Planned intervention: On Wednesday April 3rd 05:30 UTC Zenodo will be unavailable for up to 2-10 minutes to perform a storage cluster upgrade.
Published December 31, 2020 | Version v1
Book chapter Open

Sytuacja prawna wychowanka pieczy zastępczej

  • 1. Instytut Nauk Prawnych PAN

Description

Sytuację prawną wychowanka pieczy zastępczej reguluje kilka aktów prawnych, spośród których wymienić należy zwłaszcza kodeks rodzinny i opiekuńczy, ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, Konwencję o prawach dziecka. Wyznaczają one stosunki prawne łączące dziecko z rodzicami oraz osobami i instytucjami sprawującymi pieczę zastępczą. Dla prawnej i pedagogicznej konstrukcji pieczy zastępczej charakterystyczne jest istnienie swoistego trójkąta, w ramach którego wzajemnie oddziałują na siebie: dziecko, jego rodzice i osoby lub instytucje sprawujące pieczę zastępczą. Od wspierania rodziców w czasie, gdy ich dziecko przebywa w pieczy zastępczej zależy sukces lub porażka w działaniach na rzecz przywracania dzieci rodzicom (reintegracja rodziny), co jest podstawowym celem tej instytucji prawnej. Na sytuację prawną wychowanków rzutują również stosunki prawne łączące ich rodziców z organizatorem rodzinnej opieki zastępczej, sądem rodzinnym, asystentem rodziny, a także relacje między sądem rodzinnym a kuratorem i lokalną administracją oraz wiele innych. Po omówieniu teoretycznych podstaw funkcjonowania pieczy zastępczej Autor ukazał kilka spośród co najmniej kilkunastu istotnych, szczegółowych, współczesnych problemów dotyczących dzieci przebywających w pieczy zastępczej. W szczególny sposób podkreślono swoistą bezradność prawa, pedagogiki i psychiatrii w stosunku do wychowanków będących dziećmi osób zaburzonych psychicznie. Szeroko omówiono również zagadnienie ochrony tożsamości (religijnej, etnicznej, narodowościowej, pedagogicznej) dziecka przebywającego w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Zwrócono też uwagę na kwestię kontaktów z dzieckiem przebywającym w pieczy zastępczej, jako niezbędnych dla reintegracji rodziny wychowanka.

Files

andrzejewski_sytuacja_prawna_wychowanka_pieczy_zastepczej.pdf

Files (1.1 MB)

Additional details

References

  • Abramowicz M., Rodziny tworzone przez osoby nieheteroseksualne i wychowywanie przez nie dzieci [w:] G. Iniewicz, M. Mijas, B. Grabski, Wprowadzenie do psychologii LGB, Wydawnictwo Continuo, Wrocław 2012, s. 244–262.
  • Adamski F., Rodzina. Wymiar kulturowy, Wydawnictwo UJ, Kraków 2002.
  • Andrzejewski M., Domy na piasku. Domy dziecka. Od opieki nad dzieckiem do wspierania rodziny, wyd. 2., Media Rodzina, Poznań 2007.
  • Andrzejewski M., Dziecko a media w praktyce funkcjonowania placówek opiekuńczo-wychowawczych, "Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze" 2004, nr 7, s. 13–28.
  • Andrzejewski M., Ewolucja pieczy zastępczej przez pryzmat nowych regulacji prawnych, "Teologia a Moralność" 2012, t. 11, s. 105–125, https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstre am/10593/5814/1/TiM_11_Andrzejewski_105-125.pdf [dostęp: 31.12.20202].
  • Andrzejewski M., Ochrona praw dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej (dziecko–rodzina–państwo), Kraków 2003.
  • Andrzejewski M., Przeobrażenia pieczy zastępczej i przysposobienia w Polsce na przełomie XX i XXI wieku [w:] J.M. Łukasiewicz, R. Łukasiewicz (red.), Piecza zastępcza i przysposobienie w polskim systemie prawa, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2019, s. 9–36.
