, jakość życia i fizyczna zdolność do pracy człowieka bezpośrednio zależą od funkcjonalnego stanu sercowo-naczyniowych i oddechowych systemów. Głównymi czynnikami działalności kardiorespiratornego systemy, które prosto wyznaczać, jest długotrwałość zwłoki oddechu i częstość akcji serca.
  • Za pomocą indeksu Skibinski była przeprowadzona kombinowana ocena funkcji oddechowych i sercowo-naczyniowych systemów studentów obu grup na początku i pod koniec badania (tablica. 2).
  • Wyjściowy poziom funkcjonalnego stanu oddechowych i sercowo-naczyniowych systemów u studentów obu grup był dostateczny, u studentów głównej grupy za indeksem Skibinski on stanowił 18,28±0,80 i kontrolnej – 19,02±0,82.
  • Tablica 2
  • Wyniki indeksu Skibinski i próbki Ruffe u studentów obu grup na początku i pod koniec badania
  • Grupa Etap badania Indeks Skibinski Próbka Ruffe
  • wynik ocena wynik Ocena
  • Główna grupa Na początku 18,28±0,80 dostateczna 12,75±0,29 Dostateczna
  • Pod koniec 32,42±0,92 dobra 7,30±0,28 Średnia
  • Kontrolna grupa Na początku 19,02±0,82 dostateczna 12,21±0,32 Dostateczna
  • Pod koniec 21,13±0,99 dostateczna 11,47±0,35 Dostateczna
  • Analizując otrzymane dane wyników wyznaczenia indeksu Skibinski , widzimy, że:
  •  4 (5,26%) studentów głównej grupy mieli niedostateczną ocenę funkcjonalnego stanu oddechowego i sercowo-naczyniowego systemu;
  •  65 (85,53%) studentów głównej grupy mieli dostateczną ocenę funkcjonalnego stanu oddechowego i sercowo-naczyniowego systemu;
  •  7 (9,21%) studentów mieli dobrą ocenę funkcjonalnego stanu oddechowego i sercowo-naczyniowego systemu.
  • W kontrolnej grupie:
  •  2 (2,63%) studentów mieli niedostateczną ocenę funkcjonalnego stanu oddechowego i sercowo-naczyniowego systemu;
  •  67 (88,16%) studentów mieli dostateczną ocenę funkcjonalnego stanu oddechowego i sercowo-naczyniowego systemu;
  •  7 (9,21%) studentów mieli dobrą ocenę funkcjonalnego stanu oddechowego i sercowo-naczyniowego systemu.
  • Pod koniec badania u studentów głównej grupy indeks Skibinski dorównał 32,42±0,92 (p < 0,05), czyli zwyżkował na 14,14 i odpowiadał dobremu poziomu. U studentów kontrolnej grupy stał się 21,13±0,99, zwyżkując tylko na 2,11 i dorównał dostatecznemu poziomu.
  • W głównej grupie było ustalono, że:
  •  tylko u 23 (30,26%) studentów została dostateczna ocena funkcjonalnego stanu oddechowego i sercowo-naczyniowego systemu;
  •  u 53 (69,74%) studentów stała się dobra ocena funkcjonalnego stanu oddechowego i sercowo-naczyniowego systemu.
  • W kontrolnej grupie:
  •  u 1 (1,32%) studenta została niedostateczna ocena funkcjonalnego stanu oddechowego i sercowo-naczyniowego systemu;
  •  62 (81,58%) studentów mieli dostateczną ocenę funkcjonalnego stanu oddechowego i sercowo-naczyniowego systemu;
  •  u 13 (17,10%) studentów stała się dobrą ocena funkcjonalnego stanu oddechowego i sercowo-naczyniowego systemu.
  • Przy jednakowych wolnych dniach danych na początku badania w obu grupach, znaczną podwyżkę indeksu Skibinski w głównej grupie można wyjaśnić stosowaniem zaproponowanego systemu uzdrowienia, co sprzyjało polepszaniu funkcjonalnego stanu kardiorespiratornego systemu.
  • Za pomocą funkcjonalnej próbki Ruffe określano fizyczną zdolność do pracy studentów. Tę próbkę wybrano przez jej właściwość: po stosunkowo niedużym obciążeniu określa się częstość akcji serca w różne okresy odbudowy.
  • W szczególności, u 18 (23,68%) studentów głównej grupy była zła fizyczna zdolność do pracy, u 51 (67,11%) – dostateczna, u 3 (3,95%) – średnia i u 4 (5,26%) – dobra. W kontrolnej grupie u 17 (22,37%) studentów była zła fizyczna zdolność do pracy, u 49 (64,47%) – dostateczna, u 5 (6,58%) – średnia i u 5 (6,58%) – dobra.
  • Według wyników funkcjonalnej próbki Ruffe na początku badania (tablica. 2) było określono, że u studentów głównej grupy średnio dostateczna fizyczna zdolność do pracy, ponieważ indeks Ruffe dorównał 12,75±0,29. U studentów kontrolnej grupy indeks Ruffe był 12,21±0,32, co też odpowiada dostatecznej fizycznej zdolności do pracy.
  • Dostateczna fizyczna zdolność do pracy ograniczała w pewnym stopniu aktywność studentów, co żądało przeprowadzenia odpowiedniej korekcji.
  • Pod koniec badania według wyników funkcjonalnej próbki Ruffe było ujawniono, że wskaźniki studentów głównej grupy były znacznie wyższe: tylko u 2 (2,63%) studentów została zła fizyczna zdolność do pracy i u 6 (7,89%) – dostateczna, u 35 (46,05%) – stała się średnia, 31 (40,79%) – stała się dobra i u 2 (2,63%) – wysoka. U studentów kontrolnej grupy wskaźniki były znacznie niższe: u 16 (21,05%) – zła, u 40 (52,63%) – dostateczna, u 13 (17,11%) – średnia i tylko u 7 (9,21%) – dobra, wysokiej nie potwierdzono u żadnego studenta.
  • Zatem, pod koniec badania średni poziom fizycznej zdolności do pracy u studentów głównej grupy stał się średnim (7,30±0,28), co objaśnia się słusznością dopasowanej metodyki uzdrowienia. Dzięki indywidualizowanemu podejściu w głównej grupie udało się odnowić fizyczną zdolność do pracy i zwiększyć ją. U studentów kontrolnej grupy tak i został średni poziom fizycznej zdolności do pracy dostatecznym (11,47±0,35).
  • Wnioski. O polepszaniu stanu zdrowie świadczy ocena funkcjonalnego stanu studentów głównej grupy pod koniec badania: znacząca podwyżka funkcjonalnych możliwości kardiorespiratornego systemu według wyników próbek Sztange i Gencza , wyznaczenia indeksu Skibinski . Potwierdzeniem tego jest również to, że dzięki indywidualizowanemu podejściu w głównej grupie udało się odnowić fizyczną zdolność do pracy i zwiększyć ją według wyników funkcjonalnej próbki Ruffe.
  • Adnotacja. Pod koniec badania, dzięki stosowaniu zaproponowanej metodyki uzdrowienia u studentów głównej grupy, udało się odnowić funkcję oddechowych i sercowo-naczyniowych systemów do możliwości zdrowych niewysportowanych ludzi. Taka sama podwyżka funkcjonalnych możliwości studentów głównej grupy jest odnotowana za pomocą wyznaczenia indeksu Skibinski – było przeprowadzono kombinowaną ocenę funkcji oddechowych i sercowo-naczyniowych systemów studentów i określono jej wzrostu z dostatecznego do dobrego poziomu.
  • References
  • 1. Бондарчук Н.Я. Диференційований підхід до фізичного виховання студентів з різних біогеохімічних зон Закарпаття: автореф. дис. на здобуття наук. ступеня канд. наук фіз. вих. і спорту: спец 24.00.02 «Фізична культура, фізичне виховання різних груп населення». – Львів, 2006. - 24 с.
  • 2. Волков В.Л. Розвиток фізичних здібностей студентів у системі фізичної підготовки: монографія. – К.: Освіта України, 2011. - 420 с.
  • 3. Євтух М.І., Григус І.М. Аналіз стану фізичної підготовленості студентів ВНЗ // Спортивна наука України, 2011. – № 9. – С. 62–67.
  • 4. Кулаков Ю., Демидова І. Аналіз навчально-оздоровчої роботи з фізичного виховання у Миколаївському державному університеті // Педагогіка, психологія та мед.-біол. пробл. фіз. виховання і спорту. – 2006. – № 4. – С. 85–87.
  • 5. Магльований А.В., Шимечко І.М., Боярчук О.М., Мороз Є.І. Динаміка показників фізичного здоров’я студентів, які займаються силовими вправами // Педагогіка, психологія та мед.-біол. пробл. фіз. виховання і спорту. – 2011. – № 1. – С. 80–83.
  • 6. Марчук В. Деякі аспекти оптимізації системи управління фізичним станом студентів-першокурсників //Актуальні проблеми розвитку руху “Спорт для всіх” у контексті європейської інтеграції України: мат. науково-практ. конф., 24-26 червня 2004 р. – Тернопіль, 2004. – С. 321-322.
  • 7. Стоянов В.А. Актуалізація занять фізичною культурою в умовах гуманітарних вищих навчальних закладів // Педагогіка, психологія та мед.-біол. пробл. фіз. виховання і спорту. – Х., 2002. – № 5. – С. 61–68.
  • 8. Сурова С.О. Контроль та оцінка фізичної підготовленості до професійної діяльності студентів швейного фаху: навчально-методичний посібник. – К.: Освіта України, 2008, 64 с.
  • 9. Терещенко О.В. Вплив занять плаванням на фізичну підготовленість студентів основної медичної групи: автореф. дис.. … канд. наук з фіз..вих. і спорту – спец. 24.00.02. – «Фізична культура, фізичне виховання різних груп населення». – Харків, 2011. – 21 с.
  • 10. Турчина Н.И. Педагогические особенности моделей физического воспитания студентов вузов на разных курсах обучения: : автореф. дис.. … канд. наук з фіз..вих. і спорту – спец. 24.00.02. – «Фізична культура, фізичне виховання різних груп населення». – К., 2009. – 23 с.
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 12.01.2013.
  • Revised: 15.04.2013.
  • Accepted: 27.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J of H Ss) 2013; 3 (5): 657-670
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • IMPROVING THE PHYSICAL HEALTH OF STUDENTS WITH PHYSICAL EXERCISES PROPOSED BY TYPE OF AUTONOMIC NERVOUS SYSTEM
  • Polepszenie poziomu fizycznego zdrowia studentów przy pomocy zaproponowanych ćwiczeń ruchowych z uwzględnieniem typu autonomicznego nerwowego systemu
  • Krzysztof Prusik, Katarzyna Prusik, Igor Grygus1
  • Academy of physical education and sport in Gdansk
  • 1State University of water management and use of natural resources
  • Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku
  • 1Państwowy Uniwersytet Gospodarki Wodnej i Wykorzystania Zasobów Naturalnych
  • Keywords: students, the level of physical health, the autonomic nervous system.
  • Słowa kluczowe: studenci, poziom zdrowia fizycznego, autonomiczny układ nerwowy.
  • Abstract
  • Level of physical education in high school is not conducive to the effective reduction of the deficit of motive activity of students, which is one of the reasons various deviations in their health. The health of young people is essential and defining moment of well-being of society and its progressive development.
  • The basic principle of the impact physical activity core group of students with different types of autonomic nervous system was the principle of individualization of physical activity, not dropping the weights regularity and consistency. The load volume was optimal, at the level of preparedness that much depended on the type of dominance of the autonomic nervous system. All students conducted a rapid assessment of the overall level of physical health by Apanasenko G.L. at the beginning and end of the study.
  • With the prevalence of type counting of the autonomic nervous system, significantly higher levels of physical health were found among students at the end of the study the main group in which the overall assessment of physical health reached a level above the average.
  • Streszczenie
  • Poziom wychowania fizycznego w szkole średniej nie sprzyja efektywnej redukcji deficytu aktywności napędowej studentów, co jest jednym z powodów, dla odchylenia różne w ich zdrowie. Zdrowia młodzieży jest niezbędna i momentem dobrobytu społeczeństwa i jego stopniowy rozwój.
  • Podstawową zasadą oddziaływania grupy podstawowej aktywności fizycznej uczniów z różnymi rodzajami autonomicznego układu nerwowego była zasada indywidualizacji aktywności fizycznej, nie obciąża upuszczenie prawidłowości i spójności. Objętość wsadu było optymalne, w gotowości, że wiele zależało od rodzaju dominacji autonomicznego układu nerwowego. Wszyscy studenci przeprowadzili szybką ocenę ogólnego poziomu zdrowia fizycznego przez Apanasenko G.L. na początku i na końcu badania.
  • Z występowaniem liczenia typu autonomicznego układu nerwowego, znacznie wyższy poziom zdrowia fizycznego znaleziono wśród studentów na koniec badania grupy głównej, w którym całkowita ocena stanu zdrowia fizycznego osiągnęła poziom powyżej średniej.
  • Wstęp. W strukturze młodego pokolenia studenci są szczególną socjalną grupą, która cechuje się specyficznymi warunkami pracy i życia, koniecznością adaptacji do zestawu nowych czynników, napięciem odpornościowych układów organizmu. Poziom fizycznej edukacji w wyższej szkole nie sprzyja skutecznemu zmniejszeniu deficytu ruchowej aktywności studentów, co jest jedną z przyczyn różnego rodzaju odchyleń w ich zdrowiu. Stan zdrowia młodzieży jest koniecznym warunkiem i określającym momentem pomyślności społeczeństwa i jego progresywnego rozwoju [2, 3, 4].
  • Analiza współczesnych badań w branży fizjologii sportu i sportowej medycyny świadczy, że większość prac, poświęconych sportowej tematyce, dotyczy oddzielnych charakterystyk funkcjonalnego stanu sportowców w różnych warunkach treningowej i rywalizacyjnej działalności [6, 7].
  • Wyniki badań ostatnich lat świadczą o tym, że duże znaczenie dla zapewnienia efektywnej sportowej działalności odgrywają indywidualistyczne typologiczne właściwości nerwowego systemu [1, 5]. Jednak ich analiza pokazuje, że studiowano pytania słuszności kształtowania psychofizjologicznych funkcji w ontogenezie, właściwości nerwowych procesów i ich związek z psychicznymi, wegetatywnymi reakcjami, a także z charakterem umysłowej i sportowej działalności człowieka, ale mało badań są poświęcone wyznaczeniu poziomu fizycznego zdrowia studentów w ciągu edukacyjnego procesu z uwzględnieniem przewagi typu autonomicznego nerwowego systemu.
  • Zadanie badania – ocenić skuteczność wpływu zaproponowanych ruchowych teningów ogólnofizycznych obciążeń w zależnści od przewagi typu autonomicznego nerwowego systemu na poziom fizycznego zdrowia studentów.
  • Wyniki badań.
  • Główną zasadą wpływu ruchowej aktywności studentów głównej grupy z różnym typem autonomicznego nerwowego systemu była zasada indywidualizacji wysiłków fizycznych, a również systematyczność i stopniowość. Obciążenia za objętością były optymalne, odpowiadały poziomu przygotowania, co znacznie zależało od przewagi typu autonomicznego nerwowego systemu. Jednym z głównych problemów optymalizacji było ustalenie współzależności między wykonaniem wysiłku fizycznego i jego skutecznym działaniem na funkcjonalne systemy organizmu. Wszystkim studentom przeprowadzono ekspresową ocenę ogólnego poziomu fizycznego zdrowia wg G. Apanasenko na początku i pod koniec badania.
  • Na początku badania u studentów kontrolowanej grupy z przewagą normotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu za indeksem masy ciała 1 (2,04%) student miał poziom niski, 1 (2,04%) – niżej średniego, 16 (32,65%) – średni, 1 (2,04%) – wysoki. Za życiowym indeksem: 1 (2,04%) student miał poziom niski, 2 (4,08%) – niżej średniego, 2 (4,08%) – średni, 8 (16,33%) – wyżej średniego, 6 (12,24%) – wysoki. Przy wyznaczeniu siłowego indeksu 5 (10,20%) studentów mieli niski poziom, 4 (8,16%) – niżej średniego, 1 (2,04%) – średni, 8 (16,33%) – wyżej średniego, 1 (2,04%) – wysoki poziom. Indeks Robinsona odnotował u 1 (2,04%) studenta niski poziom, u 7 (14,29%) – niżej średniego, u 7 (14,29%) – średni i u 4 (8,16%) – powyżej średniego. Czas odbudowy po przysiadach pokazał, że u 3 (6,12%) studentów poziom zdrowia jest niski, u 5 (10,20%) – niżej średniego, u 7 (14,29%) – średni i u 4 (8,16%) – wyżej średniego.
  • U studentów głównej grupy z przewagą normotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu na początku badania za indeksem masy ciała 2 (4,08%) studentów mieli poziom niżej średniego, 9 (18,37%) – średni i 6 (12,24%) – wyżej średniego. Za życiowym indeksem: 4 (8,16%) studentów mieli poziom niżej średniego, 3 (6,12%) – średni, 2 (4,08%) – wyżej średniego i 8 (16,33%) – wysoki. Przy wyznaczeniu siłowego indeksu 13 (26,53%) studentów mieli niski poziom, 3 (6,12%) – wyżej średniego i 1 (2,04%) – wysoki poziom. Indeks Robinsona odnotował u 1 (2,04%) studenta niski poziom, u 3 (6,12%) – niżej średniego, u 7 (14,29%) – średni, u 4 (8,16%) – wyżej średniego i u 1 (2,04%) – wysoki poziom. Czas odbudowy po przysiadach pokazał, że u 3 (6,12%) studentów poziom zdrowia jest niski, u 7 (14,29%) – niżej średniego, u 5 (10,20%) – średni, u 1 (2,04%) – wyżej średniego i u 1 (2,04%) – wysoki.
  • Ogólna ocena poziomu fizycznego zdrowia (suma punktów) u studentów kontrolowanej grupy z przewagą normotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu na początku badania składała: 6 (12,24%) studentów mieli niski poziom, 8 (16,33%) – niżej średniego i 5 (10,20%) – średni.
  • U studentów głównej grupy z przewagą normotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu ogólna ocena poziomu fizycznego zdrowia (suma punktów) na początku badania składała: 10 (20,41%) mieli niski poziom, 3 (6,12%) – niżej średniego i 4 (8,16%) – średni.
  • Wśród studentów kontrolowanej grupy z przewagą sympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu na początku badania za indeksem masy ciała 1 (2,04%) student miał poziom niski, 1 (2,04%) – niżej średniego, 17 (34,69%) – średni i 1 (2,04%) – wyżej średniego. Za życiowym indeksem 5 (10,20%) studentów mieli poziom niski, 3 (6,12%) – niżej średniego, 5 (10,20%) – średni, 5 (10,20%) – wyżej średniego i 3 (6,12%) – wysoki. Przy wyznaczeniu siłowego indeksu 8 (16,33%) studentów mieli niski poziom, 8 (16,33%) – niżej średniego, 4 (8,16%) – średni i 1 (2,04%) – wyżej średniego. Indeks Robinsona odnotował u 4 (8,16%) studentów niski poziom, u 8 (16,33%) – niżej średniego, u 3 (6,12%) – średni i u 6 (12,24%) – wyżej średniego. Czas odbudowy po przysiadach pokazał, że u 1 (2,04%) studenta poziom zdrowia jest niski, u 4 (8,16%) – niżej średniego, u 11 (22,45%) – średni, u 1 (2,04%) – wyżej średniego i u 4 (8,16%) – wysoki.
  • W głównej grupie wśród studentów z przewagą sympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu na początku badania za indeksem masy ciała 3 (6,12%) studentów mieli poziom niżej średniego, 16 (32,65%) – średni i 3 (6,12%) – wyżej średniego. Za życiowym indeksem 2 (4,08%) studentów mieli poziom niżej średniego, 1 (2,04%) – średni, 9 (18,37%) – wyżej średniego i 10 (20,41%) – wysoki. Przy wyznaczeniu siłowego indeksu 9 (18,37%) studentów mieli niski poziom, 4 (8,16%) – niżej średniego, 3 (6,12%) – średni, 3 (6,12%) – wyżej średniego i 3 (6,12%) – wysoki poziom. Indeks Robinsona odnotował u 1 (2,04%) studenta niski poziom, u 8 (16,33%) – niżej średniego, u 4 (8,16%) – średni, u 8 (16,33%) – wyżej średniego i u 1 (2,04%) – wysoki poziom. Czas odbudowy po przysiadach pokazał, że u 3 (6,12%) studentów poziom zdrowia jest niski, u 6 (12,24%) – niżej średniego, u 8 (16,33%) – średni, u 4 (8,16%) – wyżej średniego i u 1 (2,04%) – wysoki.
  • Ogólna ocena poziomu fizycznego zdrowia (suma punktów) u studentów kontrolowanej grupy z przewagą sympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu na początku badania składała: 9 (18,37%) studentów mieli niski poziom, 7 (14,29%) – niżej średniego, 4 (8,16%) – średni i 1 (2,04%) – wyżej średniego.
  • U studentów głównej grupy z przewagą sympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu ogólna ocena poziomu fizycznego zdrowia (suma punktów) na początku badania składała: 6 (12,24%) mieli niski poziom, 8 (16,33%) – niżej średniego i 8 (16,33%) – średni.
  • Podczas obserwacji studentów kontrolowanej grupy z przewagą parasympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu na początku badania za indeksem masy ciała 1 (2,04%) student miał poziom niżej średniego, 7 (14,29%) – średni i 1 (2,04%) – wyżej średniego. Za życiowym indeksem 1 (2,04%) student miał poziom niżej średniego, 2 (4,08%) – średni, 4 (8,16%) – wyżej średniego i 2 (4,08%) – wysoki. Przy wyznaczeniu siłowego indeksu 1 (2,04%) student miał niski poziom, 3 (6,12%) – niżej średniego, 1 (2,04%) – średni i 4 (8,16%) – wyżej średniego. Indeks Robinsona odnotował u 3 (6,12%) studentów poziom niżej średniego, u 6 (12,24%) – średni i u 1 (2,04%) – wyżej średniego. Czas odbudowy po przysiadach pokazał, że u 3 (6,12%) studentów poziom zdrowia jest średni, u 4 (8,16%) – wyżej średniego i u 2 (4,08%) – wysoki.
  • W głównej grupie wśród studentów z przewagą parasympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu na początku badania za indeksem masy ciała 8 (16,33%) studentów mieli poziom średni i 1 (2,04%) – wysoki. Za życiowym indeksem 1 (2,04%) student miał poziom niski, 1 (2,04%) – średni i 8 (16,33%) – wysoki. Przy wyznaczeniu siłowego indeksu 2 (4,08%) studentów mieli niski poziom, 3 (6,12%) – niżej średniego, 1 (2,04%) – średni i 4 (8,16%) – wyżej średniego. Indeks Robinsona odnotował u 1 (2,04%) studenta poziom niżej średniego, u 3 (6,12%) – średni, u 5 (10,20%) – wyżej średniego i u 1 (2,04%) – wysoki poziom. Czas odbudowy po przysiadach pokazał, że u 4 (8,16%) studentów poziom zdrowia niżej średniego, u 3 (6,12%) – średni i u 3 (6,12%) – wyżej średniego.
  • Ogólna ocena poziomu fizycznego zdrowia (suma punktów) u studentów kontrolowanej grupy z przewagą parasympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu na początku badania składała: 4 (8,16%) studentów mieli poziom niżej średniego, 4 (8,16%) – średni i 1 (2,04%) – wyżej średniego.
  • U studentów głównej grupy z przewagą parasympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu ogólna ocena poziomu fizycznego zdrowia (suma punktów) na początku badania składała: 3 (6,12%) mieli niski poziom, 6 (12,24%) – średni i niżej średniego i 1 (2,04%) – wyżej średniego.
  • Uogólnione wskaźniki studentów kontrolowanej grupy z przewagą normotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu na początku badania za indeksem masy ciała stanowili 22,49±0,53 kg/m2 (0 pkt), za życiowym indeksem 62,33±1,41 ml/kg (0 pkt), za siłowym indeksem 66,53±2,25 % (1 pkt), za indeksem Robinsona 95,37±2,65 j.u. (- 1 pkt), za czasem odbudowy 116,32±8,40 s (3 pkt) i ogólna ocena 4,63±0,98 pkt, co odpowiada poziomu niżej średniego.
  • U studentów głównej grupy z przewagą normotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu uogólnione wskaźniki na początku badania za indeksem masy ciała stanowili 23,30±0,55 kg/m2 (0 pkt), za życiowym indeksem 64,01±1,98 ml/kg (0 pkt), za siłowym indeksem 59,84±2,80 % (- 1 pkt), za indeksem Robinsona 92,31±3,41 j.u. (0 pkt), za czasem odbudowy 131,41±9,61 s (1 pkt) i ogólna ocena 3,35±0,86 pkt, co odpowiada niskiemu poziomu.
  • Uogólnione wskaźniki studentów kontrolowanej grupy z przewagą sympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu na początku badania za indeksem masy ciała stanowili 21,98±0,35 kg/m2 (0 pkt), za życiowym indeksem 57,46±1,44 ml/kg (1 pkt), za siłowym indeksem 60,38±1,72 % (- 1 pkt), za indeksem Robinsona 95,91±2,93 j.u. (- 1 pkt), za czasem odbudowy 105,10±7,92 s (3 pkt) i ogólna ocena 3,90±0,82 pkt, co odpowiada niskiemu poziomu.
  • U studentów głównej grupy z przewagą sympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu uogólnione wskaźniki na początku badania za indeksem masy ciała stanowili 22,39±0,40 kg/m2 (0 pkt), za życiowym indeksem 66,11±1,61 ml/kg (3 pkt), za siłowym indeksem 63,40±2,93 % (0 pkt), za indeksem Robinsona 91,09±3,21 j.u.(0 pkt), za czasem odbudowy 118,00±9,07 s (3 pkt) i ogólna ocena 5,55±0,62 pkt, co odpowiada poziomu niżej średniego.
  • Uogólnione wskaźniki studentów kontrolowanej grupy z przewagą parasympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu na początku badania za indeksem masy ciała stanowili 21,96±0,77 kg/m2 (0 pkt), za życiowym indeksem 61,58±1,51 ml/kg (2 pkt), za siłowym indeksem 68,80±2,13% (1 pkt), za indeksem Robinsona 92,13±2,36 j.u.(0 pkt), za czasem odbudowy 77,33±5,88 s (5 pkt) i ogólna ocena 7,22±0,83 pkt, co odpowiada średniemu poziomu.
  • U studentów głównej grupy z przewagą parasympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu uogólnione wskaźniki na początku badania za indeksem masy ciała stanowili 22,92±0,75 kg/m2 (0 pkt), za życiowym indeksem 65,57±2,58 ml/kg (2 pkt), za siłowym indeksem 66,16±3,41% (1 pkt), za indeksem Robinsona 82,74±4,19 j.u. (3 pkt), za czasem odbudowy 100,50±9,71 s (5 pkt) i ogólna ocena 7,70±1,39 okt, co odpowiada średniemu poziomu.
  • Czyli, na początku badania w kontrolowanej grupie było 15 (30,61%) studentów z niskim poziomem zdrowia, 19 (38,78%) – z poziomem niżej średniego, 13 (26,53%) – ze średnim poziomem i 2 (4,08%) – z poziomem wyżej średniego. W głównej grupie na początku badania było 19 (38,78%) studentów z niskim poziomem zdrowia, 11 (22,45%) – z poziomem niżej średniego, 18 (36,73%) – ze średnim poziomem i 1 (2,04%) – z poziomem wyżej średniego.
