Informacja przedkontraktowa jako wyraz realizacji strategii ekonomicznej we współczesnym prawie umów

Przedkontraktowy obowiązek informacyjny we współczesnym prawie umów cechuje się doniosłością społeczno-gospodarczą oraz prawną. Jednocześnie problematyka ta budzi kontrowersje w doktrynie zarówno polskiej, jak i zagranicznej. Ze względu na szczególny charakter stosunków konsumenckich zwłaszcza w obszarze, m.in. usług finansowych, zagadnienie to znajduje się w polu zainteresowania ekonomii, socjologii i psychologii.

Na konieczność regulacji prawnych w ww. obszarze, tj. obligatoryjną informację jako oświadczenie wiedzy składane przez przedsiębiorcę przed zawarciem umowy, wskazuje wysoka liczba nieuczciwych praktyk występująca w relacjach z konsumentem, co narusza zaufanie partnerów, w szczególności podmiotu nieprofesjonalnego. Skutkuje to tym, że prawodawca w głębszym stopniu ingeruje w relacje konsumenckie, np. usługi o charakterze finansowym, w celu zapewnienia konsumentom jednolitej ochrony w określonym obszarze.

W współczesnym społeczeństwie informacyjnym podstawowym czynnikiem rozwoju, a jednocześnie dobrem, jest informacja. Wymusza to powstawanie regulacji wzmacniających zaufanie stron oraz autonomię decyzyjną (informacyjną) strony nieprofesjonalnej. W związku z tym prawodawca coraz częściej posługuje się, obok środków o charakterze prywatnoprawnym, środkami publicznoprawnymi, jako tymi, które mają mieć w założeniu funkcję prewencyjną na etapie przedkontraktowym.

Ochrona zaufania podmiotu nieprofesjonalnego, uczciwe postępowanie oraz dobra wiara stanowią podstawowe wartości, w oparciu o które funkcjonuje europejskie prawo konsumenckie. Zaufanie konsumenta do przedsiębiorcy jest determinowane uczciwym zachowaniem ze strony tego drugiego, którego element stanowi rzetelne udzielenie niezbędnej informacji.

Prawo konsumenckie składa się obecnie z coraz większej liczby aktów prawnych, których celem jest ochrona przed ewentualną szkodą podmiotu nieprofesjonalnego jako słabszej strony umowy przez zapewnienie mu silniejszej pozycji przetargowej w stosunkach prawnych z profesjonalistą, w szczególności na etapie przedkontraktowym. Strategia ta realizowana jest przez dostarczanie konsumentowi efektywnych środków prawnych dostosowanych do tworzenia konkurencyjnego europejskiego rynku wewnętrznego.

Od strony aksjologicznej prawna ochrona konsumenta przed szkodą opiera się w dużej mierze na ochronie konsumenta na etapie przedkontraktowym przez obligatoryjną informację (wiedzę) udzielaną ex lege przez przedsiębiorcę. Obowiązki informacyjne podmiotu profesjonalnego wobec nieprofesjonalisty na etapie przed zawarciem umowy, odgrywają istotną rolę w sferze motywacyjnej konsumenta, ponieważ w sposób bezpośredni wpływają na decyzję o związaniu się umową. Dane te umożliwią ocenę korzyści i ewentualnych strat oraz ryzyka związanego z określoną transakcją.

Obligatoryjna informacja, tj. oświadczenie wiedzy składane przez profesjonalistę przy zawieraniu umów, jako wyraz realizacji strategii ekonomicznej, przyczynić się ma do budowania bardziej stabilnego i trwałego rynku wymiany dóbr i usług, którego uczestnicy nie będą skłonni do zachowań krótkowzrocznych, ryzykownych czy spekulacyjnych. Powinności te mają też wymuszać zaufanie stron oraz gwarantować przestrzeganie i rozwój idei sprawiedliwości. Przedkontraktowe obowiązki informacyjne mają na celu wzmocnienie ochrony podmiotów nieprofesjonalnych na etapie zawierania umów w stanie znacznej nierównowagi ekonomicznej i społecznej, wobec postępującej globalizacji, wzrostu nieuczciwych praktyk rynkowych oraz nieetycznych zachowań silniejszych uczestników rynku wymiany dóbr i usług.