Jak długo i jak dużo? Analiza empiryczna aktywności przestępczej w toku życia badanych

Naszym celem było opisanie przebiegu trajektorii przestępczych osób, które badane są w Zakładzie Kryminologii INP PAN od ponad 20 lat. Wychodząc z założenia, że trajektorie przestępcze są elementem szerszych trajektorii życiowych osób należących do badanej przez nas zbiorowości, uznaliśmy, że nurt life-course criminology stanowi dla nas idealny kontekst teoretyczny i metodologiczny, pozwalający umieścić trajektorie przestępcze w perspektywie innych wydarzeń i punktów zwrotnych w życiu badanych przez nas osób. Przeprowadzone przez nas analizy potwierdzają trendy odnotowane już w światowej literaturze dotyczące tego, że najszybszy przyrost sprawców skazanych po raz pierwszy przypada na okres późnego dojrzewania i wczesnej dorosłości (w naszym przypadku około 19 roku życia). W analizowanej przez nas zbiorowości, podobnie jak w przypadku innych badań, większość badanych stanowią osoby, których działalność przestępcza ogranicza się do pojedynczych i krótkotrwałych epizodów zachowań sprzecznych z prawem (jedna trzecia trajektorii przestępczych to aktywności obejmujące mniej niż jeden rok). Trajektorii bardzo długich jest relatywnie niewiele. Potwierdziliśmy również hipotezę, że wcześniejsze rozpoczęcie działalności przestępczej w dorosłości jest dobrym wskaźnikiem jej długości – trajektorie te zwykle trwają dłużej, aniżeli te rozpoczęte później. Z długością trajektorii koreluje dodatnio także pobyt w zakładzie karnym – kariery badanych z takim doświadczeniem również trwają dłużej. Trudne okazało się wyznaczenie końca działalności przestępczej, a w konsekwencji wskazanie odsetka trajektorii już zakończonych. Upraszczając, za trajektorie uśpione uznaliśmy te, w których badany nie został skazany za przestępstwo zarejestrowane na etapie życia, na którym się znajdował w momencie ostatniego sprawdzenia w KRK, tj. w 2017 r., zaś jako zakończone te, które zakończyły się w sposób naturalny, a zatem śmiercią badanego. Takie założenie pozwala wnioskować, że 12% sprawców prawdopodobnie zakończyło lub zawiesiło (uśpiło) swoją działalność przestępczą. Istotne wydaje się dalsze obserwowanie losów badanych – dawnych nieletnich, by zobaczyć, na ile nasze przypuszczenia w tej kwestii są prawidłowe. Przeprowadzone analizy pokazały również, że w badanej przez nas zbiorowości największe natężenie czynów popełnianych przez członków badanej grupy przypada na okres wczesnej dorosłości. Wszystkie te stwierdzenia pozwalają przyjąć, że nasza zbiorowość, chociaż szczególna ze względu na sposób doboru próby, wpisuje się w ogólniejszy trend obserwowany zarówno w zbiorczych statystykach przestępczości, jak i innych projektach badawczych poświęconych trajektoriom przestępczym. Analiza częstotliwości popełniania przestępstw (rozpatrywana w kontekście natężenia przestępczości oraz prewalencji rocznej) również pokazała, że względnie stały jej poziom związany jest z dużą liczbą angażujących się w działalność przestępczą młodych sprawców, którzy popełniają niewiele czynów oraz intensywną działalnością sprawców starszych, ale mniej licznych.