  • Pod koniec badania u studentów kontrolowanej grupy z przewagą normotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu za indeksem masy ciała 2 (4,08%) studentów mieli poziom fizycznego zdrowia niżej średniego, 15 (30,61%) – średni, 1 (2,04%) – wyżej średniego i 1 (2,04%) – wysoki. Za życiowym indeksem: 3 (6,12%) studentów mieli poziom niżej średniego, 3 (6,12%) – średni, 7 (14,29%) – wyżej średniego i 5 (10,20%) – wysoki. Przy wyznaczeniu siłowego indeksu 6 (12,24%) studentów mieli niski poziom, 3 (6,12%) – niżej średniego, 1 (2,04%) – średni, 8 (16,33%) – wyżej średniego i 1 (2,04%) – wysoki poziom. Indeks Robinsona odnotował u 7 (14,29%) studentów poziom niżej średniego, u 8 (16,33%) – średni i u 4 (8,16%) – wyżej średniego. Czas odbudowy po przysiadach pokazał, że u 2 (4,08%) studentów poziom zdrowia jest niski, u 7 (14,29%) – niżej średniego, u 6 (12,24%) – średni, u 3 (6,12%) – wyżej średniego, u 1 (2,04%) – wysoki.
  • U studentów głównej grupy z przewagą normotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu pod koniec badania ustalono znaczne polepszenie poziomu fizycznego zdrowia. W szczególności, za indeksem masy ciała 13 (26,53%) studentów już mieli średni poziom i 4 (8,16%) – wyżej średniego. Za życiowym indeksem: 2 (4,08%) studentów mieli poziom fizycznego zdrowia wyżej średniego i 15 (30,61%) – wysoki. Przy wyznaczeniu siłowego indeksu 17 (34,69%) studentów mieli wysoki poziom. Indeks Robinsona odnotował u 2 (4,08%) studentów poziom niżej średniego, u 6 (12,24%) – średni, u 8 (16,33%) – wyżej średniego, u 1 (2,04%) – wysoki poziom. Czas odbudowy po przysiadach pokazał, że u 1 (2,04%) studenta poziom zdrowia został niżej średniego, u 3 (6,12%) – średni i u 9 (18,37%) – wyżej średniego , u 4 (8,16%) – wysokim.
  • Ogólna ocena poziomu fizycznego zdrowia (suma punktów) u studentów kontrolowanej grupy z przewagą normotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu pod koniec badania składała: 7 (14,29%) studentów mieli niski poziom, 7 (14,29%) – niżej średniego, 3 (6,12%) – średni i 2 (4,08%) – wyżej średniego. Znaczący wzrost ogólnej oceny poziomu fizycznego zdrowia był odnotowany u studentów głównej grupy pod koniec badania. Już 8 (16,33%) studentów mieli średni poziom, 7 (14,29%) – wyżej średniego, 2 (4,08%) – wysoki.
  • U studentów kontrolowanej grupy z przewagą sympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu pod koniec badania za indeksem masy ciała 3 (6,12%) studentów mieli poziom fizycznego zdrowia niżej średniego i 18 (36,73%) – średni. Za życiowym indeksem: 5 (10,20%) studentów mieli niski poziom, 4 (8,16%) – niżej średniego, 4 (8,16%) – średni, 7 (14,29%) – wyżej średniego i 1 (2,04%) – wysoki. Podczas wyznaczenia siłowego indeksu 9 (18,37%) studentów mieli niski poziom, 7 (14,29%) – niżej średniego, 4 (8,16%) – średni i 1 (2,04%) – wyżej średniego. Indeks Robinsona odnotował u 11 (22,45%) studentów poziom niżej średniego, u 4 (8,16%) – średni i u 6 (12,24%) – wyżej średniego. Czas odbudowy po przysiadach pokazał, że u 4 (8,16%) studentów poziom zdrowia niżej średniego, u 10 (20,41%) – średni, u 2 (4,08%) – wyżej średniego i u 5 (10,20%) – wysoki.
  • Pod koniec badania ustalono znaczące polepszenie poziomu fizycznego zdrowia studentów głównej grupy z przewagą sympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu. Tak, za indeksem masy ciała 21 (42,86%) studentów już mieli średni poziom i 1 (2,04%) – wyżej średniego. Za życiowym indeksem: 2 (4,08%) studentów mieli poziom fizycznego zdrowia wyżej średniego i 20 (40,82%) – wysoki. Przy wyznaczeniu siłowego indeksu 1 (2,04%) student miał poziom fizycznego zdrowia wyżej średniego i 21 (42,86%) studentów mieli wysoki poziom. Indeks Robinsona odnotował u 1 (2,04%) studenta poziom fizycznego zdrowia niżej średniego, u 9 (18,37%) – średni, u 11 (22,45%) – wyżej średniego i u 1 (2,04%) – wysoki poziom. Czas odbudowy po przysiadach pokazał, że u 5 (10,20%) studentów poziom zdrowia został niżej średniego, u 5 (10,20%) – średni, u 7 (14,29%) – wyżej średniego i u 5 (10,20%) – wysokim.
  • Ogólna ocena poziomu fizycznego zdrowia (suma punktów) u studentów kontrolowanej grupy z przewagą sympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu pod koniec badania składała: 8 (16,33%) studentów mieli niski poziom, 5 (10,20%) – niżej średniego, 7 (14,29%) – średni i 1 (2,04%) – wyżej średniego.
  • Natomiast widzimy znaczący wzrost ogólnej oceny poziomu fizycznego zdrowia u studentów głównej grupy z przewagą sympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu pod koniec badania. Było odnotowano, że już 14 (28,57%) studentów mieli średni poziom, 6 (12,24%) – wyżej średniego i 2 (4,08%) – wysoki.
  • Pod koniec badania u studentów kontrolowanej grupy z przewagą parasympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu za indeksem masy ciała 1 (2,04%) student miał poziom fizycznego zdrowia niżej średniego, 7 (14,29%) – średni i 1 (2,04%) – wyżej średniego. Za życiowym indeksem: 3 (6,12%) studentów mieli średni poziom, 4 (8,16%) – wyżej średniego i 2 (4,08%) – wysoki. Przy wyznaczeniu siłowego indeksu 1 (2,04%) student miał niski poziom, 2 (4,08%) – niżej średniego, 2 (4,08%) – średni i 4 (8,16%) – wyżej średniego poziom. Indeks Robinsona odnotował u 1 (2,04%) studenta poziom niżej średniego, u 7 (14,29%) – średni i u 1 (2,04%) – wyżej średniego. Czas odbudowy po przysiadach pokazał, że u 2 (4,08%) studentów poziom fizycznego zdrowia jest średni, u 4 (8,16%) – wyżej średniego i u 3 (6,12%) – wysoki.
  • U studentów głównej grupy z przewagą parasympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu pod koniec badania odnotowano znaczące polepszenie poziomu fizycznego zdrowia. W szczególności, za indeksem masy ciała 10 (20,41%) studentów już mieli średni poziom; za życiowym indeksem 1 (2,04%) student miał poziom fizycznego zdrowia wyżej średniego i 9 (18,37%) – wysoki. Przy wyznaczeniu siłowego indeksu 4 (8,16%) studentów mieli poziom fizycznego zdrowia wyżej średniego i 6 (12,24%) – wysoki poziom. Za indeksem Robinsona byli 2 (4,08%) studentów ze średnim poziomem, 5 (10,20%) – wyżej średniego i 3 (6,12%) – z wysokim poziomem. Czas odbudowy po przysiadach pokazał, że tylko u 1 (2,04%) studenta poziom fizycznego zdrowia został średnim, a u 3 (6,12%) stał się wyżej średniego i u 6 (12,24%) – wysokim.
  • Ogólna ocena poziomu fizycznego zdrowia (suma pkt) u studentów kontrolowanej grupy z przewagą parasympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu pod koniec badania składała: 3 (6,12%) studentów mieli poziom niżej średniego, 5 (10,20%) – średni i 1 (2,04%) – wyżej średniego.
  • Znacznie istotniejszy wzrost ogólnej oceny poziomu fizycznego zdrowia był odnotowany u studentów głównej grupy z przewagą parasympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu pod koniec badania. Wśród nich tylko 2 (4,08%) studentów mieli średni poziom, 3 (6,12%) już mieli poziom fizycznego zdrowia wyżej średniego i 5 (10,20%) – wysoki. Pod koniec badania widzimy istotny wzrost poziomu fizycznego zdrowia studentów głównej grupy, w porównaniu ze studentami kontrolowanej grupy. Z pomiędzy studentów kontrolowanej grupy 15 (30,61%) mieli niski poziom fizycznego zdrowia, 15 (30,61%) – niżej średniego, 15 (30,61%) – średni i 4 (8,16%) studentów – wyżej średniego. W głównej grupie, dzięki indywidualistycznemu podejściu, poziom fizycznego zdrowia studentów wiarygodnie zrósł, z niskim poziomem i niżej średniego studentów nie było, 24 (48,98%) studentów ze średnim poziomem fizycznego zdrowia, 16 (32,65%) – wyżej średniego i 9 (18,37%) – z wysokim.
  • Wśród studentów kontrolowanej grupy z przewagą normotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu przeciętna indeksu masy ciała stanowiła 22,54±0,48 kg/m2 (0 pkt), średnia życiowego indeksu 62,36±1,17 ml/kg (2 pkt), średnia siłowego indeksu 68,11±1,84% (1 pkt), średnia indeksu Robinsona 94,23±2,20 j.u.(0 pkt), średnia czasu odbudowy po przysiadach 116,58±7,82 s (3 pkt). Ogólna ocena poziomu fizycznego zdrowia studentów (średnia) kontrolowanej grupy sporządziła 4,79±0,92 (6 pkt), co odpowiada poziomu niżej średniego.
  • O wiele wyższe wskaźniki poziomu fizycznego zdrowia są ujawnione wśród studentów głównej grupy z przewagą normotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu: przeciętna indeksu masy ciała sporządziła 23,38±0,38 kg/m2 (0 pkt), średnia życiowego indeksu 67,64±0,76 ml/kg (3 pkt), średnia siłowego indeksu 92,24±1,39% (3 pkt), średnia indeksu Robinsona 84,35±2,04 j.u. (3 pkt), średnia czasu odbudowy po przysiadach 82,47±3,94 s (5 pkt). Ogólna ocena poziomu fizycznego zdrowia studentów (średnia) głównej grupy sporządziła 12,12±0,51 (14 pkt), co odpowiada poziomu wyżej średniego.
  • U studentów kontrolowanej grupy z przewagą sympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu przeciętna indeksu masy ciała sporządziła 22,02±0,33 kg/m2 (0 pkt), średnia życiowego indeksu 57,31±1,36 ml/kg (1 pkt), średnia siłowego indeksu 60,28±1,73% (-1 pkt), średnia indeksu Robinsona 92,66±2,06 j.u. (0 pkt), średnia czasu odbudowy po przysiadach 101,29±7,47 s (3 pkt). Ogólna ocena poziomu fizycznego zdrowia studentów (średnia) kontrolowanej grupy sporządziła 4,57±0,77 (3 pkt), co odpowiada poziomu niżej średniego.
  • Wiarygodnie wyższe wskaźniki poziomu fizycznego zdrowia są ujawnione wśród studentów głównej grupy z przewagą sympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu: przeciętna indeksu masy ciała sporządziła 22,35±0,30 kg/m2 (0 pkt), średnia życiowego indeksu 69,52±0,98 ml/kg (3 pkt), średnia siłowego indeksu 91,60±2,15% (3 pkt), średnia indeksu Robinsona 83,08±1,73 j.u.(3 pkt), średnia czasu odbudowy po przysiadach 90,91±5,89 s (3 pkt). Ogólna ocena poziomu fizycznego zdrowia studentów (średnia) głównej grupy sporządziła 11,00±0,52 (12 pkt), co odpowiada średniemu poziomu.
  • W przybliżeniu jednakowa tendencja jest zaznaczona i u studentów kontrolowanej grupy z przewagą parasympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu: przeciętna indeksu masy ciała sporządziła 21,94±0,78 kg/m2 (0 pkt), średnia życiowego indeksu 61,99±1,25 ml/kg (2 pkt), średnia siłowego indeksu 69,24±1,89% (1 pkt), średnia indeksu Robinsona 89,04±1,82 j.u. (0 pkt), średnia czasu odbudowy po przysiadach 76,22±5,26 s (5 pkt). Ogólna ocena poziomu fizycznego zdrowia studentów (średnia) kontrolowanej grupy sporządziła 8,11±0,71 (8 pkt), co odpowiada średniemu poziomu.
  • Wiarygodnie wyższe wskaźniki poziomu fizycznego zdrowia są ujawnione wśród studentów głównej grupy z przewagą parasympatotonicznego typu autonomicznego nerwowego systemu: przeciętna indeksu masy ciała sporządziła 22,98±0,58 kg/m2 (0 pkt), średnia życiowego indeksu 69,84±1,21 ml/kg (3 pkt), średnia siłowego indeksu 84,58±1,89% (3 pkt), średnia indeksu Robinsona 75,71±2,91 j.u. (3 pkt), średnia czasu odbudowy po przysiadach 71,00±4,99 s (5 pkt). Ogólna ocena poziomu fizycznego zdrowia studentów (średnia) głównej grupy sporządziła 14,50±0,97 (14 pkt), co odpowiada poziomu wyżej średniego.
  • Wnioski. Główną zasadą wpływu ruchowej aktywności studentów z różnym typem autonomicznego nerwowego systemu była zasada indywidualizacji wysiłków fizycznych, systematyczność i stopniowość. Dzięki stosowaniu zaproponowanych ćwiczeń ruchowych z uwzględnieniem przewagi typu autonomicznego nerwowego systemu, istotnie wyższe wskaźniki poziomu fizycznego zdrowia są ujawnione pod koniec badania wśród studentów głównej grupy, w których ogólna ocena poziomu fizycznego zdrowia sięgała poziomu wyżej średniego.
  • References
  • 1. Агаджанян Н.А., Баевский Р.М., Берсенева А.П. Проблемы адаптации и учение о здоровье. – М.: Изд-во РУДН, 2006. – 284 с.
  • 2. Бабенко В.Г., Євдокимова Л.Г., Тупиця Ю.І., Хапсаліс Г.Л. Загальні передумови успішності фізичного виховання студентів спеціальної медичної групи // Педагогіка, психологія та медико-біологічні проблеми фізичного виховання і спорту. – 2011. – № 12. – С. 5–8.
  • 3. Булатова М., Литвин О. Здоров’я і фізична підготовленість населення України // Теорія і методика фізичного виховання і спорту. – К., 2004. – № 1. – С. 4–9.
  • 4. Драчук А.І. Динаміка стану здоров’я студентів гуманітарних вищих закладів освіти // Педагогіка, психологія та медико-біологічні проблеми фізичного виховання і спорту. – Харків: ХДАДМ (ХХПІ), 2002. – № 22. – С. 23–28.
  • 5. Євтух М.І., Григус І.М. Покращення функціонального стану студентів з допомогою запропонованої методики оздоровлення // Педагогіка, психологія та медико-біологічні проблеми фізичного виховання і спорту : науковий журнал. – Харків : ХОВНОКУ-ХДАДМ, 2012. – № 11. – С. 34–37.
  • 6. Коробейніков Г.В., Бітко С.М., Сакаль Л.Д., Россоха Г.В., Кулініч І.В. Психофізіологічне забезпечення діагностики функціонального стану висококваліфікованих спортсменів // Актуальні проблеми фізичної культури і спорту. – К.: Науковий світ, 2003. – С. 53–60.
  • 7. Магльований А.В., Кунинець О.Б., Дзівенко О.А. Характеристика показників фізичної працездатності студенток медичного університету // Фізіологічний журнал. – Одеса, 2010. – Т. 48. – № 2. – С. 262.
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 12.01.2013.
  • Revised: 12.04.2013.
  • Accepted: 27.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J of H Ss) 2013; 3 (5): 671-692
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • Changes in the Efficiency of the Overall in the Annual Training Cycle of Canoists
  • Zmiany sprawności ogólnej w rocznym cyklu treningowym kajakarzy
  • Mirosława Cieślicka, Marta Tracz, Walery Zukow
  • Kazimierz Wielki University, Bydgoszcz, Poland
  • Key words: efficiency of the overall; annual training cycle; canoeists.
  • Słowa kluczowe: sprawność ogólna; roczny cykl treningowy; kajakarzy.
  • Abstract
  • Level of increase athletic performance in a number of disciplines and events positively shows permanent development of the sport. The competition at a high level requires constant lifting effectiveness. It is a constant, never-ending, in which the player gets an opportunity to improve and use their potential to the limit of their abilities [Ratkowski, 2006, Pilewska, 2002, Cieślicka et al., 2013]. Kayaking is a sport discipline that requires a high level of strength development, strength and increasing use of speed in the skill of rapid development force and its relaxation in the movements executed with considerable frequency in which performs simple circular movements [Rynkiewicz et al., 2009].
  • To achieve a high level of sportsmanship require between 6 and 10 years of systematic training. Desire to obtain maximum athletic performance requires early, respectively, starting a process. The type and the size of the training burden must be tailored to the age of the development of young players. This gives a chance for the implementation of the main purpose of the training is to achieve the maximum result in adulthood, while taking advantage of the potential of each player. Paddling technique and the necessity of its manifestations in many movements necessary to overcome distance start puts high demands with respect to all physical motor skills canoeist (strength, speed, and endurance).
  • The purpose of the research was to determine the type of physique kayakers using the Rohrera index and the measurement of motor skills with the help of the international physical fitness Test [Pilicz, 1997].
  • Streszczenie
  • Przyrost poziomu wyników sportowych w wielu dyscyplinach i konkurencjach w sposób niepodważalny ukazuje permanentny rozwój sportu. Rywalizacja na wysokim poziomie wymaga stałego podnoszenia efektywności działań. Jest to stały, nigdy niekończący się proces, w którym zawodnik staje przed szansą doskonalenia i wykorzystania swojego potencjału do granic własnych możliwości [Ratkowski, 2006, Pilewska, 2002, Cieślicka i wsp., 2013]. Kajakarstwo jest dyscypliną sportową wymagającą wysokiego poziomu rozwoju wytrzymałości, siły oraz szybkości przejawiającej się w umiejętności szybkiego rozwijania siły i jej relaksacji w ruchach wykonywanych ze znaczną częstotliwością, w której wykonuje się proste ruchy cykliczne [Rynkiewicz i wsp., 2009]. Osiągnięcie wysokiego poziomu sportowego wymaga od 6 do 10 lat systematycznego treningu sportowego. Dążenie do uzyskania maksymalnych wyników sportowych wymaga odpowiednio wczesnego rozpoczynania procesu treningowego. Rodzaj i wielkość obciążeń treningowych muszą być dopasowane do wieku rozwojowego młodych zawodników. Postępowanie takie daje szanse na realizację głównego celu treningowego, czyli osiągnięcie maksymalnego rezultatu sportowego w wieku dorosłym, jednocześnie wykorzystując potencjał możliwości każdego zawodnika. Techniki wiosłowania i konieczność jej przejawiania w wielu ruchach, niezbędnych do pokonania dystansu startowego stawia wysokie wymagania względem wszystkich kondycyjnych zdolności motorycznych kajakarza (siły, szybkości oraz wytrzymałości). Celem badań było określenie typ budowy ciała kajakarzy za pomocą wskaźnika Rohrera oraz pomiar stanu zdolności motorycznych przy pomocy Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej [Pilicz, 1997].
  • Introduction
  • The increase in the level of sports results in many sports and events in the indisputable way portrays the permanent development of sport. Rivalry on the high level requires permanent raising the effectiveness of action. It is stood, never not-ending process in which the competitor stops before the chance improving and exploiting its potential to border of own possibilities [Ratkowski, 2006]. The canoeing is a sports sport requiring the high level of development of the endurance, power and the speed manifesting itself in the ability of fast developing power and of her relaxations in moves performed with the significant frequency, in which straight cyclical moves are performed. A need to make these moves in the unsteady position caused by the structure is a substantial impediment of boat. The canoeing also requires for great measure of the developed coordination since oaring oftentimes takes place in changeable weather conditions. The coordination is very important because of the need for the effective action in conditions of the escalating tiredness and the unstable and changeable deuce. Achieving the sports high level requires from 6 to 10 years of the systematic sports training. The aspiration to achieving the maximum sports results requires early beginning the training process appropriately. The kind and the amount of training charges must be fitted to the developmental century of young competitors. Such proceedings give chances of the realization of the main training purpose, i.e. the achievement of the maximum sports result in the century to adults, simultaneously exploiting the potential of the possibility of every competitor. Techniques of oaring and the need for her to display put high requirements in many moves, essential to cover starting distance with regard to all keep-fit motor abilities of the canoeist (powers, speeds and endurances). An expression was a purpose of research type of the build of canoeists with the Rohrera indicator and the measurement of the condition of motor fitnesses with the help of the International Test of the physical fitness.
  • Research methodology
  • Purposes of research
  • Getting information about the state of the level of morphological features was an aim of the research and abilities of motor young candidates to go in for the canoeing in a Military sports club Zawisza Bydgoszcz. These tests were supposed to demonstrate, that recruitment of competitors through selection, and in a young age outweighs on more distant molding them. This action enables the selection of the appropriate specialization. Demonstrating is the next meat and potatoes, that greater predispositions to molding have a youth of people abilities what contributes to create solid foundations up to the later specialist training. Young man - competitor, is also very plastic what gives greater abilities for simpler taking control of basic techniques of the move of oaring.
  • They conducted research thanks to the fullbacks of coaches on the group of secondary school children, for which an age bracket is located from 11 to 13 of year of age. Examined these are young candidates for going in for the canoeing. The measurement concerned two parameters: of condition of motor fitnesses for which the test on the International Test was used of the physical fitness, and the somatic structure in the body weight and the height. 36 competitors participated in tests including 19 girls and 17 boys.
  • Tests were conducted in two directions, because include the somatic, and motor sphere. Examining the somatic build one should measure two values: the body weight, and the height of the body. These tests allowed for favoring different somatotypes according to Kretschmer:
  • Rohrera indicator:
  • W.R = W.R = x 100
  • Tests motoricity they carried based on the International Test of the physical fitness which consists of eight tests: run on distance of 50 m, the long jump from the place, measurement of the force of the hand, measurement of the force relative, overhang on bent hands (girls all age groups, boys up to 11 years), pulling up in the overhang on the bar (boys for 12 years) pendular run on distance 4 x of 10 m with the transfer operation of blocks, sitting positions from lying I put on weight 30s carried out in the time., bend of the torso ahead in standing, prolonged runs: on distance of 600 m (girls and boys up to 11 years), on distance of 800 m (girls for 12 years), on distance of 1000 m (boys for 12 years) [Pilewicz and wsp., 2005]. They were examined dressed in dresses and the casual. Preceded test were a warm-up preparing for making attempts.
  • Results
  • Table 1. Numerical order of examining the somatic development of 13 years girls
  • L.P Sex Age Height
  • bodies [cm] Mass
  • bodies [kg]
  • 1 K 13 156 57.1
  • 2 K 13 154 35
  • 3 K 13 152 51.3
  • 4 K 13 165 55.8
  • 5 K 13 158 40.7
  • 6 K 13 157 53.8
  • 7 K 13 147 46
  • 8 K 13 146 36
  • The table 1 shows results of the examination of the somatic development, which we can read out the age, the height and the body weight of eight examined 13 years girls on. Height of the body highest of girls is equal of 165 cm and as only the height exceeded 160 cm. Five girls are located in a period from 150 - 160 cm however didn't exceed the height of the body of two girls 150 cm. The body mass index looks as follows: four girls about the body weight exceeding 50 kg, two about mass in the period of 40-50 kg, and two girls who mass didn't exceed 40 kg. Mass of the heaviest girl is 57.1 kg next lightest 35.0 kg.
  • Table 2. Putting together the statistics of tests of the somatic development of young people 13 years
  • Age of 13 years
  • Inspected indicator Boys Girls
  • Inspected indicator Height
  • bodies [cm] Mass
  • bodies [kg] Height
  • bodies [cm] Mass
  • bodies [kg]
  • Arithmetic mean 153
  • 42.3 154 47
  • Minimum value 141
  • 30.2 146 35
  • Maximum value 165
  • 61.5 165 57.1
  • Standard deviation 10.21
  • 13.57 6.16 8.86
  • Coefficient of variation 0.067
  • 0.32 0.04 0.19
  • The table shows No. 2 statistical putting together findings of the somatic development of 13 years young people. It is possible here to read out, that the arithmetic mean of the height at boys is 153 cm, a minimum value is 141 cm, however maximum is 165 cm. The standard deviation is located within the limits of 10.21 whereas the coefficient of variation amounts to the 6.7%. At the body weight of boys the arithmetic mean is 42.33 kg, a minimum value is 30.2 kg, maximum 61.5 kg. The standard deviation equals 13.57 however a coefficient of variation is a 32%. At girls an arithmetic mean of the height of the body is 154 cm, minimum value of 146 cm, and maximum 165 cm. The standard deviation takes out 6.16 and the coefficient of variation equals 4%. At the body weight of girls an arithmetic mean is 47 kg, minimum value of 35 kg, maximum whereas 57.1 kg. The standard deviation yield results 8.86, and coefficient of variation of the 19%.
  • Table 3. Numerical order of examining the somatic development of 11 years boys
  • L.P. Sex Age Height body [cm] Mass
  • bodies [kg]
  • 1 M 11 151 34.2
  • 2 M 11 144 39.7
  • 3 M 11 151 39.1
  • 4 M 11 153 38.6
  • 5 M 11 141 41.8
  • 6 M 11 146 31.6
  • 7 M 11 148 37.5
  • 8 M 11 147 31
  • 9 M 11 145 34.6
  • 10 M 11 142 29.2
  • 11 M 11 147 35.2
  • 12 M 11 153 41.7
  • 13 M 11 153 39.7
  • The table shows No. 3 results of the examination of the somatic development, which we can read out the age, the height and the body weight of thirteen examined 11-letnich boys on. The height of the body of the tallest boys is equal of 153 cm. Height pięci crossed boys 150 cm. They stayed chłopcymieszczą oneself in the range from 140 cm to 150 cm. The height of the lowest boy is 141 cm. The body mass index looks as follows: mass of bodies najcięższegoz 41.8 kg takes boys out, one boy still exceeded Mass of 40 kg. Ten boys are located in a period of 30 kg - 40 kg. Mass of only one boy didn't exceed 30 kg.
  • Table 4. Numerical order of examining the somatic development of 11 years girls
  • L.P. Sex Age Height of the body [cm] Mass
  • bodies [kg]
  • 1 K 11 159 52.3
  • 2 K 11 141 41.3
  • 3 K 11 135 30.8
  • 4 K 11 143 40.3
  • 5 K 11 135 32.3
  • 6 K 11 135 29
  • 7 K 11 140 30.6
  • 8 K 11 142 30.8
  • 9 K 11 131 24.6
  • 10 K 11 140 40.3
  • 11 K 11 142 27.8
  • The table shows No. 4 results of the examination of the somatic development, which we can read out the age, the height and the body weight of eleven girls, participating in measurements on. Height of the body highest of girls is equal of 159 cm and as only the height exceeded 150 cm. Six girls are located in a period from 140 -motoricity 150 cm however didn't exceed the height of the body of four girls 140 cm. The body mass index looks as follows: mass of bodies of the heaviest girl is 52.3 kg, three next crossed 40 kg, four up to 30 kg, and three weigh 30 kg below.