  • Andrzejewski M., Sędzia rodzinny – uwagi w kontekście poszukiwania modelu rozwiązywania rodzinnych problemów prawnych [w:] P. Grzegorczyk, K. Knoppek, M. Walasik (red.), Proces cywilny. Nauka – kodyfikacja – praktyka. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Feliksowi Zedlerowi, Wolters Kluwer, Warszawa 2012, s. 77–97.
  • Andrzejewski M., Współpraca sądów rodzinnych z instytucjami pomocy społecznej w umieszczaniu dzieci poza rodziną, "Państwo i Prawo" 2003, nr 9, s. 87–97.
  • Andrzejewski M., Ławrynowicz P., Synoradzka M., Komentarz do przepisów dotyczących rodzin zastępczych zawartych w ustawie z dn. 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej [w:] Andrzejewski M. (red.), Rodziny zastępcze – problematyka prawna, Dom Organizatora TNOiK, Toruń 2006.
  • Anzenbacher A., Wprowadzenie do chrześcijańskiej etyki społecznej, WAM, Kraków 2010.
  • Arczewska M., Dobro dziecka jako przedmiot troski społecznej, NOMOS, Kraków 2017.
  • Arczewska M., Role społeczne sędziów rodzinnych, Wydawnictwo UW, Warszawa 2009.
  • Bała P., Wielomski A., Prawa człowieka i ich krytyka. Przyczynek do studiów o ideologii czasów nowożytnych, Fijorr Publishing, Chicago–Warszawa 2008.
  • Basiaga J., Zawodowa miłość. O opiece nad dziećmi w pogotowiach rodzinnych, Wydawnictwo Akademickie ŻAK, Warszawa 2014.
  • Bieszczad M., Dobro dziecka jako klauzula generalna – ustalenie znaczenia pojęcia dobra dziecka w XXI w., "Monitor Prawniczy" 2019, nr 17, s. 946–950.
  • Bodio J., Status dziecka jako uczestnika postępowania nieprocesowego, Wolters Kluwer, Warszawa 2019.
  • Bolwby J., Przywiązanie, PWN, Warszawa 2020.
  • Borowiec S., Przywracanie dzieci rodzinie. Studium przypadku, "Problemy Opiekuńczo- -Wychowawcze" 2006, nr 7, s. 38–46, s. 635–646, http://www.psychiatriapolska.pl/ uploads/images/PP_4_2013/635BorowieckaKluza_PsychiatrPol2013_47_4.pdf [dostęp: 31.12.2020].
  • Borowiecka-Kluza J.E., Miernik-Joeschke M., Joeschke R., Siwek M., Dudek D., Brzemię rodziny chorych z zaburzeniami afektywnymi – zarys problemu, "Psychiatria Polska" 2013, t. XLVII, nr 4.
  • Cierpka A., Tożsamość jednostki wśród rodzinnych narracji [w:] J. Trzebiński (red.), Narracja jako sposób rozumienia świata, GWP, Gdańsk 2002, s. 173–187.
  • Czerederecka A., Izolowanie dziecka od drugiego z rodziców po ich rozstaniu [w:] A. Czerederecka (red.), Rodzina w sytuacji okołorozwodowej. Współczesne dylematy psychologiczne i prawne, Wydawnictwo IES, Kraków 2018, s. 29–84.
  • Czyż E., Psychiatryk dobry na wszystko, "Niebieska Linia" 2007, nr 5, https://www.niebieska linia.pl/pismo/rocznik-2007/153-czasopismo/artykuly-nl/4626-psychiatryk-dobry-nawszystko [dostęp: 8.07.2020].
  • Dąbrowski S., Pietrzykowski J., Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego, IPiN, Warszawa 1997.
  • Długoszewska I., Przesłanki i skutki ograniczenia i pozbawienia władzy rodzicielskiej, LexisNexis, Warszawa 2012.
  • Dobrzyński L., O problemach rodzicielstwa zastępczego, "Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze" 2006, nr 7, s. 24–30.
