SIKLIK DEĞERLERİNİN SÖZLÜKBİLİMDE KULLANIMI: İNGİLİZCE-TÜRKÇE BİR KARŞILAŞTIRMA

Özet: Derlem çalışmaları dilin sözvarlığını ortaya koymaları bakımından özellikle sözlükbilim çalışmalarına önemli veriler sunar. Bu veriler arasında sözcüğün sıklık değeri yer alır. Sıklık, “derlemde bir dilsel öğenin kaç defa geçtiğini gösteren yüzdelik değer” olarak tanımlanmaktadır (Y. Aksan, Mersinli & Yaldır, 2011, s. 397). Türkçe Ulusal Derlemi (TUD)’nin (Y. Aksan, Aksan, Koltuksuz, Sezer, Mersinli, Demirhan & Yıldız 2012) çıktılarından biri olan “Türkçe Sıklık Sözlüğü: Öğrenenler için Temel Sözvarlığı”nın (Y. Aksan, Aksan, Mersinli & Demirhan, 2017), gerek anadil konuşucularını hedef alan genel sözlüklerin, gerekse yabancı dil olarak Türkçe öğrenici sözlüğünün hazırlanma sürecinde önemli bir kaynak olduğu yadsınamaz. Bu bağlamda da bir dilde sıkça kullanılan sözcüklerin sözlükte yer almasının gerekliliği göz ardı edilemez. Bu nedenle dilde sık kullanılan sözcüklere, Aksan’ın (2004, s. 376) da belirttiği gibi, sözlükte “maddebaşı değerinin verilmesi” gerekmektedir. Örneğin İngilizce gibi dillerde yapılan çalışmalara bakıldığında, sıklık değerlerinin hem genel sözlüklerde hem de pedagojik sözlüklerde farklı biçimlerde de olsa sıkça kullanıldığı görülmektedir. 1960’lardan itibaren sözlüklerde kullanılmaya başlanan genel derlem verileri (Faaß, 2017), 1990’lardan itibaren Longman ve Collins öğrenici sözlüklerinde sıklık verilerinin sayısal olarak sözlük kullanıcılarıyla paylaşılması biçiminde kendini gösterektedir (Kilgarriff, 1997). Bu veriler ışığında, sıklık değerlerinin hem genel olarak anadili konuşucuları hem de Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenler için hazırlanacak sözlüklerde sözlük maddebaşı seçimi ve maddebaşı anlam sıralamasında yardımcı bir öge olarak kullanılması, buna ek olarak sözcüklerin sıklık görünümlerinin sözlükte kullanıcılara gösterilmesi sözlük hazırlama sürecinde olumlu yönde fayda sağlayacağı düşünülmektedir.
Bu çalışmada, derlem verilerinden elde edilen sıklık değerlerinin sözlük hazırlama sürecinde nasıl kullanıldığı İngilizce ve Türkçe sözlükler arasında bir karşılaştırma yapılarak ortaya konmaya çalışılacaktır.