Planned intervention: On Wednesday April 3rd 05:30 UTC Zenodo will be unavailable for up to 2-10 minutes to perform a storage cluster upgrade.
Published December 31, 2021 | Version v1
Book chapter Open

Struktura przestępczości dawnych nieletnich sprawców czynów karalnych w okresie ich dorosłości - pokolenie transformacyjne i milenijne

  • 1. ILS PAS

Description

Przedstawione w rozdziale dane statystyczne pozwalają na stwierdzenie, że przestępczość zapoczątkowana w okresie nieletniości i kontynuowana w okresie dorosłości charakteryzuje się pewnymi stałymi trendami. Pomimo zmian ustrojowych, gospodarczych, społecznych oraz licznych zmian legislacyjnych, polegających nie tylko na penalizacji i depenalizacji poszczególnych czynów, ale również na zmianach w zakresie filozofii zasad odpowiedzialności karnej, struktura przestępstw występujących na drodze życiowej badanych zmienia się w dość ograniczonym zakresie. Bezwzględna dominacja przestępstw przeciwko mieniu widoczna jest zarówno w pokoleniu transformacyjnym, jak i milenijnym, co nie dziwi, gdyż tego rodzaju przestępczość dominuje w statystykach przestępczości stwierdzonej. W sposób bardzo wyraźny zmieniają się jedynie proporcje pomiędzy sprawcami kradzieży a sprawcami kradzieży z włamaniem, co można bezpośrednio powiązać z procesami zachodzącymi podczas transformacji. Popełnianym czynom towarzyszą różne motywacje, z których część wynika z chęci poprawienia statusu ekonomicznego własnego życia, ale istnieją również takie, które są bezpośrednio związane z uzależnieniami od narkotyków lub alkoholu i koniecznością zapewnienia sobie możliwości finansowania zakupu tych środków (choć nie tylko, gdyż nadużywanie alkoholu może wyzwalać zachowania o charakterze agresywnym, prowadzące do udziału w bójce lub pobiciu). Pewne odchylenia w statystykach oczywiście występują i związane są między innymi z wiekiem sprawców, kryminalizacją nowych typów przestępstw i faktycznymi możliwościami ich popełnienia (dotyczy przede wszystkim prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu, przestępstw narkotykowych i przestępstw przeciwko rodzinie i opiece). O kontynuacji popełniania poszczególnych typów przestępstw w dorosłej karierze dawnego nieletniego sprawcy możemy mówić w mniej niż połowie przypadków w grupie przestępstw przeciwko mieniu. Kontynuacja ta widoczna jest również w przypadku uszkodzeń ciała i udziału w bójce oraz – w nieco mniejszym stopniu – przy prowadzeniu pojazdu pod wpływem alkoholu, znieważania i gróźb karalnych, a także fałszerstw. Pomimo powracającej przestępczości naszych badanych najcięższe przestępstwa, w tym zabójstwa, popełniane są bardzo rzadko (oczywiście również na tej płaszczyźnie badana zbiorowość nie odbiega od ogólnych statystyk przestępczości, w których najcięższe przestępstwa stanowią również niewielki odsetek). W szczególności nie możemy stwierdzić, że następuje brutalizacja kolejnych popełnianych czynów – nie da się zauważyć widocznego trendu, aby sprawcy przestępstw przeciwko mieniu zaczynali popełniać przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, pozostają oni przy takim rodzaju przestępczości, od którego rozpoczynali aktywność przestępczą.

Files

Konrad Buczkowski, Paulina Wiktorska. Struktura przestępczości dawnych nieletnich sprawców czynów karalnych w okresie ich dorosłości pokolenie transformacyjne i milenijne.pdf

