SİLVAN ULU CAMİİ'NİN PLAN BAKIMINDAN BİR DEĞERLENDİRMESİ VE ANADOLU TÜRK CAMİ MİMARİSİNE KATKILARI

ÖZET

Artuklu cami mimarisinin en önemli yapılarından birisi olan Silvan Ulu Camii, Silvan şehir merkezinde bulunmaktadır. Halk arasında “Selahaddin Eyyubi Camii” olarak da bilenen yapının bu adla anılmasının nedeni, Eyyubiler döneminde bazı onarımlar görmesi ve eklemeler yapılmasıdır. Silvan tarihi ile ilgili en eski kaynak olan İbn el Azrak’ın “Tarih-i Meyyafarıkin” adlı eserinde,  kubbenin H. 547 (M.1152) tarihinde yıkılması üzerine H.552 (M.1157) tarihinde onarımının tamamlandığı belirtilmektedir. Böylece caminin 1152–1157 yılları arasında beş yıl boyunca, Artuklulardan Necmettin Alpi tarafından tamamlandığı anlaşılmaktadır.  Silvan Ulu Camii, plan bakımından kendinden önceki Orta Asya Türk cami mimarisi ile kendinden sonraki Anadolu Türk Cami mimarisi arasında bir köprü vazifesi görmektedir. Yapı, Anadolu Türk cami mimarisinin bir buluşu olan ve başlangıçtan itibaren hedef kabul edilen, toplu mekân anlayışı doğrultusunda mihrap önü kubbesinin büyüyerek merkezi bir mekân gelişimine ön ayak olması aşamasının ilk önemli adımlarından birisini oluşturur. Ortaya koyduğu bu gelişim, Manisa Ulu Camii ile devam edip Osmanlı döneminde Mimar Sinan ile doruk noktasına ulaşacaktır.
 
ABSTRACT

The Assessment of Silvan Great Mosque on Account of Its Plan and Benefits to the Anatolia Turkish Mosque Architecture One of the most important constitutions of Artuqid mosque architecture Silvan Great Mosque is located in the centre of Silvan. The reason why this constitution also known as “Selahattin Eyyubi Mosque” is its restorations and insertations being made in Ayyubid’s time.   In the work of Ibn el Azrak ''Tarih-i Meyyafarıkin'' which is the oldest source about the Silvan’s history clarifies that because of being demolished in H.547/M.1152/ the dome of the mosque restorated in H.552/M.1157. So it is clear that the mosque is completed during the five years time among the years of 11521157 by Artuqid Necmeddin Alpi. Silvan Great Mosque has a function being a bridge from the middle Asia Turkish mosque architecture before itself and to Anatolia Turkish mosque architecture after itself on account of its plan. Structure forms the first important step to pioneer the development of central locality by the view of collected locality of mihrap fore which is accepted as an Anatolia Turkish mosque discovery and a target from the beginning. Its bringing up this development continues with Manisa Great Mosque and develops magnificently with Mimar Sinan in Ottoman period.