Bir Alımlama Pratiği Olarak Post-yapısalcılık ve Çağdaş Fransız Düşüncesi

Öz: Çağdaş felsefe, 1900’lü yıllardan günümüze dek bölümlenerek gelen ve bu bölümlenmede önce sistematik bir görünüm arz eden, sonrasında bu sistematikliğin yerine anti-sistematik tarzda işletilen bir felsefenin adıdır. Bu açıdan özellikle 1950’li yıllar çağdaş felsefe adına oldukça önemlidir. Nitekim özellikle Claude Levi Strauss ile başlatılan yapısalcılık akımı, sistematik felsefenin de altını oymuş ve düşüncede yeni perspektifler aramıştır. Hümanist nosyona karşı başlatılan yapısalcılık, Levi Strauss’un etkisi altında başlamış ve antropolojiyle sınırlı kalmamıştır. Akabinde felsefede gerçekleştirilen diğer çalışmalarla yapısalcılık düşüncesi de öznenin ayrıcalıklı konumunun yapıya tevdi ettirilmesinden başka bir şey olmadığı eleştirisiyle karşı karşıya kalmıştır. Bu eleştiriyi oluşturan yeni akım ise post-yapısalcılık olarak ifade edilmiş ve ortaya çıkış yeri olarak Fransız düşüncesi işaretlenmiştir. Fakat bu noktada post-yapısalcılığın; yapısalcılık gibi ortak bir amaç uğrunda toplanılan bir akım olup olmadığı konusu ve bütünlüklü bir yapı arz edip etmediği konusu oldukça muallaktır. Çağdaş Fransız düşüncesindeki temel itkinin öznenin yerinden edilmesi söz konusu edildiğinde yapısalcılık ve post-yapısalcılığın benzeşen ve ayrışan yönlerinin olması ve bu konulardaki eleştiri araçlarının birbirinden farklı olması konuya bakışı oldukça zorlaştırmaktadır. Bu zorluğun bir diğer nedeni de yapısalcılık akımının felsefe ve edebiyatta doğum yerini Fransız düşüncesi olarak ifade etmek mümkünken, post-yapısalcılık açısından böylesi bir durumun ancak farklı perspektiflerden ve yorumlardan çıkarsanmasıdır. Yorumların çoğulluğu ile birlikte burada birlikli ya da bütünlüklü bir problematiğin olup olmadığı konusunda felsefe tarihçilerinin kafası oldukça karışmakta ve hangi filozofun post-yapısalcı ya da yapısalcı olarak alımlanacağı oldukça önemli bir soruna dönüşmektedir.

Bu çalışmada felsefe tarihinde post-yapısalcılık diye adlandırılan felsefi akımın ortaya çıkışı ve bunun bir alımlama pratiği çerçevesinde ortaya çıkıp çıkmadığı konusu ele alınacaktır. Post-yapısalcılığın nasıl ortaya çıktığı ve Fransız filozofların niçin kendilerini böyle adlandırmadıkları halde, Fransa dışındaki ülkelerde bu filozofların niçin post-yapısalcı ya da postmodernist diye adlandırıldığı tartışma konusu edilecektir. Hemen belirtmek gerekir ki, bu çalışmada post-yapısalcılık diye bir şeyin olmadığı iddia edilmemekte, sadece çağdaş Fransız düşüncesinde post-yapısalcılık teriminin bilinmediği, böylesi bir oluşumun (bütünlüklü bir yapının) olmadığı konu edilecektir. Post-yapısalcı olarak alımlanan filozofların birçoğu Fransız olduğu halde, Fransız filozoflar niçin post-yapısalcılık konusunda bu denli soğuk davranmaktadırlar? Post-yapısalcılık, postmodernizmle birlikte yeni bir düşüncenin olanaklılığını imlemekte, yeni düşünce biçimlerine vurgu yapmakta ve varlık ve bilginin mahiyetini derinden sarsmakta olan bir düşünce biçimine işaret etmektedir. Fakat bu post-yapısalcı olarak alımlanan düşünürlerin/filozofların ortak bir hareket noktasının olup olmadığı, tüm post-yapısalcı filozofların aynı soruna/sorunsala/soruya yanıt arayıp aramadıkları muallaktır. Nitekim post-yapısalcı olarak adlandırılan filozofların ortak bir hareket noktası, temel bir esas sorusu olup olmadığı da ayrıca belirsizdir. Bu belirsizliğin aşılabilmesi post-yapısalcılığın bir alımlama pratiği sonucunda mı yoksa kendi özünde birlikli bir yapı halinde mi ortaya çıktığının bilinmesine bağlıdır.

Anahtar Kelimeler: Yapısalcılık, Post-yapısalcılık, Postmodernizm, Çağdaş Fransız Düşüncesi.