  • Dolecki H., Sokołowski T., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. 2., Wolters Kluwer, Warszawa 2013.
  • Dylus A., Idea subsydiarności a integracja Europy, "Państwo i Prawo" 1995, nr 4, s. 52–61.
  • Filipek J., Stosunek administracyjnoprawny, PWN, Warszawa 1968.
  • Freeman M., Prawa człowieka, Sic!, Warszawa 2007.
  • Gapska E., Studzińska J., Postępowanie nieprocesowe, Wolters Kluwer, Warszawa 2015.
  • Goettel M., Kontrowersje wokół tak zwanej pieczy podzielonej nad małoletnim, "Acta Iuris Stetinensis" 2014, nr 6, s. 401–426.
  • Golczyńska-Grondas A., Wychowało nas państwo. Rzecz o tożsamości dorosłych wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2013.
  • Górecki P., Bobińska K., Eichstaedt K., Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. Komentarz, LexisNexis, Warszawa 2013.
  • Haberko J., Dziadkowie–wnuki, osobista więź prawnorodzinna i relacja prawnospadkowa, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 2012, nr 3, s. 139–154.
  • Haberko J., Udostępnianie i publikowanie wizerunku nasciturusa, noworodka i małego dziecka w świetle zasady dobra dziecka, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 2013, nr 3, s. 59–70, https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/11768/1/07.%20JO ANNA%20HABERKO%20RPEiS_3_2013.pdf [dostęp: 31.12.2020].
  • Hajdukiewicz D., Zagadnienia psychiatrii sądowej, Część I: Podstawy prawne i medyczne, IPiN, Warszawa 2016.
  • Hańska M., O zaburzeniach zdrowia psychicznego, "Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze" 2012, nr 7, s. 11–23.
  • Holewinska-Łapińska E., Orzekanie o osobistej styczności z małoletnim osób innych niż rodzice, "Prawo w Działaniu. Sprawy Cywilne" 2008, nr 4, s. 119–179.
  • Holewinska-Łapińska E., Sędziowska ocena efektywności stosowania przepisów o wykonywaniu kontaktów z dzieckiem (art. 59815–59820 k.p.c.) i ich adekwatności do potrzeb praktyki w świetle wyników badania ankietowego, "Prawo w Działaniu. Sprawy Cywilne" 2016, nr 25, s. 38–71, https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2018/09/El%C5%BCbie ta-Holewi%C5%84ska-%C5%81api%C5%84ska-S%C4%99dziowska-ocena-efektywno%C5%9B ci-stosowania-przepis%C3%B3w-o-wykonywaniu-kontakt%C 3%B3w-z-dzieckiem-art.-59815-59820-k.p.c.-38.pdf [dostęp: 31.12.2020].
  • Holewińska-Łapińska E., Domański M., Słyk J., Orzecznictwo w sprawach o wykonywanie kontaktów z dziećmi, "Prawo w Działaniu. Sprawy Cywilne" 2016, nr 25, s. 7–37.
  • Jacobs M.D., Generation Removed. Fostering and Adoption of Indigenous Children in the Post-war period, University of Nebraska Press, Lincoln–London 2014.
  • Jakimowicz W., Publiczne prawa podmiotowe, Zakamycze, Kraków 2002.
  • Jamrożak M., Rodzina zastępcza jako środowisko wychowawcze (Analiza longitudinalna), Wszechnica Świętokrzyska, Kielce 2005.
  • Jarmakowski T., Styl atrybucji, poczucie kontroli i płeć a podatność na powstanie syndromu wyuczonej bezradności, "Acta Universitetis Lodziensis. Folia Psychologica" 2009, nr 13, s. 55–73, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.hdl_11089_4641 [dostęp: 31.12.2020].
  • Jaroszewska-Choraś D., Prawo do ochrony danych osobowych i prywatności dzieci w dobie cyfrowej [w:] D. Jaroszewska-Choraś, A. Kilińska-Pękacz, A. Wedeł-Domaradzka (red.), Prawa dziecka. Perspektywa publicznoprawna, Wydawnictwo UKW, Bydgoszcz 2019, s. 85–96.