  • Table 5. Putting together the statistics of tests of the somatic development of 11-years young people
  • Age of 11 years
  • Inspected indicator Boys Girls
  • Inspected indicator Height
  • bodies [cm] Mass
  • bodies [kg] Height
  • bodies [cm] Mass
  • bodies [kg]
  • Arithmetic mean 148 36.5 140 34.6
  • Minimum value 141 29.2 131 24.6
  • Maximum value 153 41.8 159 52.3
  • Standard deviation 4.17 4.14 7.3 8.07
  • Coefficient of variation 0.028 0.114 0.05 0.23
  • The table shows No. 5 statistical putting together findings of the somatic development of 11 years young people. Arithmetic mean of the measurement of the height for body at boys is 148 cm, minimum value of 141 cm and maximum 153 cm. The standard deviation takes out 4.17 and coefficient of variation of the 2.8%. The average weight of boys is equal of 36.5 kg, next minimal 29.2 kg, and maximum 41.8 kg. The standard deviation is regular 4.14. Rate zmiennści amounts to the 11.4%. At girls the arithmetic mean of the measurement of the height of the body is 140 cm, a minimum value is 131 cm, and maximum it is 159 cm. The standard deviation equals 7.3 whereas a coefficient of variation is a 5%. At the body weight of girls an average is 34.6 kg, minimum value 24.6 kg, next maximum 52.3 kg. The standard deviation took out 8.07 and coefficient of variation of the 23%.
  • Table 6. Analysis results of examined somatotypes of 13 years young people
  • Boys 13 years Result Constitutional type according to Kretschmer Girls 13 years Result Constitutional type according to Kretschmer
  • 1 1.369 Athletic 1 1.504 Picnic
  • 2 1.087 Leptosomatic 2 0.958 Leptosomatic
  • 3 1.077 Leptosomatic 3 1.461 Athletic
  • 4 1.097 Leptosomatic 4 1.242 Leptosomatic
  • 5 1.031 Leptosomatic
  • 6 1.39 Athletic
  • 7 1.448 Athletic
  • 8 1.156 Leptosomatic
  • The table shows analysis results of examined 13 years somatotypes No. 6. It is possible here to read out, that on 12 examined seven persons are Leptosmatycy (58.33%), four persons have an athletic type (33.33%), and one person picnic (8.33%)
  • Table 7. Analysis results of examined somatotypes of 11 years young people
  • Boys 11 years Result Constitutional type according to Kretschmer Girls 11 years Result Constitutional type according to Kretschmer
  • 1 0.993 Leptosomatic 1 1.301 Athletic
  • 2 1.33 Athletic 2 1.473 Athletic
  • 3 1.136 Leptosomatic 3 1.251 Leptosomatic
  • 4 1.078 Leptosomatic 4 1.378 Athletic
  • 5 1.491 Athletic 5 1.312 Athletic
  • 6 1.015 Leptosomatic 6 1.178 Leptosomatic
  • 7 1.157 Leptosomatic 7 1.115 Leptosomatic
  • 8 0.976 Leptosomatic 8 1.075 Leptosomatic
  • 9 1.135 Leptosomatic 9 1.094 Leptosomatic
  • 10 1.02 Leptosomatic 10 1.468 Athletic
  • 11 1.108 Leptosomatic 11 0.971 Leptosomatic
  • 12 1.164 Leptosomatic
  • 13 1.108 Leptosomatic
  • The table shows analysis results of examined 11- years somatotypes No. 7. Above results depict for us, that set about to the test 24 persons. Seven persons have an Athletic type of the structure (29.17%), next seventeen persons Leptosomatic type of the structure (70.83%).
  • Table 8. Numerical order of results of the test on the run on 50 m [sec.]
  • Boys Girls
  • Age examined 13 years 11 years 13 years 11 years
  • 8.7 10.1 8.9 10
  • 7.2 10.3 7.2 9.5
  • 8.1 7.3 8.2 9.5
  • 7.4 7.9 8.1 9.8
  • 11.4 7.9 9.3
  • 6.7 7.9 10
  • 7.4 7.5 8.5
  • 7.5 7.5 7.8
  • 11.6 8.3
  • 7.1 10.4
  • 7.1 8.1
  • 8.5
  • 8.3
  • Table 9. Statistical putting together results of the test on the run on 50 m [sec.]
  • Inspected indicator Boys Girls
  • Age examined 13 years 11 years 13 years 11 years
  • Amount examined 4 13 8 11
  • Arithmetic mean 7.9 8.6 7.9 9.2
  • Minimum value 7.2 6.7 7.2 7.8
  • Maximum value 8.7 11.6 8.9 10.4
  • Standard deviation 0.69 1.71 0.53 0.88
  • Coefficient of variation 0.087 0.2 0.067 0.096
  • The table shows No. 9 statistical data of results of the test on the gear on 50m.
  • Data is shown as follows: amongst 13years boys the arithmetic mean amounts to 7.9 sec. what 57 points give in chalkboards punktacyjnych of physical fitness a minimum value is 7.2 sec. - 66 points, maximum it is 8.7 sec. - only 48 points. The standard deviation is regular 6.69 and coefficient of variation of the 8.7%. Amongst 11 years boys the average amounts to 8.6 sec. - 57 points, minimum value it is 6.7 sec. - 79 points, maximum it is 11.6 sec. - 17 points. Deviation was taken note on 1.71 and coefficient of variation of the 2%. Amongst 13 years girls the average equal of 7.9 sec. was calculated - what 65 gives to the pt, minimum value 7.2 sec.- 75 of pt, maximum 8.9 sec. - 50 of pt Deviation is regular 0.53 and coefficient of variation of the 6.7%. 11-Letnie girls demonstrated the average 9.2 sec. - 53 of pt, minimum value 7.8 sec. - 70 of pt, maximum 10.4 sec. - 41 of pt Deviation was taken note on the level 0.88 and coefficient of variation on poziomie 9,6%.
  • Table 10. Numerical order of results of the test on the long jump from the place [cm]
  • L.P. Boys Girls
  • 13 years 11 years 13 years 11 years
  • 1 139 160 117 135
  • 2 203 140 171 120
  • 3 155 170 101 150
  • 4 169 70 171 135
  • 5 130 166 135
  • 6 170 143 130
  • 7 160 159 125
  • 8 180 172 160
  • 9 130 185
  • 10 170 150
  • 11 150 170
  • 12 160
  • 13 130
  • Table 11. Statistical taking results of the test on the long jump off the place
  • Inspected indicator Boys Girls
  • Age examined 13 years 11 years 13 years 11 years
  • Amount examined 4 13 8 11
  • Arithmetic mean 167 155 150 145
  • Minimum value 139 130 101 120
  • Maximum value 203 180 172 185
  • Standard deviation 27.25 17.61 27.37 20.13
  • Coefficient of variation 0.164 0.113 0.182 0.139
  • The table shows No. 11 results of the attempt of the long jump from the place.
  • Amongst 13 years of boys the arithmetic mean written down was on level 167 a cm, what in chalkboards punktacyjnych gives to the physical fitness 45 of pt, minimum value on 139 cm- 33 of pt, maximum on 203 cm- 61 of pt Deviation took out 27.25 and coefficient of variation of the 16.4%. At 11 years boys the average showed on the level of 155 cm- 50 itself the pt, minimum value on 130 cm- 38 of pt, maximum on 180 cm- 62 of pt Deviation took out 17.61 and coefficient of variation of the 11.3%.
  • At 13 years girls the arithmetic mean was 150 cm- 44 of pt, minimum value of 101 cm- 21 of pt, maximum 172 cm- 55 of pt Deviation equals 27.37 and coefficient of variation of the 18.2%. 11-Letnie girls put the average on the level of 145 cm- 49 pt, minimum value on 120 cm- 36 of pt, maximum on 185 cm- 68 of pt Deviation took out 20.13 and coefficient of variation of the 13.9%.
  • Table 12. Numerical order of results of the test on the run on 600 m/ of 1000 m [sec.] of boys and 600 m/ of 800 m [sec.] of girls
  • Boys Girls
  • L.P. 13 years 11 years 13 years 11 years
  • 1 365 126 283 129
  • 2 249 135 197 129
  • 3 318 116 261 126
  • 4 226 124 260 138
  • 5 132 216 118
  • 6 110 252 132
  • 7 121 261 123
  • 8 120 215 115
  • 9 140 113
  • 10 114 140
  • 11 119 117
  • 12 122
  • 13 126
  • Table 13. Numerical order of results of the test on the run on 1000 m/ of 600 m [sec.] of boys and 800 m/ of 600 m [sec.] of girls
  • Inspected indicator Boys Girls
  • Age examined 13 years 11 years 13 years 11 years
  • Amount examined 4 13 8 11
  • Arithmetic mean 290
  • 123 243 125
  • Minimum value 226 110 197 113
  • Maximum value 365 140 283 140
  • Standard deviation 63.73 8.46 29.87 9.13
  • Coefficient of variation 0.22 0.069 0.123 0.073
  • The table shows No. 13 statistical putting together results of the prolonged race on 600, 800 and 1000 m at young canoeists.
  • Boys 13-year (1000 demonstrated m) average of 290 sec. what gives 44 points in chalkboards punktacyjnych of physical fitness, a minimum value is 226 sec. what 61 gives points, maximum it is 365 sec., - 21 points. The standard deviation develops on the level 63.73 and a coefficient of variation is a 22%. Boys 11-year (600 got m) 123s average. -motoricity 69 pt, minimum value of 110 sec. - 75 pt, maximum 140 sec. - 60 of pt The standard deviation formed on the level 8.46 and the coefficient of variation amounted to the 6.9%. 13-Letnie girls (800 got m) average of 243 sec. - 50 pt, minimum value of 197 sec. - 62 pt, 283 maximum sec. - 40 of pt Deviation is regular 29.87 and coefficient of variation of the 12.3%. 11-Letnie girls demonstrated 125 average sec.- 71 pt, minimum value it is 113 sec. - 75 pt, maximum 140 sec. - 66 of pt Deviation equals 9.13 and coefficient of variation of the 7.3%.
  • Table 15. Numerical order of results of the test on strength of the hand [kg]
  • L.P. Boys Girls
  • 13 years 11 years 13 years 11 years
  • 1 30 21 23 28
  • 2 32 17 24 23
  • 3 21 21 23 21
  • 4 27 25 27 23
  • 5 17 27 25
  • 6 19 25 15
  • 7 21 29 23
  • 8 25 24 23
  • 9 21 17
  • 10 21 21
  • 11 25 17
  • 12 21
  • 13 21
  • Table 15. Statistical putting together results of the test on strength of the hand
  • Inspected indicator Boys Girls
  • Age examined 13 years 11 years 13 years 11 years
  • Amount examined 4 13 8 11
  • Arithmetic mean 28
  • 21 25 21
  • Minimum value 21 17 23 15
  • Maximum value 32 25 29 28
  • Standard deviation 4.8 2.64 2.19 3.83
  • Coefficient of variation 0.174 0.125 0.087 0.179
  • The table portrays No. 15 statistical putting together results of the test on the hand, or the dynamometer of the examined young stock. Results develop as follows: boys 13 - years got the average of 28 kg- 50 pt, minimum value of 21 kg- 41 pt, maximum 32 kg- 56 of pt Deviation constitutes 4.8 and coefficient of variation of the 17.4%. Boys 11-year took note of the average on the level of 21 kg- 54 pt, minimum value of 17 kg- 46 pt, maximum 25 kg- 62 of pt Deviation takes out 2.64 and coefficient of variation of the 12.5%.
  • At girls 13 - years the average is 25 kg- 54 pt, minimum value of 23 kg- 50 pt, maximum 29 kg- 62 of pt Deviation is regular 2.19 and coefficient of variation of the 8.7%. 11-Letnie girls demonstrated the average on the level of 21 kg- 59 pt, minimum value of 15 kg- 47 pt, maximum 28 kg- 73 of pt Deviation constitutes 3.83 and coefficient of variation of the 17.9%.
  • Table 16. Numerical order of results of the attempt to bend hands in the overhang [l.pow.] / [sec.]
  • L.P. Boys Girls
  • 13 years 11 years 13 years 11 years
  • 1 0 9 4 8
  • 2 10 3 45 8
  • 3 1 5 6 22
  • 4 10 14 32 6
  • 5 8 62 13
  • 6 30 31 6
  • 7 11 38 20
  • 8 42 14 32
  • 9 8 19
  • 10 52 6
  • 11 13 25
  • 12 5
  • 13 7
  • Table 17. Statistical putting together results of the attempt to bend hands in the overhang
  • Inspected indicator Boys Girls
  • Age examined 13 years 11 years 13 years 11 years
  • Amount examined 4 13 8 11
  • Arithmetic mean 5
  • 16 29 15
  • Minimum value 0 3 4 6
  • Maximum value 10 52 62 32
  • Standard deviation 5.5 15.48 20.06 9.08
  • Coefficient of variation 1.048 0.972 0.692 0.605
  • The table shows No. 17 statistical putting together results of the attempt to bend hands in the overhang - at boys pulling up on the bar, at girls holding in the overhang.
  • Results look as follows: boys 13-year got average 5 of repeating what gave 58 of them the pt in chalkboards punktacyjnych of physical fitness, a minimum value is 0 repeating that is zero points, maximum 10 podciągnięć- 73 of pt Deviation took out 5.5 and coefficient of variation of the 104.8%. Boys 11-year took note of the average of the amount of 16 sec. - 49 pt, minimum value 3 - 26 pt, maximum 52 - 73 of pt Deviation constitutes 15.48 and coefficient of variation of the 97.2%. 13-Letnie girls got the 29s average. -motoricity 65 pt, 4s minimum value. -motoricity 48 pt, maximum 62s. -motoricity 80 of pt Deviation took out 20.06 and coefficient of variation of the 69.2%. At 11 years girls an average is 15s. -motoricity 57 pt, minimum value 6 - 51 pt, maximum 32s. -motoricity 69 of pt Regular standard deviation 9.08 and coefficient of variation of the 60.5%.
  • Table 18. Numerical order of results of the test on the 4x10m run [sec.]
  • L.P. Boys Girls
  • 13 years 11 years 13 years 11 years
  • 1 13.2 12.3 13.7 11.7
  • 2 11 13.6 11.1 12.8
  • 3 11.7 10.5 12.7 12.3
  • 4 11.1 11.1 11.6 12.9
  • 5 13.1 11.5 11.2
  • 6 10.1 11.6 12.6
  • 7 10.8 11.2 11.5
  • 8 10.9 11.5 11
  • 9 14 11.4
  • 10 10.2 12.9
  • 11 10.8 11.4
  • 12 11.2
  • 13 11.7
  • Table 19. Statistical putting together results of the test on the 4x10m run
  • Inspected indicator Boys Girls
  • Age examined 13 years 11 years 13 years 11 years
  • Amount examined 4 13 8 11
  • Arithmetic mean 11.8
  • 11.6 11.9 12
  • Minimum value 11 10.1 11.1 11
  • Maximum value 13.2 14 13.7 12.9
  • Standard deviation 1.02 1.29 0.89 0.74
  • Coefficient of variation 0.086 0.112 0.075 0.061
  • The table shows No. 19 statistical putting together results of the test on the 4x10m run.
  • At 13 years boys the average amounts to 11.8 sec.- gives it 52 pt in chalkboards punktacyjnych of physical fitness, minimum value 11 - 59 pt, maximum 13.2 sec.- 40 of pt Standard deviation it 1.02 and coefficient of variation of the 8.6%. Boys 11-year got the average 11.6 sec.- 59 pt, minimum value 10.1 p. -motoricity 72 pt, maximum 14 sec.- 38 of pt Deviation took out 1.29 and coefficient of variation of the 11.2%. At 13 years girls the average amounted to 11.9 sec.- 57 pt, minimum value 11.1 sec.- 64 pt, maximum 13.7 sec.- 41 of pt Deviation constitutes 0.89 and coefficient of variation of the 7.5%. 11-Letnie girls got 12 average sec.- 60 pt, minimum value it is 11 sec.- 69 pt, maximum 12.9 sec.- 53 of pt Drawing aside on the level 0.74 and coefficient of variation of the 6.1%.
  • Table 20. Numerical order of results of the test on sitting positions from being in time 30 of the sec. [l.pow.]
  • L.P. Boys Girls
  • 13 years 11 years 13 years 11 years
  • 1 26 24 19 20
  • 2 30 23 30 19
  • 3 21 24 20 24
  • 4 32 27 29 24
  • 5 27 21 26
  • 6 27 18 22
  • 7 24 20 29
  • 8 29 27 28
  • 9 24 29
  • 10 28 22
  • 11 25 27
  • 12 27
  • 13 25
  • Table 21. Statistical taking results of the test on sitting positions off being in time 30 of the sec.
  • Inspected indicator Boys Girls
  • Age examined 13 years 11 years 13 years 11 years
  • Amount examined 4 13 8 11
  • Arithmetic mean 27
  • 26 23 25
  • Minimum value 21 23 18 19
  • Maximum value 32 29 30 29
  • Standard deviation 4.86 1.89 4.84 3.53
  • Coefficient of variation 0.178 0.073 0.21 0.144
  • The table shows statistical putting together results No. 21 tests on sitting positions from lying I put on weight during 30s. 13-year boys took note of average 27 of repeating what gave the pt in scoring 54, minimum value 21 of repeating - 42 pt, maximum 32 of repeating - 64 of pt Deviation took out 4.86 and coefficient of variation of the 17.8%. At boys 11 - years average it 26 powtórzeń- 56 of pt, minimum value 23 powtórzeń- 50 of pt, maximum 29 powtórzeń- 62 of pt Regular deviation 1.89 and coefficient of variation of the 7.3%. 13-Letnie girls got average 23 of repeating what gave 52 of pt, minimum value 18 powtórzeń- 42 pt, maximum 30 of repeating - 66 of pt Odchylnie grew to 4.84 and coefficient of variation up to the 21%. 11-Letnie girls took note of average 25 powtórzeń- 58 of pt, minimum value 19 powtórzeń- 46 pt, maximum 29 of repeating - 66 of pt Odchylnie on the level 3.53 however coefficient of variation of the 14.4%.
  • Table 22. Numerical order of results of the test on the bend of the torso ahead from standing [cm]
  • L.P. Boys Girls
  • 13 years 11 years 13 years 11 years
  • 1 1 17 8 12
  • 2 8 5 9 17
  • 3 4 9 -8 23
  • 4 6 12 11 11
  • 5 16 12 18
  • 6 7 3 4
  • 7 21 27 19
  • 8 12 4 23
  • 9 18 13
  • 10 13 17
  • 11 18 6
  • 12 4
  • 13 11
  • Table 23. Statistical putting together results of the test on the bend of the torso ahead from standing
  • Inspected indicator Boys Girls
  • Age examined 13 years 11 years 13 years 11 years
  • Amount examined 4 13 8 11
  • Arithmetic mean 5
  • 13 8 15
  • Minimum value 1 4 -8 4
  • Maximum value 8 21 27 23
  • Standard deviation 2.99 5.32 9.88 6.26
  • Coefficient of variation 0.629 0.424 1.198 0.422
  • The table portrays No. 23 statistical putting together results of the test on the bend of the torso ahead from standing made by the examined young stock.
  • At boys 13 years an average of 5 cm was observed - constitutes it 54 of pt in chalkboards punktacyjnych of physical fitness, minimum value 1 cm - 48 of pt, maximum 8 cm - 58 of pt Regular deviation 2.99 and coefficient of variation of the 62.9%. Boys 11 - years demonstrated the average of 13 cm - 69 pt, value minimal 4 cm- 55 of pt, maximum 21 cm - 81 of pt Odchylnie at them it 5.32 and coefficient of variation of the 42.4%. In the group of 13 years girls the average was 8 cm - what gave 51 pt, minimum value of -8 cm - 29 of pt, maximum 27 cm - 96 of pt Deviation was get on the level 9.88 and coefficient of variation of the 119.8%. 11-Letnie girls took note of the average of 15 cm - getting 68 of pt, minimum value of 4 cm- 50 of pt, maximum 23 cm - 84 of pt Regular deviation 6.26 however coefficient of variation of the 42.2%.
  • Conclusions
  • In order to conduct research getting information about the state of the level of morphological features and motor abilities was of young canoeists. Tests determining the type of the build with the Rohrera indicator showed that the majority of competitors was marked leptosomatic type. However in the group of children naborowych which missed through selection units are about picnic for structure. The physical fitness happened to have the international Test as follows: average result of girls from the group naborowej through selection took out 475 of pt, however of girls from the recruitment without selection 440 of pt Results longed for boys as follows: 456 of pt - boys from the recruitment through selection, 420 of pt - boys from the recruitment without selection. It results from above data, that young competitors acquired through recruitments from selection got the higher overall result of the sports level. But in the group naborowej without selection outstanding individuals are (achieving results almost 500 of pt). Based on results of the work it is possible to draw the following conclusions:
  • 1. The level of the ability of motor young people at the age of 11 is higher than the level of the age of 13 years that is children from the recruitment through selection present the sports high level.
  • 2. The majority of candidates for going in for the canoeing has a type of the structure leptosomatic. At children 13 years it was 58.33%, and at children 11 years 70.83%.
  • References
  • 1. Cieślicka M., Kuźniewska E., Stankiewicz B., W. Zukow, The impact of training on physical fitness development volleyball court and somatic training athletes build volleyball. Journal of health sciences vol 3, no 5, Radom 2013
  • 2. Cieślicka M., Napierała M., Zukow W., State building somatic and motor abilities in kids practicing tennis on prebasic training, [w]: Health - the proper functioning of man in all spheres of life, (red.) M. Hagner-Derengowska, W. Zukow, Bydgoska Szkoła Wyższa, Bydgoszcz 2012, s. 173 – 184
  • 3. Pilewska W., 2002 /Dobór pod względem budowy somatycznej oraz poziomu zdolności motorycznych par sportowego tańca towarzyskiego reprezentujących odmienne style taneczne/, [w]: Wychowanie fizyczne i sport. Kwartalnik, Tom XLVI, Suplement Nr 1, Część 1. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2002, s.12- 313.
  • 4. Ratkowski W. (2006) Obciążenia treningowe w przygotowaniu do biegu maratońskiego na różnym poziomie wytrenowania. AWF Gdańsk, 179.
  • 5. Rymkiewicz T, Rynkiewicz M., Kajakarstwo trening dzieci i młodzieży. PZK Intergraf Międzyrzec Podlaski 2009.
  • 6. Pilicz S., (1997), Pomiar ogólnej sprawności fizycznej, Akademia Wychowania Fizycznego, Warszawa
  • Wstęp
  • Przyrost poziomu wyników sportowych w wielu dyscyplinach i konkurencjach w sposób niepodważalny ukazuje permanentny rozwój sportu. Rywalizacja na wysokim poziomie wymaga stałego podnoszenia efektywności działań. Jest to stały, nigdy niekończący się proces, w którym zawodnik staje przed szansą doskonalenia i wykorzystania swojego potencjału do granic własnych możliwości [Ratkowski, 2006]. Kajakarstwo jest dyscypliną sportową wymagającą wysokiego poziomu rozwoju wytrzymałości, siły oraz szybkości przejawiającej się w umiejętności szybkiego rozwijania siły i jej relaksacji w ruchach wykonywanych ze znaczną częstotliwością, w której wykonuje się proste ruchy cykliczne. Istotnym utrudnieniem jest konieczność wykonywania tych ruchów w niestabilnej pozycji spowodowanej budową łodzi. Kajakarstwo wymaga też dużej mierze rozwiniętej koordynacji ponieważ wiosłowanie często odbywa się w zmiennych warunkach atmosferycznych. Koordynacja jest bardzo ważna z powodu konieczności skutecznego działania w warunkach narastającego zmęczenia i niestabilnej oraz zmiennej równowagi. Osiągnięcie wysokiego poziomu sportowego wymaga od 6 do 10 lat systematycznego treningu sportowego. Dążenie do uzyskania maksymalnych wyników sportowych wymaga odpowiednio wczesnego rozpoczynania procesu treningowego. Rodzaj i wielkość obciążeń treningowych muszą być dopasowane do wieku rozwojowego młodych zawodników. Postępowanie takie daje szanse na realizację głównego celu treningowego, czyli osiągnięcie maksymalnego rezultatu sportowego w wieku dorosłym, jednocześnie wykorzystując potencjał możliwości każdego zawodnika. Techniki wiosłowania i konieczność jej przejawiania w wielu ruchach, niezbędnych do pokonania dystansu startowego stawia wysokie wymagania względem wszystkich kondycyjnych zdolności motorycznych kajakarza (siły, szybkości oraz wytrzymałości). Celem badań było określenie typ budowy ciała kajakarzy za pomocą wskaźnika Rohrera oraz pomiar stanu zdolności motorycznych przy pomocy Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej.
  • Metodologia badań
  • Cele badawcze
  • Celem badania było uzyskanie informacji o stanie poziomu cech morfologicznych i zdolności motorycznych młodych kandydatów do uprawiania kajakarstwa w Wojskowym Klubie Sportowym Zawisza Bydgoszcz. Badania te miały wykazać, że nabór zawodników poprzez selekcje, oraz w młodym wieku ma duże znaczenie na dalsze ich kształtowanie. Działania te umożliwiają dobór odpowiedniej specjalizacji. Kolejną ważną kwestią jest wykazanie, że młodzi ludzi mają większe predyspozycje do kształtowania zdolności co przyczynia się do stworzenia solidnych fundamentów pod późniejszy trening specjalistyczny. Młody człowiek- zawodnik, jest również bardzo plastyczny, co daje większe możliwości do łatwiejszego opanowania podstawowych technik ruchu wiosłowania.
  • Badania przeprowadzono dzięki pomocy trenerów na grupie młodzieży szkolnej, której przedział wiekowy mieści się od 11 do 13 roku życia. Badani to młodzi kandydaci do uprawiania kajakarstwa. Pomiar dotyczył dwóch parametrów: stanu zdolności motorycznych, do którego wykorzystano próbę Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej, oraz budowy somatycznej w zakresie masy ciała i wysokości. W badaniach uczestniczyło 36 zawodników w tym 19 dziewczyn i 17 chłopców.
  • Badania przeprowadzone były dwutorowo, bowiem obejmują sferę somatyczną, oraz motoryczną. Badając budowę somatyczną należało zmierzyć dwie wartości: masę ciała, oraz wysokość ciała. Badania te pozwoliły na wyróżnienie różnych typów konstytucjonalnych według Kretschmera:
  • Wskaźnik Rohrera:
  • W.R = x 100
  • Badania motoryczności przeprowadzono na podstawie Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej, który składa się z ośmiu prób: bieg na dystansie 50m, skok w dal z miejsca, pomiar siły dłoni, pomiar siły względnej, zwis na ugiętych rękach (dziewczynki– wszystkie grupy wiekowe, chłopcy do 11 lat), podciąganie w zwisie na drążku (chłopcy od 12 lat) bieg wahadłowy na dystansie 4x 10m z przenoszeniem klocków, siady z leżenia tyłem wykonywane w czasie 30s., skłon tułowia w przód w staniu, biegi przedłużone: na dystansie 600m (dziewczęta i chłopcy do 11 lat), na dystansie 800m (dziewczęta od 12 lat), na dystansie 1000m (chłopcy od 12 lat) [Pilewicz i wsp., 2005]. Badani byli ubrani w stroje i obuwie sportowe. Badanie poprzedzone były rozgrzewką przygotowującą do podjęcia prób.
