Makerplaatsen in openbare bibliotheken

Bij het herdefiniëren van hun rol, zoeken bibliotheken mogelijkheden in het creëren van nieuwe kennis en vaardigheden voor hun bezoekers. In makerplaatsen bieden bibliotheken de ruimte, de benodigde apparatuur en begeleiding waardoor hun bezoekers kunnen ontdekken, leren en proberen. Spelenderwijs leren ze met nieuwe apparatuur omgaan en doen ze belangrijke 21ste-eeuwse vaardigheden op zoals mediageletterdheid, kritisch denken, communicatie, samenwerking en creativiteit.

Deze nieuwe invulling vraagt van bibliotheken om een andere manier van werken, zowel ruimtelijk als programmatisch. Omdat maken en samenwerken vaak gepaard gaan met de nodige reuring, heeft dit consequenties voor de inrichting en indeling van de bibliotheek. Ook vraagt het andere expertise van het personeel en moet worden nagedacht over een educatief programma dat meer aansluit bij onderwijsvormen waarin 21ste-eeuwse vaardigheden steeds meer centraal komen te staan.

Samen met de TU Delft en de Hogeschool Rotterdam onderzocht de Koninklijke Bibliotheek de wijze waarop Nederlandse bibliotheken invulling geven aan hun makerplaatsen en welke ruimtelijke en programmatische consequenties dit heeft. Door middel van een enquête via het Bibliotheekonderzoeksplatform (BOP) werd bibliotheken gevraagd naar de invulling en inrichting van hun makerplaats.

Er is aan alle 152 basisbibliotheken gevraagd de enquête in te vullen. Hiervan gaven 42 bibliotheken aan een volwaardige makerplaats te hebben.

Het merendeel van de makerplaatsen is in 2016 en 2017 geopend. Daarnaast melden verschillende bibliotheken dat een makerplaats bij hen in oprichting is.

De makerplaats is gemiddeld 30 m2 groot en bevindt zich meestal in de open ruimte van de bibliotheek. Het aantal verbouwingen dat heeft plaatsgevonden om de makerplaatsen te creëren is beperkt gebleven. Veelal gaat het om extra opbergruimte of verbeteren van het zicht naar buiten of naar het interieur van de bibliotheek.

De meeste van deze makerplaatsen blijken zich met activiteiten en apparatuur te focussen op digitale technieken zoals coderen, robotica en 3D-printen. Ze beschikken over computers, mobiele apparaten, circuits, codeer software, robots, VR-brillen en de bekende 3D-printers.

De bibliotheken houden niet exact bij welke doelgroepen de makerplaats bezoeken. Wel weten ze goed welke groepen ze willen bereiken: jeugd en het onderwijs, zowel basis als voortgezet onderwijs. Dat blijkt niet altijd te lukken: de jeugd weet de makerplaats goed te vinden, maar het onderwijs bereiken de bibliotheken naar hun zin onvoldoendes.

Voor de invulling en opzet kijken bibliotheken naar voorbeelden van andere makerplaatsen of vragen ze partners en onderwijs om input. Voor de begeleiding van activiteiten laten ze eigen personeel kennis verwerven of zoeken ze (betaalde) expertise bij partners, zoals de lokale makerplaats. Die stellen vaak ook faciliteiten beschikbaar, zoals apparatuur of software.