Stads(rand)bossen in Vlaanderen: actualisatiestudie

English (Dutch version follows):

The increasing appreciation of urban greenery and (peri-)urban forests is a clear social trend. The great importance of urban forests has already been demonstrated on many occasions, with more and more attention being paid to the health-promoting effects of sufficient (accessible) urban green space. However, this actualisation study on the achievements of (peri-)urban forests in Flanders (Northern Belgium) shows that the developments in the field and the policy show an evolution which is diametrically opposed to this. The study clearly shows that the realisation of (peri-)urban forests has stagnated to a very large extent since a first study in 2011. With the exception of the city of Ghent as a unique, very positive outlier, no other city or municipality in the past 7 years has been able to develop more than 30 ha of urban (peripheral) forest. Only 8 smaller urban regions realised in those period more than 10 ha of forest extension, while 22 towns and cities have a limited area (0 - 10 ha) of forest expansion. In 32 of the 62 municipalities surveyed between 2011 and 2018 there was no forest expansion at all. In the past 7 years, therefore, less than 10% of the targeted (peri-)urban forest has been realised. The Parkbos Gent is a lonely white raven, because on its own this project accounts for almost half of all realisations in the period 2011-2018. In this report we examine the social importance of (peri)urban forests and their international and Flemish policy context in more detail. The methodology of this study is then explained, after which the results for each surveyed municipality are discussed. In order to give (peri-)urban forests the attention they deserve, and in order to achieve the much-needed expansion of forests in practice, a number of concrete recommendations were also formulated. For example, it is crucial that qualitative and quantitative objectives for the realisation of (peri-)urban forests are once again set in the respective policy visions, with a clear deadline and proper monitoring tool. The Flemish government itself should once again take a proactive pioneering role, and take the lead in in a large number of the intended (peri-)urban forest projects. This requires manpower and resources to be provided. Some of these projects may be delegated to other authorities (provinces, municipalities, inter-communal associations, etc.) but then the Flemish government should provide resources so that these projects also lead to realisations on the ground. In order to support both local authorities and private initiatives, there is also a need for an overarching support framework offered by the Flemish Government. This requires among other things - but not only - the necessary financial resources. These could be made available through a forest expansion fund or by a concrete allocation of a share from the existing municipal fund or investment fund. But also the removal of administrative or legal obstacles (e.g. from municipal funding or land use permits) should be given priority. Today, for example, municipalities are rewarded when they have more inhabitants or get businesses on their territory, but not when they provide additional (peri-)urban forest on their territory.

Dutch: 

De stijgende waardering voor stadsgroen en stads(rand)bossen is een duidelijke maatschappelijke tendens. Het grote belang ervan is inmiddels dan ook reeds veelvuldig aangetoond, waarbij meer en meer aandacht gaat naar de gezondheidsbevorderende effecten van voldoende (toegankelijk) stadsgroen. Deze actualisatiestudie naar de verwezenlijkingen van stads(rand)bossen in Vlaanderen toont echter aan dat de terreinrealisaties en het beleid in Vlaanderen een evolutie vertonen die daar haaks op staat. De studie stelt onomstotelijk vast dat sinds de eerste studie uit 2011 de realisatie van stads(rand)bossen in zeer grote mate verder gestagneerd is. Met als uitzondering de stad Gent als unieke, zeer positieve uitschieter, werd in de afgelopen 7 jaar in geen enkele andere stad of gemeente meer dan 30 ha stads(rand)bos aangelegd. Slechts 8 (klein)stedelijke gebieden realiseerden in die periode meer dan 10 ha bosuitbreiding, terwijl 22 steden een beperkte oppervlakte bos (0 – 10 ha) aangelegd hebben. In maar liefst 32 van de 62 bevraagde gemeentes vond tussen 2011 en 2018 helemaal géén bosuitbreiding plaats. De voorbije 7 jaar is dan ook minder dan 10% van de beoogde stads(rand)bosontwikkeling gerealiseerd. Het Parkbos Gent is daarbij een eenzame witte raaf, want op zijn eentje is dit project goed voor bijna de helft van alle realisaties in de periode 2011-2018.

In dit rapport gaan we dieper in op het maatschappelijke belang van stads(rand)bossen, en hun internationale en Vlaamse beleidscontext. Vervolgens wordt de methodiek van deze studie toegelicht waarna voor elke Vlaamse provincie de resultaten per bevraagde gemeente in detail worden besproken. Om stads(rand)bossen opnieuw de aandacht te geven die zij verdienen én om ook in de praktijk de broodnodige bosuitbreiding te realiseren, werden ook een aantal concrete aanbevelingen geformuleerd. Zo is het cruciaal dat er opnieuw kwalitatieve én kwantitatieve doelstellingen in de betreffende beleidsvisies worden opgenomen ter realisatie van stads(rand)bossen, mét een duidelijke deadline én een degelijke monitoring om de vooruitgang op te volgen. De Vlaamse overheid zelf dient opnieuw een proactieve trekkersrol op te nemen, en het voortouw te nemen bij een groot aantal van de beoogde stads(rand)bosprojecten. Hiervoor dienen menskracht en middelen voorzien te worden. Een deel van deze projecten kan ev. gedelegeerd worden naar andere overheden (provincies, gemeentes, ev. intercommunales, …) maar dan dienen er vanuit Vlaanderen middelen voorzien te worden opdat ook deze projecten op het terrein tot realisaties leiden.

Om lokale overheden én privé-initiatieven te ondersteunen is er bovendien nood aan een overkoepelend ondersteunend kader dat door de Vlaamse overheid wordt aangeboden. Dit vereist onder andere – maar niet alleen - de nodige financiële middelen. Die zouden kunnen beschikbaar gemaakt worden via een bosuitbreidingsfonds of door een concrete toewijzing van een aandeel uit het bestaande gemeentefonds of investeringsfonds. Maar ook het wegnemen van administratieve of juridische obstakels (bv. m.b.t. de gemeentefinanciering of vergunningenbeleid) dient hierbij prioriteit te krijgen. Vandaag is het bv. zo dat gemeentes beloond worden wanneer zij meer inwoners of bedrijven op hun grondgebied krijgen, maar weinig tot niet wanneer ze zorgen voor bijkomend stads(rand)bos op hun grondgebied.

Ten slotte is de overheid via diverse administraties en intercommunales ook eigenaar van zeer grote oppervlaktes grond die soms in (klein)stedelijke gebieden vallen en mogelijks ook als stads(rand)bos kunnen ingericht worden. Vigerende wetgeving, bv. m.b.t. de boscompensatie, blokkeert momenteel deze realisaties, en het verdient dan ook aanbeveling om deze obstakels weg te nemen opdat de Vlaamse overheid zelf, op haar eigen gronden, veel pro-actiever tot bebossing kan overgaan.