  • Wyniki
  • Tabela 1. Zestawienie liczbowe badania rozwoju somatycznego dziewcząt 13-letnich
  • L.P Płeć Wiek Wysokość
  • ciała [cm] Masa
  • ciała [kg]
  • 1 K 13 156 57,1
  • 2 K 13 154 35
  • 3 K 13 152 51,3
  • 4 K 13 165 55,8
  • 5 K 13 158 40,7
  • 6 K 13 157 53,8
  • 7 K 13 147 46
  • 8 K 13 146 36
  • Tabela nr 1 przedstawia wyniki badania rozwoju somatycznego, na której możemy odczytać wiek, wysokość i masę ciała ośmiu przebadanych dziewcząt 13-letnich. Wysokość ciała najwyższej z dziewcząt jest równy 165cm i jako jedynej wzrost przekroczył 160cm. Pięć dziewczyn mieści się w przedziale od 150- 160cm natomiast wysokość ciała dwóch dziewcząt nie przekroczył 150cm. Wskaźnik masy ciała przedstawia się następująco: cztery dziewczynki o masie ciała przekraczającej 50kg, dwie o masie w przedziale 40-50kg, oraz dwie dziewczyny, których masa nie przekroczyła 40kg. Masa najcięższej dziewczyny wynosi 57,1kg z kolei najlżejszej 35,0kg.
  • Tabela 2. Zestawienie statystyki badań rozwoju somatycznego młodzieży 13 -letniej
  • Wiek 13 lat
  • Badany wskaźnik Chłopcy Dziewczynki
  • Badany wskaźnik Wysokość
  • ciała [cm] Masa
  • ciała [kg] Wysokość
  • ciała [cm] Masa
  • ciała [kg]
  • Średnia arytmetyczna 153
  • 42,3 154 47
  • Wartość minimalna 141
  • 30,2 146 35
  • Wartość maksymalna 165
  • 61,5 165 57,1
  • Odchylenie standardowe 10,21
  • 13,57 6,16 8,86
  • Współczynnik zmienności 0,067
  • 0,32 0,04 0,19
  • Tabela nr 2 przedstawia zestawienie statystyczne wyników badań rozwoju somatycznego młodzieży 13-letniej. Można tutaj odczytać, że średnia arytmetyczna wzrostu u chłopców wynosi 153cm, wartość minimalna to 141cm, natomiast maksymalna wynosi 165cm. Odchylenie standardowe mieści się w granicach 10,21 zaś współczynnik zmienności wynosi 6,7%. Przy masie ciała chłopców średnia arytmetyczna wynosi 42,33kg, wartość minimalna to 30,2kg, maksymalna 61,5kg. Odchylenie standardowe równa się 13,57 natomiast współczynnik zmienności to 32% . U dziewcząt średnia arytmetyczna wysokości ciała to 154cm, wartość minimalna 146cm, a maksymalna 165cm. Odchylenie standardowe wynosi 6,16 a współczynnik zmienności równa się 4%. Przy masie ciała dziewczynek średnia arytmetyczna to 47kg, wartość minimalna 35kg, maksymalna zaś 57,1kg. Odchylenie standardowe daje wynik 8,86, a współczynnik zmienności 19%.
  • Tabela 3. Zestawienie liczbowe badania rozwoju somatycznego chłopców 11-letnich
  • L.P. Płeć Wiek Wysokość ciała [cm] Masa
  • ciała [kg]
  • 1 M 11 151 34,2
  • 2 M 11 144 39,7
  • 3 M 11 151 39,1
  • 4 M 11 153 38,6
  • 5 M 11 141 41,8
  • 6 M 11 146 31,6
  • 7 M 11 148 37,5
  • 8 M 11 147 31
  • 9 M 11 145 34,6
  • 10 M 11 142 29,2
  • 11 M 11 147 35,2
  • 12 M 11 153 41,7
  • 13 M 11 153 39,7
  • Tabela nr 3 przedstawia wyniki badania rozwoju somatycznego, na której możemy odczytać wiek, wysokość i masę ciała trzynastu przebadanych chłopców 11-letnich. Wysokość ciała najwyższych chłopców jest równa 153cm. Wzrost pięci chłopców przekroczył 150cm. Pozostali chłopcymieszczą się w przedziale od 140cm do 150cm. Wzrost najniższego chłopca wynosi 141 cm. Wskaźnik masy ciała przedstawia się następująco: masa ciał najcięższegoz chłopców wynosi 41,8kg, Masę 40kg przekroczył jeszcze jeden chłopiec. Dziesięciu chłopców mieści się w przedziale 30kg – 40kg. Masa tylko jednego chłopca nie przekroczyła 30kg.
  • Tabela 4. Zestawienie liczbowe badania rozwoju somatycznego dziewcząt 11-letnich
  • L.P. Płeć Wiek Wysokość ciała [cm] Masa
  • ciała [kg]
  • 1 K 11 159 52,3
  • 2 K 11 141 41,3
  • 3 K 11 135 30,8
  • 4 K 11 143 40,3
  • 5 K 11 135 32,3
  • 6 K 11 135 29
  • 7 K 11 140 30,6
  • 8 K 11 142 30,8
  • 9 K 11 131 24,6
  • 10 K 11 140 40,3
  • 11 K 11 142 27,8
  • Tabela nr 4 przedstawia wyniki badania rozwoju somatycznego, na której możemy odczytać wiek, wysokość i masę ciała jedenastu dziewcząt, biorących udział w pomiarach. Wysokość ciała najwyższej z dziewcząt jest równy 159cm i jako jedynej wzrost przekroczył 150cm. Sześć dziewczyn mieści się w przedziale od 140- 150cm natomiast wysokość ciała czterech dziewcząt nie przekroczył 140cm. Wskaźnik masy ciała przedstawia się następująco: masa ciał najcięższej dziewczynki wynosi 52,3kg, trzy kolejne przekroczyły 40kg, czteryprzekroczyły 30kg, a trzy ważą poniżej 30 kg.
  • Tabela 5. Zestawienie statystyki badań rozwoju somatycznego młodzieży 11-letniej
  • Wiek 11 lat
  • Badany wskaźnik Chłopcy Dziewczynki
  • Badany wskaźnik Wysokość
  • ciała [cm] Masa
  • ciała [kg] Wysokość
  • ciała [cm] Masa
  • ciała [kg]
  • Średnia arytmetyczna 148 36,5 140 34,6
  • Wartość minimalna 141 29,2 131 24,6
  • Wartość maksymalna 153 41,8 159 52,3
  • Odchylenie standardowe 4,17 4,14 7,3 8,07
  • Współczynnik zmienności 0,028 0,114 0,05 0,23
  • Tabela nr 5 przedstawia zestawienie statystyczne wyników badań rozwoju somatycznego młodzieży 11-letniej. Średnia arytmetyczna pomiaru wysokości ciału u chłopców wynosi 148cm, wartość minimalna 141cm a maksymalna 153cm. Odchylenie standardowe wynosi 4,17 a współczynnik zmienności 2,8%. Średnia waga chłopców jest równa 36,5kg, z kolei minimalna 29,2kg, a maksymalna 41,8kg. Odchylenie standardowe jest równe 4,14. Współczynnik zmiennści wynosi 11,4%. U dziewcząt średnia arytmetyczna pomiaru wysokości ciała wynosi 140cm, wartość minimalna to 131cm, a maksymalna to 159cm. Odchylenie standardowe równa się 7,3 zaś współczynnik zmienności to 5%. Przy masie ciała dziewcząt średnia to 34,6kg, wartość minimalna 24,6kg, z kolei maksymalna 52,3kg. Odchylenie standardowe wyniosło 8,07 a współczynnik zmienności 23%.
  • Tabela 6. Wyniki analizy typów konstytucjonalnych badanych 13-latków
  • Chłopcy 13 letni Wynik Typ konstytucyjny wg Kretschmera Dziewczynki 13 letnie Wynik Typ konstytucyjny wg Kretschmera
  • 1 1,369 Atletyczny 1 1,504 Pikniczny
  • 2 1,087 Leptosomatyczny 2 0,958 Leptosomatyczny
  • 3 1,077 Leptosomatyczny 3 1,461 Atletyczny
  • 4 1,097 Leptosomatyczny 4 1,242 Leptosomatyczny
  • 5 1,031 Leptosomatyczny
  • 6 1,39 Atletyczny
  • 7 1,448 Atletyczny
  • 8 1,156 Leptosomatyczny
  • Tabela nr 6 pokazuje wyniki analizy typów konstytucjonalnych badanych 13-latków. Można tu odczytać, że na 12 badanych siedem osoby to Leptosmatycy (58,33%), cztery osoby mają Typ Atletyczny (33,33%), a jedna osoba Pikniczny (8,33%)
  • Tabela 7. Wyniki analizy typów konstytucjonalnych badanych 11-latków
  • Chłopcy 11 letni Wynik Typ konstytucyjny wg Kretschmera Dziewczynki 11 letnie Wynik Typ konstytucyjny wg Kretschmera
  • 1 0,993 Leptosomatyczny 1 1,301 Atletyczny
  • 2 1,33 Atletyczny 2 1,473 Atletyczny
  • 3 1,136 Leptosomatyczny 3 1,251 Leptosomatyczny
  • 4 1,078 Leptosomatyczny 4 1,378 Atletyczny
  • 5 1,491 Atletyczny 5 1,312 Atletyczny
  • 6 1,015 Leptosomatyczny 6 1,178 Leptosomatyczny
  • 7 1,157 Leptosomatyczny 7 1,115 Leptosomatyczny
  • 8 0,976 Leptosomatyczny 8 1,075 Leptosomatyczny
  • 9 1,135 Leptosomatyczny 9 1,094 Leptosomatyczny
  • 10 1,02 Leptosomatyczny 10 1,468 Atletyczny
  • 11 1,108 Leptosomatyczny 11 0,971 Leptosomatyczny
  • 12 1,164 Leptosomatyczny
  • 13 1,108 Leptosomatyczny
  • Tabela nr 7 pokazuje wyniki analizy typów konstytucjonalnych badanych 11-latków. Powyższe wyniki obrazują nam, że do badania przystąpiło 24 osoby. Siedem osób posiada Atletyczny typ budowy (29,17%), z kolei siedemnaście osób Leptosomatyczny typ budowy (70,83%).
  • Tabela 8. Zestawienie liczbowe wyników próby biegu na 50m [s]
  • Chłopcy Dziewczęta
  • Wiek badanych 13 lat 11 lat 13 lat 11 lat
  • 8,7 10,1 8,9 10
  • 7,2 10,3 7,2 9,5
  • 8,1 7,3 8,2 9,5
  • 7,4 7,9 8,1 9,8
  • 11,4 7,9 9,3
  • 6,7 7,9 10
  • 7,4 7,5 8,5
  • 7,5 7,5 7,8
  • 11,6 8,3
  • 7,1 10,4
  • 7,1 8,1
  • 8,5
  • 8,3
  • Tabela 9. Zestawienie statystyczne wyników próby biegu na 50m [s]
  • Badany wskaźnik Chłopcy Dziewczęta
  • Wiek badanych 13 lat 11 lat 13 lat 11 lat
  • Ilość badanych 4 13 8 11
  • Średnia arytmetyczna 7,9 8,6 7,9 9,2
  • Wartość minimalna 7,2 6,7 7,2 7,8
  • Wartość maksymalna 8,7 11,6 8,9 10,4
  • Odchylenie standardowe 0,69 1,71 0,53 0,88
  • Współczynnik zmienności 0,087 0,2 0,067 0,096
  • Tabela nr 9 przedstawia dane statystyczne wyników próby biegu na 50m.
  • Dane przedstawiają się następująco: wśród chłopców 13-letnich średnia arytmetyczna wynosi 7,9s co daje 57 punktów w tablicach punktacyjnych sprawności fizycznej wartość minimalna to 7,2s - 66 punkty, maksymalna to 8,7s – zaledwie 48 punkty. Odchylenie standardowe równe jest 6,69 a współczynnik zmienności 8,7%. Wśród chłopców 11-letnich średnia wynosi 8,6s - 57 punktów, wartość minimalna to 6,7s - 79 punktów, maksymalna to 11,6s – 17 punkty. Odchylenie odnotowano na 1,71a współczynnik zmienności 2%. Pośród dziewcząt 13-letnich obliczono średnią równą 7,9s - co daje 65 pkt., wartość minimalną 7,2s- 75 pkt., maksymalną 8,9s - 50 pkt. Odchylenie równe jest 0,53 a współczynnik zmienności 6,7%. Dziewczęta 11-letnie wykazały średnią 9,2s - 53 pkt., wartość minimalną 7,8s - 70 pkt., maksymalną 10,4s - 41 pkt. Odchylenie odnotowano na poziomie 0,88 a współczynnik zmienności na poziomie9,6%.
  • Tabela 10. Zestawienie liczbowe wyników próby skoku w dal z miejsca [cm]
  • L.P. Chłopcy Dziewczęta
  • 13 lat 11 lat 13 lat 11 lat
  • 1 139 160 117 135
  • 2 203 140 171 120
  • 3 155 170 101 150
  • 4 169 70 171 135
  • 5 130 166 135
  • 6 170 143 130
  • 7 160 159 125
  • 8 180 172 160
  • 9 130 185
  • 10 170 150
  • 11 150 170
  • 12 160
  • 13 130
  • Tabela 11. Zestawienie statystyczne wyników próby skoku w dal z miejsca
  • Badany wskaźnik Chłopcy Dziewczęta
  • Wiek badanych 13 lat 11 lat 13 lat 11 lat
  • Ilość badanych 4 13 8 11
  • Średnia arytmetyczna 167 155 150 145
  • Wartość minimalna 139 130 101 120
  • Wartość maksymalna 203 180 172 185
  • Odchylenie standardowe 27,25 17,61 27,37 20,13
  • Współczynnik zmienności 0,164 0,113 0,182 0,139
  • Tabela nr 11 przedstawia wyniki próby skoku w dal z miejsca.
  • Wśród 13-letnich chłopców średnia arytmetyczna zanotowana została na poziomie 167cm, co w tablicach punktacyjnych sprawności fizycznej daje 45 pkt., wartość minimalna na 139cm- 33 pkt., maksymalna na 203cm- 61 pkt. Odchylenie wyniosło 27,25 a współczynnik zmienności 16,4%. U chłopców 11-letnich średnia pokazała się na poziomie 155cm- 50 pkt., wartość minimalna na 130cm- 38 pkt., maksymalna na 180cm- 62pkt. Odchylenie wyniosło 17,61 a współczynnik zmienności 11,3%.
  • U dziewcząt 13-letnich średnia arytmetyczna wyniosła 150cm- 44pkt., wartość minimalna 101cm- 21pkt., maksymalna 172cm- 55pkt. Odchylenie równa się 27,37 a współczynnik zmienności 18,2%. Dziewczęta 11-letnie uplasowały średnią na poziomie 145cm- 49pkt, wartość minimalną na 120cm- 36pkt., maksymalną na 185cm- 68 pkt. Odchylenie wyniosło 20,13 a współczynnik zmienności 13,9%.
  • Tabela 12. Zestawienie liczbowe wyników próby biegu na 600m/ 1000m [s] chłopców oraz 600m/ 800m [s] dziewcząt
  • Chłopcy Dziewczęta
  • L.P. 13 lat 11 lat 13 lat 11 lat
  • 1 365 126 283 129
  • 2 249 135 197 129
  • 3 318 116 261 126
  • 4 226 124 260 138
  • 5 132 216 118
  • 6 110 252 132
  • 7 121 261 123
  • 8 120 215 115
  • 9 140 113
  • 10 114 140
  • 11 119 117
  • 12 122
  • 13 126
  • Tabela 13. Zestawienie liczbowe wyników próby biegu na 1000m/ 600m [s] chłopców oraz 800m/ 600m [s] dziewcząt
  • Badany wskaźnik Chłopcy Dziewczęta
  • Wiek badanych 13 lat 11 lat 13 lat 11 lat
  • Ilość badanych 4 13 8 11
  • Średnia arytmetyczna 290
  • 123 243 125
  • Wartość minimalna 226 110 197 113
  • Wartość maksymalna 365 140 283 140
  • Odchylenie standardowe 63,73 8,46 29,87 9,13
  • Współczynnik zmienności 0,22 0,069 0,123 0,073
  • Tabela nr 13 przedstawia zestawienie statystyczne wyników biegu przedłużonego na 600, 800 i 1000 m u młodych kajakarzy.
  • Chłopcy 13-letni (1000m) wykazali się średnią 290s, co daje 44 punkty w tablicach punktacyjnych sprawności fizycznej, wartość minimalna to 226s, co daje 61 punkty, maksymalna to 365s, - 21 punktów. Odchylenie standardowe kształtuje się na poziomie 63,73 a współczynnik zmienności to 22%. Chłopcy 11-letni (600m) uzyskali średnią 123s.- 69 pkt, wartość minimalna 110s – 75 pkt, maksymalna 140s – 60 pkt. Odchylenie standardowe ukształtowało się na poziomie 8,46 a współczynnik zmienności wyniósł 6,9%. Dziewczęta 13-letnie (800m) uzyskały średnią 243s - 50pkt, wartość minimalną 197s – 62 pkt, maksymalną 283s - 40 pkt. Odchylenie równe jest 29,87 a współczynnik zmienności 12,3%. Dziewczęta 11-letnie wykazały się średnią 125s- 71pkt, wartość minimalna to 113s - 75pkt, maksymalna 140s - 66pkt. Odchylenie równa się 9,13 a współczynnik zmienności 7,3%.
  • Tabela 15. Zestawienie liczbowe wyników próby siły dłoni [kg]
  • L.P. Chłopcy Dziewczęta
  • 13 lat 11 lat 13 lat 11 lat
  • 1 30 21 23 28
  • 2 32 17 24 23
  • 3 21 21 23 21
  • 4 27 25 27 23
  • 5 17 27 25
  • 6 19 25 15
  • 7 21 29 23
  • 8 25 24 23
  • 9 21 17
  • 10 21 21
  • 11 25 17
  • 12 21
  • 13 21
  • Tabela 15. Zestawienie statystyczne wyników próby siły dłoni
  • Badany wskaźnik Chłopcy Dziewczęta
  • Wiek badanych 13 lat 11 lat 13 lat 11 lat
  • Ilość badanych 4 13 8 11
  • Średnia arytmetyczna 28
  • 21 25 21
  • Wartość minimalna 21 17 23 15
  • Wartość maksymalna 32 25 29 28
  • Odchylenie standardowe 4,8 2,64 2,19 3,83
  • Współczynnik zmienności 0,174 0,125 0,087 0,179
  • Tabela nr 15 ukazuje zestawienie statystyczne wyników próby dłoni, inaczej dynamometru badanej młodzieży. Wyniki kształtują się następująco: chłopcy 13 - letni uzyskali średnią 28kg- 50pkt, wartość minimalną 21kg- 41pkt, maksymalną 32kg- 56pkt. Odchylenie stanowi 4,8 a współczynnik zmienności 17,4%. Chłopcy 11-letni odnotowali średnią na poziomie 21kg- 54pkt, wartość minimalną 17kg- 46pkt, maksymalną 25kg- 62pkt. Odchylenie wynosi 2,64 a współczynnik zmienności 12,5%.
  • U dziewcząt 13- letnich średnia wynosi 25kg- 54pkt, wartość minimalna 23kg- 50pkt, maksymalna 29kg- 62pkt. Odchylenie równe jest 2,19 a współczynnik zmienności 8,7%. Dziewczęta 11-letnie wykazały średnią na poziomie 21kg- 59pkt, wartość minimalna 15kg- 47pkt, maksymalna 28kg- 73pkt. Odchylenie stanowi 3,83 a współczynnik zmienności 17,9%.
  • Tabela 16. Zestawienie liczbowe wyników próby uginania rąk w zwisie [l.pow.]/ [s]
  • L.P. Chłopcy Dziewczęta
  • 13 lat 11 lat 13 lat 11 lat
  • 1 0 9 4 8
  • 2 10 3 45 8
  • 3 1 5 6 22
  • 4 10 14 32 6
  • 5 8 62 13
  • 6 30 31 6
  • 7 11 38 20
  • 8 42 14 32
  • 9 8 19
  • 10 52 6
  • 11 13 25
  • 12 5
  • 13 7
  • Tabela 17. Zestawienie statystyczne wyników próby uginania rąk w zwisie
  • Badany wskaźnik Chłopcy Dziewczęta
  • Wiek badanych 13 lat 11 lat 13 lat 11 lat
  • Ilość badanych 4 13 8 11
  • Średnia arytmetyczna 5
  • 16 29 15
  • Wartość minimalna 0 3 4 6
  • Wartość maksymalna 10 52 62 32
  • Odchylenie standardowe 5,5 15,48 20,06 9,08
  • Współczynnik zmienności 1,048 0,972 0,692 0,605
  • Tabela nr 17 przedstawia zestawienie statystyczne wyników próby uginania rąk
  • w zwisie - u chłopców podciąganie na drążku, u dziewcząt utrzymanie w zwisie.
  • Wyniki prezentują się następująco: chłopcy 13-letni uzyskali średnią 5 powtórzenia co dało im 58pkt w tablicach punktacyjnych sprawności fizycznej, wartość minimalna to 0 powtórzeń a więc zero punktów, maksymalna 10 podciągnięć- 73pkt. Odchylenie wyniosło 5,5 a współczynnik zmienności 104,8%. Chłopcy 11-letni odnotowali średnią w wysokości 16s - 49pkt, wartość minimalna 3 – 26pkt, maksymalna 52 – 73 pkt. Odchylenie stanowi 15,48 a współczynnik zmienności 97,2%. Dziewczęta 13-letnie uzyskały średnią 29s.- 65pkt, wartość minimalna 4s.- 48pkt, maksymalna 62s.- 80pkt. Odchylenie wyniosło 20,06 a współczynnik zmienności 69,2%. U dziewcząt 11-letnich średnia to 15s.- 57pkt, wartość minimalna 6 – 51pkt, maksymalna 32s.- 69pkt. Odchylenie standardowe równe 9,08 a współczynnik zmienności 60,5%.
  • Tabela 18. Zestawienie liczbowe wyników próby biegu 4x10m [s]
  • L.P. Chłopcy Dziewczęta
  • 13 lat 11 lat 13 lat 11 lat
  • 1 13,2 12,3 13,7 11,7
  • 2 11 13,6 11,1 12,8
  • 3 11,7 10,5 12,7 12,3
  • 4 11,1 11,1 11,6 12,9
  • 5 13,1 11,5 11,2
  • 6 10,1 11,6 12,6
  • 7 10,8 11,2 11,5
  • 8 10,9 11,5 11
  • 9 14 11,4
  • 10 10,2 12,9
  • 11 10,8 11,4
  • 12 11,2
  • 13 11,7
  • Tabela 19. Zestawienie statystyczne wyników próby biegu 4x10m
  • Badany wskaźnik Chłopcy Dziewczęta
  • Wiek badanych 13 lat 11 lat 13 lat 11 lat
  • Ilość badanych 4 13 8 11
  • Średnia arytmetyczna 11,8
  • 11,6 11,9 12
  • Wartość minimalna 11 10,1 11,1 11
  • Wartość maksymalna 13,2 14 13,7 12,9
  • Odchylenie standardowe 1,02 1,29 0,89 0,74
  • Współczynnik zmienności 0,086 0,112 0,075 0,061
  • Tabela nr 19 przedstawia zestawienie statystyczne wyników próby biegu 4x10m.
  • U chłopców 13-letnich średnia wynosi 11,8s- daje to 52pkt w tablicach punktacyjnych sprawności fizycznej, wartość minimalna 11 – 59pkt, maksymalna 13,2s- 40pkt. Odchylenie standardowe to 1,02 a współczynnik zmienności 8,6%. Chłopcy 11-letni uzyskali średnią 11,6s- 59pkt, wartość minimalna 10,1s.- 72pkt, maksymalna 14s- 38pkt. Odchylenie wyniosło 1,29 a współczynnik zmienności 11,2%. U dziewcząt 13-letnich średnia wyniosła 11,9s- 57pkt, wartość minimalna 11,1s- 64pkt, maksymalna 13,7s- 41pkt. Odchylenie stanowi 0,89 a współczynnik zmienności 7,5%. Dziewczęta 11-letnie uzyskały średnią 12s- 60pkt, wartość minimalna to 11s- 69pkt, maksymalna 12,9s- 53pkt. Odchylenie na poziomie 0,74 a współczynnik zmienności 6,1%.
  • Tabela 20. Zestawienie liczbowe wyników próby siadów z leżenia w czasie 30s [l.pow.]
  • L.P. Chłopcy Dziewczęta
  • 13 lat 11 lat 13 lat 11 lat
  • 1 26 24 19 20
  • 2 30 23 30 19
  • 3 21 24 20 24
  • 4 32 27 29 24
  • 5 27 21 26
  • 6 27 18 22
  • 7 24 20 29
  • 8 29 27 28
  • 9 24 29
  • 10 28 22
  • 11 25 27
  • 12 27
  • 13 25
  • Tabela 21. Zestawienie statystyczne wyników próby siadów z leżenia w czasie 30s
  • Badany wskaźnik Chłopcy Dziewczęta
  • Wiek badanych 13 lat 11 lat 13 lat 11 lat
  • Ilość badanych 4 13 8 11
  • Średnia arytmetyczna 27
  • 26 23 25
  • Wartość minimalna 21 23 18 19
  • Wartość maksymalna 32 29 30 29
  • Odchylenie standardowe 4,86 1,89 4,84 3,53
  • Współczynnik zmienności 0,178 0,073 0,21 0,144
  • Tabela nr 21 pokazuje zestawienie statystyczne wyników próby siadów z leżenia tyłem w czasie 30s. 13-letni chłopcy odnotowali średnią 27 powtórzeń, co dało w punktacji 54pkt, wartość minimalna 21 powtórzeń - 42pkt, maksymalna 32 powtórzeń - 64pkt. Odchylenie wyniosło 4,86 a współczynnik zmienności 17,8%. U chłopców 11 - letnich średnia to 26 powtórzeń- 56 pkt., wartość minimalna 23 powtórzeń- 50 pkt., maksymalna 29 powtórzeń- 62 pkt. Odchylenie równe 1,89 a współczynnik zmienności 7,3%. Dziewczęta 13-letnie uzyskały średnią 23 powtórzeń, co dało 52 pkt., wartość minimalna 18 powtórzeń-42pkt, maksymalna 30 powtórzeń – 66 pkt. Odchylnie urosło do 4,84 a współczynnik zmienności do 21%. Dziewczęta 11-letnie odnotowały średnią 25 powtórzeń- 58 pkt., wartość minimalna 19 powtórzeń- 46pkt, maksymalna 29 powtórzeń – 66 pkt. Odchylnie na poziomie 3,53 natomiast współczynnik zmienności 14,4%.
  • Tabela 22.Zestawienie liczbowe wyników próby skłonu tułowia w przód ze stania[cm]
  • L.P. Chłopcy Dziewczęta
  • 13 lat 11 lat 13 lat 11 lat
  • 1 1 17 8 12
  • 2 8 5 9 17
  • 3 4 9 -8 23
  • 4 6 12 11 11
  • 5 16 12 18
  • 6 7 3 4
  • 7 21 27 19
  • 8 12 4 23
  • 9 18 13
  • 10 13 17
  • 11 18 6
  • 12 4
  • 13 11
  • Tabela 23. Zestawienie statystyczne wyników próby skłonu tułowia w przód ze stania
  • Badany wskaźnik Chłopcy Dziewczęta
  • Wiek badanych 13 lat 11 lat 13 lat 11 lat
  • Ilość badanych 4 13 8 11
  • Średnia arytmetyczna 5
  • 13 8 15
  • Wartość minimalna 1 4 -8 4
  • Wartość maksymalna 8 21 27 23
  • Odchylenie standardowe 2,99 5,32 9,88 6,26
  • Współczynnik zmienności 0,629 0,424 1,198 0,422
  • Tabela nr 23 ukazuje statystyczne zestawienie wyników próby skłonu tułowia w przód ze stania wykonywany przez badaną młodzież.
