There is a newer version of the record available.

Published April 28, 2024 | Version v1
Journal article Open

MIEJSCE ŚWIECKICH KATOLIKÓW W ŻYCIU PUBLICZNYM POLSKI LUDOWEJ W ŚWIETLE PUBLICYSTYKI BOLESŁAWA PIASECKIEGO Z LAT 1945-1979

Creators

Description

Streszczenie: Artykuł dotyczy powojennej publicystki Bolesława Piaseckiego związanej z jego wizją roli, jaką mieli odegrać świeccy katolicy w systemie politycznym Polski Ludowej. Celem tych działań była próba włączenia katolików w budowę nowego ustroju politycznego. Aby w ten sposób stworzyć nowy nurt dwubiegunowego socjalizmu opartego na marksizmie i katolickiej nauce społecznej. Była to bardzo śmiała koncepcja, która wyrażała się, w tak zwanym potrójnym zaangażowaniu: patriotycznym, socjalistycznym i katolickim. Problem w realizacji tego pomysłu polegał na nieufności środowisk katolickich do tego typu symbiozy oraz niechęci komunistów do tej wizji. Piasecki przez cały powojenny okres liczył, że uda mu się zrealizować swój pomysł, którego zwieńczeniem będzie budowa stronnictwa katolickiego. Dlatego też angażował się we wszystkie działania społeczno-polityczne w latach 1945-1979 będąc sojusznikiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Chociaż sami komuniści traktowali go instrumentalnie to udało mu się stworzyć katolicką enklawę w socjalistycznym państwie. 
Słowa kluczowe: Bolesław Piasecki, Stowarzyszenie PAX, świeccy katolicy, katolicy postępowi.


Abstract: The article concerns Bolesław Piasecki's post-war publicist related to his vision of the role that lay Catholics were to play in the political system of the People's Republic of Poland. The aim of these activities was an attempt to involve Catholics in the construction of a new political system.  To thus create a new trend of bipolar socialism based on Marxism and Catholic social teaching. The problem in implementing this idea was the distrust of Catholic circles for this type of symbiosis and the reluctance of communists to this vision.  Throughout the post-war period, Piasecki hoped that he would be able to implement his idea, which would culminate in the creation of a Catholic party. Therefore, he was involved in all socio-political activities in the years 1945-1979, being an ally of the Polish United Workers' Party. Although the communists themselves treated him instrumentally, he managed to create a Catholic enclave in a socialist state.
Keywords: Bolesław Piasecki, Association PAX, lay Catholics, progressive Catholics.

Files

zn13-2024_05 - Kolasa R. - Miejsce świeckich katolików w życiu publicznym Polski Ludowej w świetle publicystyki Bolesława Piaseckiego w latach 1945-1979.pdf

Files (975.3 kB)

Additional details

Additional titles

Translated title (English)
The place of lay Catholics in the public life of the People's Republic of Poland is examined in light of Bolesław Piasecki's journalism in the years 1945-1979

