DOAS - Diamentowy Standard Otwartego Dostępu [Diamond Open Access Standard]

The Diamond OA Standard (DOAS) jest jednym z głównych rezultatów projektu DIAMAS. DOAS określa standardy diamentowego publikowania czasopism naukowych w najszerszym możliwym znaczeniu.

Wydawca naukowy to podmiot zaangażowany w publikowanie akademickie, charakteryzujące się rozpowszechnianiem treści naukowych (czasopism i książek) realizowanych przez organizację, jej podjednostki lub osobę fizyczną związaną z organizacją. Wydawcy naukowi są właścicielami lub zarządzają publikacjami i ponoszą za nie odpowiedzialność redakcyjną. Decydują o ich zarządzaniu lub odpowiadają za nie prawnie, etycznie i/lub naukowo, niezależnie od stopnia kontroli redakcyjnej nad treścią. Chociaż często świadczą różne usługi, wydawcy naukowi nie należą do kategorii dostawców usług (SP), tj. komercyjnych lub niekomercyjnych podmiotów wewnątrz lub na zewnątrz organizacji, które świadczą określone usługi na rzecz wydawców naukowych. SP ponoszą ograniczoną odpowiedzialność za określone działania w procesie wydawniczym i nie ponoszą ostatecznej odpowiedzialności za publikowane tytuły.

Modele publikowania „bez opłat” są zbiorczo znane jako Diamentowy Open Access. Wielu wydawców naukowych w Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA) stosuje w pełni model diamentowy, który jest uważany za idealny, najbardziej sprawiedliwy i docelowy sposób publikowania naukowego. Jednocześnie krajobraz publikacji naukowych obejmuje również zróżnicowany podzbiór wydawców, którzy nie stosują jeszcze w pełni Diamentowego OA i częściowo polegają na subskrypcjach, sprzedaży drukowanej oraz, marginalnie, opłatach za opublikowanie (APC) w celu uzyskania różnorodnych źródeł przychodów. Niektóre inicjatywy wydawnicze mogą także ograniczać publikację, np. tylko do autorów finansowanych przez konkretnego grantodawcę.. Termin „diamentyzacja” używamy w odniesieniu do wydawców naukowych, którzy zmierzają w kierunku w pełni diamentowego otwartego dostępu. DOAS i jego kolejne wersje zawierają zestaw kryteriów jakości dla diamentowych inicjatyw wydawniczych, choć większość z nich ma zastosowanie w każdym modelu biznesowym stosowanym przez wydawnictwa. 

DOAS opiera się na siedmiu podstawowych elementach publikowania naukowego określonych w Action Plan for Diamond Open Access [Plan działania na rzecz Diamentowego Otwartego Dostępu] (Ancion et al. 2022, 4), które zostały następnie zweryfikowane i zmodyfikowane przez zespół projektu DIAMAS. Są to: 

1. Finansowanie.

2. Własność prawna, misja i zarządzanie.

3. Praktyki Otwartej Nauki.

4. Zarządzanie redakcją, jakość redakcyjna i rzetelność badawcza.

5. Wydajność usług technicznych.

6. Widoczność, komunikacja, marketing i wpływ.

7. Równość, różnorodność, inkluzywność i przynależność (Equity, Diversity, Inclusion, and Belonging - EDIB), płeć i wielojęzyczność.

DOAS dotyczy czasopism naukowych i ma na celu ustanowienie wspólnego standardu jakości publikacji jako dobra publicznego, czyli takiego, które jest definiowane i kontrolowane przez społeczności naukowe. Dzięki temu wkład akademicki w czasopismach staje się dobrem publicznym.