HZ. ALİ DÖNEMİ'NDE MEYDANA GELEN HADİSELERDE KÛFE, BASRA VE MISIR VİLAYETLERİNİN ROLÜ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Özet

Hz. Ömer döneminde Arabistan’ın kuzeyinde gerçekleştirilen fetihlerin uzak oluşu ve asker ihtiyacını karşılamada zorluk yaşanması üzerine garnizon vazifesi görmesi amacıyla Kûfe ve Basra şehirleri kurulmuştu. Şehirlere bölgeye yakın yerleşim birimlerinde yaşayan Araplar, güneyden gelen Araplar ile fethedilen bölgelerden gelen halklar birlikte iskân ettirilmişti. Bunun yanında Hz. Osman döneminden itibaren bazı sahabe de bu şehirlere göç etmiş ve buralarda toprak sahibi olmuşlardı. Öte yandan yine Hz. Ömer döneminde fethedilen verimli Nil topraklarına sahip Mısır bölgesi de Hz. Osman döneminde hem merkezi hem de yerel yönetime isyanın merkezlerinden biri olurken, Hz. Ali Dönemi nde de hilafet savaşına girişen Muaviye’nin merkezi idare ile savaşında, valiler üzerinde huzursuzluk yarattığı bir şehir haline gelmiştir. Sözü edilen üç şehir de sonradan idareye katılan yerleşim yerleridir. Basra ve Kûfe’nin çok farklı etnik yapıyı içinde barındırması, Mısır’ın da merkeze hayli uzak oluşu merkezi idareye karşı olanların bu bölgelerde harekete geçmesine sebep olmuştur. Cemel Savaşı’nın Basra’da yapılması, Hz. Ali’yi destekleyen grubun liderlerinin Kûfeli oluşu ve onların telkinleri sonucu halifenin başkenti Kûfe’ye taşıması Hz. Ali’nin yönetimine zarar vermiştir. Buna ilave olarak Muaviye’nin halifeliği ele geçirebilmek için eski Vali Amr b. el-Âs ile üzerinde değişik kurgular yaptığı Mısır, Muaviye’nin Hz. Ali ile giriştiği hilafet savaşında Hz. Ali’nin hilafeti kaybetmesine neden olan şehirlerden bir diğeridir.

Abstract

During the period of Caliph Umar, Kufa and Basra cities were established in order to serve as garrisons due to the distant conquests in the north and the difficulty of meeting the needs of the soldiers. The cities of Kufa and Basra were inhabited by the Arabs living in the vicinity of these cities, the southern Arabs and the people in the conquered regions. However, since the time of Uthman, some of the companions also migrated to these cities and became landowners. On the other hand, the fertile Egypt lands that was conquered during Umar’s period became a center for the rebellion against both central and local administrations in Uthman’s period, while it was a city where Muawiya used to create discomfort upon governor’s during his caliphate war with ʿAlī. All three cities that have mentioned above, joined to the central administiration. The fact that Basra and Kufa embraced many different ethnic structures, and the fact that Egypt was quite far from the center, caused oppositions to the central administration by the people that were against it. Moreover, the fact that the Jamal War was in Basra and the fact that the supporters of ʿAlī were from Kufa, and their suggestions led the relocation of the capital to Kufe, where it harmed ʿAlī’s Caliphacy badly. In addition to this, the Egypth, where Muawiya was planning to take over the caliphacy with the old governor Amr b.al-‘Âs, was one of the cities that caused ʿAlī to lost the Caliphacy war.