  • Jasudowicz T., Godność i wartość dziecka na straży należnych mu praw [w:] D. Jaroszewska- -Choraś, A. Kilińska-Pękacz, A. Wedeł-Domaradzka (red.), Prawa dziecka. Perspektywa publicznoprawna, Wydawnictwo UKW, Bydgoszcz 2019, s. 17–29.
  • Jasudowicz T. (wyb. i oprac.), Prawa rodziny – prawa w rodzinie w świetle standardów międzynarodowych. Orzecznictwo Strasburskie, Dom Organizatora TNOiK, Toruń 1999.
  • Justyński T., Prawo do kontaktów z dzieckiem w prawie polskim i obcym, Wolters Kluwer, Warszawa 2011.
  • Kallaus A., Udział osoby małoletniej w postępowaniu opiekuńczym, Ars boni et aequi, Poznań 2015.
  • Kamińska K., Dobro dziecka w dyskursie państwo–rodzina, inaczej o przemocy domowej, Impuls, Kraków 2009.
  • Kamińska U., Wychowawcza i edukacyjna rola domu dziecka w Polsce, WSP TWP w Warszawie, Warszawa 2010.
  • Kasperek-Golimowska E., Stan zdrowia psychicznego i samopoczucia Polaków [w:] K. Waszyńska, M. Filipiak, Współczesne konteksty psychoterapii i socjoterapii. Wybrane zagadnienia z teorii i praktyki, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2016, s. 165–188.
  • Kawula S., Zasada pomocniczości w pracy opiekuńczej i socjalnej [w:] J. Żebrowski, Pedagogika opiekuńcza w okresie demokratycznych przemian, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk 1998, s. 82–91.
  • Kmieciak B., Przymus w psychiatrii – między dobrem wspólnym a dobrem indywidualnym [w:] B. Kmieciak (red.), Regulacje prawne w systemie ochrony zdrowia psychicznego, Wolters Kluwer, Warszawa 2019, s. 41–61.
  • Kocik J., Rodzina w obliczu wartości i wzorów życia ponowoczesnego świata, Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2009.
  • Kociucki L., Ochrona dziecka przed złym traktowaniem [w:] T. Smyczyński (red.), Konwencja o prawach dziecka. Analiza i wykładnia, Ars boni et aequi, Poznań 1999, s. 375–386.
  • Kołakowski L., Po co nam prawa człowieka, "Gazeta Wyborcza" 25–26.10.2003.
  • Kubiak R., Prawo medyczne, C.H. Beck, Warszawa 2010.
  • Kusio U., Rodzina zastępcza jako środowisko wychowawcze, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1998.
  • Kusztal J., Dobro dziecka w procesie resocjalizacji. Aspekty pedagogiczne i prawne, Wydawnictwo UJ, Kraków 2018.
  • Łakoma S., Instytucja rodzin zastępczych w prawie administracyjnym, Head Republic, Łódź 2014.
  • Łapiński A., Ograniczenia władzy rodzicielskiej, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1979.
  • Łuczyński A., Dzieci w rodzinach zastępczych i dysfunkcjonalnych, Wydawnictwo KUL, Lublin 2008.
  • Łukasiewicz R., Dobro dziecka a interesy innych podmiotów w polskiej regulacji prawnej przysposobienia, Wolters Kluwer, Warszawa 2019.
  • Majka J., Katolicka nauka społeczna – studium historyczno-doktrynalne, Instytut Kultury Chrześcijańskiej, Fundacja Jana Pawła II, Rzym 1987.
  • Maluccio A.N., Planowanie stałości w opiece nad dziećmi [w:] Z.W. Stelmaszuk (red.), Współczesne kierunki w opiece nad dzieckiem. Wybór tekstów, Wydawnictwo ŻAK, Warszawa 1999, s. 185–195.