  • U chłopców 13 letnich zaobserwowano średnią 5 cm – stanowi to 54 pkt. w tablicach punktacyjnych sprawności fizycznej, wartość minimalna 1cm – 48 pkt., maksymalna 8cm – 58 pkt. Odchylenie równe 2,99 a współczynnik zmienności 62,9%. Chłopcy 11 - letni wykazali się średnią 13 cm - 69 pkt., wartością minimalna 4 cm- 55 pkt., maksymalna 21 cm – 81 pkt. Odchylnie u nich to 5,32 a współczynnik zmienności 42,4%. W grupie dziewcząt 13-letnich średnia wyniosła 8 cm - co dało 51pkt, wartość minimalna -8 cm – 29 pkt., maksymalna 27cm – 96 pkt. Odchylenie uzyskano na poziomie 9,88 a współczynnik zmienności 119,8%. Dziewczęta 11-letnie odnotowały średnią 15cm - uzyskując 68 pkt., wartość minimalna 4 cm- 50 pkt., maksymalna 23 cm – 84 pkt. Odchylenie równe 6,26 natomiast współczynnik zmienności 42,2%.
  • Wnioski
  • Celem przeprowadzenia badań było uzyskanie informacji o stanie poziomu cech morfologicznych i zdolności motorycznych młodych kajakarzy. Badania określające typ budowy ciała za pomocą wskaźnika Rohrera wykazały, że większość zawodników cechuje się typ leptosomatyczny. Jednak w grupie dzieci naborowych, które nie trafiły poprzez selekcję znajdują się jednostki o piknicznej budowie. Międzynarodowy Test Sprawności Fizycznej wypadł następująco: średni wynik dziewcząt z grupy naborowej poprzez selekcję wynosił 475 pkt., natomiast dziewcząt z naboru bez selekcji 440 pkt. Wyniki chłopców wyglądały następująco: 456 pkt. – chłopcy z naboru przez selekcję, 420 pkt. - chłopcy z naboru bez selekcji. Z powyższych danych wynika, że młodzi zawodnicy pozyskani poprzez nabory z selekcji uzyskały wyższy ogólny wynik poziomu sportowego. Jednakże w grupie naborowej bez selekcji znajdują się wybitne jednostki (uzyskujące wyniki prawie 500 pkt.). Na podstawie wyników pracy można wyciągnąć następujące wnioski:
  • 1.Poziom zdolności motorycznych młodzieży w wieku 11 lat jest wyższy niż poziom wieku 13 lat, a więc dzieci z naboru poprzez selekcję prezentują wyższy poziom sportowy.
  • 2.Większość kandydatów do uprawiania kajakarstwa posiada typ budowy leptosomatyczny. U dzieci 13 letnich było to 58,33%, a u dzieci 11 letnich 70,83%.
  • References
  • 1. Cieślicka M., Kuźniewska E., Stankiewicz B., W. Zukow, The impact of training on physical fitness development volleyball court and somatic training athletes build volleyball. Journal of health sciences vol 3, no 5, Radom 2013
  • 2. Cieślicka M., Napierała M., Zukow W., State building somatic and motor abilities in kids practicing tennis on prebasic training, [w]: Health - the proper functioning of man in all spheres of life, (red.) M. Hagner-Derengowska, W. Zukow, Bydgoska Szkoła Wyższa, Bydgoszcz 2012, s. 173 – 184
  • 3. Pilewska W., 2002 /Dobór pod względem budowy somatycznej oraz poziomu zdolności motorycznych par sportowego tańca towarzyskiego reprezentujących odmienne style taneczne/, [w]: Wychowanie fizyczne i sport. Kwartalnik, Tom XLVI, Suplement Nr 1, Część 1. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2002, s.12- 313.
  • 4. Ratkowski W. (2006) Obciążenia treningowe w przygotowaniu do biegu maratońskiego na różnym poziomie wytrenowania. AWF Gdańsk, 179.
  • 5. Rymkiewicz T, Rynkiewicz M., Kajakarstwo trening dzieci i młodzieży. PZK Intergraf Międzyrzec Podlaski 2009.
  • 6. Pilicz S., (1997), Pomiar ogólnej sprawności fizycznej, Akademia Wychowania Fizycznego, Warszawa
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 10.01.2013.
  • Revised: 10.05.2013.
  • Accepted: 29.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J of H Ss) 2013; 3 (5): 693-706
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • The Efficiency of the Overall Women's Volleyball Players from Elementary School No 31 in Bydgoszcz
  • Sprawność ogólna siatkarek ze Szkoły Podstawowej nr 31 w Bydgoszczy
  • Małgorzata Pezala, Mirosława Cieślicka, Walery Zukow
  • 1Uniwersytet Kazimierz Wielki, Bydgoszcz, Poland
  • Key words: gross motor skills, the volleyball team, the overall efficiency.
  • Słowa kluczowe: zdolności motoryczne, siatkarki, sprawność ogólna.
  • Abstract
  • The aim of this study was to obtain information on the level of general fitness trained girls volleyball. The study was covered by a group of 18 girls aged 14, who belong to the KS Palace Bydgoszcz. Tests were carried out in May 2013. To determine the level of motor skills of girls used eight samples from the International Physical Fitness Test. Made the following calculations, such as the arithmetic mean, standard deviation, the difference of the averages and statistical significance for independent groups because the results were compared to the average performance of regional research. Results and statistical analysis allows us to formulate the following conclusions:
  • 1 Girls with their own research in the field of explosive strength of the lower limbs, agility and flexibility over their same age dominate the regional and national studies.
  • 2 Achieved results converted into points on a scale T give an advantage over same age examined girls taking part in the national survey.
  • Streszczenie
  • Celem badań było uzyskanie informacji na temat poziomu sprawności ogólnej dziewcząt trenujących siatkówkę. Badaniami objęta była grupa 18 dziewcząt w wieku 14 lat, które należą do KS Pałac Bydgoszcz. Badania przeprowadzone były w maju 2013 roku. Do określenia poziomu zdolności motorycznych dziewcząt wykorzystano 8 prób z Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej. Dokonano następujących obliczeń takich jak: średnia arytmetyczna, odchylenie standardowe, różnicę średnich arytmetycznych i istotność statystyczną dla grup niezależnych, bowiem wyniki porównano do średnich wyników z badań regionalnych. Wyniki badań i obliczenia statystyczne pozwalają na sformułowanie następujących wniosków:
  • 1. Dziewczęta z badań własnych w zakresie siły eksplozywnej kończyn dolnych, zwinności i gibkości dominują nad swymi rówieśniczkam z badań regionalnych i ogólnopolskich.
  • 2. Osiągnięte wyniki badań przeliczone na punkty w skali T dają przewagę badanych dziewcząt nad rówieśniczkami biorącymi udział w badaniach ogólnopolskich.
  • Introduction
  • Action to implement the General human ideal, which is extensively shaped man, is a multilateral, although not always yet profound knowledge about the rights of its development. Despite the rich and vast knowledge of the child and the adult man, continued research with a view to its expansion. Issues of life and the right to direct its development constantly focus many professionals. Among them you will find many physical education theorists, for whom the subject of physical fitness, physical performance and potential, based on a comprehensive physical development is the basis of daily human activities (Trześniowski, 1961).In various stages of ontogeny are characteristic of the mobility of the body to the action and movement activities that make up a lifetime of physical fitness.
  • THUS understood, the efficiency of a state system that determines the self-help movement in Situations That occur in everyday life. Thus, through physical fitness certificate can understand the level of maturity and efficiency of the organism used during physical activity (Przewęda 1973).The aim of this study was to Obtain information on the overall physical fitness of young women's volleyball Bydgoszcz. players.
  • Material and Methods
  • The study was carried out in late April and May 2013 and in the sports hall and the school playground Elementary School No. 31 in Bydgoszcz. A total of 18 girls aged 14 years. This is the second team Youngsters KS Palace of Bydgoszcz. Girls team in most coaching volleyball for four years. Currently train 10 hours a week, in addition to four hours of physical education a week. Most of the training takes place us ports hall in the Palace of Youth Cooperating with the school attended by girls. The study took part in healthy girls who did not have any contraindications to physical exertion confirmed by periodic examinations, which are covered. Before performing the tests with the International Physical Fitness Test, an experienced head coach with many years of experience Conducted 15-minute general warm-up in preparation for exercise. Each trial was preceded by an explanation and demonstration. The Study was conducted over two days.
  • To the level of motor skills used in eight trials of the International Physical Fitness Test, which was described in the previous section. While performing the tests, the girls were dressed in sports attire (shirt, shorts, shoes with non-slip soles). Tests such as the overhang, rising or slope is performed without shoes (Napierała 2005). The tests were performed according to the instructions described by S. Pilicz et al (2003) and Napierała (2005).
  • 1 run over a distance of 50 m (speed), (50m dash)
  • 2 long jump with space (power), (standing broad jump)
  • 3 run over a distance of 800 meters (strength), (800m run)
  • 4 Sit back lying down in 30 seconds (mm abdominal strength), (sit ups)
  • 5 service running 4 x 10 m (agility) (shuttle run)
  • 6 bend the trunk forward (flexibility), (bend trunk)
  • 7 overhang with bent arms (arm strength mm) (bent arm hang)
  • 8 handgrip (measuring the strength of the hand) (hand grip)
  • The results were processed statistically and calculated: arithmetic mean, standard deviation, arithmetic difference, statistically significant differences for independent groups. Our findings volleyball Primary School No. 31 in Bydgoszcz, compared with the results of the regional (Napierała 2005). Calculations related to determine the statistical significance of differences between the compared values at levels of 1% and 5% confidence limits. Differentiation studied somatic and motor skills using the indicator shows the normalized values (Mollison).
  • Results
  • Table 1 shows the characteristics of the numerical gear 50 m girls (s).At this range showed a higher rate of girls from their own studies, which have been a better average. Average time examined girls' own test is 8.83 s and the regional test 8.93 s, which shows a difference of 0.1 sec, which is not statistically significant.
  • Table 1. Characteristics of numerical run over a distance of 50 m girls test (s) compared with regional studies.
  • The study group N δ D u
  • Our study 18 8.83 0,25 0,1 1.53
  • Regional Research 570 8.93 0.68
  • Source: own study
  • * P <0.05, ** p <0.01, t  = 0.05, df =  = 1.96, t  = 0.01, df =  = 2.58
  • Table 2 presents the numerical run over a distance of 800 m girls. In this test, the girls ran better with their own research to give the arithmetic mean of 204.05 s, while the average girls with regional research amounted to 233.63 s The difference between the two groups is 29.58 s The test result u = 6.09, determine statistical significance at 1%.
  • Table 2. Characteristics of numerical run over a distance of 800 m examined girls (s) compared with regional studies.
  • The study group N δ D u
  • Our study 18 204.05 19.46 29.58 6.09 **
  • Regional Research 517 233.63 36.09
  • Source: own study
  • * P <0.05, ** p <0.01, t  = 0.05, df =  = 1.96, t  = 0.01, df =  = 2.58
  • Table 3 shows the characteristics of numerical shuttle run 4 x 10 m. The results presented in Table 14 show arithmetic mean in the present study is 10.72 sec and regional studies is 12.73 s The difference between the two groups is 2.01 in favor of girls with their own research. The test result u = 16.95 and the difference statistically significant at 1%.
  • Table 3. Numerical characteristics shuttle run 4x10 m examined girls (s) compared with regional studies.
  • The study group N δ D u
  • Our study 18 10.72 0,46 2.01 16.95 **
  • Regional Research 977 12.73 1.50
  • Source: own study
  • * P <0.05, ** p <0.01, t  = 0.05, df =  = 1.96, t  = 0.01, df =  = 2.58
  • Table 4 shows the characteristics of the numerical slope in front of lying back 30 '. The arithmetic mean girls from their research are 25.89, and 21.17 of regional studies. The difference between the averages is 4.72. Results of the u = 5.11, and is significant at 1%.
  • Table 4. Numerical characteristics of neighbors lying during 30 s examined girls (number of iterations) compared with the regional studies.
  • The study group N δ D u
  • Our study 18 25.89 3.72 4.72 5.11 **
  • Regional Research 342 21.17 5.36
  • Source: own study
  • * P <0.05, ** p <0.01, t  = 0.05, df =  = 1.96, t  = 0.01, df =  = 2.58
  • Table 5 shows the characteristics of the numerical jump space. Analysing these results it can be seen group's own study obtained better results than a group of regional research about 22.87 cm. This difference is statistically significant at 1%.
  • Table 5. Numerical characteristics of the long jump with space examined girls (cm) compared to regional studies.
  • The study group N δ D u
  • Our study 18 193.72 18.19 22.87 5.21 **
  • Regional Research 331 170.85 16.92
  • Source: own study
  • * P <0.05, ** p <0.01, t  = 0.05, df =  = 1.96, t  = 0.01, df =  = 2.58
  • In Table 6, there is shown the characteristics of the numerical slope of the trunk in the front. The results showed arithmetic mean of the regional surveys is 7.57 cm, and in our study is 16.08 cm. The difference between the two groups is 8.51 cm in favor of girls with their own research. The test result u = 9.05, and is statistically significant at 1%.
  • Table 6 Characteristics of the numerical slope of the torso forward examined girls (cm) compared with regional studies.
  • The study group N δ D u
  • Our study 18 16.08 3.75 8.51 9,05
  • Regional Research 364 7.57 6.15
  • Source: own study
  • * P <0.05, ** p <0.01, t  = 0.05, df =  = 1.96, t  = 0.01, df =  = 2.58
  • Table 7 shows the figures for the overhang on bent hands on the stick. In this test, the better were the girls from their own research to give the result of 19.99 s Girls with regional research received the arithmetic mean of 14.07 s Mean score difference is 5.92 s The test result u = 6.38, and is statistically significant at 1%.
  • Table 7 Numerical characteristics overhang on the rod examined girls (s) compared with regional studies.
  • The study group N δ D u
  • Our study 18 19.99 2.50 5.92 6.38 **
  • Regional Research 366 14.07 13.73
  • Source: own study
  • * P <0.05, ** p <0.01, t  = 0.05, df =  = 1.96, t  = 0.01, df =  = 2.58
  • Table 8 shows the characteristics of numerical compression dynamometer (kg).Analyze these results it can be seen that better was a group of regional research, which has been the arithmetic mean of 25.58 kg, than the group examined girls with their own research, the average was 14.81 kg. Arithmetic difference is 10.77 kg. The test result u = 20.20 and is statistically significant at 1%.Graphic image compression dynamometer girls are shown in Figure 36
  • Table 8 Characteristics of numerical compression test dynamometer girls (lb) compared with the regional studies.
  • The study group N δ D u
  • Our study 18 14.81 1.84 10.77 20.20 **
  • Regional Research 303 25.58 5.40
  • Source: own study
  • * P <0.05, ** p <0.01, t  = 0.05, df =  = 1.96, t  = 0.01, df =  = 2.58
  • The results, which are presented in Table 9 show the characteristics of somatic dominant players with their own research (there are higher and heavier). With eight of the tests of motor skills until seven trials (run over a distance of 50 m, run over a distance of 800 m, cross swinging 4 x 10 m, the slope in front of lying back, jump from a place bend the trunk forward overhang on bent arms) were better girls with their own research. However, girls with regional research were better than girls with their own research in a compression test dynamometer Collin about 10.77 kg. Differentiation studied somatic and motor skills specific reference values.
  • Table 9 The comparison of motor performance of girls.
  • No. Type of test Tests
  • own Tests
  • regional D Indicator
  • Mollison
  • 1. Run over a distance of 50 m 8.83 8.93 0,1 0.15
  • .2 Run over a distance of 800 m 204.05 233.63 29.58 0.82
  • 3 Run Centre 4 x 10 m 10.72 12.73 2.01 1.34
  • 4 The slope in front of lying back 25.89 21.17 4.72 0.77
  • 5 Long jump from place 193.72 170.85 22.87 1.35
  • 6. Standing forward bend forward 16.08 7.57 8.51 1.38
  • 7. Overhang with bent arms 19.99 14.07 5.92 0.43
  • 8. Handgrip 14.81 25.58 10.77 -1.99
  • Source: own study
  • Fig. 1. Differentiation studied somatic and motor skills specific reference values (index Mollison)
  • Discussion
  • Physical development, the rate of sexual maturation, physical fitness, work capacity and general well-being of the body are the main criteria for the health of children and adolescents. Cross-Sectoral research has been organized every ten years in the Polish schools were randomly selected, representing the entire nation. The study took place in 1979, 1989 and 1999 and included children and adolescents aged 7-19 years.
  • Research Przewęda and Drummer (2003) indicate a continuing tendency to grow and early physical maturation. These observations provide evidence of good health rather the current young generation. However, changes in the level of physical fitness and ability to work with young people show a downward trend during that 20-year period. The results of this work show that even if children and young people in 1999 were more physically developed (taller and heavier) than the children studied in 1999 and 1989, their motor skills showed a gradual decline in that period of time (Przewęda 2009, pp.57-71). Work on the knowledge of traffic were already carried out in the distant past. Over the last years, especially you can see the intensity of research that aims to create a comprehensive theoretical structure of human motor used in various fields of practice. The study on which the research problem is the level of physical fitness against national dealt with Richard Przewęda (2003), and regional studies in Kujawsko - Pomorskie conducted Marek Napierała (2000, 2008). Research issues and motor somatic development was wounded many researchers. The possibility of finding a model of somatic and motor sportsman future and therefore proper predict the outcome of sporting dealt with Seabra (1997). Numerous examples of gave Napierała M. (2008). The properties of the physical and biological maturation in gymnastics took up Sawczyn (2000), as well as a prognostic features in the construction of a somatic selection for gymnastics (Sawczyn et al.1997).
  • Overall efficiency of 13-year-old volleyball players of the Club World MUKS Joker took up Hanna Cyclist (2009). It compared the performance of motor skills trained to untrained. All tested girls participated in physical education classes covered in the curriculum, plus three times a week, participate in extracurricular sports activities, which may affect the results achieved by them. Motor skills test environment representing the volleyball girls are better than girls bly, as well as peers of national and regional research. This is probably the result of a systematic attendance at extra-curricular sports activities, highly qualified teachers, their proper and systematic work and a good base for physical education and proper selection process (Table 10).
  • Table 10 A comparison of average results and points according to the scale T
  • The sample girls
  • Training girls
  • bly Tests
  • Przewędy Tests
  • Napierała
  • Clause Clause Clause Clause
  • Cross-50m. 8.14 63 9.14 50 9,15 50 9.21 49
  • Overhang with bent arms 24.92 65 22.75 63 11.77 50 13.98 57
  • Long Jump 189.92 66 178.67 61 155.95 50 162.75 53
  • Traces of lying 19.08 44 14.75 35 21.16 50 21.85 51
  • Total points. 238 209). 200 210
  • (Source: Cyclist 2009)
  • Overall efficiency and special players from OSSM of School No. 10 in Bydgoszcz, born in 1996, took up B. Modracki (2012). In measuring the overall efficiency results of study group were better than the results of nationwide research.in the space of one year, the largest differences in mean scores occurred in the slope in front of lying back. The low level of differentiation of the strength of the study group were on the run over a distance of 1000 m in a flaccid arm pull-ups.
  • The largest difference in mean scores of nationwide research and study group occurs in the 4x10m shuttle run. The hypothesis assuming level of physical fitness overall and specific test riders will increase the space of one year, was confirmed. Fitness general and special in one year reached the highest inc ost of the strength and endurance of abdominal muscles, juggling the ball. B. Modracki came to the conclusion that based on the results of performance tests of general and special program the next training cycle where more emphasis will be placed on improving the elements that are in the smallest increases (Table 11).
  • Table 11 Point values of fitness test results soccer players
  • No. Test II Results Points
  • 1 Run over a distance of 50 m 7.18 s 56
  • 2 Long jump from place 241.35 cm 62
  • 3 Run over a distance of 1000 m 212.35 s 58
  • 4 The slope in front of lying back 33.25 quantity 66
  • 5 Run Centre 4 x 10 m 9.28 s 70
  • 6 Standing forward bend forward on the bench 12.8 cm 58
  • 7 Pull your shoulders sag 6.1 volume 51
  • TOTAL 421
  • Average points 60.14
  • (Source: Modracki 2012)
  • Table 12 presents the results of national, regional, and research your girls when converted into points on the scale T. Graphic image comparison point of particular groups of respondents are shown in Figure 1
  • Table 12 Results girls converted into points on the scale T.
  • Trial Tests
  • nationwide Tests
  • regional Our study
  • Scoring points Scoring points Scoring points
  • Run over a distance of 50m 8.83 50 8.93 50 8.83 50
  • Run over a distance of 800m 243.01 50 233.63 52 204.05 60
  • Run Centre 4 x 10 m 12.63 50 12.73 49 10.72 67
  • Traces of lying 21.43 50 21.17 47 25.89 56
  • Long jump from place 163.96 50 170.85 54 193.72 65
  • The slope in front 7.69 50 7.57 50 16.08 65
  • Overhang on the stick 12.09 50 14.07 54 19.99 58
  • Handgrip 24.88 50 25.58 50 14.81 29
  • Σ 400 406. 450
  • Source: own study
  • Fig. 2. Comparison of point-level motor skills of girls (points)
  • Source: own study
  • Girls with their own research proved to be better than a group of girls from six regional research trials (run over a distance of 800 m, cross swinging 4 x 10 m, Traces of lying down, jump from a place in the front slope, overhang on the stick). However, proved to be weaker in an attempt to force the hand muscles (handgrip) compared with regional and nationwide surveys of 21 points. In the course of the 50 meter test girls test their own regional and national fared identically to give the 50 points. The total number of points scored by a group of their own studies of 450 points, while the regional study is 406 points. Difference in points is 44 points. The results of their study of girls compared to regional and national results allow us to conclude investigated volleyball team have a higher overall level of fitness than their counterparts.
  • Conclusions
  • 1. Girls with their own research in the field of explosive strength of the lower limbs, agility and flexibility over their same age dominate the regional and national studies.
  • 2 Achieved results calculated on a scale T give an advantage over same age examined girls participating in the national survey.
  • References
  • 1. Kolarz H., (2009). Sprawność ogólna 13-letnich siatkarek z MUKS „Joker” Świecie. Praca magisterska, WSG, Bydgoszcz
  • 2. Modracki B. (2012). Sprawność ogólna i specjalna piłkarzy OSSM z Gimnazjum nr 10 w Bydgoszczy urodzonych w 1996 roku. Praca magisterska, WSG, Bydgoszcz
  • 3. Napierała M. (2005). Ważniejsze uwarunkowania rozwoju somatycznego i motorycznego dzieci i młodzieży z województwa kujawsko – pomorskiego, Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz
  • 4. Napierała M. (2000). Dziecko z regionu kujawsko – pomorskiego. Rozwój fizyczny i motoryczny dzieci z klas początkowych. Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz
  • 5. Przewęda R. (1973). Rozwój somatyczny i motoryczny, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa
  • 6. Przewęda R. (2009). Changes in physical fitness of Polish youth during the last three decades, Studia Ecologiae et Bioethicae, vol:.7 number: 1, pages: 57-71
  • 7. Przewęda R., Dobosz J. (2003). Kondycja fizyczna polskiej młodzieży, AWF, Warszawa
  • 8. Seabra, A., J.A. Maia, R. Garganta, M.A. Janeira, P. Santos (1997), Is there an impact of selection, training and maturation in body build, somatotype, physical fitness and explosive strength? A study in Portuguese young soccer players, Conference: European Congress on Sports Medicine, 23/26 September, Porto, Portugal, p.1.
  • 9. Sawczyn S. (2000), Właściwości rozwoju fizycznego i dojrzewania biologicznego młodocianych gimnastyków w procesie wieloletniego treningu, „Roczniki Naukowe”, AWF, Gdańsk, t. 9, s. 171-190.
  • 10. Sawczyn S, K. Kochanowicz, D. Kruczkowski, T. Dancewicz (1997), Cechy prognostyczne budowy somatycznej w doborze do gimnastyki sportowej, „Trening”, nr 3, s. 19-24.
  • 11. Trześniowski R. (1963). Miernik sprawności fizycznej, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa.
  • Wstęp
  • Action to implement General human ideal, which is extensively shaped man, is a multilateral, although not always yet profound knowledge about the rights of its development. Despite the rich and vast knowledge of the child and the adult man, continued research with a view to its expansion. Issues of life and the right to direct its development constantly focus many professionals. Among them you will find many physical education theorists, for whom the subject of physical fitness, physical performance and potential, based on a comprehensive physical development is the basis of daily human activities (Trześniowski, 1961). In various stages of ontogeny are characteristic of the mobility of the body, by the action and movement activities that make up a lifetime of physical fitness.
  • Thus understood, the efficiency of a state system that determines the self-help movement in situations that occur in everyday life. Thus, through physical fitness certificate can understand the level of maturity and efficiency of the organism used during physical activity (Przewęda 1973). The aim of this study was to obtain information on the overall physical fitness of young Bydgoszcz women's volleyball. players.
  • Material and methods
  • The study was carried out in late April and May 2013 and in the sports hall and the school playground Elementary School No. 31 in Bydgoszcz. A total of 18 girls aged 14 years. This is the second team Youngsters KS Palace of Bydgoszcz. Girls team in most coaching volleyball for four years. Currently train 10 hours a week, in addition to four hours of physical education a week. Most of the training takes place at the sports hall in the Palace of Youth cooperating with the school attended by girls. The study took part in healthy girls who did not have any contraindications to physical exertion confirmed by periodic examinations, which are covered. Before performing the tests with the International Physical Fitness Test, an experienced head coach with many years of experience conducted 15 general-minute warm-up in preparation for exercise. Each trial was preceded by an explanation and demonstration. The study was conducted over two days.
  • Do zbadania poziomu zdolności motorycznych wykorzystano 8 prób z Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej, który został opisany w poprzednim dziale. Podczas wykonywania prób badane dziewczęta ubrane były w strój sportowy (koszulka, spodenki, obuwie z podeszwą antypoślizgową). Próby takie jak zwis, podciąganie czy skłon wykonuje się bez obuwia (Napierała 2005). Próby wykonano według instrukcji opisanej przez S. Pilicza i wsp. (2003) i Napierały (2005).
  • 1. bieg na dystansie 50 m (szybkość); (50m dash)
  • 2. skok w dal z miejsca (moc); (standing broad jump)
  • 3. bieg na dystansie 800 m (wytrzymałość); (800m run)
  • 4. siad z leżenia tyłem w czasie 30 sekund (siła mm brzucha); (sit ups)
  • 5. bieg wahadłowy 4 x 10 m (zwinność); (shuttle run)
  • 6. skłon tułowia w przód (gibkość); (bend trunk)
  • 7. zwis na ugiętych rękach (siła mm ramion) (bent arm hang)
  • 8. ściskanie dynamometru (pomiar siły dłoni) (hand grip)
  • Wyniki badań poddano obróbce statystycznej i obliczono: średnią arytmetyczną, odchylenie standardowe, różnicę średnich arytmetycznych, istotność statystyczną różnic dla grup niezależnych. Wyniki badań własnych siatkarek ze Szkoły Podstawowej nr 31 w Bydgoszczy porównano z wynikami badań regionalnych (Napierała 2005). Obliczenia dotyczyły określenia statystycznej istotności różnic pomiędzy wartościami porównywanymi na poziomach 1% i 5% ufności. Zróżnicowanie badanych cech somatycznych i zdolności motorycznych przedstawiono wykorzystując wskaźnik wartości znormalizowanych (Mollisona).
