Almanca Partisiplerin Türkçedeki Eşdeğerlik Düzeylerinin (Sıfat-Fiiller) Analizi: Daniel Kehlmann'ın Dünyanın Ölçümü Adlı Romanı Örneği
Description
Bu araştırma, Daniel Kehlmann’ın Dünyanın Ölçümü adlı romanındaki Almanca Partizip I / Partizip II yapıların Türkçede sıfat-fiiller olarak aktarımında bunların eşdeğerlik düzeylerini belirlemeyi ve bu aktarım süreçlerinde kullanılan çeviri tekniklerini incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışma, karma yöntem yaklaşımıyla yürütülmüştür: Ağırlıklı olarak nitel boyutta betimleyici ve karşılaştırmalı çözümleme şekli benimsenmiş; nicel boyutta ise veriler eşdeğerlik kodları üzerinden frekans ve yüzde dağılımları ile hesaplanmıştır. Eserin 2., 9. ve 12. bölümlerinden amaçlı örnekleme ile seçilen 6’sı P I; 14’ü P II olmak üzere 20 örnek tespit–eşleştirme–çözümleme sırasıyla incelenmiştir. Nitel çözümlemede Koller’in eşdeğerlik sınıfları, Nida’nın biçimsel ve devingen eşdeğerlik ölçütleri ile Vinay & Darbelnet’in teknikleri temel alınmıştır; Helbig & Buscha’nın P I’in eşzamanlılık, P II’nin tamamlanmışlık yönelimlerine ilişkin açıklamaları referans alınmıştır. Nicel kısımda sonuçlar grafikle birlikte verilmiştir. Bulgular, P I örneklerinin yüksek oranda tam eşdeğerlik verdiğini (yaklaşık %83), P II örneklerinde ise tam eşdeğerliğin düştüğünü (yaklaşık %57) göstermektedir. Bu farklılık, Türkçedeki -an/-en eklerinin P I’in eşzamanlılık ve süreklilik bildiren işlevleriyle uyumlu olmasına karşın, P II’deki tamamlanmışlık ve edilgenlik katmanlarının aktarımında yaşanan güçlüklerle ilişkilidir. Doğrudan aktarım ve sözcüğü sözcüğüne çözümler en tutarlı sonuçları üretirken; anlam değişimi içeren tercihlerde (örn. sogenannte, selbsterdachten), ince anlam katmanlarında kayıplar saptanmıştır. Sonuç olarak, Almanca partisiplerin Türkçede sıfat-fiil karşılıklarıyla kurulacak eşdeğerliğin sistemli biçimde değerlendirilmesi, hem çeviri eğitimi hem de uygulama açısından önemli bir gereksinimdir. Bulgular, P I için doğrudan sıfat-fiil çözümlemelerinin tercih edilmesi, P II için ise tamamlanmışlık ve edilgenlik vurgusunu koruyan stratejilerin benimsenmesi gerektiğine işaret etmektedir.
Abstract (English)
This study aims to determine the equivalence levels of German participles (Participle I and II) in their translation into Turkish participle adjectives (sıfat-fiiller) in Daniel Kehlmann's novel Die Vermessung der Welt (The Measurement of the World) and its Turkish translation Dünyanın Ölçümü. It also seeks to analyze the translation techniques used in these transfer processes. The research adopts a mixed-methods approach: primarily qualitative descriptive and comparative analysis methods were employed, while quantitative data were calculated through frequency and percentage distributions based on equivalence codes. From Chapters 2, 9, and 12 of the work, 20 examples were selected through purposive sampling (6 P I and 14 P II examples) and examined sequentially through identification, matching, and analysis processes. The qualitative analysis was based on Koller's equivalence classifications, Nida's formal and dynamic equivalence criteria, and Vinay & Darbelnet's techniques; Helbig & Buscha's explanations regarding P I's simultaneity and P II's completion orientations were taken as reference. In the quantitative section, results were presented with graphics. The findings show that P I examples yielded high levels of complete equivalence (approximately 83%), while complete equivalence decreased in P II examples (approximately 57%). This difference is related to the compatibility of Turkish -an/-en suffixes with P I's functions expressing simultaneity and continuity, versus the difficulties experienced in transferring the completion and passivity layers in P II. While direct transfer and word-for-word analyses produced the most consistent results, losses in subtle semantic layers were identified in choices involving semantic shifts (e.g., sogenannte, selbsterdachten). In conclusion, the systematic evaluation of equivalence to be established between German participles and their Turkish participle adjectives counterparts is an important requirement for both translation education and practice. The findings indicate that direct participle adjective analyses should be preferred for P I, while strategies that preserve the emphasis on completion and passivity should be adopted for P II.
