Docieranie do informacji o aktywności przestępczej jednostek – metodologiczne aspekty badań własnych nad karierami kryminalnymi

Opisane wyżej starania związane z harmonizacją danych, ich porządkowaniem, wielokrotnym sprawdzeniem ich poprawności przyczyniły się do powstania bogatego zbioru informacji o przestępczych losach 2 397 unikatowych jednostek, zawierającego ok. 2 tys. zmiennych. Zarówno analiza tych danych, jak i ich interpretacja wiążą się z wieloma wyzwaniami. Część tych wyzwań ma bezpośredni związek z zaletami tego zbioru, a mianowicie z faktem, że okres katamnezy od momentu wydania orzeczeń wobec nieletnich, którzy popełnili czyn zabroniony, jest wyjątkowo długi. Dotyczy to przede wszystkim pokolenia transformacyjnego uwzględnionego w próbie, czyli osób urodzonych między 1966 a 1978 r., które stanęły przed sądami dla nieletnich w latach 1985-1988. Są to osoby, które w 2017 r., gdy po raz ostatni sprawdzana była ich karalność, były w przedziale wieku między 38 a 51 lat. Analizy ścieżek życiowych w wypadku tej grupy sięgają więc nie tylko wczesnej, ale i późnej młodości oraz wchodzenia w wiek dojrzały, który z perspektywy kryminologów jest szczególnie ciekawym okresem pod kątem badania aktywności przestępczej. Choć przedmiotem badania były kariery kryminalne, na które składa się sekwencja zachowań przestępczych w określonym okresie życia jednostki, dostępne dane dotyczą w zasadzie tylko czynów karalnych ujawnionych i osądzonych. Dodatkowo, dostępne informacje odnoszące się do czasu, a więc określonych momentów w życiu jednostek, dotyczą dat skazań, a nie dat (czy okresów) popełniania czynów zabronionych, które byłyby najlepszym wskaźnikiem aktywności przestępczej jednostki, zwłaszcza w powiązaniu z wiedzą o popełnionych czynach zabronionych, ale nieujawnionych. Taką wiedzą jednak nie dysponujemy. Przypuszczalnie niepełne i – jak wynika z doświadczeń – nie zawsze precyzyjne dane o skazaniach za granicą wydają się szczególnie pożądane w warunkach zwiększonej mobilności mieszkańców Polski, zwłaszcza po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. oraz zniesieniu kontroli na granicach wewnątrz strefy Schengen w 2007 r. Już wstępna analiza danych zarówno jakościowych, jak i ilościowych doprowadziła do wniosku, że pobyty za granicą mogą odgrywać istotną rolę w przebiegu karier kryminalnych. Wydaje się też, że pobyty za granicą mają większe znaczenie dla tzw. pokolenia milenijnego, które wkraczało w dorosłe życie już w warunkach, gdy mobilność międzynarodowa stawała się doświadczeniem coraz bardziej powszechnym, a same podróże za granicę – przedsięwzięciem do zrealizowania.