  • Wyniki
  • Tabela 1 przedstawia charakterystykę liczbową biegu na 50 m dziewcząt (s). Na tym dystansie większą szybkością wykazały się dziewczęta z badań własnych, które uzyskały lepszą średnią. Średni czas badanych dziewcząt z badań własnych to 8,83 s natomiast z badań regionalnych 8,93 s, co wykazuje różnicę 0,1s, która nie jest statystycznie istotna.
  • Tabela 1. Charakterystyka liczbowa biegu na dystansie 50 m badanych dziewcząt (s) w porównaniu z badaniami regionalnymi.
  • Badana grupa N
  • δ D u
  • Badania własne 18 8,83 0,25 0,1 1,53
  • Badania regionalne 570 8,93 0,68
  • (źródło: opracowanie własne)
  • * p < 0,05; ** p < 0,01; t  = 0,05; df =  = 1,96; t  = 0,01; df =  = 2,58
  • Tabela 2 przedstawia charakterystykę liczbową biegu na dystansie 800 m dziewcząt. W tej próbie lepiej pobiegły dziewczęta z badań własnych uzyskując średnią arytmetyczną 204,05 s, natomiast średnia dziewcząt z badań regionalnych wyniosła 233,63 s. Różnica średnich pomiędzy badanymi grupami wynosi 29,58 s. Wynik testu u = 6,09, określa istotność statystyczną na poziomie 1%.
  • Tabela 2. Charakterystyka liczbowa biegu na dystansie 800 m badanych dziewcząt (s) w porównaniu z badaniami regionalnymi.
  • Badana grupa N
  • δ D u
  • Badania własne 18 204,05 19,46 29,58 6,09**
  • Badania regionalne 517 233,63 36,09
  • (źródło: opracowanie własne)
  • * p < 0,05; ** p < 0,01; t  = 0,05; df =  = 1,96; t  = 0,01; df =  = 2,58
  • Tabela 3 przedstawia charakterystykę liczbową biegu wahadłowego 4 x 10 m. Wyniki badań przedstawione w tabeli 14 wykazały, że średnia arytmetyczna w badaniach własnych wynosi 10,72 s, a w badaniach regionalnych wynosi 12,73 s. Różnica pomiędzy badanymi grupami wynosi 2,01 na korzyść dziewcząt z badań własnych. Wynik testu u = 16,95 i jest różnicą statystycznie istotną na poziomie 1%.
  • Tabela 3. Charakterystyka liczbowa biegu wahadłowego 4x10 m badanych dziewcząt (s) w porównaniu z badaniami regionalnymi.
  • Badana grupa N
  • δ D u
  • Badania własne 18 10,72 0,46 2,01 16,95**
  • Badania regionalne 977 12,73 1,50
  • (źródło: opracowanie własne)
  • * p < 0,05; ** p < 0,01; t  = 0,05; df =  = 1,96; t  = 0,01; df =  = 2,58
  • Tabela 4 przedstawia charakterystykę liczbową skłonu w przód z leżenia tyłem 30'. Średnia arytmetyczna dziewcząt z badań własnych wynosi 25,89, a z badań regionalnych 21,17. Różnica między średnimi wynosi 4,72. Wyniki testu u = 5,11 i jest istotna na poziomie 1%.
  • Tabela 4. Charakterystyka liczbowa siadów z leżenia w czasie 30 s badanych dziewcząt (liczba powtórzeń) w porównaniu z badaniami regionalnymi.
  • Badana grupa N
  • δ D u
  • Badania własne 18 25,89 3,72 4,72 5,11**
  • Badania regionalne 342 21,17 5,36
  • (źródło: opracowanie własne)
  • * p < 0,05; ** p < 0,01; t  = 0,05; df =  = 1,96; t  = 0,01; df =  = 2,58
  • Tabela 5 przedstawia charakterystykę liczbową skoku w dal miejsca. Analizując poniższe wyniki można zaobserwować, iż grupa z badań własnych uzyskała lepsze wyniki niż grupa z badań regionalnych o 22,87 cm. Różnica ta jest statystycznie istotna na poziomie 1%.
  • Tabela 5. Charakterystyka liczbowa skoku w dal z miejsca badanych dziewcząt (cm) w porównaniu z badaniami regionalnymi.
  • Badana grupa N
  • δ D u
  • Badania własne 18 193,72 18,19 22,87 5,21**
  • Badania regionalne 331 170,85 16,92
  • (źródło: opracowanie własne)
  • * p < 0,05; ** p < 0,01; t  = 0,05; df =  = 1,96; t  = 0,01; df =  = 2,58
  • W tabeli 6 została ukazana charakterystyka liczbowa skłonu tułowia w przód. Wyniki badań wykazały, że średnia arytmetyczna w badaniach regionalnych wynosi 7,57 cm, a w badaniach własnych wynosi 16,08 cm. Różnica między badanymi grupami wynosi 8,51 cm na korzyść dziewcząt z badań własnych. Wynik testu u = 9,05 i jest statystycznie istotny na poziomie 1%.
  • Tabela 6. Charakterystyka liczbowa skłonu tułowia w przód badanych dziewcząt (cm) w porównaniu z badaniami regionalnymi.
  • Badana grupa N
  • δ D u
  • Badania własne 18 16,08 3,75 8,51 9,05**
  • Badania regionalne 364 7,57 6,15
  • (źródło: opracowanie własne)
  • * p < 0,05; ** p < 0,01; t  = 0,05; df =  = 1,96; t  = 0,01; df =  = 2,58
  • Tabela 7 przedstawia dane liczbowe dotyczące zwisu na ugiętych rękach na drążku. W tej próbie lepsze okazały się dziewczęta z badań własnych uzyskując wynik 19,99 s. Dziewczęta z badań regionalnych uzyskały średnią arytmetyczną 14,07 s. Wynik średnich różnic wynosi 5,92 s. Wynik testu u = 6,38 i jest istotny statystycznie na poziomie 1%.
  • Tabela 7. Charakterystyka liczbowa zwisu na drążku badanych dziewcząt (s) w porównaniu z badaniami regionalnymi.
  • Badana grupa N
  • δ D u
  • Badania własne 18 19,99 2,50 5,92 6,38**
  • Badania regionalne 366 14,07 13,73
  • (źródło: opracowanie własne)
  • * p < 0,05; ** p < 0,01; t  = 0,05; df =  = 1,96; t  = 0,01; df =  = 2,58
  • Tabela 8 przedstawia charakterystykę liczbową ściskania dynamometru (kG). Analizują poniższe wyniki można zaobserwować, że lepsza okazała się grupa z badań regionalnych, która uzyskała średnią arytmetyczną 25,58 kG, niż grupa badanych dziewcząt z badań własnych, której średnia wyniosła 14,81 kG. Różnica średnich arytmetycznych wynosi 10,77 kG. Wynik testu u = 20,20 i jest istotny statystycznie na poziomie 1%. Graficzny obraz ściskania dynamometru dziewcząt przedstawia rycina 36.
  • Tabela 8. Charakterystyka liczbowa ściskania dynamometru badanych dziewcząt (kG) w porównaniu z badaniami regionalnymi.
  • Badana grupa N
  • δ D u
  • Badania własne 18 14,81 1,84 10,77 20,20**
  • Badania regionalne 303 25,58 5,40
  • (źródło: opracowanie własne)
  • * p < 0,05; ** p < 0,01; t  = 0,05; df =  = 1,96; t  = 0,01; df =  = 2,58
  • Wyniki badań, które zostały przedstawione w tabeli 9 wykazały, w cechach somatycznych dominują zawodniczki z badań własnych (są wyższe i o większej masie). Z 8 przeprowadzonych prób zdolności motorycznych aż w 7 próbach (bieg na dystansie 50 m, bieg na dystansie 800 m, bieg wahadłowy 4 x 10 m, skłon w przód z leżenia tyłem, skok w dal z miejsca, skłon tułowia w przód, zwis na ugiętych rękach) lepsze okazały się dziewczęta z badań własnych. Natomiast dziewczęta z badań regionalnych okazały się lepsze od dziewcząt z badań własnych w próbie ściskania dynamometru Collina o 10,77kG. Zróżnicowanie badanych cech somatycznych i zdolności motorycznych określone wartościami znormalizowanymi.
  • Tabela 9. Porównanie poziomu sprawności motorycznej dziewcząt.
  • L.p. Rodzaj próby Badania
  • własne Badania
  • regionalne D Wskaźnik
  • Mollisona
  • 1. Bieg na dystansie 50 m 8,83 8,93 0,1 0,15
  • .2 Bieg na dystansie 800 m 204,05 233,63 29,58 0,82
  • 3. Bieg wahadłowy 4 x 10 m 10,72 12,73 2,01 1,34
  • 4. Skłon w przód z leżenia tyłem 25,89 21,17 4,72 0,77
  • 5. Skok w dal z miejsca 193,72 170,85 22,87 1,35
  • 6. Skłon tułowia w przód 16,08 7,57 8,51 1,38
  • 7. Zwis na ugiętych rękach 19,99 14,07 5,92 0,43
  • 8. Ściskanie dynamometru 14,81 25,58 10,77 -1,99
  • (Źródło: opracowanie własne)
  • Ryc. 1. Zróżnicowanie badanych cech somatycznych i zdolności motorycznych określone wartościami znormalizowanymi (wskaźnik Mollisona)
  • Dyskusja
  • Rozwój fizyczny, tempo dojrzewania płciowego, sprawności fizycznej, zdolności do pracy i ogólnego dobrobytu organizmu są główne kryteria stanu zdrowia dzieci i młodzieży. Przekrojowe badania zostały zorganizowane co dziesięć lat w losowo wybranych szkołach polskich, reprezentujących cały naród. Badania miały miejsce w 1979, 1989 i 1999 i obejmowały dzieci i młodzież w wieku 7-19 lat. Badania Przewędy i Dobosza (2003) wskazują na ciągłą tendencję intensywniejszego wzrostu i wcześniejsze fizyczne dojrzewanie. Te obserwacje dają dowody raczej dobrego stanu zdrowia obecnego młodego pokolenia. Jednakże, zmiany w poziomie sprawności fizycznej i zdolności do pracy z młodzieżą przedstawiają tendencję spadkową podczas tego 20-letniego okresu. Wyniki tej pracy pokazują że nawet jeśli dzieci i młodzież w 1999 r. były lepiej fizycznie rozwinięte (wyższy i cięższy) niż dzieci badanych w latach 1999 i 1989, ich zdolności motoryczne pokazywały stopniowy spadek w tym okresie czasu (Przewęda 2009, s. 57-71). Prace nad poznaniem ruchu prowadzone były już w odległej przeszłości. Na przełomie ostatnich lat szczególnie można dostrzec intensywność badań, które mają na celu stworzenie całościowej konstrukcji teoretycznej motoryki człowieka wykorzystywanych w różnych dziedzinach praktycznych. Badaniami dotyczącymi problemu badawczego jakim jest poziom sprawności fizycznej na tle ogólnopolskim zajmował się Ryszard Przewęda (2003), natomiast badania regionalne w województwie kujawsko - pomorskim przeprowadził Marek Napierała (2000, 2008). Problematyka badawcza rozwoju somatycznego i motorycznego nurtowała wielu badaczy. Możliwością znalezienia modelu somatycznego i motorycznego przyszłego sportowca a zatem właściwego przewidywania wyniku sportowego zajmował się Seabra (1997). Liczne przykłady podał M. Napierała (2008). Właściwościami rozwoju fizycznego i dojrzewania biologicznego w gimnastyce zajął się Sawczyn (2000), jak i też cechami prognostycznymi w budowie somatycznej w doborze do gimnastyki (Sawczyn i wsp. 1997).
  • Sprawnością ogólną 13-letnich siatkarek z Klubu MUKS Joker Świecie zajęła się Hanna Kolarz (2009). Porównała ona wyniki zdolności motorycznych trenujących do nietrenujących. Wszystkie badane dziewczęta uczestniczyły w lekcjach wychowania fizycznego objętego programem szkolnym oraz dodatkowo trzy razy w tygodniu uczestniczyły w pozalekcyjnych zajęciach sportowych, co może mieć wpływ na osiągnięte przez nie wyniki. Zdolności motoryczne badanych dziewcząt reprezentujących środowisko siatkarskie są lepsze niż dziewczęta nietrenujące, jak również od rówieśniczek z badań ogólnopolskich i regionalnych. Jest to prawdopodobnie rezultatem systematycznego uczęszczania na pozalekcyjne zajęcia sportowe, wysokich kwalifikacji nauczycieli, ich właściwej i systematycznej pracy i dobrej bazy do wychowania fizycznego jak i prawidłowym procesem selekcji (tabela 10).
  • Tabela 10. Zestawienie średnich wyników i punktów wg skali T
  • Badana próba Dziewczęta
  • trenujące Dziewczęta
  • nietrenujące Badania
  • Przewędy Badania
  • Napierały
  • Pkt. Pkt. Pkt. Pkt.
  • Bieg na 50m. 8,14 63 9,14 50 9,15 50 9,21 49
  • Zwis na ugiętych rękach 24,92 65 22,75 63 11,77 50 13,98 57
  • Skok w dal 189,92 66 178,67 61 155,95 50 162,75 53
  • Siady z leżenia 19,08 44 14,75 35 21,16 50 21,85 51
  • Suma pkt. 238 209 200 210
  • (źródło: Kolarz 2009)
  • Sprawnością ogólną i specjalną piłkarzy z OSSM z Gimnazjum nr 10 w Bydgoszczy urodzonych w 1996 roku zajął się B. Modracki (2012). W pomiarach sprawności ogólnej wyniki grupy badanej okazały się lepsze od wyników badań ogólnopolskich. Na przestrzeni jednego roku największe zróżnicowanie średnich wyników występowało w skłonie w przód z leżenia tyłem. Niski poziom zróżnicowania wytrzymałości grupy badanej stwierdzono w biegu na dystansie 1000 m i podciąganiu ramion w zwisie.
  • Największe zróżnicowanie średnich wyników badań ogólnopolskich i grupy badanej występuje w biegu wahadłowym 4x10m. Hipoteza zakładająca, iż poziom sprawności fizycznej ogólnej i ukierunkowanej badanych zawodników będzie wzrastał na przestrzeni jednego roku, potwierdziła się. Sprawność fizyczna ogólna i specjalna na przestrzeni jednego roku osiągnęła największy przyrost w zakresie siły i wytrzymałości mięśni brzucha, żonglerce piłką. B. Modracki doszedł do wniosku, że na podstawie wyników badań sprawności ogólnej i specjalnej należy zaprogramować następny cykl treningowy, gdzie większy nacisk położony będzie na doskonalenie elementów, w których następują najmniejsze przyrosty (tabela 11).
  • Tabela 11. Wartości punktowe wyników prób sprawnościowych piłkarzy nożnych
  • L.p. Próba II Wynik Punkty
  • 1 Bieg na dystansie 50 m 7,18s 56
  • 2 Skok w dal z miejsca 241,35cm 62
  • 3 Bieg na dystansie 1000 m 212,35s 58
  • 4 Skłon w przód z leżenia tyłem 33,25 ilość 66
  • 5 Bieg wahadłowy 4 x 10 m 9,28s 70
  • 6 Skłon tułowia w przód na ławeczce 12,8cm 58
  • 7 Podciąganie ramion w zwisie 6,1ilość 51
  • SUMA 421
  • Średnia punktów 60,14
  • (Źródło: Modracki 2012)
  • W tabeli 12 przedstawiono wyniki badań ogólnopolskich, regionalnych oraz badań własnych dziewcząt po przeliczeniu na punkty według skali T. Graficzny obraz porównania punktowego poszczególnych grup badanych przedstawia rycina 1.
  • Tabela 12. Wyniki dziewcząt po przeliczeniu na punkty według skali T.
  • Próba Badania
  • ogólnopolskie Badania
  • regionalne Badania własne
  • punkty
  • punkty
  • punkty
  • Bieg na dystansie 50m 8,83 50 8,93 50 8,83 50
  • Bieg na dystansie 800m 243,01 50 233,63 52 204,05 60
  • Bieg wahadłowy 4 x 10 m 12,63 50 12,73 49 10,72 67
  • Siady z leżenia 21,43 50 21,17 47 25,89 56
  • Skok w dal z miejsca 163,96 50 170,85 54 193,72 65
  • Skłon w przód 7,69 50 7,57 50 16,08 65
  • Zwis na drążku 12,09 50 14,07 54 19,99 58
  • Ściskanie dynamometru 24,88 50 25,58 50 14,81 29
  • Σ 400 406 450
  • (Źródło: opracowanie własne)
  • Ryc. 1. Porównanie punktowe poziomu sprawności motorycznej dziewcząt (pkt)
  • (Źródło: opracowanie własne)
  • Dziewczęta z badań własnych okazały się lepsze od grupy dziewcząt z badań regionalnych w 6 próbach (bieg na dystansie 800 m, bieg wahadłowy 4 x 10 m, siady z leżenia, skok w dal z miejsca, skłon w przód, zwis na drążku). Natomiast okazały się słabsze w próbie siły mięśni dłoni ( ściskanie dynamometru ) w porównaniu z badaniami regionalnymi i ogólnopolskimi o 21 pkt. W biegu na 50 m badane dziewczęta z badań własnych, regionalnych i ogólnopolskich wypadły identycznie uzyskując po 50 pkt. Łączna ilość punktów zdobyta przez grupę z badań własnych wynosi 450 pkt, natomiast z badań regionalnych to 406 pkt. Różnica punktów wynosi 44 pkt. Uzyskane wyniki dziewcząt z badań własnych w porównaniu do wyników regionalnych i ogólnopolskich pozwalają stwierdzić, iż badane siatkarki charakteryzują się większą ogólną sprawnością fizyczną niż ich rówieśniczki.
  • Wnioski
  • 1. Dziewczęta z badań własnych w zakresie siły eksplozywnej kończyn dolnych, zwinności i gibkości dominują nad swymi rówieśniczkami z badań regionalnych i ogólnopolskich.
  • 2. Osiągnięte wyniki badań przeliczone w skali T dają przewagę badanych dziewcząt nad rówieśniczkami biorącymi udział w badaniach ogólnopolskich.
  • References
  • 1. Kolarz H., (2009). Sprawność ogólna 13-letnich siatkarek z MUKS „Joker” Świecie. Praca magisterska, WSG, Bydgoszcz
  • 2. Modracki B. (2012). Sprawność ogólna i specjalna piłkarzy OSSM z Gimnazjum nr 10 w Bydgoszczy urodzonych w 1996 roku. Praca magisterska, WSG, Bydgoszcz
  • 3. Napierała M. (2005). Ważniejsze uwarunkowania rozwoju somatycznego i motorycznego dzieci i młodzieży z województwa kujawsko – pomorskiego, Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz
  • 4. Napierała M. (2000). Dziecko z regionu kujawsko – pomorskiego. Rozwój fizyczny i motoryczny dzieci z klas początkowych. Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz
  • 5. Przewęda R. (1973). Rozwój somatyczny i motoryczny, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa
  • 6. Przewęda R. (2009). Changes in physical fitness of Polish youth during the last three decades, Studia Ecologiae et Bioethicae, vol:.7 number: 1, pages: 57-71
  • 7. Przewęda R., Dobosz J. (2003). Kondycja fizyczna polskiej młodzieży, AWF, Warszawa
  • 8. Seabra, A., J.A. Maia, R. Garganta, M.A. Janeira, P. Santos (1997), Is there an impact of selection, training and maturation in body build, somatotype, physical fitness and explosive strength? A study in Portuguese young soccer players, Conference: European Congress on Sports Medicine, 23/26 September, Porto, Portugal, p.1.
  • 9. Sawczyn S. (2000), Właściwości rozwoju fizycznego i dojrzewania biologicznego młodocianych gimnastyków w procesie wieloletniego treningu, „Roczniki Naukowe”, AWF, Gdańsk, t. 9, s. 171-190.
  • 10. Sawczyn S, K. Kochanowicz, D. Kruczkowski, T. Dancewicz (1997), Cechy prognostyczne budowy somatycznej w doborze do gimnastyki sportowej, „Trening”, nr 3, s. 19-24.
  • 11. Trześniowski R. (1963). Miernik sprawności fizycznej, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa.
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 10.01.2013.
  • Revised: 10.05.2013.
  • Accepted: 29.06.2013.
  • Journal of Health Sciences (J of H Ss) 2013; 3 (5): 707-732
  • The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683.
  • © The Author (s) 2013;
  • This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland
  • Open Access
  • This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited.
  • Somatic Features, General and Special Performance Players 11 years of the athletic club "Legia" Chełmża
  • Cechy somatyczne, sprawność ogólna i specjalna piłkarzy 11-letnich piłkarzy z klubu sportowego „Legia” Chełmża
  • Artur Kielak, Marek Napierała, Mirosława Cieślicka, Walery Zukow
  • Kazimierz Wielki University, Bydgoszcz, Poland
  • Key words: body, overall general efficiency, overall special efficiency, players.
  • Słowa kluczowe: budowa ciała, sprawność ogólna, specjalna, piłkarze.
  • Abstract
  • The main objective of the study was to provide physical traits, general fitness and special players with KS "Legion" Lake near. Furthermore a basic condition of somatic (height and weight). The analysis of these measurements was found BMI and body building typology based on the characteristics Kretschmer, Rohrer index and key Curtis. Motor skills were determined using the general fitness test (MTSF), which included tests: speed, power, endurance, strength, agility and flexibility. Efficiency measurements were also carried out by a special test Talaga, which included a sample: foot juggling balls, juggling balls head strike the ball at a distance, slalom ball to hit and throw the ball at a distance. The results were processed statistically and calculated: the arithmetic mean, the difference between the mean, standard deviation, and mean test "u". Achieved values have been compared with the results of their peers nationwide, and the results have been assigned a special performance to the standards point. Based on the obtained results, which are presented in tables and figures, we can conclude that founded hypotheses have met with their confirmation.
  • Conclusions:
  • 1. Players Orlik characterized by respective proportions of height and weight. There are the leptosomatic Body (82.61%) with a touch of athletic (17.39%).
  • 2. The speed-endurance competitions have achieved better results than their peers nationwide.
  • 3. Motor characteristics such as strength, power, agility and flexibility require more training in order to improve the results overall efficiency.
  • 4. Overall score of respondents players from MTSF is within the average level.
  • 5. Fitness Special places for young footballers bar to devote more time to technical making, which are very important in parts of the game in, and correlated to the motor abilities . One of the other must correlate and go hand in hand in order to achieve full success.
  • Streszczenie
  • Głównym celem badań było przedstawienie cech somatycznych, sprawności ogólnej i specjalnej piłkarzy z KS „Legia” Chełmża. Ponadto zbadano stan podstawowych cech somatycznych (wysokość i masę ciała). Z analizy tych pomiarów ustalono wartości BMI oraz typologię budowy ciała wg charakterystyki Kretschmera, wskaźnika Rohrera i klucza Curtisa. Zdolności motoryczne zostały określone z wykorzystaniem testu sprawności ogólnej (MTSF), w skład, którego wchodziły próby: szybkości, mocy, wytrzymałości, siły, zwinności i gibkości. Przeprowadzono również pomiary sprawności specjalnej wg testu Talagi, który obejmował próby: żonglerka piłki nogą, żonglerka piłki głową, uderzenie piłki na odległość, slalom piłką ze strzałem oraz wrzut piłki na odległość. Wyniki badań poddano obróbce statystycznej i obliczono: średnią arytmetyczną, różnicę między średnimi, średnie odchylenie standardowe i test „u”. Osiągnięte wartości liczbowe zostały porównane z wynikami rówieśników ogólnopolskich, zaś wyniki sprawności specjalnej zostały przyporządkowane do obowiązujących norm punktowych. Na podstawie otrzymanych rezultatów, które zostały przedstawione w tabelach i na rycinach możemy stwierdzić, czy założone hipotezy badawcze spotkały się z ich potwierdzeniem.
  • Wnioski:
  • 1. Piłkarze Orlik charakteryzują się odpowiednimi proporcjami wysokości i masy ciała. Wyróżnia ich leptosomatyczna budowa ciała (82,61%) z domieszką atletycznej (17,39%).
  • 2. W konkurencjach szybkościowo-wytrzymałościowych osiągnęli lepsze wyniki od rówieśników ogólnopolskich.
  • 3. Cechy motoryczne takie jak siła, moc, zwinność i gibkość wymagają większego kształcenia w celu poprawy osiągniętych wyników sprawności ogólnej.
  • 4. Łączna punktacja badanych zawodników z MTSF mieści się w granicach średniego poziomu.
  • 5. Sprawność fizyczna specjalna stawia przed młodymi piłkarzami poprzeczkę, by więcej czasu poświęcali zagraniom technicznym, które są bardzo ważne we fragmentach gry na boisku, a także współzależne ze zdolnościami motorycznymi. Jedno z drugim musi korelować i iść w parze, by osiągnąć pełnię sukcesu.
  • Introduction
  • Football is one of the most popular sports in the world. It is generation game, for playing the football everyone is eager, starting from children, until adults. There is no limit sex, women and men play. Football is widely available and most importantly it's fun to play, and at the same time is a characteristic form of fulfilling himself. That's what the kids are still worn energy and interesting life, trying every kind of entertainment, love to move. However, sometimes there comes a point choice of the children, when they decide to practice a particular form of sport. In every sport we are able to assess the suitability of a person using a variety of research assessments, such as observation, tests of physical fitness, special skills, somatic built. The football is like that. It is not an easy team game, is characterized by specific movements of different body parts, requires the competitor to complete motor skills, targeted technical skills, as well as certain features of volitional.
  • Purpose of this study was to identify somatic, general fitness level (comprehensive) and specific fitness 11 - year players from the club KS "Legia" Chełmża.
  • Material and methods
  • Measurement of somatic development (height, weight) were used medical scales with anthropometr in the presence of a nurse. The subjects were dressed in sports clothes without shoes. The study was performed as follows:
  • - Height of the body - the test was part of the importance of the height-integrated, accepted the position straight back to measure the arms straight at your sides, legs straight, feet joined, head set to Frankfurt. The test was performed with an accuracy of 0.1 cm.
  • - Weight - tested entered the medical importance in sports clothing without shoes. The measurements were made with an accuracy of 0.1 kg.
  • Results of measurements were used to determine body types for each tested person. Types of body slenderness ratio Rohrer determined using the key characteristics of Curtius and Kretschmer, according to the following formula:
  • body weight in the g × 100
  • I = ---------------------------------------------- ratio Rohrer
  • (height of the body in the cm)3
  • Was also calculated BMI.