  • Matlak A., Cywilnoprawna ochrona wizerunku, "Kwartalnik Prawa Prywatnego" 2004, nr 2, s. 317–358.
  • Mazurek R., Nie ma genu gejostwa. Wywiad z prof. A. Nalaskowskim, "Rzeczpospolita" 2012, nr 18.
  • Mickiewicz-Stopa K., Kontakty rodziców biologicznych z dziećmi wychowującymi się w rodzinach zastępczych spokrewnionych, "Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze" 2016, nr 6.
  • Millon-Delsol C., Zasada pomocniczości, Znak, Kraków 1995, s. 30–37.
  • Mizielińska J., Struzik J., Król A., Różnym głosem. Rodziny z wyboru w Polsce, PWN, Warszawa 2017.
  • Mostowik P., Kontakty dziecka z rodzicami, krewnymi i bliskimi a władza rodzicielska, "Przegląd Sądowy" 2013, nr 3, s. 7–36.
  • Mostowik P., Kontakty matki i ojca z dzieckiem jako treść władzy rodzicielskiej [w:] M. Nazar (red.), Prawo cywilne – stanowienie, wykładnia i stosowanie: księga pamiątkowa dla uczczenia setnej rocznicy urodzin Profesora Jerzego Ignatowicza, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2015, s. 257–270.
  • Mróz D., Krytycznie wobec postulatu zniesienia ubezwłasnowolnienia w kontekście harmonizacji polskiego prawa cywilnego z Konwencją ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, "Acta Iuris Stetinensis" 2018, nr 4, s. 7–43, http://www.doi.org/10.18276/ais.2018.24-01.
  • Nitecki P., Prawo do pomocy społecznej w polskim systemie prawnym, Wolters Kluwer, Warszawa 2008.
  • Nitecki S., Wilk A., Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2016.
  • Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, wyd. 5, Wolters Kluwer, Warszawa 2010.
  • Nowicki M.A., Komu dziecko, "Rzeczpospolita" z 25.03.2002.
  • Opozda D., Wychowawcza funkcja rodziców w rozwoju tożsamości młodzieży, "Przegląd Pedagogiczny" 2007, s. 49–56, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element. desklight-4f26f474-7e4b-4886-843b-081197e4e6b4 [dostęp: 31.12.2020].
  • Osiatyński W., Prawa człowieka i ich granice, Znak, Kraków 2011.
  • Osajda K. (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, t. V, C.H. Beck, Warszawa 2017.
  • Owczaruk I., Odzyskać dziecko, Wydawnictwo Graf-Rem, Warszawa 2008.
  • Pilch T., Środowisko lokalne – struktura, funkcje, przemiany [w:] T. Pilch, I. Lepalczyk (red.), Pedagogika Społeczna, wyd. 2, Wydawnictwo Żak, Warszawa 1995, s. 155–173.
  • Piotrowski J., Zabezpieczenie społeczne – problematyka i metody, Książka i Wiedza, Warszawa 1966.
  • Podręcznik prawa europejskiego dotyczącego praw dziecka, Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej i Rada Europy, 2019, https://www.echr.coe.int/Documents/Handbook_ rights_child_POL.PDF [dostęp: 2.07.2020].
  • Polkowski T., Droga do marzeń. Podręcznik dla usamodzielnianych, http://www.rops.wzp.pl/ sites/default/files/zachodniopomorskie_poradnik_polkowski _175x250_–_2019_05_ www_z_wkladka.pdf [dostęp: 30.12.2020].
  • Polkowski T., Borowiec S., Leśniewska M., Praca z rodziną dziecka umieszczonego w instytucji opiekuńczej, "Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze" 2007, nr 7, s. 14–31.
  • Powell B., Ma B., Cooper G., Hoffman K., Krąg ufności. Interwencja wzmacniająca przywiązanie we wczesnych relacjach rodzic–dziecko, Wydawnictwo UJ, Kraków 2015.
  • Prusinowska-Marek A., Piecza zastępcza [w:] G. Jędrejek (red.), Prawo rodzinne. Meritum, Wolters Kluwer, Warszawa 2015, s. 865–954.