References

  • Albert A. [Roszkowski W.], Najnowsza historia Polski 1914–1993, t. 2, Warszawa 1995.
  • Błażyński Z., Mówi Józef Światło, Za kulisami bezpieki i partii 1940-1955, Warszawa 2003.
  • Bolesław Piasecki – od Wodza RNR "Falanga" do Przewodniczącego PAX, Konferencja historyczna, Warszawa 2022.
  • Busse K., Utopia i rzeczywistość. Stowarzyszenie PAX w życiu politycznym, społecznym, gospodarczym PRL i III RP na przykładzie województwa radomskiego (1975–1993), Lublin–Radom 2014.
  • Busse K., Wróg czy sojusznik? Stowarzyszenie PAX pod kontrolą aparatu bezpieczeństwa [w:] Nie tylko partia? Organizacje społeczne w Polsce Ludowej 1944–1989. Geneza, funkcjonowanie, znaczenie, red. T. Ruzikowski, Warszawa 2017.
  • Chodakiewicz M.J., Mysiakowska-Muszyńska J., Muszyński W.J., Polska dla Polaków! Kim byli i są polscy narodowcy, Poznań 2015.
  • Codogni P., Rok 1956, Warszawa 2006.
  • Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944–1990. W świetle dokumentów MSW, Warszawa 2000.
  • Dudek A., Pytel G., Bolesław Piasecki. Próba biografii politycznej, Londyn 1990.
  • Eisler J., Zarys dziejów politycznych Polski 1944–1989, Warszawa 1992.
  • Eisler J., "Polskie miesiące", czyli kryzys(y) w PRL, Warszawa 2008.
  • Eisler J., Grudzień 1970. Geneza, przebieg, konsekwencje, Warszawa 2012.
  • Eisler J., Marzec 1968. Geneza – przebieg - konsekwencje, Warszawa 1991.
  • Engelgard J., Bolesław Piasecki 1939-1956, Warszawa 2015.
  • Engelgard J., Wielka gra Bolesława Piaseckiego, Warszawa 2008.
  • Engelgard J., Stowarzyszenie PAX jako "Arka Noego" dla żołnierzy podziemia i działaczy narodowych, [w:] Bolesław Piasecki – od Wodza RNR "Falanga" do Przewodniczącego PAX, Konferencja historyczna, Warszawa 2022.
  • Engelgard J., Stowarzyszenie PAX – kryzys wewnętrzny 1955-1956, [w] Nadzieje i rozczarowania. Środowiska katolików świeckich w Polsce (1944/1945-1956), red. M. Siedziako i T. Sikorski, Warszawa 2022.
  • Friszke A., Między wojną a więzieniem 1945–1953. Młoda inteligencja katolicka, Warszawa 2015.
  • Garlicki A., Zeznania Bolesława Piaseckiego, "Zeszyty Historyczne" 1998, z. 126.
  • Głowacki A., Kryzys polityczny 1970 roku, Warszawa 1990.
  • Jakubowska U., Fanatyk polityki (Bolesław Piasecki), "Kwartalnik Historii Prasy Polskiej" 1992, nr 31/3.
  • Jaszczuk A., Ewolucja ideowa Bolesława Piaseckiego 1932–1956, Warszawa 2005.
  • Kaczorowski A. W., Komu służył PAX. Materiały z sympozjum "Od PAX-u do Civitas Christiana" "Niepodległość i Pamięć" 2009, nr 16/29.
  • Kapuścik Z., Stowarzyszenie PAX na tle stosunków wyznaniowych 1945-1970, Warszawa 1987.
  • Kersten K., Narodziny systemu władzy. Polska 1943-1948, Paryż 1986.
  • Kołodziejczyk A., Bolesław Piasecki i jego idea, [w:] Komu służył PAX. Materiały z sympozjum od PAX-u do Civitas Christiana zorganizowanego przez Katolickie Stowarzyszenie Civitas Christiana 30–31 stycznia 2008 roku, red. S. Bober, Warszawa 2008.
  • Kuta C., Stowarzyszenie PAX jako instytucja pamięci zbiorowej, "Kultura i Polityka: Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera" 2015, nr 18.
  • Łaszczyk M., Stowarzyszenie PAX w powojennej Polsce. Charakterystyka i próba pastoralnej oceny środowiska katolików świeckich współpracujących z systemem politycznym PRL, "Studia Włocławskie" 2005, t. 8.
  • Łętowski M., Ruch i Koło Poselskie Znak 1956-1976, Kraków 1998.
  • Majchrowski J. M., Geneza politycznych ugrupowań katolickich. Stronnictwo Pracy, grupa "Dziś i Jutro", Paryż 1984.
  • Matyjasiak Ł. P., Między wiernością Kościołowi a służbą państwu. Działalność katolików "społecznie postępowych" na przykładzie Komisji Intelektualistów i Działaczy Katolickich przy Polskim Komitecie Obrońców Pokojów 1950–1953, [w:] Letnia szkoła historii najnowszej 2009. Referaty, red. Ł. Kamiński, T. Kozłowski, Warszawa 2010.