  • Table 1 BMI in boys aged 7 - 19 years, corresponding to a deficiency of body weight, normal weight, overweight and obesity
  • Age Weight
  • Boys year deficiency normal overweight obese
  • 11 <14.4 14.5 - 21.4>21.5> 25.6
  • (source: Woynarowska 2008, s.284)
  • The main objective of the research was to provide overall physical fitness, using the International Physical Fitness Test for the group aged 11 years, and it was a special physical analysis, based on a test George Talaga ( 2006a) imaging abilities footballer foot. In addition, the construction of somatic subjects diagnosed with players. In this paper, to conduct trials to motor skills of players KS "Legia" was used Chełmża International Physical Fitness Test (Drabik 1997, p.24-28). The test consists of 8 samples, but is included in the work of six trials, in which the measured values of motor skills. Was omitted compression test dynamometer and an attempt on his shoulders sag: run over a distance of 50 m off the high, long jump with space, run over a distance of 600 m, cross swinging at a distance of 4 x 10 m, the slope in front of lying back in time 30 s, slope torso forward.
  • When trying to evaluate the technical skills of young players technical efficiency test was used for children aged 10 - 14 years (Talaga 2006a, p.18-21). The test consists of seven attempts, but in the work of two trials were omitted, namely, cross the ball into the goal and simplified game 5 x 5 Here are the details of the test: foot juggling balls for 30 s, juggling ball head for 15 s, strike the ball at a distance, slalom ball to hit, throw the ball at a distance.
  • Results of somatic and general fitness were processed statistically and calculated: arithmetic, the difference between the mean, the mean standard deviation test "u" for independent samples. Results of motor skills will be converted into points by the scale of T. The analysis of the results of specific fitness calculated the arithmetic mean of the samples obtained punks tests that will be presented in the form of interest.
  • Results
  • Analyzing shown in Table 2, it can be concluded that in the group of football players Orlik, the arithmetic mean of the body is 150.26 cm, 148.63 cm boys nationwide. The difference between the studied athletes and national test results is 1.63 cm in favor of the players Orlik. The test result of 0.83 is not statistically significant.
  • Table 2 Comparison of body height riders Orlik the results of their peers (boys) nationwide.
  • Studies N
  • δ D u
  • their own 23 150.26 9.39 1.63 0.83 *
  • nationwide 3480 148.63 7.31
  • * p <0.05, * * p <0.01, tα = 0.05, df = ∞ = 1.96; tα = 0.01, df = ∞ = 2.56.
  • Fig.1. Numerical characteristics of the body tested athletes
  • From the graph we can read that the numerical values are in the range Min - Max (131 - 169 cm), of which 12 players reached a value above the average, which is 150,26 cm, while 11 tested below. Highest among players Orlik KS "Legion" is GJ, and JM lowest average weight loss in athletes is 40.24 kg, with 40.12 kg boys nationwide (Table 3). Higher body mass characterized by respondents players and the difference of the averages is 0.12 kg. The test result u = 0.06 indicates that the difference is not statistically significant.
  • Table 3 Comparison of body weight to the results of the players Orlik peers (boys) nationwide.
  • Studies N
  • δ D u
  • their own 23 40.24 9.34 0.12 0.06 *
  • nationwide 3480 40.12 8.24
  • * p <0.05; ** p <0.01, tα = 0.05, df = ∞ = 1.96; tα = 0.01, df = ∞ = 2.56
  • Fig. 2 Characteristics of numeric weight tested athletes
  • With illustrated graph we can read that the numerical weight limits Min - Max (25.5 - 59.2 kg). Over the arithmetic mean body weight, which is 40.24 kg is 9 players Orlik, while the remaining 14 below average. The heaviest among respondents was the RK and the lightest JM
  • Table 4 Characteristics of the numerical values of BMI players.
  • Studies Age N BMI
  • deficiency normal overweight obesity
  • < 14,4 14,5 - 21,4 > 21,5 > 25,6
  • n % n % n % n %
  • own 11 years 23 0 0 20 86.96 3 13.04 0 0
  • Analyzing the results in Table 4 can be seen that the 20 players who make up 86.96% of the border are in the normal range BMI, while the other three players - 13.04% of struggling with overweight.
  • Fig. 3 BMI players Orlik
  • From the graph we can see that the numerical values of BMI range between Min - Max (14.65 - 22.86). Players such as CN, LB and RK are struggling with obesity, while others are within the normal range BMI.
  • Results of measurements of body typology in the table. show that among the players Orlik see two types of body building. Most respondents representing 82.61% leptosomatic type and 17.39% represents the type of athletic. Type picnic of these people will not occur.
  • Table 5 Characteristics of numeric types of somatic among respondents on the basis of the ratio Rohrer.
  • Research N Type
  • leptosomatic Type
  • athletic Type
  • picnic
  • X - 1,27 1,27 - 1,49 1,50 - x
  • n % n % n %
  • own 23 19 82,61 4 17,39 0 0
  • Fig. 4 Slim body competitors by the indicator Rohrer
  • Analyzing the results of chart, we can see that the values of Rohrer oscillate in the range of 0.96 to 1.44. Among those outstanding athletic type of physique athletes are CN, LB, PK and RK, the others represent the type leptosomatic.
  • Table 6 Comparative characteristics of motor skills tested competitors and peers nationwide.
  • Trying Unit
  • of measure Own research Nationwide survey
  • Average point.
  • Average point.
  • 50 m [s] 8.99 52 9.22 50
  • Long jump [cm] 144.74 46 156.13 49
  • 600 m [s] 160.28 54 171.58 50
  • 4 x 10 m [s] 12.87 47 12.65 47
  • Bend the trunk forward
  • Lying in the backof [count] 19.56 47 23.22 50
  • Slopethe trunk
  • Forward [cm ] -0.96 44 0.84 50
  • total 290 sum of 296
  • Average 48.33 Average 49.33
  • Below are listed sample International Physical Fitness Test.
  • Table 7 Attempt to speed-run the 50 m
  • Test Unit
  • [s] N Research
  • δ D u Pts.
  • Run 50 m 23 own 8.99 0.63 0.23 1.74 52
  • 3444 nationwide 9.22 0.84 50
  • * p <0.05, ** P <0.01, tα = 0.05, df = ∞ = 1.96; tα = 0.01, df = ∞ = 2.56
  • Of the results in table 7, we can read, that better be the arithmetic mean of the 50 riders were Orlik, than peers nationwide study. The average difference between examinees is 0.23 s, which indicates the lack of statistical significance of the differences (u = 1,74). Average results have been recalculated for the points according to the scale. They received 52 points respectively and 50 points.
  • Figure 5. Numerical characteristics of the 50 m test players.
  • Of the results on a chart to tell you that the results of the men's 50 m range between 7,95-10,31 s. Fastest runner this distance proved to be P.W. while the slowest L.B. Below the arithmetic mean, which amounted to 8.99 s, there were 12 players, while the other ran the distance in the long run.
  • Table 8. Attempt it power the long jump.
  • TEST Individual
  • Measures
  • [cm] N Tests
  • δ D u Pts
  • Long jump
  • from squares 23 own 144.74 16.21 11.39 3.35 * * 46
  • 3462 all-Polish 156.13 20.5 49
  • * p < 0.05; * * p < 0.01; tα = 0.05; df = ∞ = 1.96; tα = 0.01; df = ∞ = 2.56
  • Analyzing data placed in table 8 it is possible to point, that arithmetic mean of the long jump from the place of footballers the Eaglet is 144.74 cm, however 156.13 cm takes all-Polish peers out. The difference between average results is 11.39 cm and is more favorable to boys from all-Polish tests. Test results at (3.35) points at the difference statistically essential on the level of the 1%. Calculated results on points show that they received appropriately 46 and 49 of pt
  • Fig. 6. Numerical characterization of the long jump from the place.
  • Analyzing results placed on the graph we can come to the conclusion, that numerical values of the long jump from the place of competitors Eaglet are located within the limits of Faces - Max (123 - 193 cm). M.J. performed the most distant jump, however shortest fell to G.J. Average of results of the test on the long jump which is located in border turned out to be 144.74 cm the best for 12 examined, however 11 managed to return the jump farther.
  • Table 9. Test on the endurance- run of 600 flat
  • TEST Individual
  • measures N Tests
  • δ D u Pts
  • Run of 600 m [sec.] 23 own 160.28 15.51 11.3 3.45 * * 54
  • 2777 all-Polish 171.58 29.34 50
  • * p < 0.05; * * p < 0.01; tα = 0.05; df = ∞ = 1.96; tα = 0.01; df = ∞ = 2.56
  • The analysis of the results concerning the run at installment 600 introduces itself to the m as follows: average results of the race amount appropriately to 160.28 sec. and the Difference between average results takes 171.58 sec out 11.3 sec. and is assigned to the benefit of competitors Eaglet. Test results at = 3.45 statistically on the level a 1% of the confidence is essential. The average result of the scoring gives the pt to examined competitors 54, however for peers 50 of pt
  • Fig. 7. Numerical characterization of the run on 600 m of examined competitors
  • Based on placed results on the graph we can read out, that numerical values of the run on 600 m fluctuate between 137.36 - distance most quickly given to 199.28 sec amongst examined he defeated S.F., however most slowly R.K. above the arithmetic mean of the endurance run which took 160.28 sec out, managed to run 13 competitors, whereas 10 needed more time.
  • Table 9. The test on power and endurance-s forward bend from lying I put on weight during 30s.
  • TEST Individual
  • Measures
  • [amount] N Tests
  • δ D u Pts
  • Forward bend 23 own 19.56 3.15 3.66 5.55 * * 44
  • from lying I put on weight 3440 all-Polish 23.22 4.76 50
  • * p < 0.05; * * p < 0.01; tα = 0.05; df = ∞ = 1.96; tα = 0.01; df = ∞ = 2.56
  • From placed results in table 9 it is possible to come to the conclusion .. , that arithmetic means powers and endurances of the belly muscles amount to results of the test appropriately in individual examined groups 19.56 and 23.22. The difference between these averages amounts to 3.66 repeating to the benefit of all-Polish boys. Test results at = 5.55 and is a difference statistically essential on the level of the 1%. For received results the scoring looks as follows: 44 of pt for young footballers, and all-Polish peers 50 of pt
  • Fig. 8. Numerical values of the forward bend from lying I put on weight.
  • Based on placed numerical values from the test we can read out powers and endurances of the belly muscles, that the amount of repeating fluctuates within the limits of 13 - 25. The most forward bends from lying I put on weight he carried S.F out, whereas least the arithmetic mean amounted to W.J. 19.56 and managed to pierce with the one border 13 examined, however 10 was below the average.
  • Table 10. Test on the agility- pendular run 4 x of 10 flat
  • TEST Individual
  • measures N Tests
  • δ D u Pts
  • Run 4 x of 10 m [sec.] 23 own 12.87 0.81 0.22 1.29 47
  • 3419 all-Polish 12.65 1.16 47
  • * p < 0.05; * * p < 0.01; tα = 0.05; df = ∞ = 1.96; tα = 0.01; df = ∞ = 2.56
  • Average results of the pendular race of individual groups look as follows: 12.87 sec. - competitors Eaglet, 12.65 sec.- all-Polish peers. The difference between these averages takes 0.22 sec out test results at = 1.29 and is a difference statistically unimportant. Received amount to the point after 47.
  • Fig. 9. Numerical characterization of run 4 x of 10 flat
  • From the described test we can read agilities out, that numerical values of run 4 x of 10 m of Faces - Max take out appropriately 11.24 - 14.54 p. led the field in this test Of, however most slowly L.B. performed the test above the average test the agility which took 12.87 sec out, was put 13 competitors, however 10 examined needed more time for performing the test on the test.
  • Table 11. Test on the suppleness- bend of the torso ahead.
  • TEST Individual
  • measures N Tests
  • δ D u Pts
  • Bend of the torso [cm] 23 own -0.96 3.48 1.8 2.43 * 47
  • ahead 3455 all-Polish 0.84 6.58 50
  • * p < 0.05; * * p < 0.01; tα = 0.05; df = ∞ = 1.96; tα = 0.01; df = ∞ = 2.56
  • Based on the lecture on table 11, we can come to the conclusion, that arithmetic means of the suppleness are -0.96 cm and 0.84 cm by analogy. The difference between averages is 1.8 cm to the benefit of boys from all-Polish tests. Test results at = 2.43 statistically on the level a 5% of the confidence is essential.
  • Fig. 10. Numerical characterization of the bend of the torso ahead.
  • The test on the suppleness showed that numerical values of examined competitors fluctuated within the limits of from -10 up to 5 cm. The good result got the Unit of measurement (5 cm), however G.J. was weakest (-10 cm). The average which was -0.96 cm, was crossed through 12 examined, whereas for 11 competitors this test failed.
  • Table 12. Numerical characterization of results of tests of the special fitness of examined competitors based on the test of Jerzy Talaga (10 - 14 years).
  • Item number Test
  • of test Individual
  • measures N Average
  • arytm. Draw aside.
  • stand. Of faces - Max Average
  • of pt Max of the pt
  • for the given test
  • 1 Juggling of the ball
  • with leg [amount] 23 32.65 6.5 21 - 45 4 5
  • 2 Juggling of the ball
  • with head [amount] 13 2.45 9 - 17 3 5
  • 3 It being struck by a ball
  • from a distance [m] 18.07 3.5 13 - 25 4 10
  • 4 Slalom with ball
  • with the shot [sec.] 14.32 2 10.42 - 18.4 3 5
  • 5 Throw-in of the ball
  • from a distance [m] 8.61 1.06 6.1 - 10 2 5
  • sum 16 30
  • average in % 53.33 100
  • Analyzing described tests on the juggling of the ball with leg during 30 sec. individual results of competitors fluctuate within the limits of 21 - 45 to blow/line balls. The most to win with the leg made Of, however Ż.J. had fewest repeating the arithmetic mean takes 32.65 shock dose out, whereas the average of get points takes out 4.
  • Fig. 11. Numerical characterization of the juggling of the ball with leg during 30 p.
  • Based on results we can state that individual results fluctuate within the limits of 9 - 17 to win 15 Sr within with the head turned out to be the Best competitors of this test: D.K., F.J. and S.F which achieved the same result 17 of repeating, however most poorly S.N. performed the test on the test -motoricity only 9 to conquer. He amounts to the result of the average 13 to conquer, and result of the average of points 3.
  • Fig. 12. Numerical characterization of the juggling of the ball with head during 15 p.
  • Analyzing we can notice that individual results of competitors fluctuate within the limits of 13 - 25 flat Farthest he sent S.F. which the average of hitting with the right and left leg took out the ball from a distance 25 flat Most poorly the test worked getting W.M. altogether 13 flat The arithmetic mean is 18.07 m, whereas the average of points get in this test is equal 4.
  • Fig. 13. Numerical characterization of it being struck by a ball from a distance
  • Analyzing described tests on the slalom with ball with the shot it is possible to read out, that individual results of competitors fluctuate within the limits of 10.42 - most quickly distance defeated 18.4 Sr S.F., however C.N. was in this test slowest. Average time of the slalom with ball with the shot he amounts to 14.32 sec., however the average of punks get for this test is equal 3.
  • Fig. 14. Numerical characterization of the slalom with ball with the shot.
  • Based on results we can state that individual results of competitors fluctuate within the limits of 6.1 - 10 m from the throw-in of the ball from a distance (from the out). Farthest out of examined he threw the F.J. ball away, whereas closest the Unit of measurement the Result of the arithmetic mean is 8.61 m, however the result is equal of the average of points 2.
  • Fig. 15. Numerical characterization of the throw-in of the ball from a distance.
  • Discussion
  • Research issues of the somatic and motor development bothered many researchers. There is an ability of the correct evaluation of the developmental age not without meaning, skill to foresee of the build of competitors which give the possibility of possible determining the timeout and sizes of the sports result (Glass, Veil 2000, of Ardors 2004, 2005). In many sports disciplines they started using measurements of the size of the body for selection. Seabra dealt with the possibility of finding the model of the somatic and motor future athlete that is due predicting the sports result (1997). M. Napierała passed numerous examples (2008). Among others tests are responsibility of them S. Sawczyn (2000) which dealt with properties of the somatic structure and biological ripening of athletes doing exercises. Research works can be other example M. Zasada (1993) which demonstrated at 9-11 gymnasts summer during the training process must be kept appropriate proportion between the weight training and gibkościowymi in order not to stop the suppleness through the increase in power. Mentioned above A. Seabra (1997) along with the research team provides pointers, thanks to which we can use selection to the soccer based on the described somatic model. At dancers she filled the research on issues of the somatic structure oneself of Pilewska, Pilewski (2002 ah, 2001 b, 2008). In the athletics J. Iskra performed works on connections of the somatic structure and the sports result (2000, 2002), additionally the researcher tried to describe the model type of the build of hurdlers. With sentence A. Suchomela (2001) it is necessary to search for candidates for sport amongst individuals around relatively with low BMI which have the greatest motor predispositions.
  • If it is possible to notice, the sports result is a purpose of the professional sport worldwide, therefore an interest in the figure of the athlete is so great in every sport the wanted person is "perfect" model. From the placed findings concerning the BMI body mass index, at 3 competitors an excess weight appears what explicitly proving the established hypothesis shatters, stayed 20 is located in a correct period. Described values of tests show explicitly that amongst competitors the Eaglet is a dominating type of the build leptosomatic type. 19 of him displays examined which constitute the 82.61% of the whole. She stayed 4 competitors (17.39%) an athletic build is characterized. In the high-speed test on distance of 50 m, footballers turned out to be better from Chełmża and the hypothesis proved correct. Difference of averages at the test on the power of the long jump from the place, indicates the difference statistically essential for the level of the 1% of the test at = 3.35. The difference in the distance was 11.39 cm to the benefit of all-Polish boys, shattering the established research hypothesis. Out of tests on the motor ability the endurance run on distance of 600 m showed the statistical important difference of competitors to the benefit examined test at = 3.45. The difference between averages took 11.3 Sr out on the run pendular 4 differences between averages which amounted to 0.22 sec. to the benefit of peers, didn't have x of 10 m of influence on the result of the statistical being at = 1.29. Competitors Eaglet in terms of the test supplenesses than their all-Polish peers turned out to be weaker. Differences between averages were 1.8 cm and it is difference statistically essential (at = 2.43) on the level of the 5% of the confidence. Of hypotheses wasn't confirmed. Young footballers from Chełmża didn't manage to achieve the test covered with the minimum of the 60% from tests of football mechanical abilities. As the team they got 16 from 30 possible to score points what altogether constituted the 53.33%. In the group training the ball foot, i.e. 23 competitors, was only 10 which would pass a test on the level of the 60% and more.
  • Conclusions
  • Findings authorise to draw the following conclusions:
  • 1. Competitors from of "Legion" Chełmża Eaglet playing in the group don't abandon their peers 11 -motoricity summer in terms of the somatic structure of the body. Just the opposite, they have at their disposal appropriate proportion heights to the body weight what the taken place conditions on the court and usefulness in the game.
  • 2. Young footballers are characterized by a type of the build leptosomatic (82.61%) and athletic (17.39%).
  • 3. Level general (versatile) the physical fitness amongst examined competitors is held in border of average of the MTSF scoring of the 11-latków group.
  • 4. Out of tests on motor abilities footballers Eaglet stood out on the run high-speed on 50 m and endurance on 600 m and towered over their peers from all-Polish tests.
  • 5. In undergone tests on power, power, agility and the suppleness footballers achieved poor results a little bit from peers.
  • 6. Footballers from of "Legion" Chełmża must still do some work on the special efficiency which is interdependent with motor abilities in order in the future to improve results.
  • References
  • 1. Szklarska A., Welon Z., 2000, Prognoza wysokości ciała mężczyzn w Polsce w latach 2000-2020, „Wychowanie Fizyczne i Sport”, t. 44, nr 2
  • 2. Żarów R., 2004, Podstawy rozwoju biologicznego dzieci i młodzieży, „Med. Sportiva”, t. 8, suppl. 1
  • 3. Żarów R., 2005, Prognozowanie wysokości ciała człowieka- metody, możliwości i znaczenie dla sportu, „Kultura Fizyczna”, nr 5-6
  • 4. Seabra A., Maia J.A., Garganta R., Janeira M.A., Santos P., 1997, Is there an impast of selection, training and maturation In body build, somatotype, physical fitness and explosive strength? A study in Portuuese young soccer players, Conference: European Congress on Sports Medicine, 23/26 September, Porto, Portugal, p. 1
  • 5. Sawczyn S., 2000, Właściwości rozwoju fizycznego i dojrzewania biologicznego młodocianych gimnastyków w procesie wieloletniego treningu, „Roczniki Naukowe”, AWF, Gdańsk, t. 9,
  • 6. Napierała M., 2008, Środowiskowe uwarunkowania somatyczne i motoryczne a wiek rozwojowy dzieci i młodzieży: na przykładzie województwa kujawsko-pomorskiego, UKW, Bydgoszcz
  • 7. Zasada M., 1993, Dynamika rozwoju cech somatycznych i motorycznych chłopców na wczesnym etapie szkolenia gimnastycznego, Praca doktorska, AWF, Poznań.
  • 8. Iskra J., 2002, Wzorzec somatyczny a indywidualny typ budowy ciała płotkarzy na 110m, „Roczniki Naukowe”, t. 11, AWF, Gdańsk, s. 283-288.
  • 9. Iskra J., 2000, Budowa somatyczna płotkarzy i jej związek z poziomem wyników, „Wychowanie Fizyczne i Sport”, t. 44, nr 1, s. 62-87.
  • 10. Suchomel A., 2001, Relations between somatic characteristics and motor efficiency (low and high) in school-aged individuals, “Gymnica”, Vol. 31, Issue 2, p. 23-34.
  • 11. Pilewska W., 2002a Zróżnicowanie motoryczne oraz somatyczne tancerzy i tancerek sportowego tańca towarzyskiego/, [w]: Rocznik Naukowy AWFiS Gdańsk, tom XI „Indywidualizacja w procesie treningu sportowego”. Wydawnictwo Uczelniane AWFiS w Gdańsku, s.217-227.
  • 12. Pilewska W., 2002b Dobór pod względem budowy somatycznej oraz poziomu zdolności motorycznych par sportowego tańca towarzyskiego reprezentujących odmienne style taneczne/, [w]: Wychowanie fizyczne i sport. Kwartalnik, Tom XLVI, Suplement Nr 1, Część 1. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2002, s.12- 313.
  • 13. Pilewska W., Pilewski R., 2008 /Budowa somatyczna zawodniczek i zawodników sportowego tańca/, [w]: Sport a dobrostan, red. prof. dr hab. E. Rutkowska. Wydawnictwo Uniwersytetu M. Curie-Skłodowskiej, Lublin, rozdział XI, s.109-117.
  • Wstęp
  • Piłka nożna należy do najpopularniejszych dyscyplin sportowych na świecie. Jest to gra pokoleniowa, do grania w futbolówkę garną się wszyscy, począwszy od dzieci, aż po osoby dorosłe. Nie ma tu granicy płci, grają kobiety oraz mężczyźni. Piłka nożna jest ogólnie dostępna i co najważniejsze- sprawia radość z gry, a jednocześnie jest charakterystyczną formą wyżycia się. To właśnie dzieci są wciąż noszone energią i ciekawe życia, próbują każdego rodzaju rozrywki, uwielbiają ruch. Jednak z czasem przychodzi moment na wybór specjalizacji przez dzieci, gdy zdecydują się na konkretną formę uprawiania dyscypliny sportowej. W każdej dyscyplinie sportu jesteśmy w stanie ocenić przydatność danej osoby za pomocą różnych ocen badawczych, np. obserwacji, testów sprawności fizycznej, sprawności specjalnej, budowy somatycznej. W piłce nożnej jest podobnie. Nie jest to łatwa gra zespołowa, charakteryzuje się specyficznymi ruchami różnych partii ciała, wymaga od zawodnika pełnej zdolności motorycznej, ukierunkowanych umiejętności technicznych, a także określonych cech wolicjonalnych.
  • Celem badań była próba wskazania cech somatycznych, poziomu sprawności fizycznej ogólnej (wszechstronnej) oraz sprawności specjalnej 11- letnich zawodników z klubu KS „Legia” Chełmża.
  • Materiał i metody
  • Do pomiaru rozwoju somatycznego (masy i wysokości ciała) użyto wagi lekarskiej z antropometrem i w obecności pielęgniarki. Badani ubrani byli w strój sportowy bez obuwia. Badania wykonano następująco:
  • - wysokość ciała - badany wchodził na wagę z wbudowanym wzrostomierzem, przyjmował pozycję wyprostowaną tyłem do miary, kończyny górne wyprostowane wzdłuż tułowia, kończyny dolne wyprostowane, złączone stopy, głowa ustawiona w pozycji frankfurckiej. Badanie wykonano z dokładnością do 0,1 cm.
  • - masa ciała - badany wchodził na wagę lekarską w stroju sportowym bez obuwia. Pomiary wykonano z dokładnością do 0,1 kg.
  • Wyniki pomiarów posłużyły do określenia typów budowy ciała każdej zbadanej osoby. Typy budowy ciała określono wskaźnikiem smukłości Rohrera z wykorzystaniem klucza Curtiusa i charakterystyki Kretschmera, według poniższych wzorów:
  • I = Wskaźnik Rohrera
  • Obliczono także wskaźnik BMI .
  • Tabela 1. Wartości BMI u chłopców w wieku 7 – 19 lat, odpowiadające niedoborowi masy ciała, prawidłowej masie ciała, nadwadze i otyłości
  • Wiek Chłopcy- masa ciała
  • lata niedobór prawidłowa nadwaga otyłość
  • 11 < 14,4 14,5 - 21,4 > 21,5 > 25,6
  • (źródło: Woynarowska 2008, s.284)
  • Głównym celem badań było przedstawienie sprawności fizycznej ogólnej, z wykorzystaniem Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej dla grupy w wieku 11 lat, a także podjęto się analizy sprawności fizycznej specjalnej, na podstawie testu Jerzego Talagi (2006a) obrazującego predyspozycje piłkarza nożnego. Ponadto zdiagnozowano budowę somatyczną badanych zawodników. W niniejszej pracy do przeprowadzenia prób badań zdolności motorycznych wśród zawodnikach KS „Legii” Chełmża został wykorzystany Międzynarodowy Test Sprawności Fizycznej (Drabik 1997, s.24-28). Test zawiera 8 prób, lecz w pracy uwzględnionych jest 6 prób, w których mierzone są wielkości cech motorycznych. Pominięta została próba ściskania dynamometru oraz próba zwisu na ramionach: bieg na dystansie 50 m ze startu wysokiego, skok w dal z miejsca, bieg na dystansie 600 m, bieg wahadłowy na dystansie 4 x 10 m, skłon w przód z leżenia tyłem w czasie 30 s, skłon tułowia w przód.
  • Przy próbie oceny umiejętności technicznych młodych piłkarzy zastosowano Test sprawności technicznej dla dzieci w wieku 10 – 14 lat (Talaga 2006a, s.18-21). Test składa się z 7 prób, jednak w pracy 2 próby zostały pominięte, mianowicie: dośrodkowanie piłki do celu oraz uproszczona gra 5 x 5. Oto szczegóły testu: żonglerka piłki nogą w czasie 30 s, żonglerka piłki głową w czasie 15 s, uderzenie piłki na odległość, slalom piłką ze strzałem, wrzut piłki na odległość.
  • Wyniki badań cech somatycznych i sprawności ogólnej poddano obróbce statystycznej i obliczono: średnią arytmetyczną, różnicę między średnimi, średnie odchylenie standardowe , test „u” dla prób niezależnych. Wyniki zdolności motorycznych przeliczone zostaną na punkty wg skali T. Z analizy wyników badań sprawności specjalnej obliczono średnią arytmetyczną uzyskanych punków z prób testów, które zostaną przedstawione w formie procentowej.