  • Prusinowska-Marek A., Praktyka sądowa stosowania art. 100 § 2 k.r.o. w świetle badań, "Prawo w Działaniu" 2018, nr 34, s. 189–224.
  • Prusinowska-Marek A., Praktyka sądowa w zakresie realizacji zasady tymczasowości pieczy zastępczej, "Prawo w Działaniu. Sprawy Cywilne" 2019, nr 40, s. 43–78, https://doi. org/10.32041/pwd.4002.
  • Przełowiecka K., Zjawisko wyuczonej bezradności u klientów instytucji pomocy społecznej – przyczyny, konsekwencje, możliwości przeciwdziałania [w:] M. Piorunek (red.), Pomoc – Wsparcie społeczne – Poradnictwo. Od teorii do praktyki, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010, s. 191–208.
  • Radwański Z., Pojęcie i funkcja "dobra dziecka" w polskim prawie rodzinnym i opiekuńczym, "Studia Cywilistyczne" 1981, t. 31, s. 3–28.
  • Safjan M., Rekomendacja Nr R(87)6 w sprawie rodzin zastępczych a stan prawny obowiązujący w Polsce [w:] M. Safjan (red.), Standardy Prawne Rady Europy, t. I, Prawo rodzinne, Oficyna Naukowa, Warszawa 1994.
  • Safjan M. (red.), Prawo cywilne – część ogólna, System Prawa Prywatnego, t. 1, INP PAN, C.H. Beck, Warszawa 2007.
  • Schneider L., Subsidiare Gesellschaft Implikative und analogie Aspekte eines Sozialprinzips, Verlag Ferdinand Schuning, Paderborn–München–Wien–Zurich 1983.
  • Slany K., Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie, NOMOS, Kraków 2002.
  • Słyk J., Władza rodzicielska [w:] G. Jędrejek(red.), Prawo rodzinne. Meritum, Wolters Kluwer, Warszawa 2015.
  • Smyczyński T., Prawo dziecka do wychowania w rodzinie [w:] T. Smyczyński (red.), Konwencja o prawach dziecka. Analiza i wykładnia, Ars boni et aequi, Poznań 1999, s. 149–165.
  • Smyczyński T., Prawo rodzinne i opiekuńcze, wyd. 9, C.H. Beck, Warszawa 2018.
  • Smyczyński T., Stosunek alimentacyjny a stosunek zobowiązaniowy, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1985, nr 1, s. 19–35.
  • Smyczyński T. (red.), Konwencja o Prawach Dziecka. Analiza i wykładnia, Ars boni et aequi, Poznań 1999.
  • Smyczyński T. (red.), Prawo rodzinne i opiekuńcze [w:] System Prawa Prywatnego, t. 12, wyd. 2., INP PAN, C.H. Beck, Warszawa 2012.
  • Smyczyński T. (red.), Prawo rodzinne i opiekuńcze, System Prawa Prywatnego, t. 12, wyd. 2, INP PAN, C.H. Beck, Warszawa 2012.
  • Sokołowski T., Charakter prawny osobistej styczności rodziców z dzieckiem, "Kwartalnik Prawa Prywatnego" 2000, nr 2, s. 273–292.
  • Sokołowski T., Powrót dziecka do rodziny bądź fakultatywne pozbawienie władzy rodzicielskiej, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 2003, nr 3, s. 97–111.
  • Sokołowski T., Prawo rodzinne – zarys wykładu, wyd. 6, Ars boni et aequi, Poznań 2016.
  • Szczepaniak J., Zasada pomocniczości w systemie opieki nad rodziną i dzieckiem – założenia a rzeczywistość [w:] K. Piątek, A. Karwacki (red.), Aktywna polityka społeczna z perspektywy Europy socjalnej, Akapit, Toruń 2007, s. 243–262.
