Stadiasmus Patarensis'teki Ksanthos – Neisa Yolunun Güzergâhı

F. Onur, Stadiasmus Patarensis'teki Ksanthos – Neisa Yolunun Güzergâhı, in: F. Onur - H. Uzunoğlu - F. Avcu (edd.), Eskiçağ Yazıları 9 (AKRON 12), İstanbul 2016, 51-74.

Makalenin aslı: F. Onur, Parerga to the Stadiasmus Patarensis (17): A Correction to the Course of the Road between Xanthos and Neisa, Gephyra 13, 2016, 211-224.

Stadiasmus Patarensis (SP) listesinde Ksanthos ve Neisa arası 176 stadion (yak. 32-33 km) olarak verilmiştir. 2009-2010 çalışmalarımızda bu yol İslamlar, Köybaşı altındaki Alacaışık Gediği, Lengüme üzerinden kabul edilmişti. Fakat böyle bir yol en az 39-40 km yapmakta ve SP’te verilen mesafeyi çok aşmaktadır. Sencer Şahin yolun yukarıda bahsi geçen güzergâhtan gittiğini kabul etmekle, Köybaşı’nı da Ksanthos teritoryumuna yerleştirmiş oluyordu, çünkü SP’nin özelliği olarak yol sadece Ksanthos ve Neisa teritoryumlarından geçmesi gerekiyordu. Dolayısıyla, böyle bir yolun kabulü hem mesafenin çok fazla fark arz etmesi hem de doğu (Bezirgân) ve batı (İslamlar) yakaları Patara’ya ait olan Köybaşı’nın Ksanthos’a ait algılanması gibi sorunlar ortaya çıkarmaktadır. Bu duruma çözüm, ancak çok daha kısa ve dağdan giden bir yol olabilirdi. Bu bağlamda yaptığımız araştırmalarda, gerçekten de Aklar’a varmadan onun 2 km güneyinden doğrudan doğuya yönelerek Duman Gediği denilen yerden geçen bir yol tespit edildi. Bu güzergâhın yukarı kısımlarında ve dağın doğu yüzünde yolun izleri hala durmaktadır. Bu yol doğrudan Lengüme’nin kuzey ucuna yakın bir yerden Neisa’ya ulaşmalıdır. Yolun uzunluğu da aşağı yukarı 33 km kadar olup, SP ile uyum içindedir. Böylelikle SP’te verilen Ksanthos ve Neisa arasındaki antik yolun İslamlar ve Köybaşı’ndan geçmediği anlaşılmış, sonuç olarak da Köybaşı’nın Ksanthos teritoryumunda kalması gibi bir zorunluluk da ortadan kalkmıştır. Aksine, hem doğusundaki Bezirgân hem de batı yamacındaki İslamlar Patara teriyoryumunda olan Köybaşı’nın kendisinin de Patara teritoryumunda olması bölgedeki teritoryum sorununu da ortadan kaldırmıştır. Konuyla ilgili diğer sorun da Lengüme’nin batı ucunda bulunan mil taşıydı. Bu mil taşında ismi günümüze ulaşmamış olan bir “metropolis”e 16 MP ( ca. 24 km) verilmektedir. Şimdiye kadar bu metropolis ısrarla Ksanthos olarak kabul edilmişti. Fakat bu makalede konu edilen dağ yolu nedeniyle, Neisa’dan ya da Lengüme’den doğrudan Ksanthos’a gitmek için Lengüme’nin güneybatı çıkışını kullanmak uygun görünmemektedir, zira Lengüme’nin kuzey ucuna yakın bir yerden zaten doğrudan Duman Gediği’ne çıkılabilmektedir. Bu durumda mil taşındaki kent Ksanthos değilse, onun yerine verilebilecek tek cevap Patara’dır. Mil taşının durduğu yerden Patara’nın kentsel sınırına kadar mil taşındaki aşağı yukarı 24 km’lik mesafe tutmaktadır, yerli halkın söylediğine göre İslamlar ve ihlal cezası Pataraya ödenen bir mezarın bulunduğu Margaz arasından inen kestirme eski yollar bulunmaktadır. Dolayısıyla bu mil taşındaki mesafenin Patara’dan verildiğini öneriyorum. Bu nedenle de Patara teritoryumunun en azından Lengüme’nin batı ucuna kadar ulaşmış olduğu sonucu çıkabilmektedir. Lengüme’nin kendisinin ise Ksanthos – Neisa – Patara kentlerinden hangisine ait olabileceğine dair doğrudan bir delil maalesef yoktur. Fakat SP’te Patara ve Nesia arasında bir yol verilmeyişi, araya giren Ksanthos teritoryumu ile ilgili olabilir, eğer böyleyse Lengüme Ksanthos teritoyumunda kalacaktır. SP böyle bir durumda yol vermek istese “Patara’dan Neisa’ya Ksanthos üzerinden” demesi beklenebilir ama SP’te araya büyük kentlerin teritoryumları girince genelde yol verilmemektedir. Bu anlamda, Korydalla – Akalissos yolunda verilen Rhodiapolis bilgisi tek örnektir (fakat Rhodiapolis’in en azından Claudius Dönemi’nde Patara ve Ksanthos ile kıyaslanamayacağı açıktır). Bununla birlikte, SP her kent arasında yol vermemektedir, örneğin Sidyma ve Pinara arasında, Patara ve Neisa’ya kıyasla çok daha yakın komşu kentler olmalarına rağmen, bir şekilde bir yol verilmemiştir. Dolayısıyla SP olası Patara ve Neisa arasındaki bu yolu listeye dâhil etmemiş de olabilir.