Files
3. Engin Kavak ve İlyas Üstünyer.pdf
Files
(1.1 MB)
| Name | Size | Download all |
|---|---|---|
|
md5:78721c587fbc8909da6deca59a54ceb2
|
1.1 MB | Preview Download |
Additional details
Additional titles
- Translated title (English)
- An Analysis Of The Translation Equivalence Levels Of German Participles Into Turkish Participle Adjectives: The Case Of Daniel Kehlmann's Novel Measuring The World (Die Vermessung Der Welt)
References
- Baltacı, A. (2018). Nitel Araştırmalarda Örnekleme Yöntemleri ve Örnek Hacmi Sorunsalı Üzerine Kavramsal Bir İnceleme. BEÜ SBE Dergisi, 7(1), 231-274. Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin Grameri. TDK Yayınları. Deny, J. (2012). Türk Dil Bilgisi (A. U. Elöve, çev.; A. Benzer, günümüz Türkçesine uy.). Kabalcı Yayınevi. (Özgün çalışma 1941'te Türk Dili Grameri: Osmanli Lehçesi adıyla Maarif Matbaası tarafından yayımlandı.) Duden. (2016). Die Grammatik: Unentbehrlich für richtiges Deutsch (9. Aufl.). Dudenverlag. Eisenberg, P. (2020). Grundriss Der Deutschen Grammatik: Das Wort (5., aktualisierte und überarbeitete Aufl.). J. B. Metzler. Ergin, M. (2013). Türk Dil Bilgisi. Bayrak Yayınları. Helbig, G., & Buscha, J. (2011). Deutsche Grammatik: Ein Handbuch Für Den Ausländerunterricht. Langenscheidt. Holmes, J. S. (2000). The name and nature of translation studies. In L. Venuti (Ed.), The translation studies reader (pp. 172-185). Routledge. (İlk özgün çalışma 1972'de yayımlanmıştır) Johanson, L. (2013). Structural Factors In Turkic Language Contacts. Routledge. (İlk baskı 2002'de Curzon'da yayımlanmıştır) Kavak, E., & Üstünyer, İ. (2025). Almancadan Türkçeye Çeviri Eleştirisi Bağlamında Daniel Kehlmann'ın Dünyanın Ölçümü Adlı Romanındaki Zarf Fiillerin Türkçedeki Eşdeğerlik Düzeylerinin Analizi. Journal of Research in Turkic Languages, 7(2), 54-74. https://doi.org/10.34099/jrtl.724 Kehlmann, D. (2006). Die Vermessung Der Welt (22. Aufl.). Rowohlt. Koller, W., & Henjum, K. B. (2020). Einführung in die Übersetzungswissenschaft (9., überarbeitete und aktualisierte Aufl.). Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri: Şekil Bilgisi. TDK Yayınları. Narr Francke Attempto Verlag. (Kitabın önceki baskıları (1979, 2011) yalnızca Koller'e aittir). Nida, E. A. (2021). Toward A Science Of Translating: With Special Reference To Principles And Procedures Involved In Bible Translating (2nd ed.). Brill. https://doi.org/10.1163/9789004495746 Nord, C. (2018). Translating as a purposeful activity: Functionalist approaches explained (2nd ed.). Routledge. Reiß, K., & Vermeer, H. J. (2010). Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie(2. Aufl., Nachdruck). De Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783111351919 Sabuncuoğlu, A. (Çev.). (2009). Dünyanın Ölçümü (2. bs.). D. Kehlmann. Can Yayınları. (Özgün eser 2005'te yayımlanmıştır) Toury, G. (2012). Descriptive Translation Studies and Beyond (Revised edition). John Benjamins. (İlk baskı 1995'te yine John Benjamins tarafından yayımlanmıştır) Vermeer, H. J. (1978). Ein Rahmen für eine allgemeine Translationstheorie. Lebende Sprachen, 23(3), 99-102. Vinay, J.-P., & Darbelnet, J. (1995). Comparative stylistics of French and English: A methodology for translation (J. C. Sager & M.-J. Hamel, Trans.). John Benjamins. (İlk özgün çalışma 1958'de yayımlanmıştır) Zifonun, G., Hoffmann, L., & Strecker, B. (1997). Grammatik der deutschen Sprache (Bd. 2). De Gruyter.