Fonksiyonel Gıdalara Yönelik Bilişsel Temsiller: Gastronomi Eğitimi Almış Bireylerle Yürütülen Kelime İlişkilendirme Temelli Bir Analiz

Solunoğlu, Ali

doi:10.5281/zenodo.15785833

Published June 30, 2026 | Version v1

Journal article Open

Fonksiyonel Gıdalara Yönelik Bilişsel Temsiller: Gastronomi Eğitimi Almış Bireylerle Yürütülen Kelime İlişkilendirme Temelli Bir Analiz

Solunoğlu, Ali^{1, 2}

1. Balıkesir University
2. Kırıkkale University

Öz

Bu araştırma, gastronomi eğitimi almış bireylerin, toplumda yaygın olarak bilinen bazı aromatik ve fonksiyonel bitkilere yönelik algılarını ve bu bitkilere dair geliştirdikleri zihinsel temsilleri incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada nitel araştırma deseni benimsenmiş ve veri toplama aracı olarak Kelime İlişkilendirme Testi (KİT) tercih edilmiştir. Bu yöntem, bireylerin belirli kavramlarla kurduğu bilişsel ilişkileri, çağrışım yapılarını ve kavramsal şemalarını ortaya çıkarmada etkili bir araç olarak kabul edilmektedir. Araştırmanın örneklemini, 2024–2025 eğitim-öğretim yılı içerisinde gastronomi ve mutfak sanatları bölümlerinden mezun olan 50 katılımcı oluşturmaktadır. Katılımcılara on farklı bitki adı sunulmuş ve her biri için akıllarına gelen ilk kelime ya da kısa ifadeyi yazmaları istenmiştir. Elde edilen 500 çağrışım içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmiş; çağrışımların frekansları hesaplanmış, temalar oluşturulmuş ve bitkiler arasındaki algısal benzerlikler analiz edilmiştir. Bulgular, bazı bitkilerin “ferahlık”, “koku”, “uyku” gibi duyusal temalarla; bazılarının ise “çay”, “baharat”, “et yemeği” gibi mutfak ve işlevsel kavramlarla ilişkilendirildiğini ortaya koymuştur. Ayrıca katılımcılar, bazı bitkileri kişisel anılar, kültürel kodlar ya da coğrafi bağlamlarla ilişkilendirmiştir. Bu durum, fonksiyonel gıdalara yönelik algının yalnızca bilişsel değil; duyusal, kültürel ve deneyimsel bileşenler tarafından da şekillendiğini göstermektedir. Elde edilen bulgular, ürün geliştirme, eğitim ve pazarlama süreçlerinde hedef kitlenin algısal yapısının dikkate alınmasının önemine işaret etmektedir. Araştırma, disiplinlerarası analizlere zemin hazırlayan öncül veriler sunmaktadır.

Abstract (English)

Abstract

This study aims to examine the perceptions and mental representations of individuals with formal gastronomy education regarding several commonly known aromatic and functional herbs. A qualitative research design was adopted, and data were collected through the Word Association Test (WAT), which is recognized as an effective tool for revealing individuals’ cognitive associations, conceptual schemas, and associative structures related to specific concepts. The sample consisted of 50 participants who graduated from gastronomy and culinary arts departments during the 2024–2025 academic year. Participants were presented with ten different herb names and asked to write down the first word or short expression that came to mind for each. A total of 500 associations were collected and analyzed using content analysis. Frequencies of the responses were calculated, thematic categories were constructed, and perceptual similarities among the herbs were examined. The findings reveal that some herbs were associated with sensory themes such as “freshness,” “smell,” and “sleep,” while others were linked to functional and culinary concepts such as “tea,” “spice,” and “meat dish.” Additionally, some associations reflected personal memories, cultural codes, or geographical contexts. These results indicate that perceptions of functional foods are shaped not only cognitively but also through sensory, cultural, and experiential components. The findings underscore the importance of considering the cognitive structure of the target audience in product development, education, and marketing strategies. This research provides preliminary data that serve as a foundation for interdisciplinary analyses.

Files