Additional details

References

  • J. Błachut, Polityka karna i stan przestępczości, [w:] A. Marek (red.), Zagadnienia Ogólne System Prawa Karnego, t. 1, C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 155.
  • Szerzej: M. Szulecka, Docieranie do informacji o aktywności przestępczej jednostek – metodologiczne aspekty badań własnych nad karierami kryminalnymi w niniejszej publikacji (DOI: 10.5281/zenodo.5590289).
  • Chodzi o ustawę z dnia 10 maja 1985 r. o zmianie niektórych przepisów prawa karnego i prawa o wykroczeniach, Dz.U. 1985 Nr 23, poz. 100 oraz ustawę z dnia 10 maja 1985 r. o szczególnej odpowiedzialności karnej, Dz.U. 1985 Nr 23, poz. 101, która miała charakter ustawy epizodycznej.
  • Ma to związek ze znacznym wzrostem skazań za przestępstwa z ustawy o zwalczaniu alkoholizmu i wychowaniu w trzeźwości z 1982 r. W grupie przestępstw przeciwko porządkowi publicznemu w 1987 r. skazania z tej ustawy stanowiły aż 84% wszystkich. Za: K. Buczkowski, Stan przestępczości w Polsce od roku 1918 do współczesności, [w:] K. Buczkowski, B. Czarnecka-Dzialuk, W. Klaus, A. Kossowska, I. Rzeplińska, P. Wiktorska, D. Woźniakowska-Fajst, D. Wójcik, Społeczno-polityczne konteksty współczesnej przestępczości, Wydawnictwo Akademickie "Sedno", Warszawa 2013.
  • Szerzej: ibidem.
  • Szerzej: K. Buczkowski, Wpływ zmian społecznych na kształt i dynamikę przestępczości gospodarczej – zarys problematyki, [w:] K. Buczkowski i in. (red.), Zmiana i kontrola. Społeczeństwo wobec przestępczości, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2017.
  • A. Siemaszko, Przestępczość i polityka kryminalna w Polsce lat dziewięćdziesiątych: próba syntezy, [w:] A. Siemaszko, B. Gruszczyńska, M. Marczewski (red.), Atlas przestępczości w Polsce, t. 2, Oficyna Naukowa, Warszawa 1999, s. 168; K. Krajewski, Przestępczość przeciwko mieniu w Polsce w latach 1924–2005 w świetle danych statystyki policyjnej, "Archiwum Kryminologii" 2008, t. XXIX–XXX, s. 127, 19–131, https://doi.org/10.7420/AK2007-2008K.
  • Szerzej: K. Witkowska-Rozpara, Polish penal policy – Twenty years after enactment of the Criminal Code Act of 6 July 1997, "Prawo w Działaniu" 2020, nr 43, s. 84- 110, https://www.doi.org/10.32041/pwd.4305.
  • Przykładowo, liczba osądzeń za przestępstwo kradzieży z włamaniem w roku 2017 stanowiła niecałe 38% tych z roku 1999. Za: K. Buczkowski, P. Bachmat, Kradzież z włamaniem w świetle danych statystycznych, [w:] M. Mozgawa (red.), Kradzież z włamaniem, Wolters Kluwer, Warszawa 2021, s. 493–524.
  • B. Gruszczyńska, Przestępstwa stwierdzone, [w:] Atlas Przestępczości, t. 5, Oficyna Naukowa, Warszawa 2015, s. 17.
  • R. Zawłocki, Przestępstwa przeciwko mieniu. Zagadnienia ogólne, [w:] R. Zawłocki (red.), Przestępstwa przeciwko mieniu i gospodarcze, System Prawa Karnego, t. 9, C.H. Beck, Warszawa 2015, s. 5.
  • L. Gardocki, Prawo karne, C.H. Beck, Warszawa 2011, s. 325–338; B. Gruszczyńska, Przestępstwa stwierdzone..., op.cit., s. 55.
  • Ibidem, s. 17.
  • K. Buczkowski, Wpływ zmian społecznych na kształt i dynamikę przestępczości gospodarczej – zarys problematyki, [w:] K. Buczkowski, W. Klaus, P. Wiktorska, D. Woźniakowska-Fajst (red.), Zmiana i kontrola. Społeczeństwo wobec przestępczości, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2017, s. 64.
  • Zob. J. Włodarczyk-Madejska, Nieletni, [w:] B. Gruszczyńska, M. Marczewski, A. Siemaszko, P. Ostaszewski, J. Włodarczyk-Madejska, J. Klimczak, Atlas przestępczości w Polsce, t. 6, Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa 2021, s. 140 i nast.
  • Szerzej: M. Szulecka, Docieranie do informacji…, op.cit.
  • I. Rzeplińska, Kariery kryminalne nieletnich sprawców przestępstw, "Archiwum Kryminologii" 2014, t. XXXV, s. 79–94, https://www.doi.org/10.7420/ AK2013C.
  • J. Błachut, Polityka karna i stan przestępczości, [w:] A. Marek (red.), Zagadnienia Ogólne..., op.cit., s. 206.
  • Szerzej: J Włodarczyk-Madejska, D. Wzorek, Jak badać aktywność przestępczą w toku życia? Perspektywa teoretyczna w niniejszej publikacji (DOI: 10.5281/ zenodo.5590255).
  • Należy jednak zastrzec, że w przypadku naszych badań liczenie czynów opierało się na zliczaniu kwalifikacji prawnych. Zob. szerzej: M. Szulecka, Docieranie do informacji…, op.cit.
  • Szerzej na ten temat m.in.: H. Palska, Badania nad stylami życia. Z przeszłych i obecnych badań terenowych, [w:] M. Bogunia-Borowska (red.), Barwy codzienności. Analiza socjologiczna, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009, s. 143–155.
  • Szerzej na ten temat m.in.: P. Ostaszewski, Lęk przed przestępczością, Wolters Kluwer, Warszawa 2014, s. 12–13.dnak zastrzec, że w przypadku naszych badań liczenie czynów opierało się na zliczaniu kwalifikacji prawnych. Zob. szerzej: M. Szulecka, Docieranie do informacji…, op.cit.
  • Historia prawa jazdy część 2. od 1945 r., https://info-car.pl/infocar/artykuly/ historia-prawa-jazdy-czesc-2-od-1945-r.html [dostęp: 22.05.2021].
  • Wynika to ze specyfiki przestępczości przeciwko obrotowi gospodarczemu, która może być popełniania jedynie przez osoby dorosłe.
  • Wówczas to ci nieletni byli ofiarami przemocy w rodzinie, najczęściej bitymi przez swoich ojców. Zob. O. Wanicka, D. Woźniakowska-Fajst, Bez korzeni, bez skrzydeł. Czynniki ryzyka w ocenie chronicznych przestępców w niniejszej publikacji (DOI: 10.5281/zenodo.5590312).
  • Częste pobyty w Zakładach Karnych z powodu licznych przestępstw przeciwko mieniu i prawdopodobnie przestępstw z użyciem przemocy. Osadzony nie może przestać kraść, gdyż traktuje popełnianie przestępstw jak uzależnienie, ale także źródło lepszego dochodu niż praca zawodowa.
  • Przestępstwa głównie przeciwko mieniu, dokonywane w celach "zarobkowych". Z relacji respondenta wynikało, że także gdańska dzielnica, w której urodził się i wychował dała podatny grunt do popełniania przestępstw, w tym handlu narkotykami. Sam również od nich nie stronił.