  • Wyniki
  • Analizując wyniki przedstawione w tabeli 2, można stwierdzić, że w grupie zawodników piłki nożnej Orlik, średnia arytmetyczna wysokości ciała wynosi 150,26 cm, przy 148,63cm chłopców ogólnopolskich. Różnica między badanymi zawodnikami, a wynikami badań ogólnopolskich wynosi 1,63cm na korzyść zawodników Orlik. Wynik testu u= 0,83 nie jest istotny statystycznie.
  • Tabela 2. Porównanie wysokości ciała zawodników Orlik do wyników badań rówieśników (chłopców) ogólnopolskich.
  • Badania N
  • δ D u
  • własne 23 150,26 9,39 1,63 0,83*
  • ogólnopolskie 3480 148,63 7,31
  • *p < 0,05; ** p < 0,01; tα=0,05; df= ∞ = 1,96; tα=0,01; df= ∞ = 2,56
  • .
  • Ryc.1. Charakterystyka liczbowa wysokości ciała badanych zawodników
  • Na podstawie wykresu możemy odczytać, że wartości liczbowe znajdują się w przedziale Min – Max (131 – 169 cm), z czego 12 zawodników osiągnęło wartości powyżej średniej, która wynosi 150,26 cm, natomiast 11 badanych poniżej. Najwyższym wśród zawodników Orlik KS „Legia” jest G.J., zaś najniższym J.M. Średnia masa ciała u zawodników wynosi 40,24 kg, przy 40,12 kg u chłopców ogólnopolskich (tabela 3). Większą masą ciała charakteryzują się badani piłkarze a różnica średnich arytmetycznych wynosi 0,12kg. Wynik testu u= 0,06 wskazuje, że różnica nie jest istotna statystycznie.
  • Tabela 3. Porównanie masy ciała zawodników Orlik do wyników rówieśników (chłopców) ogólnopolskich.
  • Badania N
  • δ D u
  • własne 23 40,24 9,34 0,12 0,06*
  • ogólnopolskie 3480 40,12 8,24
  • *p < 0,05; ** p < 0,01; tα=0,05; df= ∞ = 1,96; tα=0,01; df= ∞ = 2,56
  • Ryc. 2. Charakterystyka liczbowa masy ciała badanych zawodników
  • Z przedstawionego wykresu możemy wyczytać, że wartości liczbowe masy ciała mieszczą się w granicach Min – Max (25,5 – 59,2 kg). Powyżej średniej arytmetycznej masy ciała, która wynosi 40,24 kg, jest 9 zawodników Orlik, zaś pozostała 14 poniżej średniej. Najcięższym wśród badanych okazał się R.K., zaś najlżejszym J.M.
  • Tabela 4. Charakterystyka liczbowa wartości BMI badanych zawodników.
  • Badania Wiek N Wartości BMI
  • niedobór prawidłowa nadwaga otyłość
  • < 14,4 14,5 - 21,4 > 21,5 > 25,6
  • n % n % n % n %
  • własne 11 lat 23 0 0 20 86,96 3 13,04 0 0
  • Analizując wyniki zamieszczone w tabeli 4 możemy odczytać, że 20 zawodników, którzy stanowią 86,96% badanych znajduje się w granicy prawidłowej wartości BMI, natomiast pozostałych 3 graczy- 13,04% ogółu zmaga się z nadwagą.
  • Ryc. 3. Wartości BMI graczy Orlik
  • Na podstawie wykresu możemy stwierdzić, że wartości liczbowe BMI wahają się w granicach Min – Max (14,65 – 22,86). Zawodnicy tacy jak: C.N., L.B. oraz R.K. zmagają się z nadwagą, natomiast pozostali mieszczą się w granicy prawidłowej wartości BMI.
  • Wyniki pomiarów typologii ciała znajdujące się w tabeli. wskazują, że wśród zawodników Orlik widoczne są dwa typy budowy ciała. Najwięcej badanych 82,61% reprezentuje typ leptosomatyczny, a 17,39% reprezentuje typ atletyczny. Typ pikniczny wśród badanych osób nie występuje.
  • Tabela 5. Charakterystyka liczbowa typów somatycznych wśród badanych na podstawie wskaźnika Rohrera.
  • Badania N Typ
  • leptosomatyczny Typ
  • atletyczny Typ
  • pikniczny
  • X - 1,27 1,27 - 1,49 1,50 - x
  • n % n % n %
  • własne 23 19 82,61 4 17,39 0 0
  • Ryc. 4. Smukłość ciała zawodników wg wskaźnika Rohrera
  • Analizując wyniki wykresu możemy zauważyć, że wartości Rohrera oscylują w granicach od 0,96 do 1,44. Wśród osób wyróżniających się atletycznym typem budowy ciała są zawodnicy C.N., L.B., P.K. i R.K., pozostali prezentują typ leptosomatyczny.
  • Tabela 6. Charakterystyka porównawcza zdolności motorycznych badanych zawodników i rówieśników ogólnopolskich.
  • Próba Jednostka badania własne badania ogólnopolskie
  • miary
  • średnia pkt.
  • średnia pkt.
  • 50 m [s] 8,99 52 9,22 50
  • skok w dal [cm] 144,74 46 156,13 49
  • 600 m [s] 160,28 54 171,58 50
  • 4 x 10 m [s] 12,87 47 12,65 47
  • skłon tułowia w przód [ilość] 19,56 47 23,22 50
  • z leżenia tyłem
  • skłon tułowia [cm] -0,96 44 0,84 50
  • w przód
  • suma 290 suma 296
  • średnia 48,33 średnia 49,33
  • Poniżej przedstawiono wyszczególnione próby Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej.
  • Tabela 7. Próba szybkości- bieg na 50 m.
  • TEST Jednostka
  • miary
  • [s] N Badania
  • δ D u Pkt.
  • Bieg 50 m 23 własne 8,99 0,63 0,23 1,74 52
  • 3444 ogólnopolskie 9,22 0,84 50
  • *p < 0,05; ** p < 0,01; tα=0,05; df= ∞ = 1,96; tα=0,01; df= ∞ = 2,56
  • Z zamieszczonych wyników w tabeli 7 możemy odczytać, że lepszą średnią arytmetyczną w biegu na 50m wykazali się zawodnicy Orlik, niż rówieśnicy z badań ogólnopolskich. Różnica średnich pomiędzy badanymi wynosi 0,23 s, co wskazuje na brak statystycznej istotności różnic (u= 1,74). Wyniki średnie przeliczone zostały na punkty według skali T. Otrzymali oni odpowiednio 52 pkt. i 50 pkt.
  • Ryc. 5. Charakterystyka liczbowa biegu na 50 m badanych zawodników.
  • Z zamieszczonych wyników na wykresie stwierdzić można, że wyniki biegu na 50 m wahają się między 7,95 – 10,31 s. Najszybszym biegaczem tego dystansu okazał się P.W., natomiast najwolniejszym L.B. Poniżej średniej arytmetycznej, która wyniosła 8,99 s, znalazło się 12 zawodników, natomiast pozostali przebiegli ten dystans w dłuższym tempie.
  • Tabela 8. Próba mocy- skok w dal z miejsca.
  • TEST Jednostka
  • Miary
  • [cm] N Badania
  • δ D u Pkt.
  • Skok w dal
  • z miejsca 23 własne 144,74 16,21 11,39 3,35** 46
  • 3462 ogólnopolskie 156,13 20,5 49
  • *p < 0,05; ** p < 0,01; tα=0,05; df= ∞ = 1,96; tα=0,01; df= ∞ = 2,56
  • Analizując dane zamieszczone w tabeli 8 można wskazać, że średnia arytmetyczna skoku w dal z miejsca piłkarzy Orlik wynosi 144,74 cm, natomiast rówieśników ogólnopolskich wynosi 156,13 cm. Różnica między średnimi wynikami wynosi 11,39cm i jest korzystniejsza dla chłopców z badań ogólnopolskich. Wynik testu u (3,35) wskazuje na różnicę statystycznie istotną na poziomie 1%. Wyniki przeliczone na punkty wskazują, że otrzymali oni odpowiednio 46 i 49 pkt.
  • Ryc. 6. Charakterystyka liczbowa skoku w dal z miejsca.
  • Analizując wyniki zamieszczone na wykresie możemy wywnioskować, że wartości liczbowe skoku w dal z miejsca zawodników Orlik mieszczą się w granicach Min – Max (123 – 193 cm). Najdalszy skok wykonał M.J., natomiast najkrótszy przypadł G.J. Średnia wyników próby skoku w dal, która mieści się w granicy 144,74 cm okazała się nie do przebicia dla 12 badanych, natomiast 11 zdołało oddać skok dalej.
  • Tabela 9. Próba wytrzymałości- bieg 600 m.
  • TEST Jednostka
  • miary N Badania
  • δ D u Pkt.
  • Bieg 600 m [s] 23 własne 160,28 15,51 11,3 3,45** 54
  • 2777 ogólnopolskie 171,58 29,34 50
  • *p < 0,05; ** p < 0,01; tα=0,05; df= ∞ = 1,96; tα=0,01; df= ∞ = 2,56
  • Analiza wyników dotycząca biegu na odcinku 600 m przedstawia się następująco: średnie wyniki biegu wynoszą odpowiednio 160,28 s i 171,58 s. Różnica między średnimi wynikami wynosi 11,3 s i jest przypisana na korzyść zawodników Orlik. Wynik testu u= 3,45 jest istotny statystycznie na poziomie 1% ufności. Średni wynik punktacji daje zawodnikom badanym 54 pkt., natomiast rówieśnikom 50 pkt.
  • Ryc. 7. Charakterystyka liczbowa biegu na 600 m zawodników badanych
  • Na podstawie zamieszczonych wyników na wykresie możemy odczytać, że wartości liczbowe biegu na 600 m oscylują pomiędzy 137,36 – 199,28 s. Najszybciej podany dystans wśród badanych pokonał S.F., natomiast najwolniej R.K. Powyżej średniej arytmetycznej biegu wytrzymałościowego, który wyniósł 160,28 s., zdołało przebiec 13 zawodników, zaś 10 potrzebowało więcej czasu.
  • Tabela 9. Próba siły i wytrzymałości- skłon w przód z leżenia tyłem w czasie 30s.
  • TEST Jednostka
  • Miary
  • [ilość] N Badania
  • δ D u Pkt.
  • Skłon w przód 23 własne 19,56 3,15 3,66 5,55** 44
  • z leżenia tyłem 3440 ogólnopolskie 23,22 4,76 50
  • *p < 0,05; ** p < 0,01; tα=0,05; df= ∞ = 1,96; tα=0,01; df= ∞ = 2,56
  • Z zamieszczonych wyników w tabeli 9 można wywnioskować, że średnie arytmetyczne rezultaty próby siły i wytrzymałości mięśni brzucha wynoszą odpowiednio w poszczególnych grupach badanych 19,56 i 23,22. Różnica między tymi średnimi wynosi 3,66 powtórzeń na korzyść chłopców ogólnopolskich. Wynik testu u= 5,55 i jest różnicą statystycznie istotną na poziomie 1%. Za otrzymane wyniki punktacja przedstawia się następująco: 44 pkt. dla młodych piłkarzy, a rówieśnicy ogólnopolscy 50 pkt.
  • Ryc. 8. Wartości liczbowe skłonu w przód z leżenia tyłem.
  • Na podstawie zamieszczonych wartości liczbowych z próby siły i wytrzymałości mięśni brzucha możemy odczytać, że ilość powtórzeń waha się w granicach 13 – 25. Najwięcej skłonów w przód z leżenia tyłem wykonał S.F, zaś najmniej W.J. Średnia arytmetyczna wyniosła 19,56 i zdołało przebić tą granicę 13 badanych, natomiast 10 znalazło się poniżej średniej.
  • Tabela 10. Próba zwinności- bieg wahadłowy 4 x 10 m.
  • TEST Jednostka
  • miary N Badania
  • δ D u Pkt.
  • Bieg 4 x 10 m [s] 23 własne 12,87 0,81 0,22 1,29 47
  • 3419 ogólnopolskie 12,65 1,16 47
  • *p < 0,05; ** p < 0,01; tα=0,05; df= ∞ = 1,96; tα=0,01; df= ∞ = 2,56
  • Średnie wyniki biegu wahadłowego poszczególnych grup przedstawiają się następująco: 12,87 s – zawodnicy Orlik, 12,65 s- rówieśnicy ogólnopolscy. Różnica między tymi średnimi wynosi 0,22 s. Wynik testu u= 1,29 i jest różnicą statystycznie nieistotną. Otrzymane punktu wynoszą po 47.
  • Ryc. 9. Charakterystyka liczbowa biegu 4 x 10 m.
  • Z przedstawionej próby zwinności możemy odczytać, że wartości liczbowe biegu 4 x 10 m Min – Max wynoszą odpowiednio 11,24 – 14,54 s. Liderem tej próby był P.W., natomiast najwolniej próbę wykonał L.B. Powyżej średniej próby zwinności, która wyniosła 12,87 s., uplasowało się 13 zawodników, natomiast 10 badanych potrzebowała więcej czasu na wykonanie próby testu.
  • Tabela 11. Próba gibkości- skłon tułowia w przód.
  • TEST Jednostka
  • miary N Badania
  • δ D u Pkt.
  • Skłon tułowia [cm] 23 własne -0,96 3,48 1,8 2,43* 47
  • w przód 3455 ogólnopolskie 0,84 6,58 50
  • *p < 0,05; ** p < 0,01; tα=0,05; df= ∞ = 1,96; tα=0,01; df= ∞ = 2,56
  • Na podstawie odczytu z tabeli 11, możemy wywnioskować, że średnie arytmetyczne gibkości wynoszą analogicznie -0,96 cm i 0,84 cm. Różnica między średnimi wynosi 1,8 cm na korzyść chłopców z badań ogólnopolskich. Wynik testu u= 2,43 jest istotny statystycznie na poziomie 5% ufności.
  • Ryc. 10. Charakterystyka liczbowa skłonu tułowia w przód.
  • Próba gibkości wykazała, że wartości liczbowe badanych zawodników wahają się w granicach od -10 do 5 cm. Najlepszy wynik uzyskał J.M. (5 cm), natomiast najsłabszy był G.J. (-10 cm). Średnia, która wyniosła -0,96 cm, została przekroczona przez 12 badanych, zaś 11 zawodnikom nie udała się ta próba.
  • Tabela 12. Charakterystyka liczbowa wyników prób sprawności specjalnej badanych zawodników na podstawie testu Jerzego Talagi (10 – 14 lat).
  • Lp. Próba
  • testu Jednostka
  • miary N Średnia
  • arytm. Odchyl.
  • stand. Min - Max Średnia
  • pkt. Max pkt.
  • dla danej próby
  • 1 Żonglerka piłki
  • nogą [ilość] 23 32,65 6,5 21 - 45 4 5
  • 2 Żonglerka piłki
  • głową [ilość] 13 2,45 9 - 17 3 5
  • 3 Uderzenie piłki
  • na odległość [m] 18,07 3,5 13 - 25 4 10
  • 4 Slalom piłką
  • ze strzałem [s] 14,32 2 10,42 – 18,4 3 5
  • 5 Wrzut piłki
  • na odległość [m] 8,61 1,06 6,1 - 10 2 5
  • suma 16 30
  • średnia w % 53,33 100
  • Analizując przedstawione próby żonglerki piłki nogą w czasie 30 s wyniki indywidualne zawodników wahają się w granicach 21 – 45 uderzeń/podbić piłki. Najwięcej podbić nogą wykonał P.W., natomiast najmniej powtórzeń miał Ż.J. Średnia arytmetyczna wynosi 32,65 uderzenia, zaś średnia uzyskanych punktów wynosi 4.
  • Ryc. 11. Charakterystyka liczbowa żonglerki piłki nogą w czasie 30 s.
  • Na podstawie wyników możemy stwierdzić, że wyniki indywidualne wahają się w granicach 9 – 17 podbić głową w ciągu 15 s. Najlepszymi zawodnikami tej próby okazali się: D.K., F.J. oraz S.F, którzy osiągnęli taki sam wynik- 17 powtórzeń, natomiast najsłabiej próbę testu wykonał S.N.- zaledwie 9 podbić. Wynik średniej wynosi 13 podbić, a wynik średniej punktów 3.
  • Ryc. 12. Charakterystyka liczbowa żonglerki piłki głową w czasie 15 s.
  • Analizując możemy zauważyć, że wyniki indywidualne zawodników wahają się w granicach 13 – 25 m. Najdalej posłał na odległość piłkę S.F., którego średnia uderzenia prawą i lewą nogą wyniosła 25 m. Najsłabiej próba wyszła W.M. uzyskując łącznie 13 m. Średnia arytmetyczna wynosi 18,07 m, zaś średnia punktów zdobyta w tej próbie równa jest 4.
  • Ryc. 13. Charakterystyka liczbowa uderzenia piłki na odległość
  • Analizując przedstawione próby slalomu piłką ze strzałem można odczytać, że wyniki indywidualne zawodników oscylują w granicach 10,42 – 18,4 s. Najszybciej dystans pokonał S.F., natomiast C.N. był w tej próbie najwolniejszy. Średni czas slalomu piłką ze strzałem wynosi 14,32 s, natomiast średnia punków uzyskana za tą próbę jest równa 3.
  • Ryc. 14. Charakterystyka liczbowa slalomu piłką ze strzałem.
  • Na podstawie wyników możemy stwierdzić, że wyniki indywidualne zawodników wahają się w granicach 6,1 – 10 m z wrzutu piłki na odległość (z autu). Najdalej spośród badanych wyrzucił piłkę F.J., zaś najbliżej J.M. Wynik średniej arytmetycznej wynosi 8,61 m, natomiast wynik średniej punktów równy jest 2.
  • Ryc. 15. Charakterystyka liczbowa wrzutu piłki na odległość.
  • Dyskusja i wnioski
  • Problematyka badawcza rozwoju somatycznego i motorycznego nurtowała wielu badaczy. Nie bez znaczenia jest umiejętność prawidłowej oceny wieku rozwojowego, umiejętność przewidywania budowy ciała zawodników, które dają możliwość ewentualnego określenia czasu i wielkości wyniku sportowego (Szklarska, Welon 2000, Żarów 2004, 2005). W wielu dyscyplinach sportu zaczęto wykorzystywać pomiary wielkości ciała do selekcji. Możliwością znalezienia modelu somatycznego i motorycznego przyszłego sportowca a zatem właściwego przewidywania wyniku sportowego zajmował się Seabra (1997). Liczne przykłady podał M. Napierała (2008). Należą do nich między innymi badania S. Sawczyna (2000), który zajmował się właściwościami budowy somatycznej oraz dojrzewaniem biologicznym sportowców uprawiających gimnastykę. Innym przykładem mogą być prace badawcze M. Zasady (1993), które wykazały u gimnastyków 9-11 letnich, że podczas procesu treningowego muszą być zachowane odpowiednie proporcje między ćwiczeniami siłowymi i gibkościowymi, żeby nie zahamować gibkości przez wzrost siły. Wyżej wymieniony A. Seabra (1997) wraz z zespołem badawczym przekazuje wskazówki, dzięki którym możemy zastosować selekcję do piłki nożnej na podstawie przedstawionego modelu somatycznego. Badania nad zagadnieniami budowy somatycznej u tancerzy zajmowała się Wiesława Pilewska (2002a, 2001b, 2008). W lekkoatletyce prace nad związkami budowy somatycznej i wynikiem sportowym wykonywał J. Iskry (2000, 2002), dodatkowo badacz próbował przedstawić modelowy typ budowy płotkarzy. Zdaniem A. Suchomela (2001) kandydatów do sportu trzeba szukać wśród osobników ze stosunkowo niskim BMI, którzy mają największe predyspozycje motoryczne.
  • Jak można zauważyć, wynik sportowy jest celem sportu wyczynowego na całym świecie, dlatego zainteresowanie sylwetką sportowca jest tak wielkie, że w każdej dyscyplinie poszukiwany jest „idealny” wzorzec. Z zamieszczonych wyników badań dotyczących wskaźnika masy ciała BMI, u 3 zawodników występuje nadwaga, co jednoznacznie przekreśla potwierdzenie założonej hipotezy, pozostała 20 mieści się w prawidłowym przedziale. Przedstawione wartości badań pokazują jednoznacznie, że dominującym typem budowy ciała wśród zawodników Orlik jest typ leptosomatyczny. Przejawia go 19 badanych, którzy stanowią 82,61% ogółu. Pozostała 4 zawodników (17,39%) charakteryzuje się atletyczną budową ciała. W próbie szybkościowej na dystansie 50m, lepsi okazali się piłkarze z Chełmży i hipoteza potwierdziła się. Różnica średnich przy próbie mocy skoku w dal z miejsca, wskazuje różnicę statystycznie istotną dla poziomu 1% testu u= 3,35. Różnica w odległości wyniosła 11,39cm na korzyść chłopców ogólnopolskich, przekreślając założoną hipotezę badawczą. Spośród prób zdolności motorycznej bieg wytrzymałościowy na dystansie 600m wykazał istotną różnicę statystyczną na korzyść badanych zawodników test u= 3,45. Różnica między średnimi wyniosła 11,3 s. W biegu wahadłowym 4 x 10 m różnice między średnimi, które wyniosły 0,22 s na korzyść rówieśników, nie miały wpływu na wynik istoty statystycznej u= 1,29. Zawodnicy Orlik okazali się słabsi pod względem próby gibkości aniżeli ich rówieśnicy ogólnopolscy. Różnice między średnimi wyniosły 1,8 cm i jest to różnica statystycznie istotna (u= 2,43) na poziomie 5% ufności. Hipotez nie została potwierdzona. Młodzi piłkarze z Chełmży nie zdołali osiągnąć założonego minimum 60% z prób testu piłkarskich umiejętności technicznych. Jako drużyna uzyskali 16 z 30 możliwych do zdobycia punktów, co łącznie stanowiło 53,33%. W grupie trenującej piłkę nożna, tj. 23 zawodników, znalazło się tylko 10, którzy zdaliby test na poziomie 60% i więcej.
  • Wyniki badań upoważniają do wyciągnięcia następujących wniosków:
  • 1. Zawodnicy z „Legii” Chełmża grający w grupie Orlik nie odstępują od swoich rówieśników 11- letnich pod względem budowy somatycznej ciała. Wręcz przeciwnie, dysponują odpowiednimi proporcjami wysokości do masy ciała, co warunkuje zajmowane miejsce na boisku i przydatność w grze.
  • 2. Młodzi piłkarze charakteryzują się typem budowy ciała leptosomatycznym (82,61%) i atletycznym (17,39%).
  • 3. Poziom ogólnej (wszechstronnej) sprawności fizycznej wśród badanych zawodników mieści się w granicy średniej punktacji MTSF grupy 11-latków.
  • 4. Spośród prób zdolności motorycznych piłkarze Orlik wyróżniali się w biegu szybkościowym na 50m oraz wytrzymałościowym na 600m i górowali nad swymi rówieśnikami z badań ogólnopolskich.
  • 5. W odbywanych próbach mocy, siły, zwinności oraz gibkości piłkarze osiągnęli nieco słabsze wyniki od rówieśników.
  • 6. Piłkarze z „Legii” Chełmża muszą jeszcze popracować nad sprawnością specjalną, która jest współzależna ze zdolnościami motorycznymi, aby w przyszłości poprawić wyniki.
  • Literatura
  • 1. Szklarska A., Welon Z., 2000, Prognoza wysokości ciała mężczyzn w Polsce w latach 2000-2020, „Wychowanie Fizyczne i Sport”, t. 44, nr 2
  • 2. Żarów R., 2004, Podstawy rozwoju biologicznego dzieci i młodzieży, „Med.Sportiva”, t. 8, suppl. 1
  • 3. Żarów R., 2005, Prognozowanie wysokości ciała człowieka- metody, możliwości i znaczenie dla sportu, „Kultura Fizyczna”, nr 5-6
  • 4. Seabra A., Maia J.A., Garganta R., Janeira M.A., Santos P., 1997, Is there an impast of selection, training and maturation In body build, somatotype, physical fitness and explosive strength? A study in Portuuese young soccer players, Conference: European Congress on Sports Medicine, 23/26 September, Porto, Portugal, p. 1
  • 5. Sawczyn S., 2000, Właściwości rozwoju fizycznego i dojrzewania biologicznego młodocianych gimnastyków w procesie wieloletniego treningu, „Roczniki Naukowe”, AWF, Gdańsk, t. 9,
  • 6. Napierała M., 2008, Środowiskowe uwarunkowania somatyczne i motoryczne a wiek rozwojowy dzieci i młodzieży: na przykładzie województwa kujawsko-pomorskiego, UKW, Bydgoszcz
  • 7. Zasada M., 1993, Dynamika rozwoju cech somatycznych i motorycznych chłopców na wczesnym etapie szkolenia gimnastycznego, Praca doktorska, AWF, Poznań.
  • 8. Iskra J., 2002, Wzorzec somatyczny a indywidualny typ budowy ciała płotkarzy na 110m, „Roczniki Naukowe”, t. 11, AWF, Gdańsk, s. 283-288.
  • 9. Iskra J., 2000, Budowa somatyczna płotkarzy i jej związek z poziomem wyników, „Wychowanie Fizyczne i Sport”, t. 44, nr 1, s. 62-87.
  • 10. Suchomel A., 2001, Relations between somatic characteristics and motor efficiency (low and high) in school-aged individuals, “Gymnica”, Vol. 31, Issue 2, p. 23-34.
  • 11. Pilewska W., 2002a Zróżnicowanie motoryczne oraz somatyczne tancerzy i tancerek sportowego tańca towarzyskiego/, [w]: Rocznik Naukowy AWFiS Gdańsk, tom XI „Indywidualizacja w procesie treningu sportowego”. Wydawnictwo Uczelniane AWFiS w Gdańsku, s.217-227.
  • 12. Pilewska W., 2002b Dobór pod względem budowy somatycznej oraz poziomu zdolności motorycznych par sportowego tańca towarzyskiego reprezentujących odmienne style taneczne/, [w]: Wychowanie fizyczne i sport. Kwartalnik, Tom XLVI, Suplement Nr 1, Część 1. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2002, s.12- 313.
  • 13. Pilewska W., Pilewski R., 2008 /Budowa somatyczna zawodniczek i zawodników sportowego tańca/, [w]: Sport a dobrostan, red. prof. dr hab. E. Rutkowska. Wydawnictwo Uniwersytetu M. Curie-Skłodowskiej, Lublin, rozdział XI, s.109-117.
  • This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
  • Conflict of interest: None declared.
  • Received: 10.05.2013.
  • Revised: 10.06.2013.
  • Accepted: 29.06.2013.
  • Publishing House: Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu, Radom University in Radom Str. Zubrzyckiego 2 26-600 Radom Tel.: +48 48 383 66 05 med.@rsw.edu.pl
  • Printing House: Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu, Radom University in Radom Str. Zubrzyckiego 2 26-600 Radom Tel.: +48 48 383 66 05 med.@rsw.edu.pl
  • ISBN 9781329900523
  • Liczba znaków: 1 000 000 (ze streszczeniami i okładką). Liczba grafik: 50 x 1 000 znaków (ryczałt) = 50 000 znaków.
  • Razem: Liczba znaków: 1 050 000 (ze streszczeniami, okładką i grafikami) = 26,25 arkuszy wydawniczych.
  • Number of characters: 1 000 000 (with abstracts). Number of images: 50 x 1000 characters (lump sum) = 50 000 characters.
  • Total: Number of characters: 1 050 000 (with abstracts, summaries and graphics) = 26,25 sheet publications.
  • DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.46031
  • ISBN 9781329900523
  • ISBN 9781329900523