  • Pół wieku milenium. Religijne, polityczne, społeczne aspekty obchodów chrztu Polski (1956-1966/67), pod red. Bartłomieja Noszczaka, Warszawa 2017. Mazur D., Realizm socpaxowski, Bydgoszcz 2013.
  • Mazur D., Realizm socpaxowski, Bydgoszcz 2013.
  • Micewski A., Współrządzić czy nie kłamać? PAX i ZNAK w Polsce 1945–1976, Paryż 1978.
  • Między śmiercią Stalina a powrotem Gomułki, studia, pod reda. S. Ligarskiego i M. Mazura, Szczecin 2020.
  • Miksa A., Bolesław Piasecki i jego formacja polityczna, czyli elitarni narodowcy czasów II wojny światowej: Konfederacja Narodu, Uderzeniowe Bataliony Kadrowe, "Sztuka i Naród", [w:] Bolesław Piasecki – od Wodza RNR "Falanga" do Przewodniczącego PAX, Konferencja historyczna, Warszawa, 9 kwietnia AD 2022.
  • Mozgol R., Ryzykowna gra. Jak Aleksander Bocheński przyczynił się do powstania "Dziś i Jutro", "Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej" 2007, nr 4 (75).
  • Muszyński J. W., Bolesław Piasecki. Początek drogi (1915-1944), Warszawa 2023.
  • Orzełek A., Droga ideowa Konstantego Łubieńskiego (1910–1977). Zarys problematyki, "Przegląd Nauk Historycznych" 2022, nr 2.
  • Orzełek A., Klub Poselski Katolicko-Społeczny w Sejmie Ustawodawczym RP w latach 1947–1952.Geneza, koncepcje i działalność, "Przegląd Sejmowy" 2023, nr 1 (174).
  • Osękowski C., Wybory do sejmu z 19 stycznia 1947 roku w Polsce, Poznań 2000.
  • Pamuła S., Geneza, rozwój i założenia tygodnika "Kierunki", "Rocznik Nauk Społecznych", 1989, T. XVI/XVII, zeszyt 1.
  • Raina P., Sprawa zabójstwa Bohdana Piaseckiego, Warszawa 1989.
  • Raina P., Sprawcy uchodzą bezkarnie. Kulisy zabójstwa Bohdana Piaseckiego w świetle akt MSW, Warszawa 1993.
  • Raina P., Piasecki na indeksie watykańskim. Geneza sprawy, Warszawa 2002.
  • Rostworowski M., Słowo o PAXIE, Warszawa 1968.
  • Rostworowski S. J., Agenda PAXu na KUL-u, czyli Koło Społeczno-Postępowe Studentów KUL, Wrocław 2015.
  • Rudnicki S., Obóz Narodowo-Radykalny. Geneza i działalność, Warszawa 1985.
  • Sikorski T., Węzeł gordyjski, Katolicy świeccy w PRL (1956-1989), Warszawa 2021.
  • Sikorski T., Fronda. Rozłam w Stowarzyszeniu PAX w 1955 roku (Geneza – przebieg – konsekwencje), "Dzieje Najnowsze" 2018, nr 1.
  • Sikorski T., "Secesja – krnąbrne dziecko odwilży". Geneza Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego (Październik 1956 – Październik 1957), "Pamięć i Sprawiedliwość" 2021, nr 1.
  • Skobelski R., "Kto pragnie Polski silnej i szczęśliwej – głosuje na kandydatów Frontu Narodowego. Wybory do Sejmu PRL z 26 października 1952 r., "Pamięć i Sprawiedliwość" 2017, 2 (28).
  • Skobelski R., Powiew demokracji. Wybory do Sejmu PRL z 1957 roku, Warszawa 2021.
  • Srokosz J., Polska i Europa w koncepcja Obozu Narodowo-Radykalnego - Falanga i Konfederacja Narodu, Acta Universitatis Wratislaviensis, "Przegląd Prawa i Administracji" 2008, nr 3066.
  • Srokosz J., Model państwa totalitarnego w myśli Bolesława Piaseckiego, "Studia Erasmiana Wratislaviensia" 2008, z. 2.
  • Strzelecka M., Między minimalizmem a maksymalizmem. Dylematy ideowe Stanisława Stommy i Janusza Zabłockiego, Toruń 2015.
  • Śliwa M., Narodoworadykalny model państwa totalitarnego w Polsce, "Dzieje Najnowsze" 1996, nr 1.
  • Terlecki R., Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944-1990, Kraków 2009.
  • Wilamowski J., Dyrektywa: milczeć! Kulisy porwania i zabójstwa Bohdana Piaseckiego w 1957 r., Warszawa 2013.
  • Wysocki W. J., Miejsce katolików w nowej rzeczywistości powojennej, [w:] Komu służył PAX Materiały z sympozjum od PAX-u do Civitas Christiana zorganizowanego przez Katolickie Stowarzyszenie Civitas Christiana 30–31 stycznia 2008 roku, red. S. Bober, Warszawa 2008.
  • Zaćmiński A., Poezja agitacyjna w kampanii wyborczej do Sejmu PRL pierwszej kadencji z 26 października 1952 r. Tematyka – Obrazowanie – Polityka, "Dzieje Najnowsze" 2018, nr 2.
  • Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce 1944-1989, Warszawa 2003.