ATMOSFERANING CHEGARAVIY QATLAMIDA GAZLI ARALASHMALAR VA ZARARLI MODDALARNING TARQALISHI MASALASINI OʻZGARUVCHILARNI ALMASHTIRISH USULI YORDAMIDA IFODALASH VA UNING SONLI YECHISH ALGORITMI
- 1. Raqamli texnologiyalar va sun'iy intellektni rivojlantirish ilmiy-tadqiqot instituti doktoranti, PhD, katta ilmiy xodim
- 2. Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Samarqand filiali "Raqamli va ta'lim texnologiyalari" kafedrasi dotsenti, PhD
- 3. "Toshkent irrigatsiya va qishloq xoʻjaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti" Мilliy tadqiqot universiteti "Oliy matematika" kafedrasi dotsenti, t.f.n.
- 4. Raqamli texnologiyalar va sun'iy intellektni rivojlantirish ilmiy-tadqiqot instituti tayanch doktoranti
Description
Haqiqiy amaliyot shuni ko'rsatadiki, havoning ifloslanishi dispersiya jarayonini yetarlicha aniq bashorat qilish uchun modellar ichida quyidagi omillarni hisobga olish kerak: atmosferada aerozol chiqindilarining tezligi uch yo'nalishda o'zgarishi;barqaror va beqaror stratifikatsiya uchun diffuziya va turbulent koeffitsiyentining o'zgarishi;shamolning ko'tarilishi va relyef orografiyasi;atmosfera qatlamlarida haroratning o'zgarishi natijasida yuzaga keladigan moddalarning faza almashinuvi. Ushbu ishda ushbu omillarni hisobga olgan holda sanoat hududlarida atmosfera chegara qatlamida ifloslantiruvchi moddalar konsentratsiyasini qisqa muddatli prognozlashga qaratilgan matematik model ko'rib chiqilgan. Ishlab chiqilgan matematik model massa va impulsning saqlanish qonuniga asoslanadi hamda ko'chish va diffuziya tenglamasi bilan tavsiflanadi. Hisoblash tajribalarini o'tkazish uchun hisoblash algoritmi va dasturiy ta'minoti ishlab chiqilgan. Modelni tekshirish O'zbekiston Respublikasining Samarqand viloyatidagi mavjud tsement zavodidan chiqayotgan qattiq zarrachalarning konsentratsiyasini qisqa muddatli bashoratlashda amalga oshirildi
Files
final_17_590-101-107-Murodov.pdf
Files
(886.0 kB)
Name | Size | Download all |
---|---|---|
md5:ea577df9cbc9ec5fb2ebad79284c061f
|
886.0 kB | Preview Download |
Additional details
References
- В. Н. Анисимов, В. Л. Литвинов, Об одном методе замены переменных для волнового уравнения, описывающего колебания систем с движущимися границами, Журнал СВМО, 2020, том 22, номер 2, 188–199.
- I. Vesnitsky, Waves in systems with moving boundaries and loads, Fizmatlit, Moscow, 2001 (In Russ.), 320 p.
- I. Vesnitsky, "Inverse problem for a one-dimensional resonator changing its dimensions in time", Izv. vuzov. Radiofizika, 10 (1971), 1538–1542
- V. L. Litvinov, V. N. Anisimov, Mathematical modeling and research of vibrations of one-dimensional mechanical systems with moving boundaries: monograph, Samar. State Tech. University, Samara, 2017 (In Russ.), 149 p.
- V. L. Litvinov, "Solving boundary value problems with moving boundaries using the method of replacing variables in a functional equation", Zhurnal Srednevolzhskogo matematicheskogo obshchestva, 15:3 (2013), 112–119
- V. N. Anisimov, V. L. Litvinov, "Analytical method for solving a wave equation with a wide class of conditions on moving boundaries", Bulletin of Scientific and Technical Development, 2016, no. 2(102), 28–35
- N. S. Koshlyakov, E. B. Gliner, M. M. Smirnov, Equations in partial derivatives of mathematical physics, Vysshaya shkola, Moscow, 1970.
- Sharipov D., Muradov F., Akhmedov D. Numerical Modeling Method for Short-Term Air Quality Forecast in Industrial Regions // Applied Mathematics E-Notes. – 2019. – № 19. – P. 575-584.
- Ravshanov N., Muradov F., Akhmedov D. Mathematical software to study the harmful substances diffusion in the atmosphere // Ponte. – 2018. – Vol. 74. – No. 8/1. – P. 171-179. – DOI: 10.21506/j.ponte.2018.8.13
- Равшанов Н., Мурадов Ф., Ахмедов Д.Д. Математическое и программное обеспечение для прогнозирования экологического состояния атмосферы промышленных регионов // Информатика: проблемы, методология, технологии: сб. материалов XIX междунар. науч.-метод. конф., Воронеж, 14-15 февраля 2019 г. / под ред. Д.Н. Борисова
- Воронежский государственный университет. – Воронеж : Научно-исследовательские публикации (ООО «Вэлборн»), 2019. – С. 148-153.
- Мурадов Ф.А., Нарзикулов З.Х. Заҳарли моддаларнинг атмосферада тарқалишини башоратлаш ва мониторинг қилиш учун математик ва дастурий таъминоти // Фарғона водийси ҳудудларидаги маҳаллий хом-ашёлардан фойдаланиш асосида импорт ўрнини босувчи маҳсулотлар ишлаб чиқаришнинг долзарб масалалари:Халқаро конференция материаллари тўплами.–Наманган, 2018, 168-171.
- Ravshanov N., Muradov F., Akhmedov D. Air pollution modeling in spherical coordinates // Актуальные проблемы математического моделирования, алгоритмизации и программирования : материалы республиканской научно-практической конференции, 17-18 сентября 2018 г. – Ташкент : Фан ва таълим полиграф, 2018. – С. 210-216.
- Мурадов Ф.А. Атмосферанинг ер усти қатламига заррачанинг чўкиш тезлигини ҳисобга олган ҳолда заҳарли моддаларнинг тарқалишини сонли моделлаштириш // Современное состояние и перспективы применения информационных технологий в управлении. : Сборник докладов Республиканской научно-технической конференции, 5- сентября 2019 г. – Самарканд, 2019. – С. 172-178.
- Равшанов Н., Мурадов Ф., Ахмедов Д. Численное моделирование процесса переноса и диффузии вредных веществ в атмосфере в сферической системе координат // Проблемы оптимизации сложных систем : материалы XIV международной азиатской школы-семинара, 20-31 июля 2018 г., Кыргызстан : в 2-х ч. – Алмата, 2018. – Ч. 2. – С. 142-151.