  • Szymala K., Wpływ rodziny na postępowanie lecznicze w stosunku do osoby z zaburzeniami psychicznymi [w:] M. Tkaczuk, R. Jaworska-Stankiewicz (red.), Rodzina w naukach prawnych: zbiór studiów, WPiA USz, Szczecin 2012, s. 49–85.
  • Szymaniec P., Wychowanie dziecka w wybranej religii lub światopoglądzie. Wybrane zagadnienia [w:] D. Jaroszewska-Choraś, A. Kilińska-Pęlacz, A. Wedeł-Domaradzka (red.), Prawa dziecka – perspektywa publicznoprawna, Wydawnictwo UKW, Bydgoszcz 2019, s. 31–48.
  • Śledzińska-Simon A., Adopcja dzieci przez pary homoseksualne [w:] R. Wieruszewski, M. Wyrzykowski, Orientacja seksualna i tożsamość płciowa. Aspekty prawne i społeczne, Warszawa 2009, s. 141–156.
  • Świderska J., Zgoda pacjenta na zabieg medyczny, Wydawnictwo Dom Organizatora TNOiK, Toruń 2007.
  • Tomalski P., Nietypowe rodziny. O parach lesbijek i gejów oraz ich dzieciach z perspektywy teorii przywiązania, Wydawnictwo UW, Warszawa 2007.
  • Telusiewicz P., Służebna rola zwrotu "rodzinny" w przepisach prawa polskiego, Wydawnictwo KUL, Lublin 2013.
  • Tyszka Z., Socjologia rodziny, PWN, Warszawa 1976.
  • Urbańska A., Wpływ nowelizacji kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z dnia 6.11.2008 roku na sytuację prawną małoletniej matki, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego" 2010, nr 630, s. 163–183.
  • Wdowiarz A., Piecza zastępcza a zadania jednostek samorządu terytorialnego szczebla gminnego [w:] J.M. Łukasiewicz, R. Łukasiewicz (red.), Piecza zastępcza i przysposobienie w polskim systemie prawa, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2019, s. 133–147.
  • Wilgocki J., Kahn Wright M., Czas niepewności. O dzieciach w rodzinach zastępczych, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007.
  • Winogradzka L., Rodziny zastępcze i ich dzieci, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007.
  • Wiśniewski L. (red.), Ochrona praw osób chorych psychicznie. Analiza projektu ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, Materiały Poznańskiego Centrum Praw Człowieka, nr 4, INP PAN, Poznań 1994.
  • Wszołek J., Medialny obraz opieki zastępczej, "Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze" 2007, nr 1, s. 3–8.
  • Zajączkowska-Burtowy J., Kontakty z dzieckiem. Prawa i obowiązki, Wolters Kluwer, Warszawa 2020.
  • Zajączkowska-Burtowy J., Burtowy T., Tożsamość dziecka w pieczy zastępczej. Po 30 latach od uchwalenia Konwencji o prawach dziecka, "Prokuratura i Prawo" 2020, nr 1, s. 101–115, https://pk.gov.pl/wp-content/uploads/2020/01/5zajaczkowska-poprawiony.doc [dostęp: 31.12.2020].
  • Zedler F., Sądy rodzinne. Wybrane zagadnienia organizacyjne i procesowe, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1984.
  • Zgud Z., Zasada subsydiarności w prawie europejskim, Zakamycze, Kraków 1999.
  • Ziembiński Z., Podstawowe problemy prawoznawstwa, PWN, Warszawa 1980.
  • Ziembiński Z., Szkice z metodologii szczegółowych nauk prawnych, PWN, Poznań–Warszawa 1982.
  • Zimmerman J., Aksjomaty prawa administracyjnego, Wolters Kluwer, Warszawa 2013.
  • Zozula J., Dzieci z niepełnosprawnościami i przewlekle chore w systemie pieczy zastępczej [w:] J.M. Łukasiewicz, R. Łukasiewicz (red.), Piecza zastępcza i przysposobienie w polskim systemie prawa, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2019, s. 108–132.
  • Długowski Ł., Piętno, rozmowa z prof. A. Brzezińską o homoseksualistach, którzy chcieliby być rodzicami, http://www.polityka.pl/kraj/wywiady/1501177,1,debata-geje-powinni-miec- -dzieci.read [dostęp: 29.12.2020].
  • Nalaskowski A., Homoseksualizm w domach dziecka będzie się reprodukował, http://www. fronda.pl/opinie/czytaj/nazwa/nalaskowski:_homoseksualizm_w_domach _dziecka_ bedzie_sie_reprodukowal [dostęp: 29.12.2020].
  • Olszewscy A.A., Analiza obowiązujących aktów prawnych dotyczących Rodzinnej Opieki Zastępczej, www.misjanadzieji.org.pl [dostęp: 29.12.2020].
  • Olszewscy A.A., Nasze uwagi do pracy ośrodków pomocy społecznej i sądów rodzinnych, www. misjanadzieji.org.pl [dostęp: 29.12.2020].
  • Starewicz-Jaworska A., Bartłomiej Chmielowiec o opiece psychiatrycznej dzieci, "Menedżer Zdrowia" 9.06.2020, https://www.termedia.pl/mz/Bartlomiej-Chmielowiec-o-opiecepsychiatrycznej-dzieci,38229.html [dostęp: 11.07.2020].
  • Śliwerski B., Homoseksualiści kontra prof. A. Nalaskowski, http://sliwerski-pedagog.blogspot. com/2012/05/homoseksualisci-kontra-prof-aleksander.html [dostęp: 30.12.2020].
  • Andrzejewski M., Sąd rodzinny, służby społeczne i środowiskowi partnerzy wobec wychowanków pieczy zastępczej i ich rodzin [niepublikowany referat wygłoszony na konferencji pt. Nie tylko deinstytucjonalizacja. 20 lat reformowania systemu pieczy zastępczej w Polsce – bilans dokonanych zmian, Kancelaria Prezydenta RP, Narodowa Rada Rozwoju, Sekcja polityka społeczna, rodzina, Warszawa Belweder 25.11.2019 r.].
  • Opieka nad dziećmi w pogotowiach opiekuńczych i rodzinnych. Informacja o wynikach kontroli, Najwyższa Izba Kontroli, Departament Pracy, Spraw Społecznych i Rodziny, Warszawa, maj 2020.
  • Prawa pacjenta w ustawie psychiatrycznej. Seminarium, Kancelaria Senatu RP (zapis stenograficzny), Biuro Studiów i Analiz Kancelarii Senatu, S-4A i S-4B, Warszawa, 5 września 1994.
  • Ustawa z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego, Dz.U. 2020, poz. 256 t.j.
  • Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz.U. 2019 poz. 2086 t.j.
  • Konwencja ONZ z dnia 20 listopada 1989 r. o Prawach Dziecka, Dz.U. 1991 Nr 120 poz. 526.
  • Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, Dz.U. 2019 poz. 1460 ze zm.
  • Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2, Dz.U. 1993 Nr 61 poz. 284
  • Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, Dz.U. 1994 Nr 111 poz. 535 ze zm.
  • Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r., Dz.U. 1997 Nr 78 poz. 483 ze zm.
  • Europejska Konwencja o wykonywaniu praw dzieci, sporządzona w Strasburgu dnia 25 stycznia 1996 r., Dz.U. 2000 Nr 107 poz. 1128.
  • Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz.U. 2019 poz. 365, 288, 875 ze zm. t.j.
  • Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzona w Stambule dnia 11 maja 2011 r., Dz.U. 2015 poz. 961.
  • Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych, Dz.U. 2019 poz. 1141.
  • Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 kwietnia 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, Dz.U. 2020 poz. 821.
  • Uchwała SN z 14 listopada 2014 r., III CZP 65/14, OSNC 2015, nr 4, poz. 38.
  • Postanowienie SN z 24 listopada 2016 r., II CA 1/16, OSNC 2017, nr 7–8, poz. 90.
  • Postanowienie TK z 14 listopada 2017 r., P 13/17, OTK-A 2017, poz. 82.